PISMO PRZYJACIÓŁ SZTUKI KRÓLEWSKIEJ

W NUMERZE

Lato 2012

ISSN 1231-0115

cena: 20 zł

(w tym 5% VAT)

autor obrazu Br .`. Eduard Schmidt-Zorner

• Masoński ekumenizm . . . . . str. 3

• Powstał Instytut „Sztuka Królewska w Polsce” . . . . . . str. 5• Spotkanie z czytelnikami „Wolnomularza Polskiego”. . . . . . . . . . . . . . . . str. 6• Rozmowy niedokończone w Babilonie. . . . . . . . . . . . . . . str. 7• Czym będzie loża Witelon?. . . . . . . . . . . str. 10• Kuncewicz u Struga . . . . . str. 13• Masoni na Titanicu. . . . . str. 15• Rozmowa z Alain-Noelem

Dubartem, Wielkim Mistrzem Wielkiej Loży Francji. . . . str. 16• Czy Marek Aureliusz był wolnomularzem. . . . . . . . str. 24• Fotel masona odnaleziony w Gdańsku. . . . . . . . . . . . . str. 32• T.W. „Karol” donosi na krakowskich masonów. . str. 34• Charles Dickens, Kolacja u wolnomularzy. . . . . . . . . str. 41• „Koko Euro spoko” – to masońska robota. . . . . str. 46

W o l n o m u l a r z P o l s k i l a t o 2 0 1 2 • n u m e r 5 1

l u d z i e i i d e e

masoński

ekumenizm

A D A M W I T O L D W Y S O C K I

W MASONERII WSZYSTKO JEST SYMBOLEM. JELI PWD JEST,

E PIERWSZYMI WOLNYMI MULARZAMI BYLI BUDOWNICZOWIE

GOTYCKICH TEDR, TO UDOKUMENTOWAN PWD JEST I TO,

E BUDUJC TE TEDRY, POSŁUGIWALI SI ONI WYKUWANYMI

NA CIANACH TAJEMNYMI, SYMBOLICZNYMI ZNAMI,

ZROZUMIAŁYMI TYLKO DLA ODPOWIEDNIO WTAJEMNICZONYCH

CZELADNIKÓW I MISTRZÓW. NIE DZIWMY SI, E WYBÓR

TAKICH SEKRETNYCH SYMBOLI, ZACHOWANYCH NA MUCH

HISTORYCZNEJ, WIEDESKIEJ TEDRY W. STEFANA ZNALAZŁ SI

NA OKŁADCE AUSTRIACKIEGO, LIBELNEGO PISMA „ECKSTEIN”

WWW.DOMBAUWIEN.AT, SIEHE DOWNLOADS: BERICHT DES

DOMBAUMEISTERS 2006.

„E

ckstein” to po niemiecku „Kamie Wgielny”.

Z redakcj tego masoskiego pisma redakcja

„Wolnomularza Polskiego” zna si i przyjani od

lat. Tym razem bardzo zainteresował i zainspirował nas artykuł

wstpny pióra br:. Marco PM zatytułowany Mehrsprachigkeit,

czyli Wielojzyczno. Cytujemy w całoci:

W I E L O J Ę Z Y C Z N O Ś Ć

iększość dzieci na tym świecie dorasta, posługując się tylko jednym językiem. Ale niektóre dzieci mają rodziców mówiących

różnymi językami. Jeśli każde z nich będzie mówić do dziecka po swojemu, to dziecko oba te języki przyswoi sobie jako

„ojczyste”. Ale nie brak ponoć i dzieci „trójjęzycznych”! Takie dzieci mają niezwykłą przewagę nad tymi, które uczą się dopiero

później posługiwać drugą mową, którą ich mózgi rejestrują później.

Nie inaczej dzieje się to w odniesieniu do masońskich neotów. Ryt to mowa, czyli język, który wpajamy naszym uczniom

przez pierwszych sześć miesięcy. Możemy więc decydować, czy chcemy ich wychować w sposób jedno- czy wielojęzyczny. Jeśli

pozwolimy naszym uczniom już wkrótce po przyjęciu, aby mogli odwiedzać inne loże, także takie, które pracują w innym rycie

niż nasz, to będą oni masonami „wielojęzycznymi”. Jeśli im tego zabronimy, to inny ryt pozostanie dla nich językiem obcym.

Dzieci dorastające wielojęzycznie uczą się mówić nieco dłużej, nawet o kilka miesięcy, ale

mogą za to mówić dwoma a nawet trzema językami i uznawać każdy z nich za swój język

„ojczysty”. W ich mózgach funkcjonują jednocześnie dwa systemy. I w obu dziecko czuje się

jak w domu.

Masońscy neoci mogą początkowo nieco się w tym gubić, nim nauczą się nowej, rytualnej

„mowy”. Poznają jednak lepiej specykę każdego z rytów. I będą mogli łatwiej zrozumieć to,

co w nich jest różne, a co jest wspólne. Notabene, w żadnym wypadku nie patrzymy jednak

na masońskich uczniów jak na dzieci.

Jeśli wychowamy ich w duchu wierności tylko do naszego języka „ojczystego”, to pozbawi-

my ich właściwie możliwości wczesnego poznania istoty tego, czym jest tolerancja. Ten czas

wolnomularskiego wychowania ma tak podstawowe znaczenie, gdyż ustala to, co uznamy

później za normalne i ważne dla wszystkich. Ta normalność określa także nasze preferencje.

Dlatego tak trudno stawiać je pod znakiem zapytania.

Tolerancja bez znaków zapytania w odniesieniu do własnej normalności nie jest jed-

nak możliwa.

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

4l u d z i e i i d e e

yle artykuł wstpny zaprzyjanionego z „Wolnomularzem

Polskim” pisma „Eckstein”; artykuł, który mona odczyta

jako głos w dyskusji o znacznie głbszym i szerszym znaczeniu.

Wszak masoska „wielojzyczno” to nic innego jak ma-

soska ekumenia, czyli potrzeba porozumienia ponad istnie-

jcymi podziałami. Chwali Boga, wolnomularstwo nie jest

ani zwizkiem wyznaniowym, ani religi. Jednak podobnie

jak w kociołach rónych wyzna, istnieje równie i wród

wiatowego wolnomularstwa, w dobie Internetu i facebooka,

rosnca potrzeba lepszego porozumiewania si, przynajmniej

w tych najwaniejszych dla nas sprawach.

Austriacki pomysł umoliwienia młodym masonom ju

w stopniu ucznia udziału w pracach ló innego rytu moe oczy-

wicie wzbudzi wród tradycjonalistów obawy i wtpliwoci.

Trzeba je rzecz jasna wzi pod uwag. Ale czy nie mona po

prostu czciej zaprasza si wzajemnie na tak zwane spotkania

„białe”, czyli bez fartuszków i rónicej nas oprawy rytualnej,

któr powinnimy wzajemnie szanowa?

Za tego rodzaju przyjazn wymian pogldów oraz postaw

nasze niezalene pismo Przyjaciół Sztuki Królewskiej opowiada

si konsekwentnie we wszystkich pidziesiciu wydanych do-

td numerach. I to upowania nas do stwierdzenia, e bylimy

i jestemy zwolennikami rozumnego dialogu i porozumienia

wokół tych wszystkich wartoci, które mona okreli jako

masoski ekumenizm.

Zainteresowanych t problematyk odsyłam do wydanej

niedawno, znakomitej ksiki Karola Wojciechowskiego pt.

Bitwa o sztukę królewską (Racjonalista.pl/Wolnomularstwo.pl,

Wrocław 2011). W tym Traktacie o masonerii i regularności, jak

j okrela sam autor, znale mona bardzo wiele przykładów

poszukiwania „wspólnego jzyka”, o który nam chodzi. Tu

tylko przypomn za autorem ksiki, e o wprowadzenie zasad

masoskiego współistnienia oraz współpracy ponad istnie-

jcymi podziałami walczyły ju w latach midzywojennych

takie wielkie midzynarodowe organizacje wolnomularskie

jak AMI czy powojenna CLIPSA, którym jednak nie udało

si dokoczy podjtego dzieła.

Karol Wojciechowski, dzi ju poza strukturami masoskimi,

został przyjty do tej samej co niej podpisany warszawskiej

loy Wolno Przywrócona w 2005 r., czyli 13 lat póniej. Działa

we współzałoonym przez niego i grono braci Wirtualnym

Wschodzie Wolnomularskim, który jest „niezalenym, ponad-

obiedencyjnym, ponad-loowym, ponad-rytowym, serwisem

masoskim, tworzonym przez miłoników i mistrzów Sztuki

Królewskiej, dla wolnomularzy i laików. Portal ma charakter

informacyjny i edukacyjny. Stawia sobie wane cele, z których

wiele jest i nam po drodze do porozumienia ponad istniejcymi

podziałami”.

Osobicie cieszy mnie szczególnie, e Karol Wojciechowski

tak ciepło wspomina w swojej ksice o bliskiej mi organizacji

masoskiej, Uniwersalnej Lidze Masoskiej (Universala Fra-

masona Ligo), czyli polskiej UFL. Przypomn, jako wieloletni

Prezydent Polskiej Grupy Narodowej UFL, e Liga nigdy nie

prowadziła i nie prowadzi adnych prac obrzdowych. Skupia

nie wolnomularskie obediencje, ale samych masonów. I dlatego

– jak słusznie podkrela Wojciechowskie – „szybko naraziła si na

atak ze strony nurtu «regularnego», a zwłaszcza Zjednoczonej

Wielkiej Loy Anglii. Ta ostatnia wymagała od uznawanych przez

siebie central, aby nie brały udziału w adnym przedsiwziciu

wespół z nieregularnymi obediencjami i loami. I nie utrzymywały

z nimi jakichkolwiek stosunków na płaszczynie masoskiej.

Sam za UFL dawał im sposobno do tego”.

* * *

hc podkreli, e wydawany i redagowany przez nas

„Wolnomularz Polski” był od pierwszego numeru,

i pozostał do dzi, pismem niezalenym od adnych ocjal-

nych struktur masoskich, tych „regularnych” i „nieregular-

nych”. Do współpracy zapraszalimy zarówno wolnomularzy,

jak i ludzi spoza masonerii. Przewodniczcym naszej Rady

Programowej został w 1994 roku prof. Ludwik Hass, jeden

z najwikszych znawców masonerii polskiej i wiatowej, autor

powszechnie znanych prac historycznych i słowników, który

sam przedstawiał siebie jako marksist-trockist. Za to, co

napisał dla nas, został w 2004 r. uhonorowany po raz pierwszy

Złotym Piórem „Wolnomularza Polskiego”. Rok póniej Złote

Pióro otrzymał podczas tradycyjnego Spotkania pod Akacj

dr Norbert Wójtowicz, absolwent Uniwersytetu Wrocławskie-

go oraz Papieskiego Fakultetu Teologicznego we Wrocławiu,

magister teologii i doktor nauk humanistycznych (od 2006 r.

pracownik Instytutu Pamici Narodowej). Złote Pióro dostali

take (pisalimy o tym obszernie w „Wolnomularzu Polskim”

nr 50): prof. Andrzej Nowicki i prof. Zbigniew Gertych, obaj

byli Wielcy Mistrzowie Wielkiego Wschodu Polski, pierwszy

wybitny lozof i ateista, drugi – uniwersalista, działacz Tym-

czasowego Parlamentu wiata. Ostatnio, w lutym 2012r.

naszym laureatem został prof. Tadeusz Cegielski, historyk,

profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Warszawskiego, specjalista

w dziedzinie historii nowoytnej oraz historii idei, obecnie

Wielki Mistrz Honorowy Wielkiej Loy Narodowej Polski.

W masonerii, jak pisałem na wstpie, wszystko jest symbolem,

a wic symbolem jest take i te pi Złotych Piór „Wolnomularza

Polskiego”, które najlepiej uosabiaj tez, i mimo najwikszych

nawet rónic w pogldach i wiatopogldach, mona znale

wspólny jzyk.

O tym, e moemy si dogadywa w duchu Wolnoci, Rów-

noci i Braterstwa ponad wszystkimi istniejcymi podziałami

wiadczy fakt załoenia stowarzyszenia Instytut „Sztuka Kró-

lewska w Polsce”, której załoycielami s masoni wszystkich

działajcych w Polsce obediencji wolnomularskich a take

profani od lat zwizani z tematyk masosk (czyt. obok). Nasz

niezaleny „Wolnomularz Polski” bdzie w tym ekumenicznym

aliansie czynnie i serdecznie uczestniczył. #

Wszak masońska „wielojęzyczność”

to nic innego jak masońska ekumenia,

czyli potrzeba porozumienia ponad

istniejącymi podziałami

W o l n o m u l a r z P o l s k i l a t o 2 0 1 2 • n u m e r 5 1

w y d a r z e n i a

Powstał instytut

„sztuka królewska w Polsce”



J





ałoycielom chodzi take o przechowywanie oraz

udostpnianie materialnych i niematerialnych wia-

dectw dotyczcych masonerii, wymiana informacji

oraz wszechstronn popularyzacj wiedzy na temat wolno-

mularstwa i pokrewnych mu zjawisk. Stowarzyszenie stawia

sobie take za cel działanie na rzecz umocnienia wiedzy

i wiadomoci historycznej społeczestwa polskiego, pogł-

biania kultury tolerancji i dialogu midzy ludmi, pobudzania

inicjatyw rodowiskowych i lokalnych w celu współtworzenia

społeczestwa obywatelskiego (Rozdz. II, par. 2, p.1).

Dla realizacji tych celów stowarzyszenie m.in.:

• Organizuje Centrum Badań, Archiwum, Bibliotekę oraz Muzeum Sztuki Królewskiej w Polsce.

• Publikuje lub kieruje edycją czasopism, biuletynów oraz

innych wydawnictw powiconych problematyce wolno-

mularstwa i pokrewnych mu zjawisk w formie materialnej

oraz na nonikach cyfrowych.

• Współdziała z instytucjami naukowymi i kulturalny-

mi w Polsce i za granic w zakresie celów okrelonych

w rozdziale II, par. 2, p. 1, a zwłaszcza w przedmiocie infor-

macji, kwerend archiwalnych i bibliotecznych, prezentacji

wyników bada, nansowania oraz organizowania wystaw,

konferencji oraz innych form promocji.

• Organizuje działalność wolontaryjną.

• Inspiruje i współorganizuje produkcję lmów, programów,

spektakli, koncertów i widowisk o tematyce zwizanej

z wolnomularstwem i jego zasadami ideowymi.

Na zebranie załoycielskie przybyły 22 osoby z Warszawy,

Wrocławia i Poznania. Byli wród nich masoni rónych polskich

obediencji: Wielkiego Wschodu Polski, Wielkiej Loy Narodo-

wej Polski, Droit Humain oraz siostry z polskich ló kobiecych,

Prometei i Gai Aeterny, nalecych do Wielkiej eskiej Loy

Francji. Byli take ludzie spoza wolnomularstwa, od lat zajmujcy

si t problematyk, wypróbowani przyjaciele Sztuki Królewskiej.

Wybrano tymczasowy Zarzd stowarzyszenia, do którego

weszli: Tadeusz Cegielski, Małgorzata Misiuna, Tomasz

Szmagier, Norbert Wójtowicz oraz Ewa wider. W ko-

misji rewizyjnej znaleli si m.in. Waldemar Gniadek oraz

Mirosława Dołgowska-Wysocka. Dla kronikarzy historii

wolnomularstwa polskiego warto doda, e członkami – zało-

ycielami Instytutu “Sztuka Królewska w Polsce” została cała

redakcja „Wolnomularza Polskiego”, czyli red. Adam W. Wy-

socki, redaktor naczelny, i red. Aleksandra Wysocka-Zako.

Stowarzyszenie ma charakter otwarty. Podczas drugiego

spotkania w warszawskim Muzeum Andrzeja Struga naniesiono

ostatnie poprawki w statucie oraz zebrano pierwsze fundusze.

Najblisze plany Instytutu s ambitne. Instytut bdzie partnerem

wystawy „Legenda Mistrza Hirama” w Muzeum Etnogracznym

w Warszawie (patrz str. 46), zostanie przygotowany ocjalny

list na kongres AMMLA (Association of Masonic Museums,

Libraries and Archives – Stowarzyszenie Masoskich Muze-

ów, Bibliotek i Archiwów) i zorganizowana wirtualna burza

mózgów pod roboczym tytułem „co TY moesz zrobi dla

Sztuki Królewskiej w Polsce?”. Jej efekty maj przerodzi si

w pierwsze konkretne działania statutowe. #



P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

yło kameralnie, w sumie kilkanacie osób. Rozsiedlimy

si w kawiarence Ksigarni Naukowej im. Bolesława Prusa

przy trzech okrgłych stolikach. Była kawa, czysta woda

i kwiaty – to jaki głboko zakonspirowany Przyjaciel poprzez

posłaca przysłał red. Mirosławie Dołgowskiej-Wysockiej pikny

bukiet. Na niepodpisanym bileciku widniały słowa:

Czciciele prawdy i cnoty,

Pełnią się wasze nadzieje:

Zniknęły głuche ciemnoty,

I światło znowu jaśnieje.

Jak sprawdzilimy potem, jest to pierwsza zwrotka Śpiewu

z okoliczności wyboru W:. Mistrza W:. Wschodu Narodowego

exekwowany przez B.B:. Amatorów, i B.B:. Artystów różnych Lóż

pracujących pod Wsch:. Warszawy dnia 30 miesiąca XI R:. P:.

Ś:. 5810. Słowa B:. F:. W:.[yka] Muzyka B:. J:. E:.[lsnera].

piew umieszczony został w Antologii poezji masońskiej El-

biety Z. Wichrowskiej, wydanej w Warszawie w 1995 r.

A oto koniec piewu:

Bracia! których w to schronienie,

Wspaniały obrzęd zgromadza;

Oto jest najwyższa władza!

Złóżmy jej winne uczczenie,

Dajmy w zakład święte słowo

Że wierni prawu i zgodni,

Pójdziem za cnotą surową,

Zgotujemy przepaść dla zbrodni.

Na spotkaniu rozmawialimy swobodnie, i to w gronie

midzynarodowym, bowiem objawił si brat z jedne-

go z licznych warsztatów Wielkiej Loy Niemiec. Było

o wszystkim: o polskiej i niemieckiej scenie masoskiej,

o tradycjach i sposobach wolnomularskiej pracy, o historii

i codziennoci naszego pisma, o antymasoskich fobiach

i tajemnicy obowizujcej w naszym zakonie, a tak si

dziwnie złoyło, e w dniu spotkania przypadała okrgła,

115. rocznica antymasoskiej mistyfikacji Leo Taxila.

I nawet nie zauwaylimy, gdy nadeszła godzina 20.00. Jako

ostatni opucilimy gocinne progi Ksigarni Naukowej

im. Bolesława Prusa. Jest pewne, e to nie było ostatnie

spotkanie z naszymi czytelnikami... #









sPotkanie z czytelnikami

„wolnomularza Polskiego”

w y d a r z e n i a

W o l n o m u l a r z P o l s k i l a t o 2 0 1 2 • n u m e r 5 1

„B

ardzo ciekawa rozmowa, szkoda, e przerywa-

na… na szczcie udanym ldowaniem. I tak oto

w TVN24 z udziałem masonerii zobaczylimy

«Rozmowy Niedokoczone»” – przeczytałam w e-mailu

z południa Polski od witego/niewitego Mikołaja, gdy

wróciłam do domu po programie. Rozmowa był rzeczywi-

cie niedokoczona z powodu awaryjnego ldowania pewnej

awionetki. Dobrze, e wszystko si dobrze skoczyło, ale

redaktorowi Piotrowi Marciniakowi nie pozwolono nawet

powiedzie „do widzenia” na wizji. „To bardzo nieeleganckie”

– powiedziałam, wrczajc mu „Wolnomularza Polskiego”

nr50. On tylko bezradnie si umiechnł, bo co miał zrobi?

Moje dyskutantki były na poziomie: Julia Pitera – posłanka

PO, Halina Radacz – diakon Kocioła luteraskiego. Tylko

z Dorot Arciszewsk-Mielewczyk, posłank z PiS, rozma-

wia si nie dało. Operowała na takim poziomie ogólnoci,

e oddajc wet za wet musiałabym oskary j o: wojny

religijne, inkwizycj i palenie czarownic przez Kociół. Ab-

surd. Nie miałam te okazji odpowiedzie na jej pytanie,

„co trzeba podepta, aby uzyska 33 stopie masoskiego

wtajemniczenia”. Nie wiem, bo go nie mam (jeszcze). Wierz

jednak bratu prof. Tadeuszowi Cegielskiemu, masonowi

33 stopnia włanie, który tak mi powiedział w wywiadzie

dla „Wolnomularza Polskiego” nr 50, odpowiadajc na py-

tanie, czy przynaleno do wolnomularstwa sprawiła mu

jakie kłopoty: „Niczego takiego sobie nie przypominam, ani

w rodowisku akademickim, ani medialnym. Nikt dotychczas

nie werykował, czy aby nie mam w stosownych miejscach

raciczek i ogona. Ale jak wyczytałem ostatnio u pana Stani-

sława Krajskiego, raciczki i ogon pojawiaj si dopiero w 32

stopniu wtajemniczenia”. Rogi pewnie rosn w 33 stopniu...

Gdy kiedy zatem przyjd do Babilonu jako stara masonka

najwyszego szczebla, wło czarny kapelusz, aby ukry te

rogi. Ogon w fałdach mojej długiej, czarnej spódnicy jako

si zmieci. A bardzo ciekawym polecam ksik Tadeusza

Nasierowskiego pt. Wolnomularstwo bez tajemnic (Warszawa,

1996), gdzie szczegółowo omówiony jest ryt szkocki dawny

i uznany ze wszystkimi 33 stopniami wtajemniczenia.

* * *

ydzie póniej, w zmienionym składzie: Jarosław J. Szcze-

paski, Mirosława Dołgowska-Wysocka, Barbara

Labuda, Janina Jankowska i Karolina Wigura, znowu roz-

mawialimy o wolnomularstwie kobiecym, cho tym razem

temat został zdominowanym nie przez awionetk, a przez

paramasosk, ydowsk organizacj B’nai B’rith Polska.

I znowu zabrakło nam czasu, aby podsumowa temat samej ma-

rozmowy niedokończone

w BaBilonie

w y d a r z e n i a















P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

8l u d z i e i i d e e

z r e d a k c y j n e j p o c z t y

raz – a niezByt doBrze...

ie wypada przyznać się do tego, lecz raz przeczytałem

w „Rzepie” tekst Rafała Ziemkiewicza (który pisze

pod pseudonimem Z). Publicysta ten, nawet

gdy idzie prosto przed siebie, a nawet skosem w lewo, to i tak

zawsze skręca na skrajną prawicę. Także w tym tekście, który

nosił tytuł „Krasnoludki są na świecie?”, a dotyczy masonerii!

Oszołomienie moje wynika z tego, że chociaż generalny

wniosek Z-a jest głupawy („ideologia masońska jest

w sumie stertą poczciwych i mniej poczciwych bredni...”), to

niektóre jego obserwacje i wnioski są – o dziwo! – słuszne.

I ja się pod nimi podpisuję. Ale najpierw kwestia fundamentalna.

Ziemkiewicz podkreśla: „Nie bardzo wierzę w to, żeby za pomocą tajnych stowarzyszeń

można było rządzić światem albo nawet powiatem”. Racja. Ale tajne stowarzyszenia

nie raz w przeszłości wywierały duży, niekiedy decydujący, wpływ na proces rządzenia.

Bądź co bądź, to w lożach masońskich wylęgała się Wielka Rewolucja Francuska.

Wolnomularzami byli czołowi autorzy Konstytucji Trzeciego Maja. Na progu I wojny

światowej masoni skutecznie współtworzyli ont antyrosyjski, wspierając Piłsudskiego,

a zwłaszcza Sikorskiego; zaś ich liderzy – Patek i Natanson – przekonali rządy Francji

i Wielkiej Brytanii, że Polacy muszą chwilowo tworzyć legiony u boku ich wrogów, by

za jakiś czas znaleźć się po przeciwnej, słusznej stronie. Wśród partii tworzących zręby

polskiej niepodległości ważne miejsce zajmowała Liga Państwowości Polskiej, której

przewodzili masoni, a sporą rolę odgrywało też nieduże, czysto masońskie Stronnictwo

Radykalno-Narodowe. Przede wszystkim zaś masoni stworzyli potężne ruchy społeczne,

jak kooperatyzm (jego płodem było „Społem”) oraz wiejską organizację „Zaranie”,

angażującą chłopów w politykę, a także Koło Obrońców Politycznych, które uratowało

dziesiątki Polaków od szubienicy. Masońską zasługą było też redagowanie w trakcie

I wojny światowej miesięcznika „Myśl Polska” i dziennika „Głos Stolicy”, które lansowały

(pod kierownictwem mego Ojca) idee zjednoczeniowe i niepodległościowe.

Przechodzę do tych obserwacji Ziemkiewicza, które trudno nazwać trafnymi, ale

które zbliżają się do prawdy. Czyżby bywał on na pracach którejś z lóż? Może nawet

złożył śluby?

„(…) masoneria jest przede wszystkim śmieszna... Zaspokaja u starych chłopów

potrzebę zabawy w Indian...”. Drwina przesadna, lecz coś w niej jest prawdziwego –

choć raczej nie „w Indian” to zabawa, ale w mężów stanu, w tuzów polityki. Rzeczy-

wiście, w trakcie prac lożowych używa się „tajemnych szyów”, strzeże się sekretów,

zrozumiałych „tylko dla wtajemniczonych” oraz „przebiera się w fartuszki”. Istnieje,

co dostrzegł Ziemkiewicz, nadmiar ceremonii podczas spotkań lożowych: uderzenie

młotkiem, splatanie rąk, wykrzykiwanie „Wolność – Równość – Braterstwo”, para-

dowanie przez lożę majestatycznym krokiem, powtarzanie kilku zdań, zapisanych

w grubachnych instrukcjach, nakładanie białych rękawiczek, obsadzanie krzeseł braćmi

o różnych nadanych im funkcjach.

Bezspornie, słuszne jest przestrzeganie pewnych starych tradycji, takich jak obrzędo-

we fartuszki i wypowiedzenie parę zdań inauguracyjnych, jak przed trzystu laty, ale

rytualizm powinien trwać parę minut, a nie całe godziny, których brakuje na rzeczową

dyskusję. Obrzędowe gesty są nawiązaniem do tradycji – to „na plus”; minusem jest

spychanie na daleki plan tego, co akurat nurtuje społeczeństwo – na przykład dysputy

o emeryturach.

Ten właśnie bezsens rzeczywiście należy zmienić, jeśli masoneria ma być po dawnemu

jednym z ważnych pól dyskursów narodowych, a nie „zabawą w Indian”. I chociaż

tekst Ziemkiewicza jest, summa summarum, bzdurny, to jego myśl przewodnia bzdurą

nie jest, zasługuje na sumienną debatę.

WOJCIECH GIEŁYSKI

sonerii i potrzeby jej istnienia. Ostatnie

wtki rozmowy biegły w kierunku kon-

statacji, e ze swymi starymi rytuałami,

tajnoci (czy dyskrecj), fartuszkami

i dziwnymi obrzdami masoneria jest

anachronizmem w dzisiejszych czasach.

Ja si w pewnym stopniu z tym pogl-

dem zgadzam. Tak, jestemy inni, yjemy

w wiecie symboli, nad którymi pochylali

si nasi przodkowie; ci, którzy budowali

staroytny Babilon i piramidy, i rzymskie

łuki tryumfalne. Jestemy duchem wród

alchemików, szukajcych duchowego

kamienia lozocznego. Jestemy wród

budowniczych gotyckich katedr, którzy

pracujc w kamieniu, wzrok maj skiero-

wany ku niebu. W tym sensie ja chc by

„anachroniczna”. Nie chc, aby jedynym

moim pragnieniem było mie pełne kon-

to i coraz to now wersj samochodu, bo

nie samym chlebem człowiek yje, nie

jest stworzony li tylko z materii. Jeli taka

postawa jest anachroniczna, to ja tak

jestem. I tak pozostan… „Ulepszaj

wiat, ulepszajc siebie. Korzystaj przy

tym z najlepszych duchowych wzorców,

które wytworzyła Ludzko” – oto mój

przepis na ycie z sensem.

Po programie dostałam kolejny e-maila

od stałego korespondenta z południa

Polski: „Pozwol sobie zaryzykowa

stwierdzenie, e nie tylko Francja, nie

tylko Europa, ale i Masoneria jest (lub

coraz bardziej staje si) kobiet – pisał. –

A moe trzeba by t kolejno odwróci

nieco, bo pamitam Pani wpis na blogu

o tym, e ciko było Pani przypomnie

sobie kobiety, które ukształtowały tzw.

idee europejskie… Moe fakt, e nie

tylko Francja, ale i Masoneria jest ko-

biet – równie Europa (znów) stanie

si kobiet. Jak bym był redaktorem

Marciniakiem, to w tym kierunku skiero-

wałbym rozmow w Babilonie. Bo XXI

wiek ma szans w wikszym stopniu ni

poprzednie stulecia nalee do kobiet.

Wierz, e masoneria moe tu odegra

(ponownie) wielk rol”. ASZE

W o l n o m u l a r z P o l s k i l a t o 2 0 1 2 • n u m e r 5 1

Kropce nad i Moniki Olejnik

jednym z goci był Joachim

Brudziski z PiS. On te

– podobnie jak ks. arcybiskup Józef

Michalik – uwaa, e masoni „jako

tacy” walczyli, walcz i pewnie zawsze

bd walczy z Kociołem. Rónie było

w historii, róne były i s odłamy maso-

nerii. Rónie te jest wród masonów.

Kiedy byłam antyklerykałk, teraz ni

nie jestem. Znam i lubi kilku wspa-

niałych ksiy. Wracajc za do Kropki

nad i: sdy ogólne nierzadko bywaj

sloganami, pomijaj indywidualne, ludz-

kie rónice. A poza wszystkim, boj si

ludzi, którzy zawsze wszystko wiedz

i wszystkiego s pewni. Dotyczy to sa-

mej redaktorki, jak i jej rozmówcy. Ja

strasznie duo nie wiem i nie rozumiem.

Czsto wtpi i waham si.

ASZE

mi się wydaje, że jest pani nieszcze-

ra, kiedy pisze „Ja strasznie dużo

nie wiem i nie rozumiem. Często wątpię

i waham się”. A jeśli założę, że jednak

pani nie kłamie, to nie wydaje się pani,

że jest pani manipulowana przez kogoś?

Ci którzy działają, coś robią, nie mogą

wątpić. No chyba że polska masoneria to

jest tylko kółko wzajemnej adoracji, które

jeśli coś robi, to tylko na skutek działania

zagranicznych lóż?

ADAM BOLEWSKI

„A

lbo wiem wszystko i tak

działam, albo jestem przez

kogo manipulowana” ... Wydaje mi

si, e to nieprawdziwa alternaty-

wa, panie Adamie. Rzecz ludzk

jest wtpi. Przy kadym naszym

wyborze yciowym wahamy si,

jak postpi: „Osiołkowi w łobie

dano”. Masoni nie pochodz z innej

planety ani z piekła, s tak samo

wtpicymi ludmi jak ja czy Pan.

Moim zdaniem, tylko fanatyk nie

wtpi. Nawet Jezus płakał w ogro-

dzie Getsemani. A co do nieszcze-

roci – lepiej niech Pan nie czyta

mego bloga, jeli cho przez chwil myli

Pan, e jestem w nim nieszczera. To

znaczyłoby, e prowadz manipulatorsk

gr z czytelnikami. „Jak to masonka” –

powiedz pewnie niektórzy, ale ja ju

na to rady nie mam. ASZE

le ja nie o socjologii chciałem mówić,

tylko o tym, dlaczego ktoś zostaje

masonem i czy to ma wpływ na jego ży-

cie? Okrywacie się tajemnicą, to niech się

pani nie dziwi, że kontekst rozmowy jest

zależny od tego, z czym się spotykałem na

temat masonów. Skąd mam wiedzieć, co

masoni robią w lożach? Nie mam pojęcia,

czy w lożach ustala się wspólne stanowisko

wobec pewnych spraw, jak w partiach

politycznych, czy może masoni to indy-

widualiści, którzy spotykają się w lożach

w celach towarzyskich? Niby skąd mam

to wiedzieć? Spotkałem się z twierdzenia-

mi, że masonem był Adam Mickiewicz,

Henryk Sienkiewicz, Czesław Miłosz.

Pisarze ci łączyli wartości artystyczne

swoich utworów z polityką, problema-

tyką społeczną. Ale skąd mam wiedzieć,

czy to były jedynie ich prywatne poglądy,

czy może do pewnych postaw i poglądów

dochodzili w lożach? Bo przypuszczam,

że loże to chyba coś więcej niż towarzyskie

grupki, ale może się myliłem? Andrzeja

Struga nie znam, jeszcze nie czytałem, ale

to właściwie ten sam temat. Skoro każdy

z nas jest tylko człowiekiem, w ten sposób

patrząc na życie, to po co powstały loże?

Skoro „każdyj sam”?

ADAM BOLEWSKI

a Pan wiele racji. Mój blog, take

„Wolnomularz Polski” papiero-

wy i w wersji wirtualnej, maj włanie

wychodzi na przeciw takim ludziom

jak Pan: pytajcym i poszukujcym.

„Piszemy za mało” – przebija z Pana py-

ta; „piszecie za duo” – słysz ze strony

niektórych sióstr i braci, „ortodoksyjnie”

traktujcych tajemnic czy poufno

masonerii. I to jest włanie problem, jak

o nas pisa, jako o ludziach grupujcych

si w celu samodoskonalenia moralnego

poprzez wspólne przeywanie rytuału,

symboli, desek (referatów loowych),

dyskusji, wspólne witowanie i uczto-

wanie podczas agap. Nie, nie wypraco-

wujemy w loy wspólnych stanowisk

politycznych, ale mówimy o wartociach

i potem kady mason czy masonka, od-

dzielnie, jako obywatel, przypatruje si

poszczególnym politykom. Nie dysku-

tujemy o religii, bo to sprawa prywat-

na kadego z nas. Tematem spotka s

kwestie symboliczne (to dziwnie brzmi

w dzisiejszym, stechnicyzowanym

wiecie, ale tak jest): dobro, pikno,

moralno, wolno, równo, brater-

stwo, albo lozoczne. Pisz o naszych

dwóch loach kobiecych, bo je znam

najlepiej. Na szczeblu obediencji,

czyli zgrupowania niezalenych ló,

moe doj do wypracowywania

wspólnych stanowisk wobec np. za-

sadniczych kwestii politycznych. Tak

np.Wielki Wschód Francji potrakto-

wał wybory prezydenckie. Inne obe-

diencje nigdy albo prawie nigdy tego

nie robi. Masoneria jest podzielona,

tak jak – przykładowo – wyznania

chrzecijaskie s podzielone.

A drogi do zjednoczenia zarówno

jednych, jak i drugich nie za bardzo

widz… Prosz pyta nadal, bo kto

pyta, nie błdzi.

ASZE

l u d z i e i i d e e

z B L o G a a S z e r a , Ż o n a p a n a B o G a

masoni kościelni

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j











łównym motywem przywie-

cajcym powołaniu Witelona

jest przełamanie impasu roz-

woju sieci ló poza stolic. Warszawsko-

korespondencyjny Witelon ma z czasem

sta si zacztkiem kolejnych ló na tych

Wschodach, gdzie obecnie nie ma wol-

nomularstwa. Na czym polega pomysł

na Witelona?

Obecnie zdecydowana wikszo pol-

skich ló koncentruje si w Warszawie.

Co pewien czas z istniejcych warszta-

tów „wypczkowuj” nowe, lecz take na

ogół dotyczy to Warszawy. W obecnej

sytuacji bardzo trudno jest stworzy

lo w miastach, gdzie nie ma adnych

ló masoskich. Loa bowiem musi po-

wsta na bazie grupy dowiadczonych

wolnomularzy, z których przynajmniej

cz powinna mie stopie mistrza, co

oznacza kilkuletni sta wolnomularski.

W praktyce oznacza to, e dla powoła-

nia loy potrzeba obecnie przynajmniej

2-3-letniego uczestnictwa w istniejcej

ju loy grupy osób z danej miejscowoci.

Oczywicie fundamentem powołania

nowej loy jest wyłonienie czcigodnego

mistrza, który bdzie w stanie poprowa-

dzi dan lo. Barier rozwoju pozostaje

zdobycie odpowiedniego know-how, przy

czym wiedzy tej nie zdobywamy z ksiek

czy „bryków”. Poza sam teori niezbdne

jest dowiadczanie wolnomularstwa.

Std te eksperymentalna loa Witelon

jest połczeniem dominujcej teoretycz-

nej pracy korespondencyjnej z osobi-

stym uczestnictwem w kilku dorocznych

spotkaniach wolnomularskich. Nie jest

to całkowicie nowy eksperyment na

gruncie wolnomularstwa, nawet polskie-

go, gdy cała polska masoneria kobieca

wywodzi si włanie z korespondencyj-

nej loy Róa Wiatrów majcej swoj

siedzib w Paryu (jeszcze przed er

powszechnego dostpu do Internetu!).

W ramach WWP model ten zostanie

nieco zmodykowany.

Loa Witelon pracowa bdzie w Rycie

Szkockim Dawnym i Uznanym, a jej ma-

terialnym symbolem jest długopis, po-

niewa jest porczniejszy anieli tablet.

Podstawowe założenia

• Proces rekrutacji oraz inicjacji prze-

biega identycznie jak w kadej innej

tradycyjnej loy; w trakcie rekrutacji

konieczny bdzie przyjazd do Warsza-

wy, równie same inicjacje najpewniej

odbywa si bd w Warszawie. Ina-

czej jednak ni w tradycyjnej loy, która

wymaga uczestnictwa w spotkaniach

warsztatu (tzw. prace co dwa tygodnie,

cho niektóre loe pracuj raz w miesi-

cu), Witelon spotyka si bdzie dwa

razy do roku (najprawdopodobniej w

Warszawie) na trzydniowe do inten-

sywne sesje, w ramach których bd

prace, szkolenia, agapy itd. Najblisze

spotkania zaplanowane s na ostatni

weekend wrzenia 2012 oraz na ostatni

weekend marca 2013.

• Poza udziałem w pracach Witelona,

od jego korespondencyjnych człon-

ków wymaga si bdzie w danym roku

udziału w jednych pracach dowolnej

innej loy z dowolnego Wschodu oraz

udziału w jednej imprezie integracyjno

-obediencyjnej, jak np. bankiet nowo-

roczny czy Rajd Rodzinny.

• Aktywno loy pomidzy dwoma

dorocznymi sesjami odbywa si w try-

bie elektronicznym, dlatego konieczny

jest dostp do Internetu i umiejtno

korzystania z podstawowych narzdzi

takiej komunikacji. W trybie elektro-

nicznym bd te wród członków

publikowane i dyskutowane deski,

w trybie elektronicznym bdzie od-

bywał si biecy kontakt z czcigodn

mistrzyni (na czele Witelona stanła

jedna z dowiadczonych sióstr WWP)

i innymi urzdnikami loy.

• Podwyki stopni odbywa si bd

równie w sposób tradycyjny, lecz

w oparciu o całociow ocen funkcjo-

nowania danego członka koresponden-

cyjnego, zarówno w sferze komunikacji

elektronicznej, jak i udziału osobistego

w pracach; nie mona ograniczy si

do jednej tylko sfery, np. tylko udziału

w dorocznych zjazdach lub tylko udziału

w komunikacji elektronicznej.

Loa Witelon tworzona jest przez do-

wiadczonych mistrzów z rónych ló

WWP, którzy swoim dowiadczeniem

i wiedz słuy bd nowym adeptom

s e k r e t y w a r s z t a t u

czym Będzie

loża witelon?

W o l n o m u l a r z P o l s k i l a t o 2 0 1 2 • n u m e r 5 1

w kamiennym kręgu











Sztuki Królewskiej, zaczynajcym swoj

przygod z masoneri.

Patron loy jest postaci wyjtkow.

Witelon był pierwszym, wiatowej sławy

polskim eksperymentatorem i naukow-

cem. Urodził si najprawdopodobniej

w Legnicy, ok. 1230 r. Najbardziej wsła-

wił si wybitn prac powicon opty-

ce, generalnie jednak wniósł do naszego

kraju nowe prdy myli ludzkiej. Mona

go uzna za jednego z pierwszych pol-

skich sceptyków. W ksice „O naturze

demonów”, podajc za swoj optyczn

pasj, wykazał, e wikszo zjawisk

cudownych i nadprzyrodzonych, wik-

szo demonów, przed którymi dreli

ówczeni ludzie, jest wynikiem złudze

naszych zmysłów. Polska masoneria chce

upamitni t wybitn posta, wdraajc

pod jej patronatem nowatorski prd

w polskim wolnomularstwie.

NA PODST. ARTYKUŁU ZAMIESZ

CZONEGO NA WIRTUALNYM

WSCHODZIE WOLNOMULARSKIM

zadko zdajemy sobie spraw

z wszechstronnoci naszych zwiz-

ków z kamiennym wiatem. Dotycz

one nie tylko sfery materialnej, ale take

wkraczaj w obszary ycia duchowego.

Ta ogromna przestrze zawiera si po-

midzy zwykłym kamieniem polnym

a nieosigalnym kamieniem lozocz-

nym. Ju sam rejestr niektórych tylko

znacze dosłownych i przenonych zdumiewa rozległo-

ci odniesie i skojarze. Znajdujemy si wic na co dzie

w otoczeniu kamiennego tworzywa architektury zabytkowej

i współczesnej oraz wród rozmaitych kamieni budowlanych

i drogowych. Spogldamy z zachwytem na skalne turnie

masywów górskich oraz podziwiamy urod kamieni szlachet-

nych i ozdobnych. Równie rzeczywiste kamienie młyskie,

kamienie milowe i wgielne przechodz coraz czciej do

strefy metafory. Równoczenie przebywamy w bogatym

wiecie kamiennej symboliki. Pracujemy mozolnie i wytrwale

„siedzc kamieniem”, zapadamy głboko w „kamienny sen”,

znikamy nie wiadomo gdzie „jak kamie w wod”, ubolewamy

nad brakiem wraliwoci kogo, kto ma „serce twarde jak ka-

mie”. Czasami wrzucamy „kamie do czyjego ogródka” lub

oburzamy si wskazujc na „kamie obrazy”, a doprowadzeni

do pasji – „ klniemy w ywy kamie”.

DES PT. W MIENNYM KRGU



ycie ludzkie jest uznane za unikalne, teraz przyszedł czas

na uznanie niepowtarzalnoci Ziemi. Ziemia jest jedna.

• Ziemia jest kolebką życia, jego odnawiania się i przemiany.

Jej długa ewolucja i powolne kształtowanie si stworzyło

rodowisko naturalne, w którym yjemy.

• Nasza historia i historia Ziemi są ściśle powiązane. Jej

pochodzenie jest naszym pochodzeniem.

• Oblicze Ziemi, jej kształt, są środowiskiem człowieka. Jeste-

my elementem Ziemi nie ostatecznym, tylko przejciowym.

• Jak stare drzewo zachowuje pamięć swego wzrostu i życia,

tak Ziemia przechowuje swoj przeszło w swoim wntrzu

i na powierzchni w skalach krajobrazowych.

• Nadszedł czas na ochronę naszego naturalnego dziedzictwa

– rodowiska. Przeszło Ziemi nie jest mniej wana ni

przeszło człowieka.

• Mimo odrębności dziedziny przyrodniczej i kulturowej,

jeli chodzi o zasady ochrony, ochrony zabytków, pojawia

si szereg wspólnych cech. Jest wszake jedna, zasadnicza

rónica – kad budowl mona odrestaurowa,ale obiektów

przyrodniczych rekonstruowa nie mona!

WYKŁAD W WILLI STRUVEGO PT.

ZAGINIONE KJOBZY 

OCHRONA DZIEDZICTWA ZIEMI, LUTY 2001 R.

WYBÓR CYTATÓW  W.M.

zieje naukowego poznania rzeczywistoci przy-

rodniczej zawsze obfitowały w wtki ezoteryczne.

Tajemna mowa gwiazd, kwiatów, drzew, wite góry,

kamienie i rzeki oraz cała ogromna sfera symboliki wiata

rolin i zwierzt s jednym z przejawów wszechobecnoci

owych wyobrae w naszej tradycji kulturowej. Ponad-

czasowa skłonno mylenia magicznego wywodzi si

z pierwszych prób opisywania zjawisk przyrody i denia

do okrelenia miejsca człowieka w wiecie natury. Ta

arcyciekawa problematyka jest przedmiotem wielorakich

zainteresowa badawczych etnologii, religioznawstwa,

a zwłaszcza antropologii kultury.

STUDIUM PT. ARCHETYPY PANAUKI 

W KRGU MIENNEJ MAGII

l u d z i e i i d e e

UWAGA! Osoby zainteresowane

lo Witelon mog kontaktowa

si poprzez adres email:

witelon@wielkiwschod.pl

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

12 n a w i e c z n y m w s c h o d z i e

jan maciej winczakiewicz

(1921 – 2012)

an Maciej Winczakiewicz urodził

si 6 marca 1921 r. w Kielcach.

Był poet, krytykiem teatralnym,

tłumaczem, malarzem, dzien-

nikarzem radiowym. Uczestniczył

w kampanii wrzeniowej 1939 r.,

podczas której dostał si do niewo-

li niemieckiej. W 1940 r. uciekł z niej do Francji i znalazł

si w Polskich Siłach Zbrojnych.

W 1944 r. walczył w Normandii

w dywizji pancernej generała Macz-

ka. Od 1945 r. mieszkał w Pary-

u. Do masonerii został przyjty

21czerwca 1963 r., został człon-

kiem loy Kopernik, nalecej do

Wielkiej Loy Francji. Trzykrotnie,

w latach 1968-71, 82-83 i 85-88

był jej Czcigodnym Mistrzem. „Na

pocztku nasza loa, cho nosiła

nazw Macierzystej Loy Polskiej,

(oprócz dwóch Polaków) miała w

swym składzie Ukraiców, Rosjan,

Turka, Łotysza i Francuza – opo-

wiadał na łamach „Polityki” na

pocztku lat 90. – Potem zaczły

wstpowa do niej dzieci uchod-

ców powrzeniowych i ludzie

z kolejnych powojennych fal emi-

gracyjnych. […] Naszym zadaniem

było podtrzymanie cigłoci polskiej masonerii”. Po 1989 r.

włczył si w odbudow Wielkiej Loy Narodowej Polski,

był jej Wielkim Ekspertem. Zmarł w Lailly en Val. Spoczł

na starym cmentarzu Les Champeaux w Montmorency pod

Paryem, gdzie byli pochowani Adam Mickiewicz, Julian

Ursyn Niemcewicz, Cyprian Kamil Norwid, Olga Boznaska,

Roman Palester. #

hp://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Winczakiewicz

trona konserwatyzm.pl zajła si po-

grzebem br:. Jana Winczakiewicza,

wybitnego polskiego masona, długolet-

niego czcigodnego mistrza paryskiej

loy Kopernik, który walnie przyczynił

si do reaktywowania Wielkiej Loy

Narodowej Polski. Otó wród ałob-

ników był m.in. znany polski prawi-

cowy polityk Antoni Macierewicz.

Wspominał on nad grobem br:. Win-

czakiewicza wielki patriotyzm swego

kuzyna. Konserwatyzm.pl robi sobie

z tego michy-chichy, podkrelajc, e

„nie ma to jak katolicyzm otwarty”:

raz wieszczy si spisek smoleski, raz

si jest na pogrzebie masona.

Ja tu nic miesznego nie widz. Ro-

dziny si nie wybiera – to po pierwsze.

Chwała Antoniemu Macierewiczowi

za to, e masostwa kuzyna si nie

przestraszył i na pogrzeb do Fran-

cji pojechał. Chwała mu te za to, e

o jego wielkim patriotyzmie wspomi-

nał. S przecie na narodowej prawicy

i tacy, którzy masona w powiconej

ziemi by nie pochowali, nie mówic ju

o pochwalnych mowach nad trum-

n wolnomularza…

Nowa strona internetowa „Ars Regii”,

za któr podałam informacj, e br:.

Jan Winczakiewicz był kuzynem An-

toniego Maciewicza, myli si. Był jego

wujem – tak powiedział sam Maciere-

wicz dziennikarzom „Wprost”. Oto sto-

sowny cytat z artykułu pt. Terminator:

„Grzech numer dwa to rzekome zwizki

z masoneri, których miałoby dowodzi

pokrewiestwo Macierewicza z Janem

Winczakiewiczem, emigracyjnym poet

zaangaowanym w ruch wolnomularski.

– Winczakiewicz rzeczywiście jest moim

wujem, którego bardzo kocham, ale mój

stosunek do masonerii jest negatywny

– tłumaczył w rozmowie z „Wprost”

Macierewicz”. A oto cały link do cyto-

wanego artykułu: hp://www.wprost.

pl/ar/203309/Terminator/ #

z B L o G a a S z e r a , Ż o n a p a n a B o G a

rodziny się nie wyBiera,

czyli a. macierewicz nad groBem masona



W o l n o m u l a r z P o l s k i l a t o 2 0 1 2 • n u m e r 5 1

n a w i e c z n y m w s c h o d z i e

kuncewicz u struga









spominano wic

Piotra i jako lite-

rata, lozofa, ga-

wdziarza, trudnego nieraz

dyskutanta, przyjaciela, a tak-

e wietnego kucharza (sza-

ry sos!). Szczególne miejsce

w jego twórczoci zajmuje

ksika pt. Legenda Europy. Jest

to protest Piotra Kuncewicza

przeciwko widzeniu naszego

kontynentu w kategoriach li

tylko ekonomicznych. To głos

za Europ wzniosł, Europ

duchow. Na zdjciu ona

Mistrza, Irena Kuncewicz,

czyta przejmujce fragmenty

Legendy Europy. Wybrała te

dotyczce procesów konstytu-

ujcych nasz kontynent: proces

Sokratesa, Jezusa oraz Joanny

d’Arc.

Przez ostatnie lata swego

pracowitego ycia Piotr

Kuncewicz naleał do ma-

sonerii, wybrany w 2004 r. na

Wielkiego Mistrza Wielkiego

Wschodu Polski („Wolno-

mularz Polski” nr 50). Nie

ma chyba w Polsce lepszego

miejsca na wspominanie brata

Piotra ni Muzeum Andrzeja Struga – take literata i take

masona, przedwojennego Wielkiego Mistrza Wielkiej Loy

Narodowej Polski.

O drodze masoskiej brata Kuncewicza mówił br. Tomasz

Szmagier, obecny Wielki Mistrz Wielkiego Wschodu Polski,

podkrelajc, e Piotr, nawet gdyby nigdy w swym yciu nie

spotkał si z wolnomularzami, to by masonem był, bo poza

wszystkim był po prostu dobrym człowiekiem, który teraz na

Wiecznym Wschodzie zasiada w Niebiaskiej Loy i naucza

skrzydlatych czeladników…

Co było miłe dla Waszej sprawozdawczyni, to fakt, i

zobaczyła na sali siostry i braci ze wszystkich polskich

obediencji, tych regularnych i nieregularnych. Byli wic

bracia z Wielkiej Loy Narodowej, siostry i bracia z Droit

Humain, z Wielkiego Wschodu Polski, Wielkiej Loy Kultur

i Duchowoci oraz dwóch polskich ló kobiecych Prometei

i Gai Aeterny nalecych do Wielkiej eskiej Loy Francji.

Pełen ekumenizm! WYS.

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j













o raz kolejny londyscy

masoni wzili udział w uro-

czystej procesji z okazji objcia

urzdu przez 684. Lorda Mayo-

ra Londynu Davida Wootona.

Jest to wyraz cisłych zwiz-

ków masonerii z Londynem,

poczwszy od 1717 r., kiedy

w jednej z tutejszych gospód,

Pod Gsi i Rusztem, powstała

z czterech ló Wielka Loa

Anglii. Procesja ma ju 800 lat

tradycji. W tym roku wziło

w niej udział pół miliona osób.

RÓDŁO: FREEMASONRY TODAY, SPRING 2012

ady przyjaciel Sztuki Królewskiej przejedajcy przez

Quedlinburg w Niemczech powinien obowizkowo za-

trzyma si przy ulicy witego Ducha i wypi liank kawy

w Kawiarni pod Wolnomularzem (Cafe zum Freimaurer).

Lokal łatwo rozpozna, bowiem przed wejciem na goci

czekaj dwaj czcigodni mistrzowie w rytualnych strojach.

W tym samym miejscu miała swoj siedzib loa Złota Waga

(Goldene Waage), która została utworzona na Wschodzie

Quedlinburga w 1846 r. Dom loowy, który upamitnia

kawiarnia, został wybudowany w 1912 r. i działał prnie

a do momentu rozwizania wszystkich ló masoskich

w Niemczech przez Hermanna Goeringa w 1935 r. Po woj-

nie masoni nie wrócili do swojej dawnej siedziby. Najpierw

mieciła si tu biblioteka, a potem dom pomocy społecznej.

Włanie z inicjatywy Michaela Funke, dyrektora tej ostatniej

instytucji, który bdc profanem, ywo interesował si Sztuk

Królewsk, powstała kawiarnia i dwie rzeby masonów, ma-

jce upamitnia loow przeszło tego miejsca. Kawiarnia

działa od 2009 r. #

apaleni (sic!) miłonicy

masoskich ciekawostek

z pewnoci zainteresuj si a-

rówkami z wolnomularsk or-

namentyk. Na internetowych

aukcjach przewaaj eksponaty

z lat 30. i 40. ubiegłego stule-

cia. Czy jeszcze wiec – nie

wiadomo. wiec na pewno

współczesne masoskie arów-

ki, które mona naby w sieci

w cenie 10 dolarów za sztuk.

Oto wybrane adresy sklepów:

hp://www.macoy.com/

hp://www.craclubmason-

icsupplies.com/shop/Masonic-

Light-Bulb.html #

c i c e r c u m c a u l e

W o l n o m u l a r z P o l s k i l a t o 2 0 1 2 • n u m e r 5 1





d lipca do

grudnia 2012r.

w londyskiej Bi-

bliotece i Muzeum

Wolnomularstwa

mona obejrze

bardzo interesujc

ekspozycj dotyczc

zwizków masonerii

ze sportem. Wystawa

nosi tytuł “Game, Set

and Lodge: Freemasons and Sport” i jest dostpna bezpłat-

nie dla wszystkich zwiedzajcych. Jednym z ciekawszych

eksponatów jest fartuszek sir Alfa Ramseya (patrz fot.),

angielskiego piłkarza i szkoleniowca. Przypomnijmy, e

jego druyna zdobyła mistrzostwo wiata w piłce nonej

w 1966 r. Na wystawie bdzie mona zobaczy równie innych

znanych sportowców, w tym olimpijczyków, którzy naleeli

do masonerii wcigu ostatnich 150 lat. #

2012 r. mija sto lat od zatonicia

słynnego Titanica. W wiosennym

wydaniu “Freemasonry Today” Diane

Clements, dyrektor Biblioteki i Muzeum

Masonerii, przypomina o masoskich

wtkach katastrofy. A było ich co naj-

mniej kilka.

Wród pasaerów znajdowali si wolno-

mularze m.in. ze Stanów Zjednoczonych,

Wielkiej Brytanii i RPA.

Wkrótce po katastrofie magazyn

“Freemasons’s Chronicle” powołał

“Freemasons Titanic Fund” - fundusz,

na który wpływały datki od ló z Wysp

Brytyjskich.

W dokumentach Wielkiej Loy No-

wego Jorku zachowały si kondolencje

od Wielkiej Loy Wgier i Wielkiej

Loy Kuby.

Katastrof przeył natomiast trzeci

ocer Herbert John Pitman , inicjowa-

ny w 1909 r. w Abbey Lodge nr 3341

w Hateld. Pozostał jej członkiem a

do mierci w 1961 r. Zachował si

list gratulacyjny od współbraci, który

został sprzedany na aukcji w 2011 r.

Wszystkich zainteresowanych pogł-

bieniem tematu zapraszamy do lektury

ciekawego artykułu Diane Clements,

który jest dostpny równie w internecie.

RÓDŁO: FREEMASONRY TODAY, SPRING 2012.

HP://WWW.FREEMASONRYTODAY.COM/

MAGAZINE

ALEKSAND WYSOCZAKO

c i c e r c u m c a u l e





P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

kwietnia br., na stro-

nie www.lexpress.mu,

został opublikowany

wywiad z Wielkim Mistrzem Wiel-

kiej Loy Francji – Alain-Noelem

Dubartem. Naley zaznaczy, i

wywiad ten wzbudził we Francji

bardzo szerokie zainteresowanie

i był przedmiotem wielu gorcych

komentarzy, zamieszczanych na

bieco przez internautów.

Odpowiadajc na pytania red.

Jerome’a Boulle z „L’Express”,

Wielki Mistrz na pocztku wyja-

nił ogólnie, czym jest masoneria,

dlaczego warto znale si w jej

szeregach, dlaczego traktowanie

zwizku wolnomularzy w katego-

riach sekty jest pozbawione sensu.

Według Alain-Noela Dubarta zakon masoski jest przede

wszystkim miejscem „poszukiwa duchowych” umoliwia-

jcym pokojow i szczer dyskusj na neutralnym gruncie,

niezalenie od posiadanej sytuacji nansowej, wyznania,

przekona politycznych czy wiatopogldowych kadego

zwolnomularzy.

Przystpienie do wolnomularstwa pozwala na podniesienie

szacunku do własnej osoby, moe pomóc w odnalezieniu

rna sekta, tajemnicami osnuty zakon wyklty przez Kociół rzymskokatolicki, bractwo, w którego szeregach s

anonimowi i ci o ujawnionej tosamoci, czsto majtni ludzie piastujcy wysokie i wpływowe stanowiska, elita wiata

polityki; wreszcie stowarzyszenie o niepojtej historii przycigajce czołowych przedstawicieli nauki, lozofów, historyków

i humanistów. Intrygujca tajemniczo, magia, gra symboli, dziwne ceremonie, wszystko to sprawia, e masoneria wci

budzi zainteresowanie, niestety równie czsto jest oar nieuzasadnionych oskare lub agresji.

Media podejmuj coraz czstsze próby odczytywania idei i sensu zasad myli wolnomularskiej. W naszym nowoczesnym

wiecie nie sposób unikn spojrze czy pyta skierowanych do masonów. Mimo e publiczno dzieli si na zaintere-

sowanych „niezdrowymi rewelacjami” i tych wymagajcych – szukajcych rzetelnych wiadomoci, wszyscy kieruj swe

spojrzenia w stron mediów. Nawizywanie dialogu jest zatem w pewnym sensie koniecznoci. Pozostaje do ustalenia,

co jest objte klauzul naszej dyskrecji.

Co pewien czas mamy przyjemno posłucha lub zobaczy za porednictwem ogólnie dostpnych rodków masowego

przekazu programy publicystyczne lub wywiady, reportae o tematyce wolnomularskiej z udziałem naszych sióstr lub braci.

Na szczególn uwag nas, wolnomularzy, winni zasługiwa Ci sporód nas, którzy ujawniaj swoj tosamo, pokazuj swoj

twarz oraz z całym przekonaniem i dum zabieraj publicznie głos w interesie powszechnego zwizku wolnomularstwa.

DARIA BADAT

z ż y c i a l ó ż i o B e d i e n c j i



masoneria, czyli esencja

humanizmu w działaniu

r o z m o w a z a L a i n - n o e L e m d u B a r t e m,

w i e L k i m m i S t r z e m

w i e L k i e j L o Ż y F r a n c j i

W o l n o m u l a r z P o l s k i l a t o 2 0 1 2 • n u m e r 5 1

sensu egzystencji i naszej roli do spełnienia w społeczestwie.

Naley jednak zauway – podkrela – e zakon nie stanowi

schronienia dla tych zawiedzionych wiar (religi), bdzie

si raczej rysował jako droga uzupełniajca, umoliwiajca

inne spojrzenie tym, którzy szukaj alternatywnego sposobu

rozwijania swojej duchowoci. Wielki Mistrz zaznacza, i

masoneria jedynie proponuje zasady pracy w poszukiwaniu

prawdy, dziki którym kady formuje swoje reeksje i spostrze-

enia, w przeciwiestwie do niepodwaalnej jednomylnoci

obowizujcej w sekcie.

Kolejne pytania red. Jerome’a Boulle dotycz inicjacyjnej

drogi kadego masona. W swojej odpowiedzi Alain-Noel

Dubart inicjacyjn zasad obowizujc w masonerii przed-

stawia jako zasad sokratejsk, podobnie jak dialogiem so-

kratejskim okreli zrytualizowany i zorganizowany sposób

wypowiedzi członków loy. W takiej debacie – przypomina

– nie ma miejsca na konfrontacje polemiczne, za zgodnie

z obowizujc zasad, nigdy nie szukamy wyznaczania denicji

niemiertelnych prawideł,

paradygmatów, ajedynie

przedstawiamy swój aktu-

alny punkt widzenia, który

w przyszłoci moe ewalu-

owa. Rónorodno wypo-

wiedzi pozwala kademu z

osobna precyzyjniej ukształ-

towa swoj opini. Loa

nie narzuca swoim człon-

kom sposobu mylenia.

W odpowiedzi na pytanie

Jerome’a Boulle sugerujce

wyszukan selekcj przy re-

krutacji nowych członków,

Wielki Mistrz podkrelił, i

ogólnie przyjte przeko-

nanie jakoby masoneria

skupiała najczciej ludzi

wpływowych, piastujcych wysokie stanowiska czy uprzywi-

lejowanych nansowo mija si z prawd. Loa jest bowiem

otwarta dla wszystkich chtnych, niezalenie od zajmowanej

pozycji społecznej, wymagana jest natomiast ch do pracy,

reeksji, stałego uczenia si i samodoskonalenia. Dubart

wyjania nastpnie, i ryt szkocki jest struktur 33-stopniow.

Poniewa zazwyczaj co dwa lata osiga si wyszy stopie,

wielka ch i zapał musi towarzyszy podjciu inicjacyjnej

drogi z uwagi na długo zobowizania, któremu powica

si niemale całe ycie. Ci za, którzy wstpuj do masonerii,

aby ułatwi sobie karier polityczn, zwykle bardzo szybko

czuj si zawiedzeni.

Poniewa wywiad z W:. M:. Wielkiej Loy Francji przepro-

wadzony został podczas jego wizyty na wyspie Mauritius,

kilka pyta red. Jerome’a Boulle skierowanych do gocia

dotyczyło kwestii zwizanych z rozwojem masonerii lokal-

nej. Nastpnie padła proba o ustosunkowanie si gocia do

aktualnie komentowanej publicznie w rodowisku lokalnym

kwestii nieetycznoci łczenia urzdu sdziego w sdzie

apelacyjnym z jednoczesn przynalenoci do masonerii, co

w rezultacie mogło by podwaa wymagan bezstronno

przy pełnieniu takich czy innych równie decyzyjnych funkcji

w niektórych sytuacjach.

W odpowiedzi Dubart okrelił sytuacj masonerii na wy-

spie Mauritius jako zdecydowanie zadowalajc. W piciu

aktualnie istniejcych warsztatach Wielkiej Loy Francji

pracuje około 200 masonów, a obie kolumny s regularnie

zasilane przez licznych uczniów. Ostatnia utworzona loa

pracuje w jzyku angielskim, co wiadczy o chci otwar-

cia si i rozwoju masonerii. W kwestii natury etycznej,

dotyczcej zachowania bezstronnoci wolnomularzy przy

jednoczesnym piastowaniu urzdów o decyzyjnej roli,

go ze spokojem odniósł si do tych kontrowersyjnych

i niezrcznych sytuacji, podkrelajc, i zasada, jakiej po-

zostaj wierni masoni – zobowizujca ich do spiesze-

nia sobie wzajemnie z pomoc – obowizuje tylko wów-

czas, gdy nie kłóci si

z prawem cywilnym

i podstawowymi reguła-

mi w yciu obywatelskim.

Kolejne pytanie dzien-

nikarza dotyczyło naj-

waniejszych wartoci,

na stray których stoj

masoni, oraz sposobu po-

sługiwania si nimi wrze-

czywistoci społecznej,

obywatelskiej.

W:.M:. nakrela cel

działa masonerii jako

wiadomy wybór posta-

wienia CZŁOWIEKA

w centrum debaty, aby

najwaniejszymi po-

zostały wszystkie kwe-

stie dotyczce podejmowania działalnoci na rzecz po-

lepszania kondycji ludzkiej. Masoneria stanowi esencj

HUMANIZMU W DZIAŁANIU. Znamiennym przy-

kładem przedstawionym przez Alain-Noela jest czynne

uczestnictwo i silny wpływ wolnomularzy z Wielkiej Loy

Francji (GLDF) i Wielkiego Wschodu Francji (GODF)

przy opracowywaniu aktów prawnych, z których pomoc

w 1905 r. zostały wprowadzone prawa rozdzielajce pastwo

od Kocioła oraz powołujce do ycia darmow, laick

i obowizkow edukacj publiczn, dostpn dla wszystkich

dzieci, niezalenie od pochodzenia społecznego czy wyzna-

nia religijnego. Wszystkie te zmiany stały si instrumentem

niezbdnym do wyzwolenia duchowego ludzkoci i stale

pomagaj w pracy na jej rzecz. Obecnie jest ju rzadkoci,

aby masoni brali bezporedni udział w opracowywaniu aktów

prawnych, zdarzaj si natomiast coraz czciej wystosowane

przez parlament proby o ustosunkowanie si ló masoskich

do przygotowywanych ustaw o kontrowersyjnej tematyce,

z ż y c i a l ó ż i o B e d i e n c j i

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

jak np. dotyczcych zakazania noszenia burki przez kobiety

muzułmanki we Francji. W tym szczególnym przypadku

cała masoneria [francuska] przyjła zgodn i jednomyln

opini, argumentujc, i przyzwolenie na noszenie burki

jest jednoznacznym gestem symbolizujcym pozostawienie

kobiety poza sfer społeczestwa i pozbawienie jej udziału

w yciu publicznym.

W odpowiedzi na pytanie dziennikarza: „A co w takim razie

z wolnoci wyboru?”, Wielki Mistrz zaakcentował, i zgodnie

z zasadami ycia społecznego ogólnie przyjtymi w demokracji

zachodnioeuropejskiej kobiety i mczyni posiadaj równe

prawa i nie wolno kobiecie zabrania moliwoci uczestnictwa

z odkryt twarz w yciu publicznym, obywatelskim. Ustawa ta

nie narusza zatem wolnoci wyboru, natomiast – co zasługuje

na uwag – ogranicza moliwo uprawianie prozelityzmu

osymbolice religijnej w demokratycznej, laickiej przestrzeni

publicznej. Podobnie bezpodstawnie i absurdalnie zabrzmiałoby

podwaanie koniecznoci zniesienia niewolnictwa, wprzypadku

gdyby niektórzy chcieli niewolnikami pozosta…

Jerome Boulle: Uwaacie kobiety za podrzdne w stosunku

do mczyzn. Nie akceptujecie ich w waszej loy?

Alain-Noel Dubart: Rzeczywicie, w naszej loy nie ini-

cjujemy kobiet, ale Wielka eska Loa Francji równie nie

inicjuje mczyzn.

Kolejne pytania postawione Wielkiemu Mistrzowi s prob

o wyjanienie powodów, dla których kobiety nie s akcepto-

wane w Wielkiej Loy Francji.

Alain-Noel Dubart jako jedno z wyjanie podaje historycz-

ne uzasadnienie takiej tradycji, które wskazuje na separacj

praktyk inicjacyjnych, nastpnie przedstawił wiele innych

moliwoci obrania drogi inicjacyjnej w istniejcych loach

mieszanych czy równie wyłcznie eskich. W swojej wy-

powiedzi zaznaczył take, e mimo e kobiety nie mog by

członkami Wielkiej Loy Francji, to włanie za jej poredni-

ctwem pierwsze z nich zostały inicjowane. Za sto lat temu

z inicjatywy i wstawiennictwa Wielkiej Loy Francji powstała

loa mieszana Droit Humain, a podajc dalej, w 1946 r.

Wielka eska Loa Francji.

Alain-Noel w krótkiej wypowiedzi ustosunkował si take

do dramatycznego incydentu, który miał miejsce w Tuluzie.

Akt barbarzystwa, którego skutkiem była mier ołnierzy

muzułmaskich i dzieci ydowskich, Wielki Mistrz nazwał

aktem ksenofobii, aktem kryminalnym o podłou rasistowskim

oraz antysemickim. Jego zdaniem takiego rodzaju agresja

podwaa bezporednio respekt naleny prawom obywatelskim

i uwłacza godnoci ludzkiej.

Interesujc cz opublikowanego materiału stanowi

wypowiedzi na temat wagi etyki i duchowoci w nowoczes-

nym wiecie oraz etyki i jej znaczenia w mediach. Alain-Noel

zwrócił szczególn uwag na obecnie dominujcy fenomen

idywidualizacji w najwyszym stopniu oraz tendencj pod-

porzdkowania si koncepcji materialistycznej. Zauwaył

take, e w obecnym momencie masoneria moe przyj

i odegra wan rol w tej nowo powstajcej duchowoci

człowieka, nie stojc bowiem w sprzecznoci z wiar reli-

gijn, pozwala pochyli si w reeksji nad swoim i innych

stanem, oraz nie sugeruje oczekiwania innego wiata czy

bardziej sprzyjajcych perspektyw, lecz zachca do dzia-

łania dzi, teraz.

Zapytany o media, podkrelił, e najbardziej zajmuj-

cym zjawiskiem jest Internet – obraz nieskoczonoci

dostpnych informacji, tych interesujcych i byle jakich.

Aktualna fascynacja ekranem kae wierzy we wszystko,

co moemy na nim przeczyta. Wspaniały wynalazek

Guttenberg’a otworzył ludziom drog do czerpania wiedzy,

tej pisanej, drog lektury i refleksji. Rozwinita edukacja

szkolna przyczyniła si do nauki korzystania z pisemnych

przekazów wiedzy, ale te pokazała moliwo jej krytyki.

Inaczej jest z telewizj, której przekazy po prostu si narzu-

caj, a sposób ich prezentowania kształtuje postrzeganie

człowieka, kieruje nim. Jeszcze gorzej jest z Internetem.

Moe wic wskazane by było, aby zostały przyjte midzy

dziennikarzami, jakie zasady deontologiczne obowizujce

to rodowisko, bdce poza wpływem pastwa. W szkołach

na przykład powinny zosta wprowadzone lekcje z dzie-

dziny nauki przekazu medialnego czy te nauki tworzenia

takiego przekazu. Młodzie, posiadajc wiedz w takim

zakresie i umiejtno manipulacji przekazem, umiała by

go równie odszyfrowa.

TŁUM I OPC.: DARIA BADAT

z ż y c i a l ó ż i o B e d i e n c j i

„Masoneria a młodzie”, to główny temat Generalnego Zgro-

madzenia Uniwersalnej Ligi Masoskiej (UFL), które bdzie

obradowa w Montrealu od 31 sierpnia do 2 wrzenia br. In-

formuje o tym ocjalny organ UFL „La HEROLDO”, którego

najwiesze wydanie włanie do nas dotarło. Gospodarzem

spotkania bdzie prezydent kanadyjskiej grupy UFL br. Elia Da-

mouni. Delegaci ze wszystkich organizacji krajowych Ligi bd

dyskutowa nie nad histori masonerii, a nad jej przyszłoci.

Zaley bowiem ona od tego, jakie bd relacje wolnomularzy

z młodym pokoleniem. A z tym bywa rónie... #

W o l n o m u l a r z P o l s k i l a t o 2 0 1 2 • n u m e r 5 1















moja Francja,

mój Paryż

m i r o S ł a w a d o ł ę G o w S k a - w y S o c k a

ierwsze kroki skierowałam do

katedry Notre Dame, czyli po-

kłoniłam si wolnomularzom

operatywnym, budowniczym wielkich

gotyckich wity. To oni byli naszymi

poprzednikami, to do nich i ich pracy

nawizuje wiele naszych masoskich

symboli i rytuałów. W katedrze po-

siedziałam sporo czasu, podumałam,

prosiłam o spokój i natchnienie. A po-

tem zaczły si obowizki posłanki na

doroczne, wiosenne zebranie mojej obe-

diencji: Wielkiej eskiej Loy Francji.

* * *

Było nas ponad 400 kobiet z całego

wiata. Tak zwane zebranie Wielkiej

Loy przygotowuje wszystkie decyzje;

prawne oraz personalne, które zostan

podjte we wrzeniu, na Konwencie.

Wszelkie zmiany w prawie obediencyj-

nym s poprzedzone wszechstronnymi

analizami i dyskusj. „ycie wokół nas

przyspiesza, take za spraw nowych

technologii, ludzie s coraz bardziej

ruchliwi, a struktura masonerii cigle

nawizuje do XVIII-wiecznego społe-

czestwa osiadłego” – czytam w jed-

nym z dokumentów. Jak sobie z tym

poradzi? Co z naszego masoskiego

dorobku zachowa z pietyzmem, co

zmieni, a co odrzuci, by nie tylko na-

da, ale towarzyszy zmieniajcemu

si społeczestwu.

* * *

la mnie jako redaktorki „Wolno-

mularza Polskiego” szczególnie

z ż y c i a l ó ż i o B e d i e n c j i



P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

ciekawy był temat nowej strony WWW

obediencji, przeznaczonej dla profa-

nów. Podarowałam zastpczyni Wielkiej

Mistrzyni „Wolnomularza Polskiego”,

pokazałam artykuły o wolnomularstwie

kobiecym w Polsce. Mówiłymy na aga-

pie o wszystkich kobieco-masoskich

sprawach. Duo tego, było, ale wierz

w nas, Polki-masonki, tam, nad Sekwan.

To najwaniejsze! Ju za kilka lat mamy

szans na powstanie Wielkiej eskiej

Loy Polski, pierwszej niezalenej ko-

biecej obediencji w naszym kraju. To

wielka dla nas szansa, ale i wielka od-

powiedzialno.

* * *

trzymałam zgod od zastpczyni

Wielkiej Mistrzyni Wielkiej e-

skiej Loy Francji na sfotografowanie

naszych obediencyjnych zbiorów i pa-

mitek, zgromadzonych w specjalnych

gablotach w naszej paryskiej siedzibie.

S pikne pod wzgldem poznawczym

i artystycznym. Za tymi medalami, far-

tuszkami, grakami i wyraonymi przez

nie symbolami kryje si cała historia

wolnomularstwa kobiecego. Byłam pod

wraeniem, take i tego, e nie za szyb-

ko, acz konsekwentnie, przenosimy to

wszystko nad Wisł!

* * *

atrzymałam si w Paryu u Ewy.

Bez niej nie byłoby pewnie na-

szych kobiecych ló w Polsce. To ona

od ponad 20 lat jest naszym dobrym

duchem. Przed laty podarowała ro-

dzcemu si muzeum w Dobrzycy

pamitki po swoim mu – wolnomu-

larzu wysokich szczebli. Jak wiadomo

jednak, koncepcja muzeum zmieniła

si z wolnomularskiego na ziemiaski.

Rozmawiałymy o wszystkich przykrych

okolicznociach z tym zwizanych. Ani

Ewa, ani ja nie wiedziałymy, co stało

si z muzealnymi eksponatami, take

tymi Ewie najbliszymi. Ju po przy-

jedzie do Polski skontaktowałam si

w tej sprawie z organizatorami wystawy

masoskiej z Muzeum Etnogracznego

w Warszawie. Przesłałam dokumentacj

Ewy wtej sprawie. Po jakim czasie –

Eureka! Wszystkie pamitki masoskie

z Dobrzycy znajd si na wystawie war-

szawskiej. Pocztek 29 czerwca br.

* * *

pacerujc po stolicy Francji, co

rusz napotykałam lady toczcej si

kampanii prezydenckiej. Ju w Polsce,

w „Angorze” (nr 12/2012) znalazłam

bardzo interesujcy, obiektywny i ród-

łowy, tekst red. Leszka Turkiewicza zPa-

rya pt. „W krgu wdowich dzieci”. Arty-

kuł traktuje o wyborach prezydenckich

we Francji w kontekcie aktywnoci

Wielkiego Wschodu Francji, najwik-

szej obediencji liberalnej we Francji

i na wiecie. „Według wielkiego mistrza

Wielkiego Wschodu, Guy Arcizeta,

kandydaci [na prezydenta Republiki]

z entuzjazmem wypowiadali si w spra-

wie 7 wartoci obediencji (demokracja,

z ż y c i a l ó ż i o B e d i e n c j i



W o l n o m u l a r z P o l s k i l a t o 2 0 1 2 • n u m e r 5 1

laicyzacja, solidarno, obywatelsko,

godno, rodowisko naturalne, prawa

człowieka). – Stawiamy im te same

pytania; nie po to, by wskaza najlep-

szych, bardziej oceniamy ich lozo

polityczn ni polityczny pragmatyzm

– wyjanił mistrz Arcizet. [...] Socjalista

Francois Hollande na przesłuchanie

u masonów [na Rue de Cadet] przy-

niósł im ciastko z kremem, deklarujc

wpisanie do konstytucji «masoskiego

prawa» z 1905 roku o rozdziale kocioła

od pastwa, łatwo stał si kandydatem

masosko-kompatybilnym o szcze-

rej woli wnoszenia w ycie publiczne

bliskich wolnomularzom wartoci Re-

publiki laickiej. [...] Jedynie Jean-Luc

Melenchon, kandydat Frontu Lewicy,

nie wymaga specjalnej opieki, bo sam

jest masonem inicjowanym w 1985 r.,

co ujawnił, zgłaszajc sw kandydatur

w wyborach prezydenckich”.

* * *

tekcie redaktora Leszka Tur-

kiewicza nie było nic na temat

masonek, a i one zabrały głos w tej

sprawie. Mianowicie ju na poczt-

ku biecego roku, 9 stycznia, Wielka

Mistrzyni Wielkiej eskiej Loy Fran-

cji Denise Oberlin przesłała ocjalny

komunikat do prasy, informujc, e

GLFF zainterpelowała kandydatów

do prezydentury Francji co do dwóch

kwestii, wanych dla najwikszej

wiatowej masoskiej obedien-

cji eskiej (13,5 tys. masonek

skupionych w 450 loach): praw

kobiet i laickoci Republiki Fran-

cuskiej. Przesłała im dwa obe-

diencyjne dokumenty: pierwszy

dotyczcy polityki niezalenoci

kobiet i drugi – „kwestionariusz

na temat laickoci”.

* * *

ielki Wschód Francji

o prawach kobiet nic nie

wspominał, pewnie dlatego, e

ma z nimi swoje własne, wolno-

mularskie problemy. Otó pół-

tora roku temu na wrzeniowym

Konwencie WWF przegłosował,

ale bardzo niewielk wikszoci

głosów, e bdzie do ló przyj-

mował kobiety. I zaczł to robi.

Obecnie ma ich ok. 500 na 50

tysicy braci (przypada zatem jedna

siostra na 500 braci). Konserwatyw-

na, ale mocna mniejszo masonów

WWF zaskaryła decyzj Konwen-

tu do francuskiego Trybunału, który

wydał wyrok na wiosn: niemono

przyjmowania kobiet do WWF Try-

bunał uznał za dyskryminacj kobiet,

take masonki w Wielkim Wschodzie

Francji s ju teraz najbardziej legal-

ne jak tylko si da. Dodam, e nasi

bracia z Wielkiego Wschodu Polski

wczeniej ni WWF przegłoso-

wali stosown uchwał i teraz

kobiety – jak pisał Wielki Mistrz

w ostatnim, 50. numerze „Wolnomu-

larza Polskiego” – stanowi ju jedn

czwart wszystkich członków. I mocno

id w gór. #

Inauguracyjne przemówienie w swo-

im rodzimym departamencie nowy

prezydent Francji Francois Holland

zakoczył słowami: „Niech yje Re-

publika! Niech yje Francja!”. Wcze-

niej wymienił wszystkie republikaskie

wartoci, które głosi i którymi bdzie

kierował si w swojej prezydenckiej

misji: Wolno, Równo, Braterstwo,

Godno, Laicko, Sprawiedliwo.

z ż y c i a l ó ż i o B e d i e n c j i





P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

loże BliŹniacze

wielkiej żeńskiej loży Francji

G a j a a e t e r n a n a w S c h : . w a r S z a w y

i L a p i e r r e c a c h é e n a w S c h : . L e n S











iedy 20 listopada 2010 roku,

w dziesit rocznic powsta-

nia pierwszej eskiej loy

w Polsce – Prometei, zapalałymy

wiatła drugiej loy kobiecej – Gai

Aeterny, na ceremoni przyjechały

midzy innymi, siostry z francuskiej

loy kobiecej La Pierre Cachée. Przy-

jechały wiedzione sentymentem,

poniewa wiele z nich ma polskie

korzenie, które sigaj czasów wiel-

kiej migracji zarobkowej do Francji

w latach 1920-23, po odzyskaniu

przez Polsk niepodległoci. W tym

czasie wyjechało z Polski około 50

tys. robotników i prawie połowa

z nich osiedliła si w górniczym regio-

nie Nord-Pas-de-Calais przy granicy

francusko-belgijskiej. Ta fala polskiej

emigracji opisywana jest w literaturze jako „udana emigracja”,

poniewa imigranci z czasem całkowicie zasymilowali si, a ich

potomkowie nierzadko osigali wysokie pozycje zawodowe i

społeczne. Niektórzy z nich trali do masonerii.

Podczas pobytu w Polsce, wzruszone rozwojem wolnomu-

larstwa kobiecego w Warszawie, siostry z La Pierre Cachée

zaproponowały zacienienie siostrzanych wizów naszych

ló. Ceremonia ustanowienia ló bliniaczych, po francusku

Jumelage, odbyła si podczas Jubileuszu 25-lecia La Pierre

Cachée i była integraln czci jego obchodów.

W uroczystoci wziło udział 250 wolnomularzy, sióstr

i braci z rónych stron Francji i wiata. Na Wschodzie zasiadły

kierujce pracami Czcigodne Mistrzynie Szanownych Ló La

Pierre Cachee i Gaja Aeterna oraz 28 Czcigodnych Mistrzów

i dwie Radne Federalne Wielkiej eskiej Loy Francji.

Pikna rytualnie i duchowo ceremonia zyskała godn opraw.

Istot tej ceremonii jest nawizanie bliszej współpracy, inspi-

racja i wymiana, wsparcie i pomoc wzajemna po to, aby lepiej

słuy sobie i innym, przyczyniajc si do ich doskonalenia

idoskonalenia siebie samych. Jednoczymy si po to, aby łatwiej

osign główny cel masonerii: poszukiwanie PWDY, aby

przyspieszy rozwój ludzkoci lepszej i wiatlejszej, aby lepiej

słuy braterskiemu zblieniu ludzi i narodów.

Zadania te bdziemy realizowa poprzez wspólne prace

badawcze, dotyczce ewolucji myli i dzieł masoskich na

drodze poszukiwa inicjacyjnych, lozocznych oraz zwiza-

nych z szeroko rozumianym postpem. Praktycznie oznacza

to wspólne zebrania loowe, wspólne inicjatywy, wymian

prac loowych, tzw. desek, informacji, wizyt, dyskusji itp.

Ustanowienie zwizku ló bliniaczych symbolicznie ozna-

cza połczenie w jedno naszych dwóch ló, które przez to

nie trac nic ze swej niezalenoci. Podczas ceremonii za-

warłymy rytualnie akt przymierza, powiadczajc w ten

sposób, e odtd bdziemy dzieliły wspóln przyszło.

Symbolon (z greckiego) to okrgły medal złoony z dwóch

czci symbolicznie złamanej całoci. Kada z ló zabrała ze

sob kawałek symbolu reprezentujcego lo bliniaczk.

Odtd, na zebraniach loowych Gai Aeterny zawsze bdzie

kawałek La Pierre Cachée, a na zebraniach loowych La

Pierre Cachée kawałek Gai Aeterny. Troch Francji w Polsce

i troch Polski we Francji.

Nasze „bliniactwo” zostało take potwierdzone formalnie

z ż y c i a l ó ż i o B e d i e n c j i



W o l n o m u l a r z P o l s k i l a t o 2 0 1 2 • n u m e r 5 1

z ż y c i a l ó ż i o B e d i e n c j i

podpisami pod patentem, złoonymi przez Radne

Federalne Wielkiej eskiej Loy Francji, Czci-

godne Mistrzynie obu ló, Mówców i Sekretarzy.

Ustanowienie Zwizku Ló Bliniaczych, La

Pierre Cachée, czyli Kamienia Ukrytego – po-

jcie to moe odnosi si do bryły wgla, jak

równie do kamienia lozocznego alchemi-

ków, i Gai Aeterny – Wiecznej Matki Ziemi,

ma jeszcze jeden wymiar symboliczny. Czy

ukryty kamie nie jest wydobywany z łona

odwiecznej ziemi? Czy zwizek kamienia z

ziemi nie jest organiczny? Ziemia i kamie

w niej ukryty to co bardzo naturalnego, two-

rzcego cało. Symboliczny zwizek nazw

naszych ló potgował poczucie autentycznej

bliniaczej wizi.

„Bliniaczki” nie s jednak w tym samym

wieku. Gaja Aeterna jest młoda, nie ma jeszcze

dwóch lat, a La Pierre Cachée pracuje ju wier

wieku... Jak powiedziała podczas obchodów

jej Czcigodna Mistrzyni, moe na tym polega

„tajemnica wolnomularska”, a moe jest to cud

bioetyki masoskiej? Loa Matka – Prometea na

Wschodzie Warszawy moe cieszy si pochylajc

si nad kołysk bliniaczek z Wielkiej eskiej

Loy Francji.

Po wzruszajcej ceremonii, odbyła si równie

wzruszajca i serdeczna wolnomularska biesiada,

zwana po masosku agap. Podczas spoywania

posiłków przygrywała nam kapela, bezbłdnie

wykonujca polskie melodie ludowe. Były te

piewy i tace, a take długie wolnomularzy

rozmowy. Trzeba przyzna, e naszym fran-

cuskim siostrom znacznie lepiej wychodziły

wystpy w czci artystycznej. Na poczekaniu

układały teksty piosenek i piewały je z poczu-

ciem rytmu. My wykazałymy si natomiast

brawur i poczuciem humoru, próbujc chóralnie

zapiewa „Karolink”. Co z tego wyszło? Tym,

którzy mieli do czynienia z improwizowany-

mi, zespołowymi wystpami naszych rodaków,

nietrudno bdzie sobie to wyobrazi. Ale i tak

bawiłymy si wybornie.

IZIS CZCIGODNA MISTRZYNI

LOY GAJA AETERNA

NA WSCH:. WARSZAWY

wielka żeńska loża Francji

zasady Powszechnego wolnomularstwa

• Wolnomularstwo to przede wszystkim organizacja inicjacyjna. Jest

skłonne podj reeksj dotyczc kadego uniwersalnego proble-

mu. Jego metody, opierajce si na zasadach symbolizmu i lozoi,

pozwalaj adeptom Wolnomularstwa znale ich prawdziwe miejsce,

zarówno we wszechwiecie, jak i w wielkiej ludzkiej rodzinie.

• Tak pojęte Wolnomularstwo jest związkiem powszechnym i opartym

na zasadach . Nawet naraajc ycie, Masonki i Masoni

powinni udziela sobie pomocy, otacza si opiek i broni wzajemnie

w kadej yciowej okolicznoci.

• Każda Masonka powinna mieć na uwadze, że z każdą istotą ludzką łcz j braterskie wizy.

• Celem Wolnomularstwa jest    

.

• Dewizą wolnomularstwa jest: , , .

• Apeluje ono do wszystkich otwartych umysłów i prawych ludzi dobrej

woli odczuwajcych potrzeb zrzeszenia si, eby wspólnie pracowa

nad cigłym udoskonalaniem ludzkoci.

• Wolnomularstwo jest całkowicie niezależne od jakiejkolwiek religii, ideologii lub konceptu metazycznego.

• Celem Wolnomularstwa jest ciągłe i niczym nieograniczone poszu-

kiwanie Prawdy i Sprawiedliwoci, zgodnie z ide poszanowania

drugiego człowieka i absolutnej wolnoci sumienia; wzbrania si ono

przed formułowaniem dogmatów i nie wymaga od swych adeptów

wyznawania adnej okrelonej wiary.

• Wolnomularstwo uczy ludzi wzajemnej miłości, pomocy i współżycia

w doskonałej zgodzie i . W ten sposób głosi zasady moral-

noci uniwersalnej, niezalenej od istniejcych warunków iwspólnej

dla całej ludzkoci.

• Obowiązkiem każdej Masonki i każdego Masona jest słusznie my-

le, mówi i działa, kontynuowa poszukiwania Prawdy; zgłbia

w wityni idee , , , eby je móc

póniej wciela w ycie, słuc stałemu rozwojowi ludzkoci poprzez

prac nad zasadniczymi zagadnieniami społecznymi i moralnymi,

wprowadzajc w ycie masoskie ideały.

• Aby stworzyć wspólną płaszczyznę braterskiego porozu-

mienia, zgodnie z zasad najszerszej pojtej Tolerancji

i wiadome swej trwałoci, Wolnomularstwo sytuuje si

ponad jakkolwiek sekt religijn, doktryn lozoczn,

parti polityczn, i w zwizku z tym obce s mu jakie-

kolwiek stronnicze postawy.

• Ponadto zaleca swym adeptom podporządkowanie się

jako Masonkom i Masonom dyscyplinie Loy i jako

obywatelkom i obywatelom prawodawstwu kraju,

w którym maj moliwo wolnego zrzeszania si.

Kada Masonka jest istot woln i zalen tylko od sdu

własnego sumienia. Uznaje prac jako kategoryczne prawo

ludzkoci. #

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

ak podkreśla brat Helmut, autor relacji oraz jeden

z głównych współtwórców omawianych uroczystych prac,

wiedeńscy masoni interesują się Markiem Aureliuszem

w sposób szczególny. Tutaj bowiem, w Wiedniu, zwanym

po łacinie Vindobona, żył on i rządził przez wiele

lat. Tutaj także zmarł w 180 r. Przez potomnych

został uznany za „lozofa na cesarskim tronie”.

„Chciał rozwijać platońską ideę państwa

idealnego, przyczyniając się znacząco do

budowy lepszego społeczeństwa. Na ko-

niec zaś przewidział także, jak straszny los

spotka lud rzymski pod panowaniem jego

syna Commodusa” – pisze w swym artykule

br. Helmut.

Być może właśnie okazałe, jak na antyczne

stosunki, wiedeńskie termy stały się widownią

stoickich poszukiwań szczęścia. Młodzi

stoicy snuli tu lozoczne rozważania

na temat rozkoszy codzienności,

przemijania oraz śmierci. Dźwięki

liry przenikały ściany. Podawano

napoje, słuchając szumu wody.

Tu Marek Aureliusz spoglądał

na swoje życie i oddawał się

rozważaniom nad sensem ist-

nienia… Swoją władzę chciał

podporządkować dobru wspól-

nemu, postrzegając siebie tylko

jako jednego z wielu. Uczył panowania

nad emocjami. Uważał, iż nie należy

dążyć do rozkoszy, sławy czy bogactwa.

Twierdził też, że uspokojenie powinniśmy od-

najdywać w pracy, być życzliwym, choć sceptycz-

nym w stosunku do innych ludzi, a także sumien-

nym w wypełnianiu własnych obowiązków.

Zachowało się tylko niewiele autentycznych

informacji o życiu Marka Aureliusza. Jego

Rozmyślania (tytuł oryginalny: Do siebie samego) opowiada-

ją w fascynujący sposób, jak samotny człowiek poszukuje

w świecie orientacji, tak aby uporać się z życiem. Historyczne

wskazania na okres rządów Marka Aureliusza znajdziemy

w Historii Rzymu Cassiusa Diosa, który w młodości po-

znał cesarza.

Marek Aureliusz jeszcze jako młodzieniec za-

poznał się ze stoikami i pozostał im wierny aż

do śmierci. Jako człowiek dorosły nie chciał

przyjąć godności cesarza, uważając, że byłoby

to nie do pogodzenia z wyznawana przez sie-

bie lozoą. Już jako cesarz – stoik, w obliczu

postępującej chrystianizacji świata oraz mor-

derczych intryg i niekończących się wojen, stanął

wobec wyzwań, którym nie sposób było

sprostać. „Pomyśl w końcu otym,

aby cofnąć się na ten niewielki

obszar, którym jesteś ty sam,

a przede wszystkim nie roz-

drabniaj się” – oto jedna

z reeksji, którymi dzieli

się ze swymi czytelnika-

mi „Eckstein”.

Odpowiedzi na posta-

wione w tytule pytanie

„Czy Marek Aureliusz był

wolnomularzem?” każdy

uczestnik dyskusji musi po-

szukać sam. I nie chodzi tu oczy-

wiście o jego formalne członkostwo

w masońskiej loży, ale o sposób myślenia

o człowieku i otaczającym go świecie.

Piękna inicjatywa wolnomularzy austriackich

przypomnienia działań i twórczego dorobku Mar-

ka Aureliusza współczesnym wolnomularzom

zasługuje na uwagę także polskich środowisk

masońskich, niezależnie od istniejących różnic

czy marek

aureliusz Był

wolNomularzem?











w c z o r a j i d z i ś

w o l N o m u l a r z P o l s k i l a t o 2 0 1 2 • N u m e r 5 1

i podziałów. W swoich Rozmyślaniach, wydanych po polsku

jeszcze przez I wojną światową w 1913 r., cesarz – lozof

napisał wprawdzie, że „Wkrótce wszyscy zapomną ciebie”, ale

jak widać choćby po kwietniowym sympozjum wiedeńskim,

nie była to opinia słuszna.

Potencjalnych autorów polskich „desek” lożowych na temat

Marka Aureliusza odsyłamy do interesujących materiałów

z konferencji naukowej zorganizowanej w 2009 r. przez

Centrum Europejskie Natolin oraz redakcją „Teologii Po-

litycznej”. Owocem konferencji jest dostępna na naszym

rynku księgarskim publikacja pt. Teoria i praktyka politycz-

na Marka Aureliusza pod redakcją Kingi Marulewskiej.

Warto wiedzieć, że „Teologia Polityczna” to ogólnopolskie

środowisko skupiające intelektualistów, naukowców, pub-

licystów, młodzież akademicką oraz artystów o poglądach

konserwatywno-liberalnych.

Jako redakcja niezależnego pisma przyjaciół sztuki kró-

lewskiej „Wolnomularz Polski”, nawiązując do inicjatywy

naszych austriackich braci, proponuje, aby także i polskie

loże śmielej i częściej sięgały do myśli Marka Aureliusza.

W naszej jednoczącej się, ale ciągle nie zjednoczonej Europie,

wiele wskazań oraz przestróg cesarza – stoika, walczącego

orężem o utrzymanie jedności imperium rzymskiego, nie

straciło na aktualności. ADAM WITOLD WYSOCKI

w c z o r a j i d z i ś

Wpadłam w wir pracy powakacyj-

nej. Gdzie mój stoicyzm się po-

dział? Nie, nie daję się. Dzisiaj kupiłam

pięknie wydany Poczet cesarzy rzymskich

Aleksandra Krawczuka i już przeczyta-

łam wszystko o Marku Aureliuszu i jego

poprzedniku Piusie Antoninie, którego

ruiny term w Tunisie zwiedzałam kil-

ka dni temu. Pius znaczy „pobożny”,

ale w starym, pogańskim sensie, jak się

okazuje. Córka Piusa Faustyna została

żoną Marka Aureliusza. Potomność –

w odróżnieniu od samego cesarza – nie

zostawiła na niej suchej nitki. To chyba

nie po niej nasza święta Faustyna do-

stała imię?

A oto trzy cytaty z Rozmyślań Marka

Aureliusza:

* „Rankiem, gdy się niechętnie bu-

dzisz, pomyśl sobie: budzę się do

trudu człowieka. Czyż więc mam

się czuć niezadowolonym, że idę

do pracy, dla której się zrodziłem

i zostałem zesłany na świat?”

* „Po pierwsze: nic na oślep i nic bez

celu. Po wtóre: nic innego nie mieć na

względzie jak cel społeczny. Wnet bę-

dziesz nikim nigdzie.”

* „Często przypominaj sobie tych, któ-

rzy z jakiegoś powodu zbytnio się uno-

sili i tych, którzy do najwyższego doszli

stopnia czy to sławy, czy nieszczęść, czy

nieprzyjaźni, czy jakichkolwiek losów.

Następnie zadaj sobie pytanie: gdzie też to

wszystko teraz? – dym, popiół, baśń, albo

nawet już i baśnią nie jest. [...] Jak marne

jest to, do czego dążyli. A o ile jest godniej-

sze lozofa okazać się przy sposobności

nadarzonej sprawiedliwym, rozważnym,

posłusznym bogom bez wykrętów! Ze

wszystkich wad bowiem najprzykszejsza

jest duma, pyszna pod osłoną pokory.”

Te krótsze i dłuższe notatki, te Roz-

myślania, Marek Aureliusz pisał praw-

dopodobnie sam dla siebie, a może dla

syna (bardzo nieudanego Commodusa),

ale właściwie, to nie wiadomo dla kogo.

Nie wiemy także i tego, kto te notatki

zredagował i dlaczego ustawił je w takiej a

nie innej kolejności. Pierwsza wzmianka

o nich pochodzi z czasów w dwa wieki

po śmierci cesarza. Wyraźne ślady tego

dziełka odnajdziemy w Bizancjum w Xw.

Pierwszy ich druk w erze nowożytnej

pojawił się 1559 r. w Zurychu, wydanie

było grecko-łacińskie. Na język polski

przełożył Rozmyślania Marian Reiter,

przed II wojną. Mnie ciekawi kwestia:

jak żył i chciał żyć porządnie, przyzwo-

icie, mądrze człowiek, który nigdy nie

wspominał, nie wiadomo zatem, czy

znał Dziesięć Przykazań i wierzył nie

w jedynego Boga, ale różnych bogów.

Podoba mi się, że Marek Aureliusz roz-

poczyna swe notatki wyrazami wdzięcz-

ności:

„1. Dziadkowi Werusowi zawdzięczam

łagodność i równe usposobienie – pisze.

2. Dobremu imieniu ojca i pamięci o nim

– umiłowanie skromności i charakter

męski. 3. Matce – ducha pobożności

i dobroczynności. I odrazę nie tylko do

wyrządzania krzywdy, lecz także do myśli

o niej. Nadto sposób życia prosty, daleki

od zbytku ludzi bogatych”. Potem idą

nauczyciele, jego poprzednik cesarz Pius

Antonin, a w notce pod liczbą 17 docho-

dzi do bogów: „Bogom zawdzięczam,

że miałem dobrych dziadków, dobrych

rodziców, dobrą siostrę, dobrych nauczy-

cieli, dobrych domowników, krewnych,

przyjaciół prawie wszystkich. I że wo-

bec nikogo z nich nie posunąłem się do

obrazy, mimo takiego usposobienia, że

przy nadarzonej sposobności byłbym

to mógł uczynić. [...] I żem dokładnie

i często rozmyślał, czym jest życie zgodne

z naturą, tak że o ile to zawisło od bogów

i od darów z nieba, i od ich pomocy,

i natchnień, nic mi nie przeszkadza żyć

zgodnie z naturą, a jeżelim jeszcze tego

nie dopiął, to tylko z własnej winy i dlate-

go, że nie uważam na wskazówki boskie,

nieledwie na bezpośrednie pouczenia.

I że mi sił zycznych starczyło na tak

ciężkie chwile w tak ciężkim życiu”.

Te i inne, pominięte przeze mnie sło-

wa, Marek Aureliusz pisał wśród Kwa-

dów nad Granem, dopływem Dunaju,

gdzie cesarz dowodził legionami walcząc

ztym szczepem germańskim. Dziś o

tych ziemiach mówimy Morawy. Były

to lata 166-180 ne. A z Moraw praw-

dopodobnie, konkretnie z Wielkiego

Księstwa Morawskiego, tylko kilkaset

lat później wraz z Dąbrówką przybył do

Polski przodek mego męża, Odrowąż,

lub mówiąc inaczej: Odrzy wąs. #

Z B L O G A A S Z E R A ,  O N A P A N A B O G A

w stoickim Pędzie

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

zy Monteiro był masonem?

Niestety nie ma jednoznacznej

odpowiedzi na to pytanie, jed-

nak nie należy tego wykluczać. Posiadał

on liczne znajomości wśród ówczes-

nej elity rządzącej, miał przyjaciół na

portugalskim dworze królewskim na

czele z samym królem Ferdynandem II,

a więc na pewno znał masonów. Sam był

katolikiem, jednak pod koniec XIX w.

wPortugalii nie istniał jeszcze tak silny

rozdział pomiędzy masonerią a Kościo-

łem i wielu duchownych było powiąza-

nych z grupami wolnolmularskimi, jak

na przykład sam kardynał Lizbony. Aby

zrozumieć wzajemne przenikanie się

tych dwóch światów, należy wspomnieć

o spuściźnie po templariuszach, czy

raczej po Zakonie Rycerzy Chrystusa,

bo pod taką nazwą przetrwali oni po

delegalizacji zakonu w XIV w. Niewątpli-

wie najbardziej rozsławiony jest klasztor

w Tomarze, co do którego hrabia To-

maru, premier Portugalii i jednocześnie

Wielki Mistrz Antonio Bernardo da

Costa Cabral miał interesujące plany,































z r ó ż N y c h s t r o N ś w i a t a

Antonio Augusto Carvalho Monteiro (1848-1920) uro-

dził się w Rio de Janeiro w rodzinie portugalskiej. Rodzinny

majątek szybko pomnożył, handlując kawą i kamieniami

szlachetnymi, dzięki czemu mógł powrócić do Portugalii i

tam rozpocząć nowe życie. Ukończył prawo na Uniwersy-

tecie w Coimbrze, interesował się nauką i sztuką. Znany był

ze swoich kolekcjonerskich i bibliolskich upodobań. Jego

zbiory zawierały zarówno okazy rzadkich motyli, muszli

i orchidei, jak też pokaźną kolekcję książek i innych dzieł

sztuki. W ówczesnych czasach postrzegany był jako altruista

i ekscentryk, jego Leroy 01 (najbardziej skomplikowany

zegarek – nawet dziś prezentuje się imponująco!) wzbudzał

zachwyt i podziw. #

QuiNta da

regaleira

K O R E S P O N D E N C J A

W Ł A S N A

Z P O R T U G A L I I

w o l N o m u l a r z P o l s k i l a t o 2 0 1 2 • N u m e r 5 1

a mianowicie zamierzał tam ustanowić

główną siedzibę portugalskich wolno-

mularzy. Ta sielanka jednak nie prze-

trwała portugalskiej rewolucji. Wielu

masonów, pod wpływem liberalnych

poglądów napływających z Wielkiego

Wschodu Francji, zaczęło propagować

antyklerykalne poglądy, przyczyniając

się do rozdziału Kościoła od państwa

i powstania republiki w 1910 r.2.

o posiadłości Quinta da Regaleira

bardzo łatwo trać. Sintra leży

28kilometrów na północ od Lizbony i

ma bardzo dobrą komunikację ze stolicą.

Spacer z centrum Sintry do bajecznych

ogrodów ekscentrycznego milionera

zajmuje zaledwie 15 minut. Sama po-

siadłość jest położona na wzgórzu po-

śród lasów. To ukształtowanie terenu

sprzyjało całemu projektowi ogrodu

otaczającego pałacyk. Pierwotnym zało-

żeniem było odzwierciedlenie kosmosu

wraz z jego magicznymi i mistycznymi

akcentami. Raj współistnieje tu wraz

z wyobrażeniem dantejskiego piekła,

harmonia i piękno, ukryte w doskona-

łych kształtach, wraz z chaosem i nie-

ładem. Cały ogród można traktować

jako drogę inicjacji. Elementy w nim

zawarte, nawet jeśli tylko symbolicznie,

to jednak odzwierciedlają taki proces.

ała posiadłość jest otoczona wy-

sokim murem. Po przekroczeniu

bramy głównej ukazuje się po prawej

stronie okazały pałacyk z mnóstwem

strzelistych wieżyczek i bogato zdobio-

nych rzygaczy, a na przeciwko plątanina

ścieżek oraz wąskich uliczek pośród

drzew i krzewów. Zieleń przełamują

gdzieniegdzie kolorowe kwiaty, białe

posągi rzeźb i wyłaniające się „skraw-

ki” innych budowli. Już wiem, że prze-

kroczyłam bramę do innego świata...

Trudno jest opisywać styl, w jakim zbu-

dowany został dom ekscentrycznego

milionera. Wszyscy właściciele (także

późniejsi

) udoskonalali i dodawali coś

od siebie. Zazwyczaj podaje się, że jest to

mieszanka stylów romańskiego i gotyku,

a przede wszystkim swoistego dla Portu-

galii stylu maulińskiego. Pałac ma parter,

trzy piętra i dwupoziomowe piwnice,

które jednak od strony ogrodu są częś-

ciowo widoczne. Dziś pomieszczenia

udostępnione są do zwiedzania: pięknie

zdobione pokoje, kominki, eleganckie

podłogi i kręte schody ukryte w wieżycz-

kach, tarasy i balkony, z których roztacza

się przepiękny widok na ogród i okolicę.

Ciekawskie oko na pewno wychwyci

kilka sznurów z luźnymi pętlami okala-

jącymi kominek i ozdobne wykończenia

framug drzwi. Te symbole życia – wraz

z zapętleniami, jakich doświadczamy

w trakcie własnej egzystencji – można

odnaleźć także w pobliskiej kaplicy.

Ostatecznym wyswobodzeniem po-

winno być doświadczenie i poznanie

tego, co Dobre, Piękne i Prawdziwe.

Ciekawym nawiązaniem jest umiesz-

czenie fresku na sucie biblioteki, któ-

ry przedstawia trzy kobiety/boginie

wraz zatrybutami. Interpretowane

są one przez Wielkiego Mistrza Loży

Portugalskiej jako wyobrażenie trzech

masońskich łask: Wiedzy, Piękna i Siły.

aledwie kilka kroków dalej znajduje

się kaplica zbudowana w stylu bar-

dzo zbliżonym do pałacu. Jej wnętrze

jest bogato zdobione freskami, rzeźbami

(m.in. przedstawiającymi liny) iwi-

trażami, z których nie tylko ujawniają

się symbole stricte religijne, np. pre-

zentujące sceny z życia Jezusa i Marii.

z r ó ż N y c h s t r o N ś w i a t a

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

Z niewielkiego chóru można podziwiać

w całej okazałości posadzkę i znajdujący

się na niej krzyż templariuszy, wprawne

oko poszukiwacza znajdzie jeszcze kilka

mniej wyeksponowanych znaków właś-

ciwych dla Zakonu Ubogich Rycerzy

Chrystusa. Przekraczając próg kaplicy,

łatwo pominąć inny piękny symbol,

który umieszczony jest na sklepieniu

w przedsionku. Dla tych, którzy tylko

uniżenie chylą głowę wchodząc do świą-

tyni, prawdopodobnie pozostanie on

niewidoczny. Chodzi mianowicie o Oko

Opatrzności wraz z krzyżem zakonni-

ków. Nieczęste to symbole w typowych

rzymskokatolickich kaplicach. To, co

szczególnie interesujące, to posadzka

w krypcie kaplicy tworząca biało-czarną

szachownicę. Czy rzeczywiście jest bez

znaczenia, że to małe ukryte pod ziemią

pomieszczenie ma tak ozdobioną pod-

łogę? Być może owa mała krypta była

główną lożą wolnomularską? Kolejną

ciekawostką jest połączenie kaplicy,

podziemnym tunelem wychodzącym z

jej krypty, z pałacykiem. Te dwa piękne

budynki to tak naprawdę dopiero po-

czątek przygody – cała tajemnica kryje

się w ogrodzie.

gród zajmuje około 4 hektarów

gruntu. Znajdują się w nim wspa-

niale okazy drzew, kwiatów i krzewów,

dla miłośników botaniki to skarbni-

ca wiedzy, a dla amatorów, takich jak

ja, to istny raj. Szata zieleni jest też

znakomitym parawanem, zza którego

w odpowiednim momencie wyłania się

kolejna budowla, rzeźba, czy też ukryte

wejście do tunelu. W całym parku jest

wiele wież i wieżyczek, które oprócz

funkcji upiększającej, mogły spełniać

także rolę punktów obserwacyjnych.

Jedną z bardziej ciekawych konstruk-

cji jest Studnia Inicjacji. Studnia ma

27 metrów w głąb ziemi, jest ogromną

kamienną „wieżą” z krętymi krużgan-

kowymi schodami i pustą przestrzenią

w samym jej wnętrzu. Podczas mojej

pierwszej wizyty w Quincie zaczę-

łam jej poznanie od samego środka.

Dosłownie tak było, gdyż eksplorując

ogród (celowo otrzymana mapka została

w kieszeni), postanowiłam skorzystać

z jednego z wejść do tunelu. To było

naprawdę niesamowite uczucie iść kil-

kanaście metrów w totalnych ciemnoś-

ciach, ocierając się o ściany, wdychając

lepkie i wilgotne powietrze. Wejście do

Studni z poziomu parku jest skrzętnie

ukryte drzewami i głazami, jest zatem

zaskakujący moment, w którym się je

znajdzie. Na samym dnie kryje się la-

birynt podziemnych korytarzy, pewne

fragmenty zostały dziś lekko podświet-

lone, aby ułatwić ich zwiedzanie, ale

dzięki temu można podziwiać też ich

wnętrza. Jednym z „ciemnych” tuneli

można dojść do kolejnej Studni, która

zwana jest Nieukończoną i rzeczywiście

wygląda tak, jakby ktoś zarzucił prace

nad nią. Pozostałe tunele doprowadzają

do równie wspaniałych miejsc, na przy-

kład pięknej kompozycji skalno-wodnej.

Jest to sztuczne jeziorko z wodospadem

w otoczeniu skalnych ścian, mostków

i roślin i ... psia buda, do której poprzez

wodę prowadzą kamienne stopnie.

z r ó ż N y c h s t r o N ś w i a t a

w o l N o m u l a r z P o l s k i l a t o 2 0 1 2 • N u m e r 5 1

W innym końcu parku znajduje się

jeszcze jedno jezioro w przepięknym

otoczeniu zieleni i z tajemniczymi

podziemnymi grotami. Wszystko to

tak wkomponowane, że stwarza wraże-

nie przebywania w raju, a jednocześnie

daje możliwość obcowania ze światem

podziemnym.

parku jest też Aleja Bogów,

biegnie ona wzdłuż muru oka-

lającego, od wspomnianego jeziora

w kierunku pałacyku. Jest to w bardzo

majestatyczna, szeroka droga, wzdłuż

której ustawiono posągi greckich i rzym-

skich bogów: jest tam Fortuna, Orfeusz,

Wenus, Flora, Ceres, Pan, Dionizos,

Wulkan i Hermes. Znajduje się też

w ogrodzie Jaskinia Ledy, bardzo oka-

zała, z jej posągiem w samym centrum.

To nawiązanie do mitologii klasycznej,

a ilość posągów i dobór bóstw wskazuje

raczej na świadome działanie i zainte-

resowania w tym kierunku niż dzieło

przypadku lub mody.

Woda odgrywała niebagatelną rolę

w całej koncepcji ogrodu, w każdym

jego zakątku natramy na jakiś obiekt

glorykujący ją: jeziora, źródła i fon-

tanny, a nawet akwarium. Nazwy nie-

których z nich, jak Źródło Obtości,

Źródło Ibisa czy Fontanna Chimer,

w połączeniu z symboliką

i wizerunkami ich patronów

tylko utwierdzają w prze-

konaniu o wyjątkowym

charakterze tych obiektów.

Większa część parku została

zaprojektowana i zagospo-

darowana z widoczną i celo-

wą ingerencją jego twórców.

Jedynie górny pas ogrodu

jest bardziej chaotyczny, dzi-

ki i robi wrażenie bardziej

lasu niż parku, dzięki temu

jest też tam więcej spokoju

i mniej turystów, a zatem

można znaleźć chwilę na

kontemplację.

spominany już

wcześniej Wielki

Mistrz Portugalskiej Loży

zaryzykował hipotezę

opodobieństwie rytuału, jaki widział

w jednej ze szwedzkich lóż masońskich,

do ścieżki w ogrodach Quinty. Cho-

dzi mianowicie o rytuał Pasowania na

Rycerza praktykowany w jednym ze

szwedzkich rytów z elementami neo

-templariuszowymi. Inicjacja w tym

rycie obejmuje drogę przez labirynt,

rajski ogród, pasowanie na rycerza

w krypcie i uświęcenie w kaplicy.

Znalazłam również ciekawą informa-

cję o grobowcu Carvalho Monteiro.

„Ostatni dom” Portugalczyka znajduje

się na cmentarzu Prazeres w Lizbo-

nie i ma kształt świątyni masońskiej.

Prawdopodobnie drzwi pałacu Quinty

w Sintrze, pałacyku w Lizbonie i świąty-

ni na lizbońskiej nekropolii otwierał ten

sam klucz. O tym jednak, innym razem.

ROLINA DZIEWIEC

z r ó ż N y c h s t r o N ś w i a t a

1 Luigi Manini (1848-1936) włoski architekt, projektant i dekorator

wnętrz. Głównie wykonywał zlecenia dla oper i teatrów zarówno

we Włoszech (La Scala w Milanie), jak i w Portugalii (m.in. Teatro

Nacional de Sao Carlos w Lizbonie). Quinta Regaleira była jego

ostatnim tak dużym zleceniem w Portugalii, poświęcił jej 14 lat

swojego życia, po czym powrócił do rodzinnych Włoch.

2 Na podstawie informacji ze stron: freemasons-freemasonry.com:

History of Freemasonry in Portugal (Bro A.M.Gonçalves, Mistrz

Wielkiej Regularnej Loży Portugalii) oraz cornerstonesociety.

com: Quinta da Regaleira. A Garden of Hermetic and Templar

Initiation (MWBro José Anes, Wielki Mistrz Wielkiej Loży Por-

tugalii).

3 W 1946r. właścicielem stał się Waldemar Jara d’Orey, dla którego re-

zydencja ta była domem mieszkalnym dla całej rodziny, a więc przy-

stosował ją odpowiednio do tego celu. W 1987r. po raz kolejny cały

majątek trał w inne ręce, kupiła go japońska rma Aoki. Dopiero od

1997r., kiedy posiadłość przejął Ratusz w Sintrze, rozpoczęto grun-

towną renowację obiektu i rok później udostępniono zwiedzającym.

W jednym z budynków mieści się dziś siedziba Fundacji Cultursin-

tra, która dba o ochronę i rozwój kulturalny Quinty.

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

zieje wolnomularstwa poznań-

skiego zawiłością i szybkością

przemian niewiele różniły się

od losów masonerii polskiej w ogóle.

Z oczywistych względów jednak wcześ-

niej, bo już w 1793 roku, bracia z Wiel-

kopolski znaleźli się w kręgu wpływów

masonerii państwa zaborczego – Prus.

Po upadku Napoleona w 1815 roku

działająca tu loża Bracia Francuzi i Po-

lacy Zjednoczeni, zagrożona likwida-

cją, zmieniła nazwę na Stałość (Zur

Standhaigkeit), w Poznaniu wznowiła

też prace odrodzona, pruska loża Piast

Pod Trzema Kolumnami Sarmacki-

mi. Wkrótce loża Stałość musiała się

podporządkować berlińskiej Wielkiej

Loży Trzech Globów i wykreśliła ze

swego składu braci spoza Wielkiego

Księstwa Poznańskiego. Przełomo-

we znaczenie miał dzień 28 kwietnia

1819 roku, gdy nastąpiło połączenie

Piasta… i Stałości w lożę Świątynia

Jedności (Zum Tempel der Eintracht)

– istniejącą aż do dekretu prezydenta

Rzeczypospolitej z 1938 roku, likwi-

dującego stowarzyszenia masońskie na

obszarze Polski. Stopniowo w pracach

zanikał język polski. Ostatnie prace

w tym języku odbyły się 1829roku;

niektóre elementy rytuału polskie-

go przetrwały jeszcze do 1866 roku,

a w 1870 roku ostatecznie z pieczęci

Świątyni Jedności usunięto napis w ję-

zyku polskim. Od 1922 roku w Poznaniu

miał swoją siedzibę Związek Niemie-

ckich Lóż Wolnomularskich w Polsce

(Bund deutscher Freimaurerlogen

in Polen), w mieszkaniu

przewodniczącego, przy

ulicy Cieszkowskiego 4.

Polskich lóż masońskich

w Wielkopolsce w okresie

międzywojennym nie było.

udynkiem ognisku-

jącym w Poznaniu

główne skojarzenia i reek-

sje masońskie jest gmach

dawnej loży wolnomular-

skiej przy ulicy Grobla

25. Do 1803 roku był tam

zakład położniczy, który

spłonął w trakcie wielkie-

go pożaru miasta. W latach 1817 -822

bracia z lóż Piast… i Stałość postanowili

własnym sumptem wystawić gmach lo-

żowy, według projektu przypuszczalnie

Christiana Wernickego; kamień węgiel-

ny wmurowano 3 maja 1817 r. Koszta

inwestycji jednak znacznie przekroczyły

nansowe możliwości wolnomularzy

(planowana kwota 5-8 tys. talarów

wzrosła czterokrotnie) i obydwie loże

znalazły się na granicy bankructwa. Pier-

wotnie w gmachu zamierzano pomieścić

też muzeum i bibliotekę z publiczną czy-

telnią, ale z planów tych zrezygnowano.

Ostatecznie udało się przezwyciężyć

trudności i w Poznaniu stanął jeden

z najokazalszych budynków masońskich

ówczesnej Europy.

Siedziba poznańskich wolnomularzy

prezentowała się wyjątkowo, zwłaszcza

jak na realia pierwszej połowy XIXwie-

ku, w owym czasie był to największy

nowy gmach cywilny w mieście: klasy-

cystyczny, masywny piętrowy budynek

o wysokich kondygnacjach, z fasada-

mi – główną, od strony ulicy Grobla

w PozNaNiu,

między groBlĄ i mostowĄ









z k a r t h i s t o r i i

w o l N o m u l a r z P o l s k i l a t o 2 0 1 2 • N u m e r 5 1

i ogrodu – zaakcentowanymi pilastrami.

Parter przeznaczono do powszechne-

go wykorzystania. Była tam obszerna

sala redutowa – jedna z największych

sal koncertowych ówczesnego Pozna-

nia – ozdobiona sztukateriami oraz

malowidłami pompejańskimi, a także

dwa salony. Dochód z wynajmowania

tych pomieszczeń był przeznaczony na

utrzymanie całego budynku. Wstęp na

piętro mieli wyłącznie bracia lożowi.

Odwzorowano tam układ pomieszczeń

z parteru; nad salą redutową znajdowało

się właściwa świątynia wolnomularska.

Z zewnątrz nad oknami umieszczono

sztukaterie zawierające symbolikę ma-

sońską. Tam też była siedziba masonów

poznańskich do jesieni 1938 roku. Po

wojnie budynek miał różne przezna-

czenie, wreszcie stan techniczny loży,

mimo remontów przeprowadzonych

w latach 1951 i 1959, wymagał podjęcia

radykalnych decyzji konserwatorskich.

W latach 1972-1986 budynek został

rozebrany do fundamentów, a następ-

nie odtworzony, na podstawie starych

planów, z przeznaczeniem dla Muzeum

Etnogracznego. Jednak w trakcie prac

rozbiórkowych nie wykonano doku-

mentacji opisowej, rysunkowej ani foto-

gracznej, co później bardzo utrudniło

odtworzenie elementów masońskich.

Jedynie w zbiorach Muzeum Narodo-

wego w Poznaniu zachowano drobne

fragmenty polichromii sali świątynnej.

Dziś znana jest tylko jedna fotograa

przedstawiająca wnętrze poznańskiej

loży masońskiej przed 1914 rokiem,

w postaci pocztówki.

ekonstrukcja budynku poznań-

skiej loży masońskiej, z zamiarem

przywrócenia elementów wolnomular-

skich, natrała na poważne przeszkody,

gdyż jedyna ilustracja przedstawiająca

budynek w XIX wieku jest niewyraźna

i odtworzenie na jej podstawie sztu-

katerii znad okien było niemożliwe.

Zwrócono się do Pracowni Zbiorów Ma-

sońskich ówczesnej Biblioteki Głównej

Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza,

z prośbą o udostępnienie ikonograi

wolnomularskiej z epoki, przydatnej

w pracach rekonstrukcyjnych. To,

co dziś można zobaczyć na obydwu,

głównej i ogrodowej, fasadach budynku

loży, to rekonstrukcja umowna, bar-

dziej domyślna, niż odtworzenie stanu

sprzed dziesięcioleci. Zastosowano ty-

powe dla klasycyzmu girlandy z liśćmi

i owocami – lecz nie ma wśród nich

jabłek granatu. Trudno też domyślić się

akacji wśród gałązek różnych fantazyj-

nych roślin pokazanych w sztukaterii.

Są snksy i monoptery, mamy też in-

strumenty muzyczne, nuty, narzędzia

murarskie, często w nieoczekiwanych

konguracjach. Ale, powtórzmy, jest to

tylko rekonstrukcja umowna, bardziej

ozdabiająca budynek, niż przywracająca

pierwotny wygląd loży.

Wnętrze odtworzono jak przed roz-

biórką z lat siedemdziesiątych XX wieku,

z czasem jednak nastąpiły zmiany i mo-

dykacje związane z bieżącymi potrze-

bami muzeum, którego kierownictwo

zresztą często i chętnie podkreśla trady-

cje zajmowanego budynku. Ze względu

na potrzeby ekspozycyjne, niemożliwe

jest wyodrębnienie pomieszczeń lożo-

wych dla zachowania wyglądu sprzed lat.

Jednak bez trudu można dziś odtworzyć

wyobraźnią wygląd choćby świątyni,

gdyż wszystkie podstawowe elementy

architektury odwzorowano w miarę

dokładnie. Zachowany jest układ stron

świata, z rzędem okien od południa,

z półkolistą niszą przeznaczoną dla Świa-

teł i Urzędników Loży zasiadających

na Wschodzie i wejściami od strony

zachodniej i północnej. Nie odtworzo-

no konsol z popiersiami. Jednak układ

sali pozostał taki sam i w zasadzie, po

uzupełnieniu symboliki i wyposażenia,

można choćby dziś prowadzić w niej

prace wolnomularskie, jednak wciąż

ze świadomością, że znajdujemy się

w pomieszczeniu zrekonstruowanym,

anie w oryginalnej, dziewiętnastowiecz-

nej świątyni masońskiej.

Nieco zaskakującą symbolikę zastoso-

wano w próbie rekonstruowania drzwi

do poszczególnych pomieszczeń. Na ich

płycinach umieszczono niby-masońskie

wyobrażenie kuli ziemskiej, Delty Świet-

listej, wreszcie ni to słońca, ni to pionu.

Najwyraźniej była to impresja twórców

dekoracji, oparta na zaobserwowanych

w literaturze pojedynczych elementach

rzeczywistej symboliki wolnomularskiej.

Wygląd budynku loży daje powód

do skojarzeń z innymi gmachami

tej części Poznania: z pałacami Gurow-

skich-Działyńskich oraz Mielżyńskich,

z k a r t h i s t o r i i

Podsumowując: budynek poznańskiej

loży wolnomularskiej przy ulicy Grobla

25, jest w miarę wierną rekonstrukcją

gmachu stojącego w tym miejscu do

1972 roku, z częściowo fantazyjnymi

elementami wystroju, opartymi na

literaturze przedmiotu.

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

Fotel masoNa

odNalezioNy

w gdańsku













przy Starym Rynku. Zoa Ostrowska

-Kębłowska, znawczyni architektury

dziewiętnastowiecznego Poznania, tak

pisze o pierwszym z nich: „W oczach

polskich wolnomularzy ewidentnym

znakiem tych tradycji były w mieście

dwie budowle. Pałac marszałka Gu-

rowskiego – przekształcony w czasach

Księstwa Warszawskiego na siedzibę

Ksawerego Działyńskiego – akcentował

w ten sposób niezwykle silny związek

nowego właściciela z masonerią i lożą

«Braci Zjednoczonych». Wzwieńczeniu

fasady pałacu umieszczono wówczas – na

podwyższonej ayce – antykizujące pła-

skorzeźby z dwoma pochodami: oarnym

i triumfalnym, których sens wyjaśniała

ustawiona na wysokim obelisku rzeźba

pelikana wskrzeszającego własną krwią

martwe pisklęta. Mówiąc o żołnierskiej

oerze z życia dla odrodzenia Ojczyzny,

przedstawienie to nie zostało zaczerpnięte

wprost z ikonograi chrześcijańskiej,

lecz pojawiło się w związku ze swym

rozpowszechnieniem w symbolice wol-

nomularskiej, a odnosiło się również do

przynależności obu braci Działyńskich

do najwyższego, VII stopnia masone-

rii w Polsce”. Akcenty te odtworzono

w sylwetce pałacu podczas odbudowy ze

zniszczeń wojennych.

Ta sama autorka dopatruje się również

symboliki wolnomularskiej w wyglądzie

fasady pałacu Mielżyńskich, u zbiegu

Starego Rynku i ulicy Wronieckiej. Wi-

dać tu podobieństwo między pilastra-

mi tej budowli oraz tychże elementów

zastosowanych w wyglądzie loży ma-

sońskiej przy ulicy Grobla. Dodatkowa

sugestia wynika z przynależności orga-

nizacyjnej właściciela pałacu, generała

Stanisława Mielżyńskiego, jednego

z najznaczniejszych wolnomularzy

wielkopolskich owego czasu. Wydaje

się jednak, że w tym przypadku bardziej

chodziło o modę niż akcent symboliczny.

Dziś budynek poznańskiej loży wolno-

mularskiej, mimo że w gruncie rzeczy jest

rekonstrukcją, wciąż pełni swoją funk-

cję symboliczną w pejzażu miasta, a dla

znawców problematyki jest najznaczniej-

szym akcentem masońskim wśród siedzib

wolnomularskich stolicy Wielkopolski

– wwiększości zresztą zachowanych do

dziś. TADEUSZ KCKI

dy zobaczyliśmy emblematy na fotelu

prezesa, od razu wiedzieliśmy, że

mamy do czynienia z meblem pochodzą-

cym z Eugenii – relacjonuje Mirosław

Piskorski z Muzeum Strefa Historyczna

Wolne Miasto Gdańsk, odkrywca po-

chodzenia fotela. – Z oparcia usunięto

jednak charakterystyczną koronę Salo-

mona, mebel przemalowano, no i wybito

na nim „gapę”, na znak, że należał do

któregoś z niemieckich urzędów.

Skąd fotel wziął się w siedzibie Pra-

codawców Pomorza? – Pochodzi od

prywatnej rmy, która przeprowadziła

też jego renowację – mówi dr Zbigniew

Canowiecki, prezes PP. – Przez chwilę

pomyślałem, że może mieć ciekawą histo-

rię, ze względu na znajdujące się na nim

emblematy, nie przypuszczałem jednak,

że aż tak niesamowitą.

Prawdopodobnie nie był to zwykły

mebel, jeden z wielu, które stanowiły

wyposażenie Eugenii. Prawdopodobnie

zasiadał na nim, ktoś kto był „światłem”

loży, jednym z najważniejszych człon-

ków. Niewykluczone, że był to fotel

samego Mistrza loży lub jej Dozorcy.

Znalezisko jest tym bardziej cenne,

że po zlikwidowanej w 1937 roku loży

Eugenia przetrwało bardzo niewiele

pamiątek. – W gdańskiej bibliotece PAN

odnajdziemy pisma członków loży, część

biblioteki, unikatową księgę odwiedzają-

cych Eugenię oraz japońskie kimono, dar

dla wolnomularzy – opowiada Marek

Fota, lozof i członek reaktywowanej

w 2001 roku w Gdańsku Eugenii pod

Ukoronowanym Lwem.

jak wyglĄdała historia

wolNomularstwa, czyli

masoNerii w gdańsku?

Pierwsze loże wolnomularskie

w Gdańsku powstały w połowie

XVIIIwieku. Nosiły miano: Pod trzema

poziomicami (Zu den drei Bleiwagen)

z k a r t h i s t o r i i

w o l N o m u l a r z P o l s k i l a t o 2 0 1 2 • N u m e r 5 1

oraz Pod trzema Gwiazdami (Zu den

drei Sternen). Przekazy głoszą, że śro-

dowisko ówczesnych wolnomularzy

było mocno ze sobą skłócone. Dość

szybko ówczesna Rada Miasta wydała

też zakaz tworzenia lóż masońskich

w Gdańsku. Obie zakończyły więc

działalność. Ponownie wolnomularze

zaczęli działać w roku 1775. Wtedy to,

m.in. z połączenia obu wcześniejszych,

powstała jedna wspólna loża – właśnie

Eugenia pod Ukoronowanym Lwem

(Eugenia zum gekrönten Löwen).

Historycy wspominają, że w działalność

wolnomularską w tym okresie mocno

zaangażowany był Daniel Gralath Młod-

szy, syn słynnego gdańskiego burmistrza,

również Daniela, zyka i fundatora alei

Lipowej, dzisiejszej alei Zwycięstwa.

Syn burmistrza był Mistrzem loży

do 1798 r. Dzięki niemu ta pozyskała

pałacyk przy ul. Sadowej, w którym

członkowie Eugenii spotykali się przez

60 lat. Odsprzedali nieruchomość, gdy

wojsko postanowiło zbudować w tym

miejscu koszary. Od 26 sierpnia 1842r.

wolnomularze z Eugenii spotykali się

już w nowym budynku, przy ul. Nowe

Ogrody. Posesja ze sporym ogrodem

prawdopodobnie należała wcześniej do

rodziny Henrichsdorfów, ówczesnych

właścicieli fabryki likierów „Pod Łoso-

siem”. Pod tym adresem loża przetrwałą

aż do swojego końca, czyli do 1937 roku.

Zarówno wiek XIX, lata późniejsze

oraz okres Wolnego Miasta Gdańska

był dobrym czasem dla członków lóż

wolnomularskich. W tym okresie po-

szczególne loże potrały liczyć nawet

po dwustu członków. Oprócz słynnej

Eugenii, warto przypomnieć jeszcze

kilka z nich, jak np.: Łańcuch nad Wi-

słą (Kee an der Weichsel), działającą

początkowo w Domu Angielskim przy

ul.Chlebnickiej w Gdańsku, a później

we Wrzeszczu, lożę Pod trzema Ko-

lumnami (Zu den drai Saulen) czy tę

Pod Gwiazdą na Wschodzie (Zu Stern

im Osten).

Zmierzch gdańskiej masonerii nastał

w połowie lat 30. ubiegłego wieku. Przej-

mujący władzę w Gdańsku naziści nie

tolerowali nikogo, kto myślał inaczej

niż oni. Loże masońskie wygaszały więc

swą działalność. W 1937 roku przestała

działać Eugenia. Budynek loży począt-

kowo przejął Senat Wolnego Miasta

Gdańska, później niemieckie urzędy

związane z ogrodnictwem i sadzeniem

kartoi. Po II wojnie światowej budynek

przestał istnieć.

Unikatowy mebel będzie teraz jedną

z głównym atrakcji wystawy „Wielokul-

turowość w Wolnym Mieście Gdańsku”

jaką w sobotę 18 lutego 2012 r. otwo-

rzyło w swojej siedzibie Muzeum Strefa

Historyczna Wolne Miasto Gdańsk.

Niesamowity gość

w gdańskiej loży

W księdze gości odwiedzających

gdańską lożę w XVIII wieku jest jedno

szczególne nazwisko. Swój podpis złożył

w niej hrabia Alessandro di Cagliostro,

którego życiorysem można by spokojnie

obdzielić kilka osób.

Pochodzący z Sycylii Giuseppe Bal-

samo (ur. w 1743 roku) uważany był za

hipnotyzera, okultystę, szamana oraz

twórcę i arcykapłana własnego rytu

masońskiego. Podróżował po całej Eu-

ropie, gdzie oprócz zdobycia licznego

grona wyznawców i fanów, udało mu

się popaść w niełaskę wielu władców,

w tym Francji i Polski. Stanisław Au-

gust Poniatowski [sam wolnomularz,

przyp. red. WP] nakazał wygnać go

z Warszawy. Po licznych perypetiach

osiadł w rodzinnych Włoszech, gdzie

też zdążył narazić się papieżowi. Oskar-

żony o herezję i skazany na śmierć przez

Inkwizycję (wyrok zmieniono później

na dożywocie), zmarł w 1795 roku,

w więzieniu papieskim w San Leo.

Sylwetkę Giuseppe Balsamo unie-

śmiertelnił Aleksander Dumas w swo-

jej awanturniczej powieści o tajnych

spiskach i masonach pt. Józef Balsamo.

MAREK GOTARD

ZA: WWW.TROJMIASTO.PL

z k a r t h i s t o r i i

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

rakowskie wolnomularstwo ma

długą tradycję. Pierwsza loża,

która się pojawiła w mieście, to

przypuszczalnie przeniesiona tu około

1760 r. loża dukielska. Struktura ta zwią-

zana była ze Ścisłą Oberwą, która zaczęła

w następnych latach zyskiwać na zna-

czeniu w Rzeczypospolitej. Kolejnym

ważnym wydarzeniem było utworzenie

przez Wielką Lożę Prowincjonalną Ka-

tarzyna pod Gwiazdą Północną w 1786 r.

loży symbolicznej Przesąd Zwyciężony.

Po upadku I Rzeczypospolitej krakow-

skie wolnomularstwo zniknęło aż do

czasów Księstwa Warszawskiego, kiedy

to w 1810 r. pułkownik Ignacy Zieliński

wskrzesił Przesąd Zwyciężony. Za spra-

wą swego reprezentanta przy Wielkim

Wschodzie Polskim loża czyniła starania

o status loży prowincjalnej oraz utwo-

rzenie w Krakowie kapituły pracujących

w stopniach wyższych. Na to drugie

udało się uzyskać zgodę obediencji,

ale niestety wojna odsunęła w czasie

to wydarzenie. Kapituła niższa Góra

Wawel rozpoczęła działalność dopiero

w 1819 r. 30 października 1822 r. prace

krakowskich lóż zostały zawieszone na

czas nieograniczony i dopiero w 1926 r.

powstał zalążek nowego warsztatu. Loża

otrzymała patent 31 sierpnia 1935 r.

i przyjęła, wzorem dawnej placówki,

imię Przesąd Zwyciężony. Dekret prezy-

denta Mościckiego z 1938 r. ponownie

na pół wieku przerwał tę działalność.

2 grudnia 1991 r. przebudzony został

Przesąd Zwyciężony, a 31 października

1992 r. zainstalowano lożę wolnomular-

stwa liberalnego Gabriel Narutowicz.

rzez wiele lat podstawowym opra-

cowaniem do dziejów krakowskiego

wolnomularstwa była wydana jeszcze

w latach 20. XX wieku praca Stani-

sława Małachowskiego-Łempickiego

Dzieje Wolnego Mularstwa w Krakowie

1755-1822. Niestety, jak zresztą sam

tytuł wskazuje, praca ta kończy się na

zawieszeniu działalności loży w kwietniu

1822r. Poza granicę tę wyszedł wydany

w okresie powojennym artykuł Mariana

Gumowskiego poświęcony loży Góra

Wawel. Ponadto pod koniec XX wieku

opublikowanych zostało kilka artykułów

z tego zakresu. W latach 90. w wydawa-

nej pod auspicjami Wielkiego Wschodu

Polski serii Ex Oriente Lux ukazał się

tekst Bogumiła M. Woźniakowskiego,

nieco później wydrukowano artykuł Do-

roty Jasik poświęcony loży Przesąd Zwy-

ciężony, a Anna Kargol opublikowała na

łamach „Ars Regia” interesujące studium

poświęcone dziejom wolnomularstwa

w międzywojennym Krakowie

. Losy

utożsamianego z wolnomularstwem Ży-

dowskiego Zakonu Synów Przymierza

„B’nai B’rith” również zostały poruszone

w kilku publikacjach

. Ukoronowaniem

wszystkich tych działań jest wydana

przed dwoma laty, poświęcona dziejom

wolnomularstwa krakowskiego, praca dr.

Łukasza Tomasza Sroki3. Przygotowując

ją, autor sięgnął do wielu tekstów źródło-

wych, jednakże zawarte tam informacje

warto byłoby uzupełnić o spojrzenie

na wolnomularstwo krakowskie osób

z zewnątrz.

Ciekawy przyczynek może stanowić

tu opracowane 14 marca 1978 r. do-

niesienie tajnego współpracownika

SB ps. „Karol” o krakowskich lożach

masońskich przed 1939 r. i osobach

nadal z nimi powiązanych4. Przyjęte

przez Naczelnika Wydziału IV KWMO

w Krakowie płk. Józefa Biela doniesienie

to dokument interesujący, choć – co

należy podkreślić – wiarygodność części

zawartych tam ocen pozostawia wiele

do życzenia.

a wstępie doniesienia „Karol”

podkreślał, że przed wojną „na

terenie Krakowa były loże masońskie

składające się z ówczesnych notablów”,

wskazując przy tym m.in. na prezyden-

ta Krakowa Mieczysława Kaplickiego,

wicewojewodę Piotra Małaszyńskiego,

komisarycznego prezydenta miasta Wi-

tolda Ostrowskiego, profesorów Jerzego

Stefana Langroda, Rafała Taubanschlaga

i Władysława Natansona, Romana Dy-

boskiego, Odona Feliksa Kazimierza

Bujwida, Wacława Krzyżanowskiego,

Stanisława Kota czy prawników Kazi-

mierza Szwarcenberg-Czernego i Ma-

cieja Czyszczana. Wyraźnie widać, że

wyliczono razem tych, którzy ponad

wszelką wątpliwość byli wolnomularza-

mi z tymi, którym przynależność do loży

przypisywała jedynie „wieść gminna”.

Autor wskazywał, że poza, jak to okre-

ślał, „aryjską lożą” istniała w Krakowie

„żydowska – bardzo rozbudowana – loża

masońska”. Wskazywał przy tym na wi-

ceprezydenta miasta Krakowa Ignacego

Landaua oraz bankiera Leona Holzera.

Ztekstu dokumentu widać bardzo wy-

raźnie, że w wypowiedzi „Karola” brak

t.w. „karol”

doNosi Na krakowskich masoNów

D R N O R B E R T W O J T O W I C Z













z k a r t h i s t o r i i

w o l N o m u l a r z P o l s k i l a t o 2 0 1 2 • N u m e r 5 1

było wyraźnego rozróżnienia między

lożami wolnomularskimi a strukturami

B’nei B’rith, przy czym w sposób nie-

uzasadniony uznawał on, że „więzy ma-

sońskie aryjskiej i żydowskiej loży były

jednak poważne”. Wniosek ten miał wy-

pływać z faktu, iż „członek aryjskiej loży

masońskiej M. Czyszczan otrzymał –

w bliżej niewyjaśnionych okolicznoś-

ciach od Holzera pieczęć masońskiej

loży żydowskiej na przechowanie”.

Podany tu argument wzbudza szereg

wątpliwości, bo po pierwsze brak jest

dowodów na przynależność do lóż obu

wspomnianych osób, a po drugie przy-

woływany w dokumencie ogólnikowy

opis rzeczonego przedmiotu nie wskazu-

je jednoznacznie, by chodziło o pieczęć

wolnomularską. Przy tej okazji widać

nieporadność językową informatora,

który zauważał: „nie ulega wątpliwości,

że jest to pieczęć jakiegoś «dygnitarza»

masońskiego, nie wiadomo tylko któ-

rego stopnia «Wielkiego Mistrza»”.

Rozważanie „o jaki stopień Wielkiego

Mistrza” może chodzić to dziwoląg ję-

zykowym, gdyż zasadniejszym byłoby

pytanie: „o jaki stopień wtajemniczenia

wolnomularskiego” chodziło.

Pomimo licznych mankamentów, tekst

ten poszerza nasze horyzonty, pokazując

sposób ówczesnego postrzegania wolno-

mularstwa. Wskazuje on nie tylko na fak-

tycznych wolnomularzy i członków B’nai

B’rith, ale w kilku przypadkach nakreśla

również dość szeroko krąg towarzyski

tych osób. „Karol” podkreślał, że: „więź

masonów między sobą przechodzi na ich

rodziny, na wszelkiego rodzaju koneksje

łączące ich członków, przechodząc na

dzieci, wnuków itp., przy czym polega

to na świadczeniu nie tylko sobie, ale

tym bliskim i dalszym wszelkich ulg,

poparć, poleceń do innych członków

lóż masońskich, poparć na stanowiskach

i forsowaniu określonych masonów, albo

rekrutujących się osób z kół masońskich,

paramasońskich, lub kryptomasońskich,

do wszelkich władz”.

Przykładem takiego podejścia może

być wskazanie, że komisaryczny prezy-

dent miasta Krakowa Witold Ostrowski

i syndyk miasta Krakowa Stefan Jerzy

Langrod mieli znać się z loży masoń-

skiej, a ponadto syndykiem miasta był

również zaprzyjaźniony z Lagrodem syn

tego pierwszego – adwokat Kazimierz

Ostrowski. W tym kontekście „Karol”

podkreślał, że „kontakty przyjacielskie

– niewątpliwie o podłożu dawnej wspól-

nej przynależności do loży masońskiej

Langroda, Witolda Ostrowskiego – ojca

i krakowskiego adwokata dr. K. Ostro-

wskiego – syna nadal trwają. Ostrowski

K. przekazuje je na swojego zięcia ad-

wokata Jaźwieckiego [...] oraz na swoją

córkę adw. Jolantę Ostrowską-Jaźwiecką

[...]. Ostrowscy okresowo jeżdżą na

Zachód, gdzie mają kontakt z Langro-

dami w Paryżu, a nadto Langrodowie

przekazują okazjami dla Ostrowskie-

go pieniądze (dewizy) i podarunki”.

Kontakty Langroda z przedstawicielami

krakowskiego świata nauki i jego pomoc

w zakresie uzyskiwania zagranicznych

stypendiów na naukę i studia stały się

tematem jeszcze kilku kolejnych uwag.

Dotyczyły one m.in. specjalistów w za-

kresie powszechnej historii prawa: prof.

Ireny Malinowskiej-Kwiatkow-

skiej i dr. Lesława Pauli. Ta

grupa zawodowa wzbudzała

szczególne zainteresowanie

autora, bo, jak podkreślał:

„istnieje duże powiązanie

przedwojennych maso-

nów z palestry z obec-

nymi kontynuatorami,

jeśli nie założeń ma-

sońskich, to siania za-

mętu ideologicznego

między młodymi, pod

patronatem masonów,

zwłaszcza elementy nie

czysto polskie, a wywodzą-

ce się z kół żydowskich”.

„Karol” wskazywał równo-

cześnie, że od związków z maso-

nami nie była wolna żadna grupa

społeczna czy zawodowa. Pisząc

o tym, że adwokat Antoni Mazanek

zajmował się sprawami prawnymi

wspomnianego „masona” Macieja

Czyszczana, podkreślał, iż adwokat

Mazanek był bratem kanclerza kurii

ks. prał. dr. Stefana Mazanka, ks.

prof. Stanisława Mazanka i ks.prof.

Józefa Mazanka. W nawiązaniu do

kazusu tej rodziny zauważał, że

„również i kler [...] był w orbicie po-

wiązań znajomościowych z masonami”.

Ponadto, na poparcie tezy o tych związ-

kach, powołując się na ks. Franciszka

Macharskiego, wskazywał, że „rodzina

znanego aktora Juliusza Osterwy nadal

pozostaje w kontakcie z kurią krakow-

ską, ale również wiadomym jest, że J.

Osterwa był członkiem loży masoń-

skiej i w jego mieszkaniu abp Sapieha

spotykał się z przedstawicielami lóż

polskich i zagranicznych masońskich”.

doniesienia t.w. „Karola” można do-

wiedzieć się nie tylko o rzeczywi-

stej przynależności do wolnomularstwa

konkretnych osób, ale również o tym,

kogo ówczesnych „wieść gminna” uwa-

żała za masona. Aczkolwiek zasadniczo

dokument dotyczył sytuacji w Krako-

wie, to jednak autor informacji poruszył

w nim również wątek ogólnopolski. Na-

wiązując do sytuacji w stolicy, podkre-

ślał, że: „Na terenie Warszawy mówi

się w kołach naukowców

i sądowych –

z k a r t h i s t o r i i

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

36 N a P r a c a c h

szukam swoich

korzeNi











adwokackich, że obecnie Wielkim Ma-

sonem w PRL jest dyrektor Muzeum

Narodowego w Warszawie prof. dr [Sta-

nisław] Lorentz, a masonem bardzo

wysokiego stopnia jest prof. dr [Alek-

sander] Gieysztor - historyk. [...] Po-

wiązani z masonami na terenie Warszawy

mają być przez swojego ojca – który był

masonem i adwokatem przed wojną –

obecny adwokat [Tadeusz Józef] de

Virion oraz Sędzia Sądu Najwyższego na

emeryturze Mieczysław Szerer”. I choć

użyta tam tytulatura „Wielkie Mason

w PRL” nie ma odpowiednika w rzeczywi-

stości, to jednak osoba nie zaznajomiona

z leksyką wolnomularską mogła odnieść

przeświadczenie, że w wypowiedzi tej

jest mowa o najwyższych dostojnikach

wolnomularstwa w Polsce. #

„J

est to nauka zajmująca się

ustalaniem więzi rodzin-

nych między ludźmi według

zachodzącego między nimi po-

krewieństwa lub powinowactwa oraz

ustalaniem dat ich urodzin, ślubów i zgo-

nów”

. To taka trochę podróż w czasie. Ale

też próba odpowiedzi na podstawowe,

egzystencjalne pytania: Kim jesteśmy?

Skąd pochodzimy? Dokąd zmierzamy?

Afrykańskie przysłowie mówi: „gdy nie

wiadomo, dokąd się idzie, trzeba pamiętać,

skąd się przyszło”. Historia to, jak powie-

dział Liwiusz: „świadek czasów, światło

prawdy, żywa pamięć, mistrzyni życia,

zwiastunka przyszłości”. Znamy historię

swojego kraju i świata, przynajmniej mniej

więcej, dlaczego więc nie mamy znać hi-

storii własnej rodziny albo chociaż znać jej

członków? Melchior Wańkowicz mówił,

że „nie poda ręki nikomu, kto nie wie, jak

jego prababka z domu”.

Sądzę, że świadomość własnego po-

chodzenia jest bardzo istotna. Trzeba

myśleć oprzyszłości, ale warto też znać

swoją przeszłość. Myślę, że dobrą ilustra-

cją będzie tutaj fragment wiersza jedne-

go z genealogów, Stanisława Pieniążka:

...Cóż warte jest życie bez badań korzeni

Rodziny swej przodków dalekich.

Cóż warte jest życie bez wiedzy o dziadach

Odeszłych w zaświaty na wieki...

Różne są reakcje mojej rodziny

i znajomych. Od prawie euforii

do niemal pukania się wczoło. Ale

to jest moja pasja i nie każdemu musi

się podobać. To mnie ma przynosić

satysfakcję i zadowolenie, a jeśli przy

okazji komuś też sprawię radość, to

chyba dobrze.

W zasadzie chciałam poszukiwać przod-

ków już w czasach szkolnych. Podpy-

tywałam czasami rodzinę, ale niewiele

z tego wynikało. Chyba brakowało mi

wtedy zapału, nie wiedziałam też jak i

gdzie szukać, zresztą były to całkiem inne

czasy, nie było też ani Internetu, ani na-

wet komputerów. Teraz z tych strzępów

informacji próbuję ułożyć jakąś sensowną

całość. Potwierdziła się tutaj mądrość

starych przysłów: co się odwlecze, to

nie uciecze.

Praca ta jest mozolna, pochłania dużo

czasu, ale daje wiele satysfakcji. Uczy

cierpliwości ipokory. Przodkowie nie

ułatwili mi zadania. Byli dość mobilni,

a nie zostawili wielu wskazówek iczęsto

ciężko ich odszukać, zwłaszcza jeśli nie

pochodzi się ze znanej rodziny iprzod-

kowie w większości byli zwykłymi, pro-

stymi ludźmi.

ktu urodzenia mojego pradziadka,

który zginął w Oświęcimiu, szuka-

łam przez nieco ponad rok. Znałam jego

datę urodzenia, wpisaną wakcie zgonu

z Oświęcimia. Wiedziałam też, że uro-

dził się w Warszawie. Ale wWarszawie

było wtedy chyba 13 parai. Dzieci były

zgłaszane w ciągu kilku dni po urodze-

niu, ale zdarzało się, i to dość często,

że mijało kilka miesięcy, rok, a nawet

kilka lat. Mój pradziadek, jak się

okazało, został zgłoszony jako je-

dyny z rodzeństwa zdu-

żym opóźnieniem, bo

dopiero po dwóch latach,

w dodatku w parai,

wktórej wcale nie

1 S. Małachowski-Łempicki, Dzieje Wolnego

Mularstwa w Krakowie 1755-1822, Kraków

1929; M. Gumowski, Góra Wawelu na

dolinie Krakowa. Dzieje loży masońskiej w

Krakowie, „Studia Historyczne”, 1971, z.

2; B. M. Woźniakowski, Rys historyczny

krakowskiego wolnomularstwa, Warszawa

1999; D. Jasik, Loża „Przesąd Zwyciężony”

w Krakowie. Znaczenie rytu wolnomularskie-

go I. stopnia, „Rocznik Biblioteki Naukowej

PAU i PAN w Krakowie”, R. 45 (2000);

A. Kargol, Środowisko wolnomularskie w

międzywojennym Krakowie, „Ars Regia”, nr

15-16 (2001-2002).

2 B. Czajecka, Archiwum Związku Żydowskich

Stowarzyszeń Humanitarnych „B’nei B’rith”

w Krakowie. Zarys dziejów Związku, historia

zespołu i inwentarz, Kraków 1994; B.

Czajecka, Profesor dr Mojżesz Schorr (1874

– 1942) jako działacz społeczny w świetle akt

B’nei B’rith’u, „Krakowski Rocznik Archi-

walny”, t. 1, 1995; N. Wójtowicz, Żydowski

Niezależny Zakon „Synów Przymierza”

(B’nei B’rith) podczas kampanii antymasoń-

skiej 1938 roku, „Almanach Historyczny”,

t. 9, 2007; A. Kargol, Likwidacja lóż B’’neit

B’rith w Niemczech i Polsce (1933-1938),

„Ars Regia”, nr 19 (2010).

3 Ł. T. Sroka, Sprawiedliwi chcą być doskonali.

Z dziejów wolnomularstwa w Krakowie od

XVIII wieku do współczesności, Kraków

2010; fragment tekstu ukazał się jako: idem,

Dwa obrazy z dziejów krakowskiego wolno-

mularstwa, „Ars Regia”, nr 19 (2010).

4 Informacje o lożach masońskich w okresie

przed 1939 rokiem na terenie Krakowa

oraz o osobach po 1939 roku powiązanych

nadal z tymi lożami. AIPN 0204/1155 t.2,

k.117-125.

w o l N o m u l a r z P o l s k i l a t o 2 0 1 2 • N u m e r 5 1

spodziewałam się go znaleźć. Chyba nie

muszę wspominać, jaką radość sprawiło

mi to znalezisko.

Niestety nie wszystko można znaleźć.

Wiele ksiąg, dokumentów zostało znisz-

czonych. Ten, kto powiedział: „szukajcie

a znajdziecie”… nie był genealogiem.

Genealog to połączenie archiwisty, po-

szukiwacza i detektywa. Ciągle natraa

się na jakieś zagadki, które trzeba rozwią-

zać, skojarzyć fakty, analizować i wciąż

zadawać pytania. To wciąga i fascynuje.

Pamiętam, jak dostałam pierwszą kopię

metryki przodka. To był jeden wielki baz-

groł. Jak to odczytać? Składałam niemal

literkę po literce, jak dziecko z pierwszej

klasy. Od ucznia, przez czeladnika do

mistrza. Do mistrza jeszcze mi daleko,

ale teraz metryki nie sprawiają mi już

większego problemu, nawet te pisane

cyrylicą. Jednak trening czyni mistrza.

iesamowite wrażenie robi, kiedy

widzi się własnoręczny podpis daw-

no nieżyjącego albo wogóle nieznanego

przodka. Kiedy ma się przed oczami księ-

gę, którą on też widział i której dotykał.

Znalazłam gdzieś zdanie, że „genealogia to

nie pasja… to obsesja”! Chyba coś wtym

jest. To rzeczywiście bardzo wciąga i bez

reszty zaprząta myśli. Zdarza mi się bę-

dąc gdzieś, robiąc coś, myśleć nie otym

co robię teraz, ale o tym, gdzie jeszcze

powinnam szukać, gdzie zajrzeć, aby

znaleźć jakiś ślad przodka, który – być

może – przegapiłam. Im więcej wiem,

tym więcej chcę wiedzieć. Kiedy dopisuję

kolejną osobę, chcę dopisać następne. To

taka nigdy niekończąca się historia. I znów

potwierdzenie prawdziwości przysłów, bo

przecież „apetyt rośnie w miarę jedzenia”.

raca genealogiczna jest ciągłym szu-

kaniem i dodawaniem ogniwa po

ogniwie do łańcuszka genealogicznego.

Nagle jest! Jakiś zagubiony pradzia-

dek, zapomniana siostra prababci…

W moim drzewie jest obecnie prawie

1000 osób, bardziej lub mniej spokrew-

nionych ispowinowaconych. Z dużą

częścią z nich łączy mnie niewidzialny,

ale i nierozerwalny łańcuch, łańcuch

genów. Jakaś cząstka każdego z nich jest

we mnie. Bez nich bym nie istniała,

nie była taką jaka jestem.

Genealodzy przeczą

też prawom zyki,

bo tylko genealog

posuwa się do przo-

du, cofając się. Mając

metrykę dziadka,

poznajemy jego ro-

dziców, a więc krok

naprzód, mimo że cof-

nęliśmy się do dzieciństwa

dziadka. I nagle z całą mocą

dociera do nas fakt, że dziadek

też kiedyś był niemowlakiem.

amiętam pewną wizytę u cioci,

która po wojnie przeniosła się do

Wrocławia. Właściwie to nie całkiem

była moja ciocia. Ona była siostrą mojej

prababci (dwadzieścia lat młodszą), czyli

moją cioteczną prababką, ale ja zawsze

mówiłam ciociu. A więc podczas tej

wizyty wyjęła starą, piękną fotograę,

taką na tekturce, robioną u fotografa.

Była na niej półroczna ciocia, siedząca

na kolanach swojej matki, a mojej pra-

prababci, poważnej matrony w długiej

sukni zkameą przy kołnierzyku. To był

rok 1916. Fotograa bardzo mi się podo-

bała, a kiedy po obejrzeniu chciałam ją

oddać, ciocia powiedziała: – Nie, to dla

ciebie. Moja radość była wielka. Ale tak

naprawdę ten gest cioci doceniłam dużo

później. Kiedy to zdałam sobie sprawę

z tego, że prawdopodobnie była to jedy-

na pamiątka jaką miała i z jakichś powo-

dów uznała, że powinna mi ją przekazać.

uż wtedy było to dla mnie wielkim

przeżyciem, bo z wrażenia zapomnia-

łam zapytać, jak nazywała się ta moja

praprababcia. Znałam jej nazwisko po

mężu, ale ani jej panieńskiego nazwiska,

ani nawet imienia – nie. Kiedy to sobie

uzmysłowiłam, niestety było za późno,

ciocia już nie żyła i nie miałam kogo

zapytać. Łańcuch się zerwał i moim

zadaniem stało się dopasowanie ogniw.

Czasami siadałam z tą fotograą, patrzy-

łam i pytałam: „Jak Ty się nazywałaś?”.

Potem odgrażałam się, mówiąc: „I tak

się dowiem”! Jak się okazało, nie były to

czcze

pogróżki. Teraz już

wiem. Znam jej imię

i panieńskie nazwisko.

Wiem, jak nazywali się jej

rodzice i dziadkowie. Wiem kie-

dy i gdzie się urodziła, kiedy i gdzie

brała ślub, a także kiedy i gdzie zmarła.

Nie wiem tylko, czy była szczęśliwa itego

już się nie dowiem. Jak żyła? Mogę się

tylko domyślać, czytając opisy życia

wtamtych czasach. Ale wiem, że była, że

jest realną osobą, a nie tylko bezimienną

postacią ze starej fotograi.

Życie wieczne? Tak, istnieje. To jest pa-

mięć. Żyjemy, dotąd dopóki ktoś o nas

pamięta. Omoich przodkach do niedawna

nikt nie pamiętał, nikt nic nie wiedział.

Nie wiadomo było, kim byli ani nawet jak

się nazywali. Teraz się o nich w rodzinie

mówi, czyta, pamięta. Stali się realnymi

osobami. Mają swoje życie po życiu.

Jak napisała Wisława Szymborska:

Umarłych wieczność dotąd trwa

Dokąd pamięcią im się płaci

Chwiejna waluta. Nie ma dnia

By ktoś wieczności swej nie stracił.

taram się, więc aby moi przodko-

wie tej wieczności nie stracili. Nasz

łańcuch coraz bardziej się rozrasta i jest

coraz mocniejszy.

Przede mną jeszcze daleka droga. Zresz-

tą genealog w zasadzie nigdy nie kończy

swojej pracy. Zawsze jest coś jeszcze, co

można znaleźć, odkryć, dopisać. Poza

tym życie toczy się dalej, wciąż przy-

bywają nowi członkowie rodziny, inni

niestety ubywają. Mam więc pracę chyba

do końca życia, nie będę się nudzić.

Powiedziałam S:. M.S.

DES WYGŁOSZONA PODCZAS

PC SZ:. L:. PROMETEA

N a P r a c a c h

1 Paweł Laskowicz, Księga genealogiczna twojej rodziny. Praktyczny poradnik, Warszawa 2005, s. 26.

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

soBótka wczoraj

i dziś

acznijmy jednak od nas samych, czyli

tradycji wolnomularskiej, do której

zawsze nawiązywała nasza siostra

Ewa z Paryża, pisząc dla nas świętojań-

skie deski. Chcę przypomnieć dwa

ich fragmenty:

„Średniowieczni wolnomularze,

budowniczowie katedr, pracujący

w stopniach ucznia i czeladnika,

uroczyście świętowali dwóch Janów

odpowiadających dwom skrajnym

pozycjom słońca na niebie, a ich

korporacje zwane były Korpo-

racjami Świętego Jana. Nasze

pierwsze rytuały wolnomu-

larskie z XVIII-go wieku nie

nazywały lóż niebieskich inaczej niż Lożami Świętego Jana.

W swojej przemowie z 1738 roku, wybitny mason angielski

Ramsay mówił: «...nieco później, w czasie wypraw krzyżo-

wych, nasz zakon połączył się ściśle z Rycerzami Świętego Jana

zJerozolimy. Odtąd nasze Loże zwane są Lożami Świętego

Jana» i – dodajmy od siebie – w naszej obediencji uroczyście

obchodzą dzień świętego Jana zwanego letnim”.

To najkrótsza noc w roku, świętowana u wszystkich ludów

indoeuropejskich. Nasza polska SOBÓT to także bar-

dzo stary obrzęd. Sięgnęłam po Zygmunta Glogera i jego

Encyklopedię staropolską ilustrowaną, wydanie 1900-1903:

„Sobótka. Najnowsze badania wyjaśniły nam w zupełności

początek nazwy sobótki. Biskup poznański Łaskarz w wieku

XIV statutem swoim zakazuje tańców nocnych w wigilje

przedświąteczne, t.j. w soboty i w wigilje uroczystości, przy-

padających w lecie, a zatem przed świętem Jana Chrzciciela,

Piotra i Pawła. Kaznodzieja krakowski Jan ze Słupca powiada,

że tańczą podczas Świątek w lecie niewiasty, śpiewając pieśń

pogańską. Stwierdza ten obyczaj, jako jeszcze pogański,

statut synodu krakowskiego z roku 1408. Na sobótkę, którą

zawsze obchodzono wieczorem w sobotę przed jednem ze

świąt letnich, zbierali się jeszcze w wie-

ku XVI wszyscy, zarówno kmiecie

z wioski, jak drużyna i szlachta ze

dworu, do ognia roznieconego na

pagórku za wioską,

Ponieważ sobótka jest niewąt-

pliwie starodawną uroczystością

czci słońca, które jako źródło

życiodajnego ciepła i światła od

wszystkich dawnych ludów cześć

odbierało, palenie więc stosów

i igrzyska gromadne przy nich ob-

chodzili Polacy w noc najkrótszą

z całego roku, tj. w przesilenie

dnia z nocą. Oczywiście po zaprowa-

dzeniu kalendarza chrześcijańskiego zwy-

czaj starożytny musiał się na początku lata do świąt

i świętych chrześcijańskiej wiary przystosować, w jednych więc

miejscach obchodzono go na Zielone Świątki, gdzieindziej

w przeddzień św. Jana Chrzciciela. I tak przez wiele wieków to

widzimy. W roku 1468 np. król Kazimierz Jagiellończyk, na

żądanie opata benedyktyńskiego klasztoru świętokrzyskiego,

zakazuje pogańskich uroczystości (sobótek), na Łysej górze

w Zielone Świątki odprawianych.

Marcin z Urzędowa w drugiej połowie XVI w. pisze wswoim

zielniku: «U nas w wilją św. Jana niewiasty ognie paliły, tańco-

wały, śpiewały, djabłu cześć i modłę czyniąc(!); tego obyczaju

pogańskiego do tych czasów w Polszcze nie chcą opuszczać,

oarowanie z bylicy czyniąc, wieszając po domach i opasując

się nią, czynią sobótki, paląc ognie, krzesząc je deskami, aby

była prawie świętość djabelska, śpiewając pieśni, tańcując».

O zwyczajach kultywowanych n a wsi polskiej pisze

z kolei ciekawie Maria Ziółkowska w książce pt. Szczodry

wieczór, szczodry dzień. Obrzędy, zwyczaje, zabawy. Przytoczę

kilka fragmentów:

Sobótka: Na północnych i wschodnich obszarach naszego

kraju w wigilię św. Jana o zmierzchu po doszczętnym wyga-

















N a P r a c a c h

w o l N o m u l a r z P o l s k i l a t o 2 0 1 2 • N u m e r 5 1

szeniu wszelkich palenisk w całej wsi krzesano nowy ogień.

W tym celu wbijano dębowy kół w ziemię, nakładano nań

ściśle dopasowaną dębową tarczę i szybko obracano tą tarczą

(robili to młodzi ludzie na zmianę), aby wykrzesać iskry. Gdy

kół wreszcie od silnego tarcia zajął się płomieniem, zapalano

od niego głownie i roznoszono po wsi nowy ogień. Tego

samego wieczoru odprawiano wszędzie wróżby miłosne.

Osoby gotowe kochać, ale jeszcze nie wiedzące kogo, mu-

siały w wielkiej dyskrecji i w całkowitym milczeniu narwać

różnych kwiatów polnych i ułożyć je w równiankę, czyli

w girlandkę. Potem o północy wziąć naczynie z wodą, otoczyć

tą równianką i patrząc w nie mówić: Najmilszy przychodzi

pić, albo, gdy wróżył sobie chłopiec: Najmilsza sercu niech

przyjdzie i da mi pić. Jeśli miłość była bliska, na dnie naczynia

ukazywała się twarz ukochanej osoby. Podobno niektórzy

młodzieńcy widywali buziaki swoich dziewcząt na dnie

otoczonego równianką.... kieliszka.

Zioła zerwane w dzień św. Jana miały czarodziejską moc.

W Kieleckiem i na Podhalu zrywano je bardzo rano, „przed

piersem ptoskiem”, w innych regionach wieczorem. Ale wszę-

dzie musiało być dziewięć rodzajów ziół, w tym koniecznie

rumianek i kwiaty dzikiego bzu. Wito z nich wianki, suszono

pod poduszką, a następnie używano jako leku przeciwko

wszelkim chorobom ludzi i zwierząt. Zielem szczególnie

mądrym w sprawach miłosnych był cząber, pikantna roślina

przyprawowa. Osoba pragnąca dowiedzieć się, czy małżeństwo

jej dojdzie do skutku, brała dwa krzaczki cząbru z ziemią

i stawiało w izbie, w niewielkiej odległości jeden od drugiego.

Jeśli krzaczki przy dalszym wzroście połączyły się z sobą,

małżeństwo było zapewnione. Jeśli nie, nie wiadomo. Naj-

gorzej, gdy któryś z krzaczków zwiądł, bo to wróżyło śmierć.

Krzaczek po lewicy, gdy się stało do nich twarzą, wyobrażał

dziewczynę, po prawicy chłopca.

Nawet szczypiorek cebuli też miał coś do powiedzenia w tę

niezwykłą noc. Dziewczęta naznaczały kolorowymi miej nit-

kami kilka rosnących szczypiorków nadając im imiona swoich

adoratorów. Wierzyły, że który chłopiec najgoręcej kocha, tego

szczypiorek najbardziej urośnie do rana. Niewiasty leciwe,

gospodynie pragnące poznać, choćby w ogólnych zarysach,

najbliższy los swego domu, wybierały dwa szczypiorki. Jeden

oznaczał szczęście, drugi nieszczęście. Który więcej pchnął

się w górę, ten wskazywał, czego należy oczekiwać.

Za najbardziej świętojańskie ziele uchodziła u nas wieków,

podobnie jak w innych krajach, bylica. Na Mazowszu, na Pod-

lasiu i w Krakowskiem przyozdabiano nią bramy i wejścia do

budynków wierząc, że roślina ta ma właściwości odbierania

jadu złym oczom, napojonym zawiścią, zdejmowania zadanych

już uroków i leczenia chorób (zwłaszcza febry) powstałych

z nasłania diabelskiego. W Sandomierskiem dodawano do

bylicy gałęzie bzu, znanego także ze swych magicznych mocy,

szczególnie w dziedzinie odpędzania upiorów. Powszechnie

panowały wierzenia, że osobom biorącym czynny udział

w sobótkowych tańcach, skokach przez ogień i, powiedzmy

oględnie, innych swawolach nic złego stać nie może aż do

następnego św. Jana.

Siostry w wieńcach,

ogień płonie,

panna, wdowa, mąż przy żonie,

siostra z bratem, zapatrzeni

w ogień, co się skrzy i mieni.

W ogniu giną stare smutki,

stare grzeszki, złe pobudki,

w ogniu wszystko się odradza...

Co nas siostro tu sprowadza?,

aby w Świętojańskiej Loży

wszystko zło na karcie złożyć

i odrodzić się, jak słonko...

Hej masonie! Hej masonko!

Znowu rok szczęsny przed nami.

Pod czarnymi sukienkami

biją mocno serca nasze,

tego ognia – nie ugaszę,

tego światła – nie przykryję.

Bije twoje serce? Bije!

Płoną twoje oczy? Płoną!

Nić Ariadny nieskończoną

wciąż snujemy,

poprzez wieki i w przestrzeni,

aby Ziemię opromienić,

by Świątynia dla Ludzkości

trwała

w Zgodzie i Miłości.

S:… MIR

WIERSZ POWSTAŁ DO DESKI

SOBÓT WCZOJ I DZIŚ

N a P r a c a c h

loża

świętojańska

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

Wobec tak wybitnie zabobonnego charakteru sobótki,

która uparcie nie dawała się dostosować do chrześcijańskich

wymogów, kapłani jęli zwalczać to ludowe święto. Potępiali je

w kazaniach, nie dawali rozgrzeszenia

przy spowiedzi i grozili ogniem piekiel-

nym każdemu, kto dołożył ręki do roz-

palania pogańskich ognisk. Zakonnicy

z krzyżami i zapalonymi świecami przy-

chodzili procesją na zabawy i rozpędzali

tańcujących. Nie tylko duchowni, ale

iliczni panowie szlachta zwalczali so-

bótkę jako pogański zwyczaj Panu Bogu

wielce już uprzykrzony. Sprzeczali się o

nią poeci publikując na jej temat pełne

uczuciowego zaangażowania utwory.

Mikołaj Rej (1505-1569) woła w swej

Postylli pełen oburzenia: W dzień świę-

tego Jana bylicą się opasać, a całą noc koło

ognia skakać... toć... niemałe uczynki mi-

łosierne ! a tam nawiętsze czary, błędy w

ten czas się dzieją!.

Do obrońców tego starego obrzędu,

mającego już formę zabawy, należy pogodny, umiejący patrzeć

na świat z przymrużeniem oka, czuły na urok przeszłości Jan

Kochanowski (1530-1584). Swoją Sobótką, utworem bardzo

przekornym, gdyż wprowadzającym do poezji pierwiastek

ludowy, co w XVI wieku było wprost niezwykłe, zwrócił

współczesnym uwagę na piękno tej uroczystości. Siedząc

pod wonną lipą, pisał wiersz.

Tyle Jan z Czarnolasu, przypomniany

przez Marię Ziółkowską.

Wracając zaś do naszych masońskich

spraw. „Z obrazem dwóch Janów – let-

niego i zimowego – kojarzy się wizerunek

rzymskiego boga Janusa, boga o dwóch

obliczach, zwróconych w przeciwne

strony” – pisze nasza siostra Ewa. Jedna

z jego twarzy przedstawiać miała spoj-

rzenie w przeszłość, druga w przyszłość.

Ten obraz powinien uświadomić nam,

inicjowanym, że powinniśmy patrzeć

równocześnie wstecz i przed siebie, gdyż,

jak podkreśla Oswald Wirth w swojej

książce przeznaczonej dla uczniów wol-

nomularskich: Aby przygotować drogę

postępu dla ludzkości, trzeba nauczyć

się wyciągać wnioski z historii.

Robimy to rok w rok, świętując prastary,

słowiański obrzęd sobótkę. Powiedziałam

S:. MIR

DES WYGŁOSZONA W SZ:. L:. PROMETEA

19 CZERWCA 6010 ROKU

N a P r a c a c h



Gdy słońce Raka zagrzewa,

A słowik więcej nie śpiewa,

Sobótkę, jako czas niesie,

Zapalono w Czarnym Lesie.

Tam goście, tam i domowi,

Sypali się ku ogniowi;

Bąki za raz troje grały,

A sady się sprzeciwiały.

Siedli wszyscy na murawie;

Potym wstało sześć par prawie

Dziewek jednako ubranych

i belicą przepasanych.

Wszytki śpiewać nauczone,

W tańcu także niezganione...

w o l N o m u l a r z P o l s k i l a t o 2 0 1 2 • N u m e r 5 1

szystkie przyjęcia, od dorocznego bankietu

wydawanego przez burmistrza w Guildhall po

rocznicowe spotkanie członków Stowarzyszenia

Czyścicieli Kominków w White Conduit House, od zlotów

złotników po spędy rzeźników, od spotkań urzędników po

zjazdy licencjonowanych dostawców, stanowią wspaniałą

rozrywkę. Jednak uważamy, że doroczne przyjęcie organizo-

wane przez pewną organizację charytatywną daje najwięcej

radości ze wszystkich tego rodzaju wydarzeń. Na przyjęciu

biznesowym wszyscy uczestnicy są sobie podobni – to stare

wygi, dla których obecność jest kwestią obowiązku i którzy

traktują to bardzo poważnie. Uczestnicy przyjęć politycz-

nych są nieprzyjemni i mają skłonność do perorowania – co,

nawiasem mówiąc, jest jakby tym samym. Ale na przyjęciu

dobroczynnym spotykacie ludzi wszelkiego gatunku, pokroju

i autoramentu. Być może wino nie jest tu zbyt zachwycające

i słyszeliśmy, że niektórzy bezduszni dranie sarkają na zbiórkę

pieniędzy, ale jesteśmy przekonani, że dostarczana podczas

tych spotkań rozrywka stanowi odpowiednią przeciwwagę

nawet dla takich przykrości.

Przypuśćmy, że nakłoniono państwa do wzięcia udziału

w kolacji „Instytucji Dobroczynnej Skupiającej Przyjaciół

Biednych Sierot”, czy jak się tam ona nazywa. Nazwa or-

ganizacji jest nieco dłuższa, ale pomińmy resztę. Mgliście

pamiętacie, że nabyliście bilet wstępu na prośbę jakiegoś

zaangażowanego w akcje dobroczynne znajomego. Łapiecie

dorożkę, a dorożkarz – nie wątpiąc, że trzeba robić wszystko

z pompą – nie słucha waszych szczerych błagań o wysadzenie

na rogu ulicy Wielkiej Królowej i upiera się przy zawiezieniu

was pod same drzwi Wolnomularzy, pod którymi zebrał

się już tłum obserwujących przybycie przyjaciół biednych

sierot. Wnosząc opłatę, słyszycie dookoła spekulacje na

temat tego, czy jesteście tym szlachetnym lordem, który ma

ponoć objąć dziś przewodnictwo i z wielką wdzięcznością

przyjmujecie wiadomość, że ostatecznie ustalono, iż jesteście

tylko „śpiewakiem”.

Pierwszą rzeczą, jaka uderza was zaraz w wejściu jest niesa-

mowita ważność komitetu. Na pierwszym piętrze dostrzegacie

strzeżone uważnie przez dwóch kelnerów drzwi, przez które

tędzy dżentelmeni o zaczerwienionych twarzach wchodzą i

wychodzą z prędkością, która zdecydowanie nie licuje zpo-

wagą osób w ich wieku oraz o ich posturze. Zaniepokojeni

tą wrzawą zatrzymujecie się, sądząc w swej niewinności, że

przynajmniej dwie lub trzy osoby musiały dostać jakiegoś

ataku przy stole. Zostajecie jednak natychmiast wyprowadzeni

z błędu przez kelnera – „Proszę, niech pan idzie na górę. To

jest sala posiedzeń komitetu”. Idziecie więc grzecznie na górę,

zastanawiając się, jakie muszą być obowiązki tego komitetu

i czy w ogóle robi on coś poza wprowadzaniem zamieszania

i potrącaniem kelnerów.

C H A R L E S D I C K E N S

k Ą c i k l i t e r a c k i

kolacja u wolNomularzy

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

42 k Ą c i k l i t e r a c k i

Zostawiwszy w szatni kapelusz oraz płaszcz, i otrzymawszy

w zamian niepozorny skrawek tektury (który oczywiście

gubicie, zanim odbierzecie swoje rzeczy), wchodzicie do sali,

w której znajdują się trzy długie stoły dla mniej ważnych gości

oraz jeden stół ustawiony prostopadle do nich na podwyż-

szeniu, przeznaczony dla szczególnych przyjaciół biednych

sierot. Szczęśliwie znalazłszy miejsce nie oznaczone niczyją

kartą wizytową, natychmiast je zajmujecie i możecie się

spokojnie porozglądać. Kelnerzy chodzą z białymi koszami

w rękach i rozstawiają na stołach karai z sherry – w odpo-

wiedniej odległości jedna od drugiej. Melancholijne solniczki

i sfatygowane naczynia na ocet, które mogły niegdyś należeć

do rodziców biednych sierot, rozparcelowano w znacznych

odległościach na serwecie. A noże i widelce sprawiają wrażenie,

jakby służyły na każdym publicznym przyjęciu w Londynie

od wstąpienia na tron Jerzego I. Grajkowie niesamowicie

skrzypią, zgrzytają i piłują – grają dosłownie bez nut. Kilku

dżentelmenów przemyka za stołami, sprawdzając każdy talerz

z gorączkowym zapałem, a ich oblicza nabierają ponurości,

gdy ciągle czytają cudze nazwiska na kartach, nie widząc

nigdzie własnego.

Odwracacie się więc, by przyjrzeć się temu, co się dzieje

przy stole za wami. Jako że nie jesteście przyzwyczajeni do

publicznych przyjęć, uderza was nieco wygląd towarzystwa, na

które pada wasz wzrok. Prym wiedzie tam między innymi niski

mężczyzna o długiej i dość rozognionej twarzy oraz szarych,

przylizanych na czole włosach. Na szyi nosi wstążkę z czar-

nego jedwabiu, bez stójki, niby taką apaszkę. Jego towarzysze

zwracają się do niego poufale „Fitz”, czy

jakoś podobnie. Obok niego stoi krępy

mężczyzna z białą apaszką iwypłowiałą

kamizelką, o błyszczących czarnych

włosach, bardzo krótko obciętych z

przodu, oraz zdrowej twarzy, na której

starannie podtrzymuje na wpół senty-

mentalny głupkowaty uśmiech. Zko-

lei obok tego pana widzicie człowieka

owielkiej głowie, czarnych włosach

igęstych bokobrodach. A naprzeciwko

nich jeszcze dwóch czy trzech innych,

z których jeden wyróżnia się drobną

okrągłą twarzą oraz niby-krawatem

iniebieską kamizelką spodnią. Rozta-

czają wokół siebie dziwną atmosferę

itakoż się zachowują, ale trudno opisać,

dlaczego. Nie można pozbyć się wraże-

nia, że poza konsumpcją nic innego nie

przyciągnęło ich w to miejsce.

Nie macie jednak czasu na rozważe-

nie tej kwestii, bo oto kelnerzy, którzy

do tej pory w przepisowych szeregach

ustawiali talerze na stołach, odchodzą

na bok, ciemnowłosy mężczyzna wnie-

bieskim płaszczu o jasnych guzikach,

który dyryguje orkiestrą, spogląda na

galerię i woła: „zespół!”, wybucha muzyka, wchodzi czternastu

ochmistrzów, z których każdy trzyma w dłoni długą różdż-

kę, niczym zły duch z pantomin, a za nimi przewodniczący

zgromadzenia i utytułowani goście przechodzą przez salę tak

szybko, jak mogą, kłaniając się, uśmiechając i robiąc grymasy,

a wyglądają wszyscy niezwykle uroczo. Owacja ustaje, odma-

wia się modlitwę i rozpoczyna się szczęk sztućców i talerzy.

I każdy wydaje się wielce zadowolony – czy to obecnością

czcigodnych gości, czy to rozpoczęciem niecierpliwie wy-

czekiwanej kolacji.

Jeśli chodzi o samą kolację – celebrowanie posiłku – wy-

gląda to w dużej mierze tak samo wszędzie. Wazy z zupą są

opróżniane z okrutną szybkością, kelnerzy zabierają talerze

z turbotem, by polać go sosem z kraba, a z powrotem oddają

talerze z sosem z kraba bez turbota. Ci, którzy potraą kroić

drób, są wielkimi głupcami, jeśli się do tego przyznają, a ci,

którzy nie potraą, nie mają ochoty się uczyć. Noże i widel-

ce tworzą przyjemny akompaniament do muzyki Aubera,

a i muzyka Aubera tworzyłaby przyjemny akompaniament do

kolacji, jeśli byłoby słychać cokolwiek niż same tylko cymbały.

Główny posiłek zostaje zjedzony – naczynia z galaretką

znikają z szybkością błyskawicy – krzepcy pożeracze ocierają

czoła i zdają się raczej pokonani przez te swoje konsump-

cyjne wysiłki. Dotąd sztywni goście nabierają niebywałej

dobroduszności i w możliwie najbardziej grzeczny sposób

namawiają was na wino. Starsi panowie kierują waszą uwagę

na galerię pań i zadają sobie spory trud, by was przekonać,

że właśnie ta organizacja charytatywna jest w szczególnych

w o l N o m u l a r z P o l s k i l a t o 2 0 1 2 • N u m e r 5 1

k Ą c i k l i t e r a c k i

łaskach pod tym względem. Każdy wydaje

się skłonny do gadulstwa i pogłos rozmów

jest głośny i powszechny.

„Proszę o ciszę, panowie, dla Non nobis!” –

krzyczy mistrz ceremonii o płucach jak mie-

chy. Nawiasem mówiąc, przód jego koszuli,

kamizelka i apaszka zawsze przedstawiają

trzy różne rodzaje mętnej bieli. „Proszę

ociszę, panowie, dla Non nobis!”. Śpiewacy –

aokazuje się nimi towarzystwo, które wzbu-

dziło wasze zainteresowanie na samym po-

czątku – „nastroiwszy” swoje głosy, z miejsca

zaczynają nucić bardzo niemrawo, co spra-

wia, że stali bywalcy chwilami uciszają kelne-

rów – „Ciii, cisza, stójcie spokojnie, cofnijcie

się” – i tak ich egzorcyzmują oburzonym to-

nem protestu. Modlitwa wkrótce się kończy

i towarzystwo siada ponownie. Niewtajemniczeni uczestnicy

biją brawo tak zawzięcie, jakby Non nobis było piosenką ro-

dem z komedii, co wywołuje u większości stałych bywalców

oburzenie. Starają się oni natychmiast stłumić tę bluźnierczą

owację, krzycząc „cii, cii”, ale tamci biorą te okrzyki za gwizdy

i jeszcze mocniej biją brawo oraz, pokazując, że zachwyt ich

nie jest udawany, krzyczą najgłośniej jak mogą „Bis!”.

Jak tylko zgiełk się uspokaja, wstaje mistrz ceremonii:

„Panowie, proszę, napełnijcie kieliszki!”. Karai krążą z rąk

do rąk, kieliszki zostają napełnione i wtedy mistrz ceremo-

nii kontynuuje, podnosząc odpowiednio ton: „Panowie,

czyście już wszyscy nalali? Pora, by-

ście przewodniczącego wysłuchali!”.

Przewodniczący wstaje i stwierdziw-

szy, że zbędnym byłoby poprzedzić

toast, który zamierza wznieść jakimiś

pobocznymi uwagami, zaplątuje się

wzdania i ogólnie zadziwiająco się mio-

ta, dając żałosny pokaz zagubionego

charakteru natury ludzkiej, aż wreszcie

dochodzi do słów „konstytucyjny su-

weren tych ziem”, na które starsi dżen-

telmeni reagują żywiołowym „brawo!”

i radykalnym uderzaniem w stół ręko-

jeściami noży.

„W każdych okolicznościach wypeł-

niłoby go największą dumą, byłoby dla

niego największą przyjemnością – móg-

łby właściwie powiedzieć, że dałoby

mu największą satysfakcję [oklaski]

zaproponowanie tego toastu. Jakież

muszą być więc jego uczucia, gdy ma

zaszczyt ogłosić, że otrzymał od Jej Kró-

lewskiej Mości wytyczne, by zgłosić się

do skarbnika Domu Jej Królewskiej

Mości po doroczny datek dla organi-

zacji w wysokości 25 funtów!”. Ta wia-

domość (którą ogłasza każdorazowy

przewodniczący od momentu powstanie tej

organizacji dobroczynnej czterdzieści dwa

lata temu) wzbudza najbardziej żywiołowy

aplauz. Toast zostaje spełniony przy wtórze

licznych „na zdrowie!” i stukotu kieliszków,

a „panowie profesjonaliści” intonują hymn

Boże, chroń Królową, do odśpiewania które-

go dołączają panowie nieprofesjonaliści, co

wywołuje efekt, który słusznie opisują gazety

jako „idealnie entuzjastyczny”. Po tym jak

inne „lojalne i patriotyczne” toasty zostają

spełnione z należytym entuzjazmem, pan

z mała apaszką zgrabnie odśpiewuje zabaw-

ną piosenkę, a drugi pan z tamtej kompa-

nii piosenkę romantyczną, dochodzimy do

najważniejszego toastu tego wieczoru – „Za

powodzenie organizacji”. Znowu jesteśmy

zmuszeni przyjąć frazeologię dziennikarską i wyrazić nasze

ubolewanie, że „nie potramy oddać nawet ogólnego zarysu

uwag szanownego lorda”. Wystarczy wspomnieć, że ta prze-

mowa, która okazała się najdłuższą, zostaje wręcz ekstatycznie

przyjęta. A po spełnieniu toastu ochmistrzowie (z bardziej

niż zwykle ważnymi minami) wychodzą z sali, by wkrótce

powrócić, prowadząc procesję biednych sierot, dziewcząt

ichłopców, którzy obchodzą salę dookoła, dygając i kłaniając

się i depcząc sobie nawzajem po piętach, wyglądając zarazem

na chętnych na kieliszek wina za pomyślność towarzystwa,

aspecjalnie pań patronek zebranych na galerii. Exeunt dzieci

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

44 k Ą c i k l i t e r a c k i

i wracają ochmistrzowie, każdy z niebieskim półmiskiem wdło-

niach. Orkiestra gra coś skocznego, większość zgromadzonych

wkłada ręce do kieszeni i robi poważne miny, a ze wszystkich

stron rozlega się odgłos padających na porcelanę suwerenów.

Po krótkiej przerwie, spędzonej na śpiewach i toastach, sekretarz

zakłada okulary i odczytuje raport oraz listę subskrybentów, której

sala wysłuchuje w wielką uwagą. „Pan Smith – jedna gwinea,

pan Tompkins – jedna gwinea, pan Wilson – jedna gwinea,

pan Hickson – jedna gwinea, pan Nixon – jedna gwinea, pan

Charles Nixon – jedna gwinea [słuchajcie! słuchajcie!] pan James

Nixon – jedna gwinea, pan omas Nixon – jeden funt i jedna

gwinea [frenetyczne oklaski]. Lord Fitz Binkle, przewodniczący

tego wieczoru, poza dorocznym datkiem w wysokości piętnastu

funtów – trzydzieści gwinei [długie stukanie, w ferworze owacji

kilku dżentelmenów odstukuje nóżki swoich kieliszków]. Lady

Fitz Binkle, poza dorocznym datkiem w wysokości dziesię-

ciu funtów – dwadzieścia funtów [niekończące się stukanie

i okrzyki «brawo!»]”.

Kiedy wreszcie lista zostaje doczytana do końca, przewod-

niczący wstaje i wnosi toast za zdrowie sekretarza, który

jest najbardziej żarliwym i szacunku godnym człowiekiem,

jakiego zna. W podziękowaniu sekretarz stwierdza, że ON

sam nie zna bardziej wspaniałego człowieka niż przewod-

niczący, poza dyrektorem organizacji, za którego zdrowie

proponuje wznieść toast. W podziękowaniu dyrektor stwier-

dza, że ON sam nie zna nikogo bardziej wartościowego niż

sekretarz – poza panem Walkerem, audytorem, za którego

zdrowie proponuje wznieść toast. W podziękowaniu pan

Walker zauważa, że jeszcze ktoś inny jest godny szacunku,

od którego tylko sam dyrektor jest mniej godny – i tak toczą

się toasty, laudacje i podziękowania, przy czym następnym

ważnym toastem jest ten za „obecne tu panie patronki”, przy

którym wszyscy panowie zwracają twarze ku galerii pań

z ekstatycznym okrzykiem, a mali zarozumialcy, którzy

wsączyli więcej wina niż zazwyczaj, z niepokojącymi gry-

masami na twarzy całują dłonie pań.

Tak bardzo przedłużyliśmy naszą kolację, że nie zostało nam

zbytnio czasu na dodanie jednego słowa tytułem wdzięczności.

Możemy jedynie skłonić naszych czytelników, by nie wyob-

rażali sobie, że skoro podjęliśmy próbę pokazania pewnych

rozrywek przynależnych dobroczynnemu przyjęciu, jesteśmy

w ogóle skorzy nie doceniać czy to wspaniałości instytucji

dobroczynnych, w jakie obtuje Londyn, czy to godnych

szacunku motywów tych, którzy je wspierają.

PRZEŁOŻYŁA TARZYNA SOSNOWS

niemal każdej jego

powieści współ-

czesnej, od Klubu

Pickwicka (1836-37) po nie-

dokończony kryminał Tajem-

nica Edwina Drooda (e My-

stery of Edwin Drood, 1870),

pojawia się postać jakiegoś

lantropa, jeśli już nie odraża-

jąca, to przynajmniej komicz-

na; zawsze jednak szkodliwa.

Postać, kobiety lub mężczy-

zny, która miast pomagać, szkodzi na różne sposoby. Krytykę

lantropii rozciągnął Dickens na wolnomularstwo, które

w brytyjskiej praktyce XIX wieku jawiło się przede wszystkim

jako instytucja pomocy społecznej. Najbardziej widoczne

w pejzażu wiktoriańskich miast były masońskie szkoły, ochron-

ki, domy pomocy społecznej i hospicja – przeznaczone dla

starych i chorych braci. W przypadku wolnomularstwa do

listy zarzutów stawianych lantropom (są ograniczeni, próżni,

robią wszystko na pokaz, szkodzą ludziom potrzebującym

pomocy, próbując ich ubezwłasnowolnić itd.) pisarz dorzucił

À propos

Kolacji u

wolnomularzy

charlesa

dickeNsa

T A D E U S Z

C E G I E L S K I































w o l N o m u l a r z P o l s k i l a t o 2 0 1 2 • N u m e r 5 1

zarzut nowy, jeszcze poważniejszy: wolnomularze to ludzie

nie przestrzegający zasad, które głoszą, a które przysięgają

stosować.

Trudno się dziwić, że tak nastawiony pisarz nie szukał drogi

do loży, co jednak nie znaczy, że nie interesował się „sztuką

królewską”. Okazuje się również, że jego stosunek do masonerii

nie zawsze musiał być krytyczny. Wyraźny wolnomularski

ślad w utworach Dickensa pochodzi już z wczesnej fazy jego

twórczości – to satyryczne miniopowiadanie zatytułowane

Public Dinners z 1835 roku, w ówczesnej praktyce literackiej

zwane szkicem. W Polsce opublikowane zostało po raz pierw-

szy w 1955 roku pod tytułem Bankiety, w przekładzie Zoi

Sroczyńskiej (Warszawa: Czytelnik). Nowy polski przekład,

autorstwa Katarzyny Sosnowskiej, zatytułowany został Ko-

lacja u wolnomularzy, jako miły upominek od wznowionego

niedawno czasopisma „Wolnomularz Polski”.

Choć oryginalny tytuł nie odnosi się bezpośrednio do

masońskich akcji charytatywnych, opisany przez Dickensa

dinner miał miejsce w rzeczywistości i odbył się w dawnym

londyńskim Freemason’s Hall, a więc największej w mieście

sali publicznej. Charytatywny bankiet organizowała – jak

prześmiewczo nazwał ją autor – ”Indigent Orphans’ Friends”

Benevolent Institution, w nowym polskim przekładzie In-

stytucja Dobroczynna Skupiającą Przyjaciół Biednych Sie-

rot. „Pierwszą rzeczą, jaka uderza was zaraz w wejściu, jest

niesamowita ważność komitetu” – dworuje sobie Dickens.

Łagodna kpina ustąpi zjadliwym opisom ludzi i sytuacji, którzy

przybyli tu głównie po to, aby się najeść – niekoniecznie przy

tym wspierając tytułowe sieroty.

W 1832 roku Charles Dickens zaczął pracować jako sprawo-

zdawca parlamentarny i publicysta w londyńskich dziennikach

o prolu liberalnym i reformatorskim. W tym okresie napisał

pierwsze, publikowane w czasopismach, szkice, wydane później

w dwóch tomach jako Szkice Boza (Sketches by Boz, 1836).

Mają one charakter reportażowy, zarazem silnie krytyczny.

Stanowią dziś źródło poznania londyńskiej – i nie tylko

stołecznej – ulicy i jej przedziwnych niekiedy mieszkańców.

Ważna to dla przyszłego pisarza wprawka w charakteryzo-

waniu ludzi i obyczajów. Zaowocuje już niedługo w Klubie

Pickwicka, powieści o luźnej, „obrazkowej” strukturze, jako

że pisanej dosłownie „pod obrazki” autorstwa Phiza, popu-

larnego ilustatora pracującego dla londyńskich tygodników,

a od 1841 roku dla satyrycznego „Puncha”. To na łamach

tego ostatniego ukazała się w 1845 roku seria opowiadań,

poświęcona państwu Caudle. W jednym z odcinków pan

Caudle powiada: „Wiem, że ta masoneria jest wszędzie. Jest

jedyną wymówką, aby uciec od naszych żon i rodzin; aby

wspólnie pić i świętować” (tłum. moje: T.C.).

Kolacja u wolnomularzy antycypuje równo o dekadę podobne

ujęcie roli wolnomularstwa w życiu angielskiej klasie średniej.

Rzecz jasna, w króciutkim opowiadaniu satyrycznym Dickens

ani zamierzał, ani też mógł dokładniej opisać – i wyśmiać –

jakiś konkretny rytuał, choćby ten przewidziany na otwarte

zebrania lub loże „białe” – z udziałem dam, małżonek wol-

nomularzy. Fragment dotyczący toastu parodiuje zasadnicze

elementy rytuału, łącznie z pierwszym toastem tradycyjnie

dedykowanym głowie państwa. W chwili powstania Kola-

cji adresowany był oczywiście do królowej Wiktorii, która

w tekście Dickensa staje się „konstytucyjnym suwerenem tych

ziem”; bateria wykonywana za pomocą pucharów zamienia się

w „radykalne uderzanie w stół rękojeściami noży”. Trywial-

ność rytuału podkreśla więc banalność słów oraz śmieszność

i brzydotę uczestników charytatywnego przyjęcia:

„«Panowie, proszę, napełnijcie kieliszki!» Karai krążą

zrąk do rąk, kieliszki zostają napełnione i wtedy mistrz cere-

monii kontynuuje, podnosząc odpowiednio ton: «Panowie,

czyście już wszyscy nalali? Pora byście przewodniczącego

wysłuchali!». Przewodniczący wstaje i stwierdziwszy, że

zbędnym byłoby poprzedzić toast, który zamierza wznieść

jakimiś pobocznymi uwagami, zaplątuje się w zdania [...] aż

wreszcie dochodzi do słów «konstytucyjny suweren tych

ziem», na które starsi dżentelmeni reagują żywiołowym

«brawo!» iradykalnym uderzaniem w stół rękojeściami noży”.

Trudno się dziwić, że w pamięci tak współczesnych, jak

i potomnych Dickens zapisał się jako krytyk i prześmiewca

wolnomularstwa. Jednak w lipcu 1866 roku, na łamach wydawa-

nego przezeń popularnego (i wielce dochodowego!) magazynu

„All e Year Round” ukazał się anonimowo artykuł pt. What

is Good of Freemasonry (Co dobrego w wolnomularstwie),

którego autorem był – jak później ustalono – brat E.C. Parkin-

son. W tekście swym Parkinson wyjaśniał organizację „sztuki

królewskiej” oraz funkcję Wielkiej Loży, czyli „parlamentu

wolnomularskiego”, który zbierał się w świeżo rozbudowanej

świątyni przy Great Queen Street w Londynie. Ostatni frag-

ment artykułu poświęcony został Freemason’s Girls School w

Clapham, w południowej części miasta, szkole zapewniającej

byt i edukację stu trzem dziewczętom, a także Home for Aged

Freemasons, domowi dla starych braci lub wdów po nich. Ten

całkowicie odmienny ton od znanego nam z Kolacji u wolnomu-

larzy mógł pojawić się za sprawą bliskich przyjaciół Dickensa,

będących członkami loż: Marka Lemona, wydawcy „Puncha”,

oraz Douglasa Jerrolda, popularnego dramaturga, zarazem autora

pracującego dla tygodnika „All e Year Round”.

Zastrzeżeń wielkiego pisarza wobec „sztuki królewskiej” nie

podzielał na pewno jego syn, Charles Dickens Junior, który

przeszedł do historii jako autor wznawianego do dziś Dictionary

of London (Słownika Londynu) – prawdziwej kopalni wiedzy

na temat Londynu epoki wiktoriańskiej. W 1871 r., a więc rok

po śmierci ojca, Charles Junior, któremu być może ciążyły

dotąd władza i sława ojca, został inicjowany do Maybury

Lodge w Londynie. Młody Dickens opuścił szeregi bractwa

w 1882 roku, aby jednak powrócić do nich kilka lat później.

Został przyjęty do Drury Lane Lodge, w okresie kiedy był

już uznanym autorem i wydawcą, godnym sukcesorem ojca

stojącym na czele pisma „All e Year Round”.

Obecnie dwie loże angielskie noszą imię Charlesa Dickensa

-Seniora: w Essex (No 2757) oraz w Portsmouth (No 8597),

mieście rodzinnym pisarza. Jak widać, angielscy adepci „sztuki

królewskiej” nie wzięli sobie zanadto do serca Dickensowskiej

krytyki masonerii. #

k Ą c i k l i t e r a c k i

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j



ak, to prawda, że masoni

inspirowali hymn na Euro

2012 pt. Koko Euro spoko. Jak

zauważył szybko i precyzyjnie

jeden z czytelników bloga Aszera,

żona Pana Boga, świadczy o tym

dobitnie ostatnia zwrotka hymnu:

Nie myśl sobie bracie,

że rady nie damy

Nie kłopocz się siostro

My euro wygramy

Hej!

Wystarczy do słów „brat” i„sio-

stra” dodać trzy kropki i od razu

całe masoństwo wychodzi na jaw.

Czytać a raczej śpiewać tę zwrot-

kę należy tak:

Nie myśl sobie br:. , że rady nie damy

Nie kłopocz się s:.

My euro wygramy

Hej!

Nie wiemy tylko, co powiedzą na to s:. i br:. masoni, którzy

zainspirowali pozostałe drużyny na Euro 2012. J

P ó ł ż a r t e m , P ó ł s e r i o

