W NUMERZE

Wiosna 2013

ISSN 1231-0115

cena: 20 zł

(w tym 5% VAT)

Klejnoty lożowe Wielkiej Loży Czechosłowacji - projekt Alfonsa Muchy

PISMO PRZYJACIÓŁ SZTUKI KRÓLEWSKIEJ • Adam W. Wysocki, Jezuici

i wolnomularze ................. str. 3

• List do Pawła VI............... str. 7

• Wokół dymisji papieża .... str. 8

• Czy duchowni w Watykanie należą do lóż? ..................str. 11

• Artyści i masoneria

przez 300 lat ....................str. 14

• WWF o eutanazji

i małżeństwach dla wszystkich

............................................str. 15

• Tajemnica masońska ......str. 16

• Postanowiłem wstąpić do

masonerii .........................str. 20• Nie taki farmazon

straszny .............................str. 22

• Masoneria to nie tylko

harcerstwo dla starszych panów,

rozmowa z Tadeuszem Cegielskim......................str. 23

• Andrzej Strug bez złudzeń ......................str. 27

• Jerzy Stefan Langrod,

życie jak lm ....................str. 31

• Loża żałobna mistrza Józefa Poniatowskiego ...............str. 38

W o l n o m u l a r z P o l s k i w i o s n a 2 0 1 3 • n u m e r 5 4

iedy Nagy został ju masonem wysokiej rangi, po

dwudziestu latach aktywnej działalnoci wolnomu-

larskiej, poegnał si z masoneri i napisał co, co

sam okrela jako „spełnienie swej yciowej misji”. Chodziło

mu o ujawnienie ludziom wieckim tego wszystkiego, co

sam poznał i przeył, bdc najpierw jezuit, apóniej

masonem. I co najwaniejsze, o prób odpowiedzi na

podstawowe pytanie: Czy po tym wszystkim, co zaszło

złego miedzy masoneri a Kociołem katolickim w cigu

ostatnich trzech stuleci, jakie porozumienie miedzy nimi

jest jeszcze moliwe?

Ksik dr. Nagya zamyka List Otwarty do Jego wito-

bliwoci Pawła VI, papiea, którego Nagy nie tylko znał

osobicie, ale i z którym cile współpracował w czasach,

gdy póniejszy Paweł VI był kardynałem w Kurii Rzymskiej.

W pierwszych latach powojennych jeszcze jako kardynał

Montini zlecał on jezuicie Nagyowi róne niezwykłe,

poufne misje, których pełnienie połczone było z wiel-

kim niebezpieczestwem i dostarczyło przygód, których

ojcu Nagyowi pozazdroci mógłby sam James Bond.

Zt wszake rónic, e pater Nagy mówi w swej ksice

tylko o faktach oraz dokumentach „AD MAIOREM DEI

GLORIAM” – „NA CHWAŁ WIELKIEGO BUDOWNI-

CZEGO WSZECHWIATÓW”, które to słowa widniej

jako moo jego ksiki.

JeZuiCi

W pierwszej czci swej ksiki, w rozdziale pt. „Jezuici”

Nagy z najdrobniejszymi szczegółami opisuje histori

swego wstpienia do Towarzystwa Jezusowego, zakonu

katolickiego uwaanego zawsze za najbardziej tajemniczy,

za rodowisko ludzi ogarnitych fanatycznie pojmowanym

posłannictwem, które spełniaj przy pomocy metod sekret-

l u d Z i e i i d e e

Adam W. Wysocki

JeZuiCi

i wolnomularZe

CZy poroZumienie KośCioła

Z masonerią Jest możliwe?

A d A m W . W Y S O C K I

– Musisz to koniecznie przeczytać! 

Jezuici i wolnoMularze

Jesuiten und FreiMaurer







p i s m o p r Z y J a C i ó ł s Z t u K i K r ó l e w s K i e J

nych i uznawanych czsto przez wieckich i duchownych

współwyznawców za co najmniej dziwne, jeli nie wrcz

godne potpienia! Nagy, posługujc si piórem niby chirur-

gicznym skalpelem, stara si oddzieli dobro od zła, obali

rozmaite mity, bajdy oraz uproszczenia, nie ukrywajc

tego, co w działalnoci i codziennej praktyce braci i ojców

jezuitów jest naganne i nie słuy chwale Kocioła. Nie

cofa si przed podaniem przykładów pospolitych intryg,

duchowej małoci, a nawet przykładów korupcji, jakie

obserwował i odnotował, przechodzc kolejne szczeble

jezuickiego wtajemniczenia. Jako Professus quauor voto-

rum solemnium, który to tytuł uzyskuj jezuici po złoeniu

czterech kolejnych uroczystych lubowa, pater Nagy

ujawnia, i tych lubowa zakonnych jest w istocie pi

iopisuje dokładnie, na czym polegaj.

JaK uwolniĆ świat

od JesZCZe JedneJ nienawiśCi?

Sdz jednak, e o wiele bardziej interesuje naszych Czy-

telników to, co były jezuita ma do powiedzenia na temat

wolnomularstwa, któremu powicił kolejnych dwadziecia

lat swego dorosłego ycia. Nagy opisuje dokładnie, niemal

dzie po dniu, jak po przybyciu do Argentyny i podjciu

tam pracy naukowej, próbował nawiza pierwsze kontakty

z masonami. Poniewa mimo wystpienia z zakonu czuł si

nadal jezuit, spróbował midzy innymi zasign poufnej

rady u swego byłego prowincjała, czyli przełoonego argen-

tyskich oo. jezuitów, ojca Moglii. Ten nie ukrywał swego

przeraenia pomysłem, który wyjawił mu Nagy iprzestrzegł

go przed prób zblienia do masonów, gdy s to – jak po-

wiedział – „najbardziej okrutni ateici”, którzy „mog nawet

zabi, gdy dowiedz si, i jest on byłym jezuit”. „Masoni

maj długie rce i potra zrobi krótki proces kade-

mu, kto nie jest po ich myli” – oto dosłowna wypowied

argentyskiego prowincjała zakonu.

Jak si dalej dowiadujemy z ksiki, ojciec Moglia udzie-

lił w kocu byłemu jezuicie zgody na prób dotarcia do

rodowisk wolnomularskich w Argentynie. Piszc o tym,

Nagy podkrela, e podejmujc decyzj o wstpieniu do

masonerii, postanowił, i bdzie kierowa si intencjami

równie szczerymi i uczciwymi, jak te, które powodowały

nim, gdy wstpił do zakonu jezuitów. Zastanawiał si nad

tym, czy uda mu si te tak skrajnie przeciwstawne moty-

wacje w jaki sposób ze sob pogodzi.

Przykładów zdrady i odstpstwa po obu stronach było

przecie mnóstwo. „Wyrzdziło to zarówno Kociołowi,

jak i masonerii wiele szkody” – zauwaa Nagy. Autorów

wielu „demaskatorskich” publikacji trudno uzna za wia-

rygodnych wiadków tego, co opisuj. Chcc bowiem, aby

im uwierzono, obrzucaj z reguły wszystko, w czym sami

wczeniej uczestniczyli, najgorszym błotem i pomówie-

niami. Wystpuje u nich take wyrana ch zysku, czyli

materialnych korzyci, które mona uzyska jako zapłat

za popełnione odstpstwo czy zdrad. Osoby tego pokro-

ju – konstatuje Nagy – mog take liczy na tani poklask

wród ludzi, którzy szukaj w ich relacjach potwierdzenia

słusznoci oraz ródeł swej wynaturzonej nienawici.

„Gdyby okazało si, e wolnomularze s tak okrutni i po-

zbawieni skrupułów, jak twierdzi Kociół, to powinienem

liczy si z tym, e bd zgubiony, oraz e pewnej ciemnej

nocy podern mi gardło. Ale przynajmniej bd miał

okazj ich w kocu pozna!” – pisze Nagy. Jeli jednak

okae si, e nie s oni a tak li, to podjta przeze mnie

próba moe mie jednak pewne znaczenie. Bd mógł w ten

sposób przyczyni si do sprostowania wielu fałszywych

opinii po obu stronach. Kto wie, czy nie uda mi si w ten

sposób uwolni wiat od jeszcze jednej nienawici? Ten

zamysł wydał mi si wart podjcia ryzyka” – wspomina.

pierwsZe KontaKty Z masonami

Pater Nagy przystpił do realizacji swojej dobrowolnie

przyjtej misji w sposób, jakiego nauczył si, bdc jezu-

it. Zaczł od gruntownego wertowania w bibliotekach

oraz czasopismach wszelkich dostpnych mu ródeł do-

tyczcych masonerii. Robił take naukowe kwerendy

w rónych rodowiskach, gdzie spodziewał si tra na

masonów, októrych mówiło si przecie, e s „dosłownie

wszdzie”. Zwłaszcza za tam, gdzie zapadaj kluczowe

decyzje wsprawach polityki, pastwa, nauki, kultury oraz

wielkich pienidzy. Nagy poczł wic kry, nawizywa

znajomoci, przepytywa przyjaciół i znajomych, zagl-

dajc do najbardziej wpływowych instytucji i urzdów,

z prezydenckim i premierowskim włcznie. Wszdzie

l u d Z i e i i d e e



W o l n o m u l a r z P o l s k i w i o s n a 2 0 1 3 • n u m e r 5 4

l u d Z i e i i d e e

bez skutku. Stwierdził jedynie, i jeli masoni s istotnie

„wszdzie”, to w takim razie potra si znakomicie ma-

skowa. Amoe ich „wszechobecno” to tylko jeszcze

jedna „czarna legenda”? – rozwaał...

A przecie wystarczyło tylko sign po... ksik telefo-

niczn – wspomina Nagy po wielu latach – i ju mona było

bez trudu znale telefon i adres ocjalnej siedziby wolno-

mularzy Argentyny w Buenos Aires: Cangallo 1242. T.E.

Mona było pój tam po prostu i wystpi z wnioskiem

o przyjcie. „Ale po tylu strasznych opiniach o masonach,

które usłyszałem – wspomina Nagy – co tak prostego nawet

we nie nie przyszłoby mi wówczas do głowy”.

Jak to czsto bywa, w nawizaniu pierwszej znajomoci z

„ywymi” masonami dopomógł mu przypadek. Bywajc u

pewnej zamonej rodziny kupieckiej, dowiedział si zust

pani domu, i jej m w kady trzeci pitek w miesicu bywa

nieobecny w domu po południu i wieczorem, poniewa

wtym czasie „uczestniczy w pracach swojej loy masoskiej”.

Gdy Nagy rozmawiał póniej z gospodarzem, ów nie tylko

potwierdził ten fakt, ale na pytanie, czy on take mógłby

zosta masonem odpowiedział: „Oczywicie, tak. Jeli ja

za pana porcz”.

To, co długo wydawało si wrcz niemoliwe, okazało si

wic niemal dziecinnie proste. Zwłaszcza gdy wyszło na jaw,

i ów znajomy kupiec jest osobistoci wielce wpływow

iznan na ulicy Cangallo, gdy piastował w swoim okrgu

funkcj Wielkiego Sekretarza. I on to włanie z radoci

zarekomendował go i wprowadził Nagya do jego pierwszej

loy ESTRELLA DE ORIENTE, oznaczonej numerem 27.

BłĘdy są po oBu stronaCH BaryKady

Zostawmy na boku bardzo szczegółowe opisy zarówno

inicjacji, jak i zdobywania poszczególnych stopni wta-

jemniczenia wolnomularskiego a do najwyszego 33-go,

i przejdmy do sedna sprawy. A mianowicie do podjtej

przez Nagya próby odpowiedzi na postawione w tytu-

le pytanie: czy w wietle tego, co sam przeył i poznał

przez tyle lat po obu wrogich sobie stronach, uwaa, i

porozumienie midzy masoneri a Kociołem jest jeszcze

wogóle moliwe?

Nagy twierdzi w swej ksice, napisanej i opublikowanej

na pocztku lat szedziesitych, e mimo wszystko s

jeszcze sprzyjajce ku temu przesłanki. Ogrom zwizanych

ztym przeszkód i barier, które trzeba na tej drodze pokona,

jest jednak dla niego równie oczywisty.

Jako przykład przytacza take swoje własne wolnomu-

larskie dowiadczenia. Kiedy podczas prac jednego zma-

soskich zgromadze „Roque Perez” wygłosił odczyt o

moliwoci zblienia z Rzymem i wskazał na wane impulsy

dochodzce z Watykanu, a bdce pochodn silnego

wówczas trendu do dialogu i porozumienia zinnowier-

cami, Nagy spotkał si ze strony swych braci zobjawami

prawdziwego zdumienia. Jego zdaniem było to zrozumiałe,

poniewa nie wiedzieli oni o jezuickiej przeszłoci swego

współbrata. Dlatego te jego wysiłki, aby przekona człon-

ków loy o tym, e kontynuowanie wzajemnych ataków

nie ma wikszego sensu oraz zakoczy si moe czym,

co okrelił jako circulus vitiosus, nie zmieniły negatywne-

go stanowiska wikszoci masonów wobec moliwoci

dialogu z Kociołem.

Wielu – jak wspomina – zapłonło wrcz gniewem iza-

atakowało go w ostry sposób, co on sam wolał pomin

milczeniem. Krytyka, jak napotkał, wychodziła z krgu

tych masonów, którzy obnosz si ze swoim antyklerykali-

zmem z tak dum, jakby to było wiadectwo szlachectwa.

Podkrelali oni, i trwaj w swej nienawici do Kocioła,

poniewa nie mog wybaczy licznych przeladowa,

jakich doznała od kleru masoneria.

Słyszc takie opinie, pater Nagy nieraz bliski był załama-

nia, poniewa w jego głbokim przekonaniu i jedni, i drudzy

nie mieli racji. „Bliski byłem rezygnacji z mojej misji, która

polegała przecie na tym, aby stworzy pomost pomidzy

dotychczasowymi wrogami” – pisze Nagy, podkrelajc

jednoczenie, i obie strony ponosz win za to zaostrza-

nie wzajemnych stosunków. Nagy wyraa przekonanie, i

„Papie Benedykt chyba nie ogłosiłby swojej bulli prze-

ciwko masonerii, gdyby jakim cudem mógł przeczyta

encyklik Pacem in terris Jana XXIII. Ba, gdyby tylko znał

choby jeden z dokumentów II Soboru Watykaskiego.

(...) Rónice midzy wiatem Benedykta XIV i Pawła VI

sigaj nieba. Pierwszy z nich potpił bowiem wolnomu-

larzy dokładnie za to, do czego drugi zachca katolików

na całym wiecie. I trzeba przy tym uwzgldni, e nie

chodzi tym razem o jak teori dotyczc ruchów ciał

niebieskich, ale o problemy moralne takiej wagi, których

warto jest ponadczasowa, a za których stróa uwaa si

Kociół. Jak mona na takich podstawach utrzyma eks-

komunik?” – zadaje ojcom Kocioła dramatyczne pytanie

były jezuita i nadal gorco wierzcy katolik-wolnomularz.

„Przecie Kociół wie dokładnie, i pewnego dnia bdzie

musiał ten niesprawiedliwy wyrok uchyli. Dlaczego wic

zwleka z tym zbyt długo?”.

JaK ZnaleŹĆ nową FormułĘ

poroZumienia?

Zdaniem Nagya jest tylko jedno rozsdne wyjcie zpo-

wstałej sytuacji. Pisze o tym na stronie 488, w kocowym

rozdziale ksiki: „Rozwizanie polega moe na tym,

aby pogrzeba przeszło i znale now formuł poro-

zumienia, bez brania pod uwag tego wszystkiego, co

spowodowało cał lawin, gdy przyczyny jej powstania

i tak ustali trudno”.

p i s m o p r Z y J a C i ó ł s Z t u K i K r ó l e w s K i e J

6l u d Z i e i i d e e

Nagy w oparciu o bogate dowiadczenia swego ycia re-

prezentuje pogld, i Towarzystwo Jezusowe, czyli zakon

jezuitów, „jest blisze wolnomularstwu ni pozostały Kociół.

Jezuici nie bez racji nazywani s masonami Kocioła.

Podstawowa analogia polega na tym, i obie te instytucje

zakonne przepojone s niezwykłym duchem postpu. Ta

cecha jest u wolnomularzy naturalna, natomiast u jezuitów

uzna j trzeba za wielk zasług, poniewa zawsze musieli

przeciwstawia si konserwatywnemu stanowisku Kocioła”.

Według Nagya „oba zakony – wolnomularze i jezuici

– wswych pryncypialnych deniach stosuj podobne

metody walki, poruszajc si ostro na granicy tego, co

dozwolone. Nie marnuj sił na drobnostki, lecz skupiaj

na tym, co najistotniejsze. Próbuj zajmowa pozycje

kluczowe. Jedni pragn by ministrami u boku władcy,

drudzy jego spowiednikami. Oba zakony stawiaj wysokie

wymagania kandydatom wstpujcym w ich szeregi. Oba

maj rozbudowany system informacji i odrzucaj tych,

którzy nie odpowiadaj wymogom. W obu zakonach

decyduje nie ilo, lecz jako”.

Reasumując: obie struktury to dwie „niezwykłe i wybitne

instytucje, z wysokiej rangi celami natury etycznej, oparte

na analogicznych systemach. A mimo to s one dla siebie

przeciwnikami. Dlaczego nie próbuj dy do zawieszenia

broni i wzajemnego dialogu, który mógłby doprowadzi

do zblienia oraz wzajemnego szacunku?”.

Pater Nagy pisał te słowa w dniach, kiedy trwały jeszcze

obrady Vaticanum Secundum, które wzbudziły tak wiele

niespełnionych do dzisiaj oczekiwa i nadziei. On sam nie

miał złudze, i jego niezwykła ksika spotka si z ostr

krytyk z obu stron, a wic zarówno ze strony konserwa-

tywnej czci hierarchii kocielnej, jak i niemałej czci

tradycyjnie nastawionych wolnomularzy.

W słowie kocowym „Pro domo” owiadcza, i nie było

jego zamiarem poszukiwanie sympatii i aplauzu. Chciał

tylko słuy idei, któr uznał za słuszn. Zdawał sobie przy

tym spraw, e jeszcze par dziesicioleci wczeniej jego

ksika bez dokładnego przeczytania znalazłaby si auto-

matycznie na kocielnym indeksie. Wiedział równie o tym,

i nastawieni antyklerykalnie masoni powtpiewa bd

mocno w szczero intencji Kocioła, tak co do dialogu, jak

i porozumienia z nimi. Niektórzy z wolnomularzy wezm

te pewnie za złe, e z tak otwartoci opisuje on róne

wewntrzne ich sprawy. „A przecie – pisze Nagy – jest

to jedynie konsekwencj moich własnych dowiadcze,

których sum jest stwierdzenie, i najwiksz tajemnic

wolnomularstwa jest to, i tajemnica ta nie istnieje”.

* * *

W przypisach do ksiki Nagya Jezuici i Wolnomularze

znalazłem m. in. trzy interesujce przykłady, wiadczce

o istniejcych wówczas tendencjach do porozumienia:

• „Jego Eminencja Cushing, kardynał Bostonu, odwie-

dził w 1965 r. Wielk Lo swego kraju i wygłosił tam

odczyt o duchu porozumienia”.

• „W Buenos Aires doszło 12 kwietnia 1965 r. do bez-

przykładnego wydarzenia: Ojciec José Benesch wygłosił

na posiedzeniu Wielkiej Loy Argentyny porywajcy

wykład o nowoczesnych prdach w Kociele katolickim,

który zyskał ogromny aplauz”.

• „Członkowie Loży HIM w Puerto Rico w masońskich

strojach i insygniach rytualnych wzili udział w uroczy-

stej mszy odprawionej przez Ojca Antonio Hernandeza

w kociele pod wezwaniem witej Bernardey”.

P.S.

Przytaczajc wszystkie cytowane powyej fakty oraz

opinie wyraone przez dr. Töhötöma Nagya w połowie

lat 60-tych, redakcja WOLNOMULARZA POLSKIEGO

postanowiła nie opatrywa ich jakim własnym – czytaj:

współczesnym – komentarzem. Co z tego, o czym pisze

Nagy, zachowało nieprzemijajc aktualno i wieo,

a co jest ju jedynie echem prdów i nastrojów z rónych

powodów przebrzmiałych – niechaj rozstrzygn sami

Czytelnicy. #



W o l n o m u l a r z P o l s k i w i o s n a 2 0 1 3 • n u m e r 5 4

l u d Z i e i i d e e – d o K u m e n t a C J a

Ojcze Święty!

Z głęboką czcią i szacunkiem zwracam się do Waszej Świą-

tobliwości z prośbą, której wniesienie rozważałem przez wiele

lat. Bóg jest mi świadkiem, iż do kroku takiego skłaniają mnie

intencje najbardziej uczciwe oraz przeświadczenie o zawartej

w tym prawdzie. Dobrze znam katolickie dogmaty i będąc

odpowiednio do tego przygotowany, znalazłem możliwość drogą

moich własnych doświadczeń, aby zebrać także wiadomości o

istocie Wolnomularstwa, które poznałem we wszystkich jego

szczegółach. Jeśli zapewnię, iż Wolnomularstwo nie ma przede

mną tajemnic, to twierdzę tak nie w oparciu o lekturę książek,

które mogą zawierać treści nieodpowiedzialne, ale na podsta-

wie mego własnego praktykowania wolnomularstwa przez

dwadzieścia lat. Prowadząc w tym czasie życie wolnomularza,

czyniłem to, zachowując czujną uwagę jezuity.

W załączeniu mojej pracy Jezuici i Wolnomularze przedsta-

wiłem doświadczenie całego mego życia i prezentuję je z czcią

i zaufaniem Waszej Świątobliwości. [...]

Minęły dwa stulecia od czasu, gdy rozpoczęła się walka mię-

dzy Kościołem a Wolnomularstwem, co sprawiło, iż powstała

jeszcze jedna nienawiść więcej na Ziemi, przemienionej i tak

już w jedno pole bitewne. Ta walka, obejmująca początkowo

jedynie sfery ducha, przeobraziła się rychło w godne ubolewania

prześladowania natury prawnej i sądowej. Żadna ze stron nie

chciała przy tym ustąpić drugiej. Obie zapisały wiele tomów

wzajemnymi oskarżeniami. Wolnomularstwo zostało przez

Kościół wielokrotnie potępione. Ale ja, biorąc pod uwagę moje

własne doświadczenia, mogę zapewnić, iż te wyroki nie mają

już dzisiaj żadnego uzasadnienia.

Wolnomularstwo nie jest związkiem tajnym, ponieważ wszyst-

kie jego ryty i obrządki są publicznie znane, ponadto żadne

państwo nie ścierpiałoby istnienia takich tajnych związków.

Osobowość prawna masonerii jest pod kontrolą rządów i policji.

Masoneria regularna opiera się na wierze w Boga i wymaga tego

od swoich członków. Ponieważ sama nie uważa się za jakąkol-

wiek formę religii, zezwala więc swym członkom na swobodne

praktykowanie każdego wyznania. Jedynie tym spośród nich,

którzy są katolikami, sam Kościół zabrania integralnego wy-

znawania religii, nakładając na nich ekskomunikę. Encyklika

Pacem in Terris objawiła religijną tolerancję, która całkowicie

odpowiada Wolnomularstwu. Nie posuwa się ono bowiem dalej

niż te parae, które wspólnie z innymi Kościołami korzystają

ztych samych Domów Bożych.

Doszliśmy do punktu, w którym nie ma już żadnych podstaw

do ekskomuniki poza wspomnieniem o walkach religijnych.

Wolnomularstwo nie jest od Kościoła oddalone bardziej niż

wiele sekt religijnych o charakterze chrześcijańskim. Można więc

mieć nadzieję, że będzie ono traktowane wedle tej samej miary.

Tendencja do porozumienia z Kościołem jest w Wolnomu-

larstwie widoczna od kilku dziesięcioleci. Zostały już podjęte

konkretne kroki, a zainteresowanie tą sprawą rośnie. Sam

mogę poświadczyć, iż masa wolnomularzy przepojona jest

pragnieniem zawarcia pokoju. Tysiące uczciwych masonów

żyje w ciągłym konikcie sumienia, cierpiąc z powodu anatemy,

której przyczyn ze względu na swoją nieposzlakowaną posta-

wę nie może zrozumieć, a co jest powodem wielu poważnych

problemów i rozterek małżeńskich. Iluż to szczerych katolików

pozbawiono w ten sposób możności skorzystania z sakramentów!

Iluż własnych wyznawców odtrącił Kościół od siebie, choć byli

mu równie wierni jak inni! A wszystko z powodu ekskomuniki,

której przyczyny już dawno należą do przeszłości.

Dziś, gdy Kościół poddaje rewizji swe waśnie z braćmi odłą-

czonymi, nadeszła pora, aby gruntownie przebadać raz jeszcze

te pytania i wątpliwości, które wiążą się z Wolnomularstwem.

Uregulowanie tych spraw jest o wiele prostsze niż pogodzenie się

z sektami i byłoby o wiele bardziej produktywne, gdyż wywoła-

łoby pozytywne odczucia u wszystkich, którzy pragną wspólnie

z Kościołem działać na rzecz wytęsknionego powszechnego

pokoju. Oznaczałoby to przede wszystkim także stosowny gest

wobec braci protestantów, którzy, jak wiadomo, nie potępili

Wolnomularstwa. Wielu protestanckich pastorów i dostojników

kościelnych uczestniczy w pracach wolnomularskich, sprawując

w ten sposób swoistą kontrolę nad sprawami moralności i wiary

w środowisku masońskim. Kościół katolicki poprzez ekskomu-

nikę rezygnuje dobrowolnie z takiej możliwości oddziaływania,

choć istnieją tu analogiczne warunki, jak wkażdym innym

obszarze misyjnym.

Zwracam się do Waszej Świątobliwości, która objawiła się

światu jako Apostoł Pokoju, o spełnienie marzeń żywionych

przez miliony dusz! Niechaj Wasza Świątobliwość, która ztaką

miłością i zrozumieniem przyjęła tak wielu dotychczas potę-

pionych, rozważy okoliczność, iż jeszcze jeden wypędzony syn

oczekuje na wołanie ojca. Czy Wasza Świątobliwość mogłaby

zamknąć bramy ojcowskiego domu przed tyloma uczciwymi

iprzepojonymi dążeniem do pokoju synami?

Dziś, gdy w tak przerażający sposób rozpowszechnia się niewia-

ra, należałoby starannie rozważyć, czy trzeba odmawiać wstępu

do Miasta Boga tym, którzy tę wiarę wspierają. Są to członkowie

klasycznego Wolnomularstwa, którzy ozdabiają Biblią swoje

posiedzenia. Radość zapanuje w Niebie i na Ziemi, gdy ludzkość

poczyni dalszy krok w stronę pokoju powszechnego, który w tak

wielkim stopniu zależy od Waszej Świątobliwości. Świat stanie

się piękniejszy i czystszy, gdy zniknie jeszcze jedna nienawiść.

Pełen głębokiej Czci, proszę o Apostolskie Błogosławieństwo.

Oddany Waszej Świątobliwości w Chrystusie

Töhötöm NAGY.

list otwarty

do Jego świątoBliwośCi pawła Vi

p i s m o p r Z y J a C i ó ł s Z t u K i K r ó l e w s K i e J

8w o K ó ł d y m i s J i p a p i e ż a

Z B L O G A A S Z E R A , Ż O N A P A N A B O G A

nie sCHodZi siĘ Z KrZyża?

an Paweł II powiedział kiedy, e „nie schodzi si z krzya”. Czy Benedykt XVI abdykujc, to włanie zrobił? Zsza-

cunkiem przyjmuj t decyzj. Ks. Adam Boniecki, chyba jako pierwszy w naszym polskim Kociele, wygłosił

komentarz, błyskawicznie ogłoszony na Facebooku. Nazwał to precedensem (ostatnim papieem, który abdykował

był Celestyn V pod koniec XIII w., wtrcony potem przez nastpc do wizienia), za który powinnimy by papie-

owi wdziczni; papieowi, którego pontykat był zwieczeniem dzieła Jana Pawła II.

Zgadzam si z t opini i jednoczenie zastanawiam nad nastpc Benedykta XVI, Franciszkiem, jezuit, kardynałem

z Argentyny. Czy wprowadzi Kociół w XXI wiek? Czy ponownie nawie dialog ze wiatem na miar II Soboru

Watykaskiego? Czy wycignie rk do wszystkich ludzi dobrej woli, w tym wolnomularzy? Odpowiedzi nie znam,

mog tylko prosi: spraw to, Wielki Architekcie Wszechwiata.

asenata

Do decyzji Benedykta XVI podchodz ze zrozumieniem

i szacunkiem.

mr_Zet

„(…) Poufny okólnik generalnego inkwizytora w. O-

cjum kardynała Rafaela Monacco de la Valea do biskupów

zawierał konkretne instrukcje w sprawie zorganizowania

w zwizku z bull (Humanum genus – przyp. mr_zet)

szerokiej kampanii antywolnomularskiej. Przez Europ

przetoczyła si fala listów pasterskich.

Uwagi i myli bulli konkretyzowano w nich w zastoso-

waniu do warunków lokalnych.

Listy i bulle były odczytywane w kociołach, publikowane

w czasopismach i broszurach.

Po kilku kolejnych enuncjacjach przeciw loom Leon

XIII zwrócił si 8 XII 1892 r. z listem do narodu włoskiego.

Nawoływał do szerszej ni kiedykolwiek dotd ofensywy

przeciw tej sekcie: «nie do jest utrzymywa si wzgldem

niej na stanowisku obronnym, trzeba zstpi na plac boju

i wprost uderzy na wroga. Czycie to drodzy synowie,

przeciwstawiajc publikacje publikacjom, szkoły szkołom,

kongresy kongresom, działania działaniom».

Zalecał te formalny bojkot wolnomularzy, przestrzegał

przed przyjmowaniem w domu osób, co do których posta-

wy religijnej nie jest si dostatecznie poinformowanym, by

przez to «pod mask przyjaciela, nauczyciela czy lekarza

nie wpuci do siebie chytrego werbownika sekt». Kolejna

encyklika z 20 VI 1894 r. o jednoci chrzecijastwa Praeclara

gartulationis znów zawierała niesłychanie ostre ataki na sekt

masosk, która z niesamowit sił naporu (…) uderza

wnarody katolickie”. (L. Hass, Wolnomularstwo w Europie

Środkowo-Wschodniej w XVIII i XIX wieku). Współczesny

Kociół potrzebuje kogo na miar Leona XIII.

asZera

… który by nam, wolnomularzom pogonił kota. Mamy

jednym słowem absolutnie odmienne wizje przyszłego

papiea. Poyjemy – zobaczymy. Pono ju na wita

Wielkanocne nowy papie bdzie wybrany. Moe jedynie

moliwy, to jaki kolejny centrysta?

mgiełKa

Historia na naszych oczach… ale szanuj decyzj Papiea.

A co bdzie – czas pokae. Z pozdrowieniami.

ostateK

Jakakolwiek by nie była przyczyna rezygnacji (spekulacje

i domysły na pewno bd si mnoy)… papie Benedykt

XVI zyskał mój szacunek jako człowiek i mdrzec… nie

tylko lozof, intelektualista czy głowa KK. Chwil póniej

rzuciłam si jak hiena na półki w poszukiwaniu proroctw

w. Malachiasza, tego, który nazwał Celestyna V witym

z Pustelni – Ex eremo celsus, a JPII z trudu Słoca – De

labore Solis (urodził si w dniu zamienia słoca i pogrzeb

odbył si dniu zamienia). Nie dlatego, e wierz w prze-

powiednie, ale co szkodzi wiedzie, tak po babsku, eby

porównanie mie). Powtórki z historii (Leon XIII) nie

bdzie, mam nadziej. Tak czy owak… koniec wiata ju

był, w grudniu ub. roku.

asenata

Z krzya si moe i nie schodzi, ale te nie czeka si na

to, e cign ci z niego inni. Szczerze napisz, e lepiej

odej samemu (chyba?), czujc, e z rónych wzgldów

nie sprosta si stanowisku, ni trwa na nim, powoli stajc

si marionetk w rkach innych.

Licz na papiea bardziej otwartego na wymagania XXI wieku,

który bdzie miał sił wymie to, co pod dywanem zostało

skrztnie schowane. I wreszcie na zmian roli kobiet w Kociele.

Troch nie rozumiem, co wam masonom do wyboru Papie-

a?? Przecie po pierwsze – wy, masoni jestecie tak daleko

od Kocioła Rzymsko-Katolickiego, jak to tylko moliwe

[mimo to, jak na razie Pan Jezus wci cierpliwie czeka na

KOMENTARZE

W o l n o m u l a r z P o l s k i w i o s n a 2 0 1 3 • n u m e r 5 4

w o K ó ł d y m i s J i p a p i e ż a

wasz powrót], mona by nawet rzec, e stoicie kompletnie

po drugiej stronie barykady [gdy katolik NIE moe by

wolnomularzem, bo jak zapewne Pani wie, obłoone jest to

ekskomunik; czyli taka osoba dobrowolnie wyłcza si zMi-

stycznego Ciała Chrystusa, jakim jest Jego wity Kociół].

Między masonerią a KRK nigdy nie będzie PWDZIWE-

GO ekumenizmu, bo po prostu z natury rzeczy by go nie

moe. Piszc „prawdziwego ekumenizmu”, mam na myli ten

rzeczywisty i prawdziwy z punktu widzenia KRK [bo tylko

ten jest wany], nie waszego [czyli jak historia pokazuje, na-

rzucanie ustpstw KK w imi tak naprawd fałszywego i le

pojtego ekumenizmu]. Po drugie za, z denicji Papie ma

przewodzi tylko TOLIKOM [nie masonom, heretykom,

schizmatykom, etc.] i tym samym strzec ponad 2000-letniego

depozytu wiary [który usilnie staracie si zniszczy, ale liczymy,

e ju długo to nie potrwa], a nie si wam podoba [chyba

najwaniejsze, eby „podobał si” prawdziwym wiernym, a

nie tym, dla których jest np. niewygodny?], nie mówic ju

o wyciganiu do was rki w tym kontekcie, w którym Pani

mówi [bo i tak ju wystarczajco namieszalicie w tej sferze,

czego mamy serdecznie do]. I naprawd mam nadziej, e

taka herezja jak Sobór Watykaski II w historii Kocioła si

ju nie powtórzy (!), i e przyszły nastpca Benedykta XVI

jak najszybciej zrobi z tym porzdek. Poza tym, w. Celestyn

V nie był ostatnim papieem, który abdykował. Ostatnim był

Grzegorz XII, który abdykował 4 lipca 1415 r. (za w. Celestyn

V – bodaje 13 grudnia 1294 r.). I w przeciwiestwie do was,

katolicy modl si po pierwsze do osobowego BOGA, a po

drugie o to, by Stolic Piotrow objł włanie kto pokroju

w. Piusa X czy wspomnianego ju Leona XIII (na razie takim

nastpc wydaje si Albert Malcolm kard. Ranjith Patabendige

Don, pochodzcy ze Sri Lanki). Pozdrawiam i z modlitw.

ostateK

Z Grzegorzem XII nie do koca tak było. Tzw. schizma

zachodnia… dwóch a nawet trzech papiey jednoczenie:

Grzegorz XII, Benedykt XIII i Aleksander V a po rychłej

mierci tego ostatniego – Jan XXIII. To nie pomyłka,

włanie Jan XXIII, skrelony póniej z listy papiey; łatwo

sprawdzi. Po skłonieniu redniowiecznymi metodami

wszystkich papiey do abdykacji ups, w KK to si nazywa:

renuntiatio, papieem został wybrany Marcin V (1417-

1431). Marcin V pozostawił polski lad – do koca nie

wiadomo, czy rzucił kltw na Władysława Jagiełł, zagroził

rzucaniem, czy tylko interdykt to był. List do polskiego

króla skłania do zadumy.

asZera

Uf, dzikuj, e modli si Pan za mnie i pozdrawia,

bo mylałam, e yczy mi Pan stosu na ziemi i piekła

wpiekle. Ad rem: co nam masonom do wyboru papiea?

Nie wiem jak wszystkim milionom masonów na wiecie,

ale mnie to zajmuje. Od dłuszego ju czasu mówi ipi-

sz, e prawdziwym zagroeniem dla ycia człowieka na

naszej ziemi jest materializm i nansjalizacja stosunków

ekonomicznych, wiem o czym mówi, na co dzie pracuj

w ubezpieczeniach. Wszelkie religie, systemy duchowe,

osoby wyznajce humanizm i szacunek dla wszelkich

kulturowych dzieł człowieka s po jednej itej samej

stronie barykady w stosunku do bezdusznego nanso-

wego materializmu, do systemu, gdzie wszystko jest na

sprzeda. Poniewa papiee Kocioła katolickiego widz

w tak pojtym materializmie take grob dla duszy czło-

wieczej, no to wicej nas mimo wszystko łczy, ni dzieli.

Mam szacunek zatem i do papiea, jak do wszystkich

przedstawicieli innych wiatowych religii. Czy to jest

fałszywy ekumenizm. Myl, e Wielki Architekt, dla

Pana Pan Bóg, zna nasze serca i wie najlepiej, co o nas

sdzi. No wic jestem spokojna. I Pozdrawiam.

mr_Zet

Wielki Architekt to kryptonim operacyjny Lucyfera?

asZera

Wida panie zet, e antymasonolog z pana nietgi. Wy-

starczy troszk poszpera w internecie.

spomniany przeze mnie List jezuity – wolnomularza dr. Töhötöma Nagya do papiea Pawła VI, wysłany do

w trakcie trwania II Soboru Watykaskiego, spotkał si z wielkim zainteresowaniem w internecie. Zwróc

uwag na jeszcze jeden wany wtek. Otó Nagy, w kontekcie moliwego pojednania Kocioła katolickiego z wol-

nomularstwem porusza spraw protestantów, nazywajc ich „brami odłczonymi”. My, wolnomularze, nigdy nie

zapominamy, e twórc pierwszej, siedemnastowiecznej Konstytucji wolnomularskiej był pastor, James Anderson.

W „Wolnomularzu Polskim” poruszalimy te kwestie niejednokrotnie. Zamiecilimy m.in. wywiad z pastorem

Ake Eldbergiem, duchownym Luteraskiego Kocioła Szwecji, a zarazem aktywnym wolnomularzem, członkiem

Wielkiej Loy Szwecji (WP 52). W tym samym numerze wspominalimy za „Ars Regia” posta wielkiego polskiego

wolnomularza Karola Seriniego, duchownego luteraskiego, członka przedwojennej Wielkiej Loy Narodowej

Polski, autora cigle wanego dla masonerii tekstu o symbolu w wolnomularstwie. Wspomn tylko na marginesie,

e w rodowisku warszawskich wolnomularzy kiełkuje idea powołania kiedy loy imienia pastora Seriniego.

list JeZuity – masona do pawła Vi

p i s m o p r Z y J a C i ó ł s Z t u K i K r ó l e w s K i e J

10 w o K ó ł d y m i s J i p a p i e ż a

stan

Wolnomularstwo oparte jest na gnozie, czyli objawieniu

szataskim. Jeli protestanci nie potpiaj masonerii, nie

najlepiej to o nich wiadczy – w kocu to heretycy.

asZera

Mnie si okrelenie „heretycy” kojarzy – niestety – ze

stosami i wojnami religijnymi. Wtedy włanie narodziło si

wolnomularstwo ze swoimi ideami: Wolnoci, Równoci,

Braterstwa; aby człowiek był dla człowieka bratem (jak

uChrystusa), a nie „heretykiem” czy „papist”.

stan

Mnie z kolei idee „Wolnoci, Równoci, Braterstwa” ko-

jarz si z gilotyn, rzezi Wandei i zwierzc nienawici

do katolików.

asZera

Gilotyna cinała równo, take wolnomularzy. Jest w pami-

ci naszej to, o czym mówi w swoim licie b. jezuita Nagy:

pami o dawnym obcia obie strony sporu, a trzeba i

naprzód. Taka gruba kreska by si po prostu przydała, aby

zacz rozwizywa problemy współczesnego wiata, a nie

wypomina sobie: stosy (to ja) lub gilotyn (to Pan).

psyCHodeliC

Stan, jeli masz mózg, to si zastanów, jak katoliccy hierar-

chowie kocielni obraaj ludzi niewierzcych, twierdzc, e

ci s ludmi gorszej kategorii. To czysta demagogia twierdzi,

e osoba niewierzca ma szataskie oblicze. Ale na płytkie

postrzeganie rzeczywistoci ju nic nie poradz. Stan, czy

ksidz pedol, ksidz nacigacz czy ksidz sypiajcy z cudzy-

mi onami nie jest objawieniem szataskim według twojego

nazewnictwa? Obraasz wielu ludzi, których nie znasz.

aKesis

Nie zauwayłam, eby kto mówił o „szataskim obliczu”

– Stan nazwał tylko gnoz szataskim objawieniem. Mona

si z tym zgadza lub nie, ale nie przekrcaj słów swojego

wirtualnego rozmówcy. I prosz, przynajmniej staraj si

pisa poprawnie, zwłaszcza jeli wyraasz wtpliwo, czy

adwersarz ma mózg [pisowni poprawilimy do wydania

drukowanego, Aszera]. „Heretyk” po polsku znaczy po

prostu „odstpca”. Jest to kto kto odstpił od danej religii

czy wiatopogldu. Czy zrobił dobrze czy le – kady oceni

musi sam. Protestanci z naszego punktu widzenia s here-

tykami, poniewa ich Kociół powstał poprzez oddzielenie

si od naszego. To nie oznacza, e chcemy ich za to pali na

stosie! Natomiast oznacza, e sam fakt, i oni co robi, nie

stanowi dla katolików argumentu, e to jest dobre i słuszne.

Wracajc jeszcze do przytoczonych wyej stosów – owszem,

był taki czas, kiedy heretyków na nich palono. Protestanci

równie robili to katolikom w krajach, gdzie ich wyznanie

dominowało. A jeszcze przed tym wszystkim poganie rzucali

chrzecijan lwom na poarcie. No i ta nieszczsna gilotyna,

wspomniana wyej… A, i jeszcze ksia pedole, naciga-

cze i ci sypiajcy z cudzymi onami – bo jake tu mówi

o Kociele katolickim, nie wspominajc o nich. Moemy

tak si licytowa i atakowa si nawzajem, ale po co? Pani

Mirko – słusznie Pani mówi o grubej kresce, ale tak szczerze

mówic, to ze stosami troch Pani przesadziła. Rozumiem,

e to nic przyjemnego czyta komentarze takie jak ten Stana,

ale reagowanie w ten sposób nie słuy pojednaniu.

asZera

Z heretykiem ma Pani racj literalnie, ale nie potocznie.

Gdy kto mówi „ty heretyku”, to wkłada w to automatycznie

mnóstwo negatywnych emocji; co w ustach wielu jest obelg,

a nie konstatacj. Gdy w dziecistwie jakie dzieci nazywały

mnie ydówk, to wcale nie chciały powiedzie, e nale

do narodu wybranego, lecz e jestem obca i nie chodz na

religi tak jak wszyscy. Masoneria powstała włanie jako

protest przeciwko wojnom religijnym, którymi ogarnita

była Europa. Oczywicie, sama zrodziła potem swoich or-

todoksów, nieprzejednanych wrogów religii i Kocioła. S

nadal tacy wród nas, ale to nie jest wikszo. Ja – w imi

pojednania – nie mog robi nic innego, ni to co robi:

pisa jasno i otwarcie, e stare spory nie słu ju nikomu,

e czas z nimi skoczy, czas rozmawia, czas przyj, e

kto moe mie odmienne wizje Wiecznoci, Boga, Abso-

lutu iporozumie si co do funkcjonowania na Ziemi, t e j

Ziemi. No i tyle z rana. Pozdrawiam ciepło.

PS. W moim yciu były przełomy, na skutek których od-

rzuciłam siebie jako walczc ateistk, bardzo zbliyłam si

do Kocioła, a w kadym razie do niektórych jego przedsta-

wicieli, wic pisz to take dla nich i do nich.

aKesis

No dobrze, co do „heretyka”, faktycznie licz si take

intencje rozmówcy, przekonała mnie Pani. W sumie wy-

chodzi na to, e zgadzamy si co do tego, e spory nikomu

nie słu. #

Jak wida, punkty istniej. Trzeba tylko wierzy, e napisany pół wieku temu list b. jezuity kiedy znajdzie w Waty-

kanie zrozumienie. Czy za najbliszej kadencji? Nie sdz, cho chciałabym si myli. Wszelkie jednak ekumeniczne

gesty i kroki Kocioła bd obserwowa z najwyszym zainteresowaniem. Niedawno ukazała si na rynku ksika

znanego pisarza katolickiego Jana Grzegorczyka pt. Jezus z Judenfeldu, gdzie wtki ekumeniczne s nie tylko wi-

doczne, ale wrcz konstytuuj to dzieło. Oby było ono t jaskółk, która „uczyni wiosn”, a choby przedwionie...

KOMENTARZE

W o l n o m u l a r z P o l s k i w i o s n a 2 0 1 3 • n u m e r 5 4

K o n t r o w e r s J e

Jarosław Wróblewski: Egzorcysta

diecezji rzymskiej o. Gabriel

Amorth w książce Moje życie

w walce z Szatanem wyznał

wprost, że w Watykanie są obecni

sataniści, „Tak, są wśród nich

księża, prałaci i kardynałowie” –

powiedział. Te słowa powodują,

że nasuwa się np. pytanie o to, czy

duchowni w Watykanie należą do

lóż masońskich?

Dr Norbert Wójtowicz: Jak Pan

doskonale wie, ani duchowni, ani w

ogóle katolicy nie mog by członkami

ló wolnomularskich. Przynaleno

taka byłaby niezgodna z obowizuj-

cymi zasadami dyscypliny kocielnej.

Tak wic odpowied na pytanie o to,

czy duchowni w Watykanie nale do

ló masoskich moe by jedna – du-

chowni nie mog by w loach maso-

skich. Oczywicie zasada ta dotyczy

równie przywoływanej przez Pana

grupy „duchownych w Watykanie”.

A nieocjalne?

Pytanie bardzo niejednoznaczne,

bo có by to miało znaczy? Jak Pan

rozumie tak „nieocjaln przynale-

no”? Zgodnie z okrelonymi zasa-

dami wszyscy powinnimy nie robi

pewnych rzeczy. Wielu z nas stara si

na co dzie przestrzega obowizu-

jcych regulacji, ale przecie mamy

wiadomo, e czasem kto z jakie-

go powodu zde-

cyduje si je zła-

ma. Pyta Pan, czy

moliwa byłaby

taka sytuacja, e

kto ze wspomnia-

nych przez Pana

„duchownych w

Watykanie” przy-

naley do masone-

rii. Hipotetycznie

rzecz biorc, taka

sytuacja byłaby moliwa, ale równo-

czenie pragn podkreli, e tak jak

mało konkretne było Paskie pyta-

nie, tak te mało konkretna jest moja

wypowied. Ludzie niejednokrotnie

decyduj si złama lub nagina ja-

k zasad, wic hipotetycznie taka

sytuacja byłaby moliwa, ale jeli

oczekuje Pan odwołania si do fak-

tów, to odpowied brzmi – nie ma

ich potwierdzenia. Mówi o faktach,

a nie o spekulacjach.

Czy Pan jako historyk i specjalista

od masonerii ma informacje,

że loże sięgają do Watykanu,

mają dziś wpływ na działanie

Stolicy Apostolskiej?

Raz jeszcze powtarzam, nie ma

potwierdzenia takich faktów, cho

zarówno w publicystyce, jak i w Inter-

necie mona znale wiele spekulacji

na ten temat. Czym innym s jednak

spekulacje, a czym innym potwier-

dzenie tych faktów w dokumentach.

Ja o adnych dokumentach nie wiem.

Niektórzy powołuj si na włoskiego

kapłana, ks. Puiego, który na łamach

wydawanej przez siebie gazety opubli-

kował nazwiska kardynałów bdcych,

jego zdaniem, członkami masonerii.

Dzi lista ta została ju wiele razy

poszerzona. Mona znale rozma-

ite listy, w których kto wymieniał

nazwiska uczestników Vaticanum

II jako rzekomych wolnomularzy.

Zdaniem autorów tych spisów sam

fakt, e byli oni zwolennikami zmian

soborowych był niejednokrotnie wy-

starczajcym powodem, by ich tam

umieci. Czasem listy te wzbogaca-

ne s o jakie dodatkowe szczegóły,

niewerykowalne kryptonimy czy

niesprawdzalne daty wstpienia do

masonerii. Problem jednak w tym,

e zarówno sam ks. Pui, jak i jego



CZy duCHowni w watyKanie

należą do lóż masońsKiCH?











p i s m o p r Z y J a C i ó ł s Z t u K i K r ó l e w s K i e J

12 K o n t r o w e r s J e

duchowi nastpcy nie przedstawili

adnych dokumentów na poparcie

swoich hipotez. Co wicej, w wikszo-

ci s to listy ogłaszane anonimowo,

w aden sposób nieautoryzowane i

nieudokumentowane. Brak tam te ja-

kichkolwiek informacji pozwalajcych

na odwołanie do konkretnych ródeł,

a bez tego trudno oczekiwa jakiej

werykacji tych faktów. W dostpnej

literaturze znajdzie Pan wiele spekula-

cji na ten temat, ale ja si pod tym nie

podpisz. Przypuszczenia, domysły i

podejrzenia to dla historyka troch

za mało. Dziennikarz moe na tym

bazowa, historyk musi szuka dalej.

Czy w tych spekulacjach jest

ziarno prawdy?

Jeli si uprze, to pewnie „ziarno

prawdy” mona znale praktycznie

wszdzie. Istotne jest jednak nie to,

by znajdowa jakie „ziarno prawdy”,

lecz to, by wskaza fakty majce rze-

czywiste znaczenie dla istoty sprawy.

Jeli wic pyta Pan o prawdziwo

tych spekulacji, to historyk, nie majc

dokumentów, moe odpowiedzie

jedynie – nic mi na ten temat nie wia-

domo. I nie bdzie to jaka wykrtna

odpowied, tylko proste stwierdzenie

faktu.

Czy od czasów II wojny światowej

natrał Pan na dokumenty,

z których wynikałoby, że

dostojnicy Kościoła katolickiego

byli członkami lóż masońskich?

I tu wracamy do wczeniejszych py-

ta. Moja odpowied brzmi – nic mi

na ten temat nie wiadomo, ale… cht-

nie bym si czego o tym dowiedział.

Pod warunkiem jednak, e bdzie to

wiedza werykowalna.

Dużo komentarzy wywołało np.

to, że kardynał Dziwisz otrzymał

Międzyreligijną Nagrodę im.

Kardynała Augustyna Bei.

Odebranie przez kard. Stanisława

Dziwisza Midzyreligijnej Nagro-

dy im. Kard. Augustyna Bei wywo-

łało dyskusje z kilku powodów. Po

pierwsze jest ona przyznawana przez

ydowsk Lig Przeciw Zniesławia-

niu, która dawniej nosiła nazw e

Anti-Defamation League of B’nai

B’rith. Owo dopełnienie nazwy wi-

zało t struktur z organizacj e

Independent Order of B’nai B’rith,

okrelanym czsto mianem „masonerii

ydowskiej”. Drugim powodem kon-

trowersji moe by osoba patrona tego

wyrónienia. Kardynał Augustyn Bea

przyczynił si bowiem do powstania

trzech dokumentów Soboru Waty-

kaskiego II: Dekretu o ekumenizmie,

Deklaracji o stosunku Kościoła do reli-

gii niechrześcijańskich (Nostra aetate)

oraz Deklaracji o wolności religijnej.

Jest on z tego powodu umieszczany

czsto na wspomnianych powyej

rozmaitych listach osób, którym prze-

ciwnicy przypisuj przynaleno do

wolnomularstwa.

Biorc pod uwag powysze kon-

trowersje, naley jednak podkreli,

e ani B’nai B’rith nie jest struktur

wolnomularsk w cisłym tego słowa

znaczeniu, ani nikt nie udowodnił

przynalenoci kard. Augustyna Bei

do wolnomularstwa. Tak wic pytanie

o to wyrónienie dla kard. Stanisława

Dziwisza w kontekcie dyskusji o wol-

nomularstwie wydaje si by nie do

koca uzasadnione. Nagroda ta jest

nadawana dla podkrelenia wkładu

duchowiestwa w to, co wynika z so-

borowej Deklaracji o stosunku Kościoła

do religii niechrześcijańskich (Nostra

aetate). Kard. Dziwisz j otrzymał,

bo kto uznał, e udziela si aktywnie

na polu dialogu midzyreligijnego.

Nie jest to nagroda za działalno czy

aktywno masosk.

Ale czy pewne działania nie mogą

wskazywać na to, że ktoś ma

związek z masonerią?

Pewne działania mog wskazywa, e

kto moe mie zwizek z masoneri,

ale wcale nie oznacza to, e ma ten

zwizek rzeczywicie. Przesłanki dla

podejmowania takich działa mog

by zupełnie inne i przyczyny tego

tkwi zupełnie gdzie indziej. Prywat-

nie mog czasem si zastanawia, co

tkwi u przyczyny takich a nie innych

działa czy wypowiedzi pewnych

osób. Jednak jako historyk nie mog

opiera si na jakich domniemaniach

i takich przyczyn jednoznacznie po-

twierdzi.

Czy dostojnicy Kościoła ocjalnie

kontaktowali się z masonerią?

Pierwsze próby takich kontaktów po-

dejmowane były jeszcze w okresie mi-

dzywojennym. Warto tu wspomnie

choby działalno niemieckiego jezu-

ity Hermanna Grubera. Po Vaticanum

II, w nastpstwie przyjtych wówczas

dokumentów zaczto masowo „dialo-

gowa” z przedstawicielami innych

wyzna, innych religii i innych wia-

topogldów. W konsekwencji wla-

tach 1974-80 toczyły si rozmowy

pomidzy przedstawicielami Kocioła

i niemieckiego wolnomularstwa. Po-

wstała wtedy nieocjalna komisja,

majca za zadanie przeanalizowa trzy

pierwsze stopnie wtajemniczenia wol-

nomularskiego i wypowiedzie si na

temat moliwoci pogodzenia tych

dwóch wiatopogldów. Rozmowy

prowadzone były „w szczerej i przyja-

cielskiej atmosferze”, ale wobec braku

moliwoci ustanowienia wspólnego

stanowiska nie powstał wówczas aden

dokument. Efektem tych rozmów była

tylko jednostronna opinia Kocioła,

wskazujca, e te wiatopogldy nie s

ze sob do pogodzenia. Równoczenie

jednak dopuszczano w uzasadnionych

sytuacjach moliwo współpracy

winnych sferach, o ile nie podwaa

to doktryny Kocioła.

Może Pan podać taki przykład?

W Ameryce Południowej zdarzały

si przypadki, e miejscowy hierarcha

kocielny decydował si na dora-

n współprac z miejscow lo np.

w celu pomocy rolnikom, których

dotknła klska ywiołowa. Naley

jednak bardzo mocno podkreli, e

współpraca taka dotyczyła jedynie

pomocy socjalnej i w aden sposób

nie ingerowała w sfer doktrynaln

Kocioła. Co wicej, nie s to przykła-

dy masowe, a raczej wypadki jednost-

kowe. Kociół z zasady nie angauje

si w nic, co nie jest zgodne z jego

obowizujc doktryn.

Rozmawiał Jarosław Wróblewski

W o l n o m u l a r z P o l s k i w i o s n a 2 0 1 3 • n u m e r 5 4

r e F l e K s J e

aki czas temu na Facebooku

zobaczyłam genialny rysunek:

Ukrzyowany Chrystus, z któ-

rego obojga rk zwisaj wyładowane

torby z zakupami (obok moja nie-

udolna replika). O przeciwiestwie

konsumpcjonizmu i duchowoci

sporo rozmylam ostatnimi laty, pi-

sz o nim w felietonach

Trzecim Okiem w „Ga-

zecie Ubezpieczeniowej”.

Napisałam te artykuł na

ten temat do jesiennego

„Wolnomularza Polskie-

go” (Ziemia oazą w KOS-

MOSIE, czyli o konieczno-

ści zakopania toporów).

Jego sens sprowadza si

do tego, e wzajemne,

stare animozje masonów

i Kociołów schodz na

plan dalszy wobec naj-

wikszego zagroenia

dla człowieka w jego

nieziemskim wymiarze,

czyli włanie konsump-

cjonizmu.

tym wiksz uwag

przeczytałam felie-

ton w ARCE NOEGO

Jarosława Makowskiego

(GW 5-6 stycznia br.) pt.

Brawo biskupi. Makowski

koczy swoje rozwaania

nad biskupim listem do

wiernych z okazji dnia

witej Rodziny tymi

słowy: „Czyby biskupi, a wic iro-

dzima prawica, zrozumieli, e za-

groeniem dla budowania trwałych

i dobrych relacji midzyludzkich

nie jest kultura relatywizmu czy

zwizki partnerskie, ale kultu-

ra dzikiego kapitalizmu? Nie, a

tak naiwny nie jestem, by wierzy

w trwał przemian mentaln i in-

telektualn hierarchów. Jak wiemy,

jedna jaskółka wiosny nie czyni. Nie

zmienia to faktu, e dzi, gdy bisku-

pi słusznie mówi o zagroeniu dla

naszej duchowej kultury, jakim jest

konsumpcjonizm i ekonomizacja na-

szych relacji midzyludzkich, staj

z nimi w jednym szeregu”. I ja staj

take, cho a tak naiwna nie jestem,

by czeka na okrzyki radoci z tego

powodu z drugiej strony.

zacytowanym felietonie jest

jeszcze jeden akapit bliski

memu sercu. Sam Makowski z kolei

przytacza lozofa i rabina Abrahama

J. Herschela, który tak pisze o szaba-

cie: „Kto chce wkroczy w wito

dnia, musi wyrzec si przeklestwa

targowego zgiełku, jarzma trudu.

Musi oddali si od nerwowoci i sza-

łu zachłannoci, od zdrady, sprzenie-

wierzania si własnemu yciu. Musi

nauczy si rozumie, e wiat został

stworzony i przetrwa bez pomocy

człowieka. Przez sze

dni tygodnia usiłujemy

zapanowa nad wiatem,

w siódmym dniu próbuje-

my zapanowa nad sob”.

iele z tych słów

dałoby się zasto-

sować do tego, co robi-

my my, masoni podczas

prac w naszych lożach.

Wejcie w inny wymiar

czasu i przestrzeni,

oderwanie si od spraw

wiata profaskiego, „zo-

stawienie poza drzwiami

wityni metali”, rytuał

inny ni codzienny, na-

strój inny ni codzien-

ny. Posiedzenia loy to

jest włanie masoskie

wito, obchodzone nie

co tydzie, lecz co dwa

lub cztery tygodnie.

Wduej mierze tajem-

nica masoska odnosi

si do tych bardzo in-

tymnych, wzruszaj-

cych przey – indywi-

dualnych izbiorowych,

które maj wówczas miejsce. I nie

ma to nic wspólnego z poczuciem

wyszoci, wzgardy, knuciem czy

spiskowaniem. Najwiksz tajem-

nic masosk jest to, e nieraz na

chwil, nieraz na wieczno, stajemy

si lepsi, ale nie od innych, tylko od

siebie samych, tych „sprzed”...

ASZE

uKrZyżowany

na ZaKupaCH

p i s m o p r Z y J a C i ó ł s Z t u K i K r ó l e w s K i e J

14 C i C e r C u m C a u l e

uzeum Zjednoczonej

Wielkiej Loy Anglii

wporozumieniu z BBC i Pub-

lic Catalogue Foundation po-

stanowiła udostpni swoje

zbiory obrazów publicznoci

internetowej. Prace nad przygo-

towaniem fotogracznej doku-

mentacji trwały ponad dwa lata.

Tymczasem pod koniec lutego

w siedzibie Biblioteki i Muzeum

Masonerii w Londynie nastpi-

ło uroczyste otwarcie wystawy

„Spotkania: Artyci i masoneria przez 300 lat”. Ekspozycja

bdzie dostpna do 20 wrzenia 2013 r.

Wolnomularze czsto byli patronami artystów, a wartoci

isymbole zwizane z masoneri stanowiły inspiracj dla wielu

twórców. Na wystawie znajduj si równie prace satyryków,

takich jak William Hogarth czy Alvin Langdon Coburn.

Mona zobaczy szkice pomieszcze o rytualnym przezna-

czeniu. Jednym z najbardziej interesujcych eksponatów s

klejnoty loowe zaprojektowane przez secesyjnego czeskiego

artyst Alfonsa Muchę w 1920 r. dla nowopowstałej Wielkiej

Loy Czechosłowacji (patrz okładka).

Wirtualne zbiory Biblioteki i Muzeum Masonerii wLon-

dynie mona obejrze pod adresem:

hp://www.bbc.co.uk/arts/yourpaintings/galleries/

locations/the-library-and-museum-of-freemasonry-7075 #

kronika

naJwyżsZa rada HisZpanii

otwiera siĘ na nowe media

Nie tylko jedn z najstar-

szych, ale i najbardziej ot-

wartych na wyzwania współ-

czesnoci masoskich Rad

Najwyszych jest z pewnoci

Rada Najwysza Hiszpanii.

Odkd na jej czele w 2012 r.

stanł Jesús Soriano Carrillo,

intensywno działa jeszcze

si zwikszyła. Rada komu-

nikuje si za porednictwem

Twittera i Facebooka. Na

uwag zasługuj równie te-

maty podejmowane przez Rad.

Wubiegłym roku zorganizowała

konferencj dotyczc roli kobiet w wolnomularstwie.

BĘdZie legalna loża w duBaJu?

Masoska Agencja Prasowa działajca w Rumunii otrzy-

mała informacj, jakoby emir Dubaju Mohammed bin

Rashid Al Maktoum wyraził zgod na powołanie loy

masoskiej w tym miecie. W wielu pastwach arabskich

masoneria jest albo całkowicie zakazana, albo przyna-

lee do ló mog jedynie cudzoziemcy. Obecnie loe

masoskie działaj m.in. w Tunezji, Egipcie, Maroko,

Libanie, Jordanii, Turcji.

instalaCJa wielKiego mistrZa

gHany

W maju 2013 r. odbdzie si uroczysta instalacja Ot-

wasuoma Osae Nyamponga VI, który obejmie funkcj

Wielkiego Mistrza Wielkiej Loy Ghany. Ceremonia od-

bdzie si w godzinach rannych w siedzibie tamtejszego

parlamentu w Akrze. Wielka Loa Ghany zrzesza obecnie

ponad 50 ló w całym kraju, w których pracuje około

1200 braci. Pierwsza tamtejsza loa powstała w 1924 r.

FederaCJa lóż meKsyKańsKiCH

w oBronie praw CZłowieKa

Federacja Ló Meksykaskich z Jaime Chalit Zarurem

na czele zaapelowała o respektowanie praw człowieka

wsprawie Florence Cassez, Francuzki oskaronej o po-

rwanie i nielegalne posiadanie materiałów wybuchowych.

Sprawa Cassez zakoczyła si pomylnie. Oskarona

została całkowicie oczyszczona z zarzutów. Pozwolono jej

równie na powrót do Francji. Cassez odwiedziła Meksyk

w 2004 r. jako turystka. Tam poznała Israela Vallart,

z którym potem zamieszkała. Vallarta był członkiem

gangu „Los Zodiaco”. W 2005 r. doszło do aresztowa

członków gangu. Wród aresztowanych znalazła si rów-

nie Cassez, chocia brakowało dowodów na jej udział

w przestpczym procederze. Francuzka została skazana

na 60 lat wizienia. W jej obronie stanła społeczno

midzynarodowa i organizacje bronice praw człowieka.

Głos zabrali równie meksykascy wolnomularze. #



artyśCi i masoneria prZeZ 300 lat

W o l n o m u l a r z P o l s k i w i o s n a 2 0 1 3 • n u m e r 5 4

C i C e r C u m C a u l e

wwF ZaCHĘCa tuneZyJCZyKów do

walKi o demoKraCJĘ

rod 6 lutego br. zo-

stał zabity tunezyjski

polityk opozycyjny Chokri

Belaid. Był liderem partii

Demokratyczni Patrioci.

Opowiadajc si za wie-

ckim pastwem i przepro-

wadzeniem reform w Tune-

zji, stał si obiektem ataków

przeciwników politycznych.

Wiele wskazuje na to, e jego mier nie była przypadkowa.

W Tunezji rzdzi ruch Ennahda, który dał si pozna jako

umiarkowany i daleki od religijnego ekstremizmu. Czy

tak jest w istocie, czy moe jest to wizerunek przyjty

taktycznie na uytek społecznoci midzynarodowej?

Takie pytania pojawiaj si w europejskiej prasie. Dwa

lata po Arabskiej Wionie atmosfera w Tunezji staje si

coraz bardziej napita, a poziom lku społecznego wzrasta

z kadym dniem. Zabójstwo opozycyjnego lidera było

kulminacj wydarze ostatnich miesicy.

W ocjalnym komunikacie Wielki Wschód Francji

wyraził poparcie i solidarno z Tunezyjczykami w ich

walce o demokracj i sekularyzm. Potpił równie wszelkie

akty terroryzmu. „Kraje ródziemnomorskie powinny by

przestrzeni wymiany myli i rozwoju braterstwa midzy

narodami, a nie obskurantyzmu i lekcewaenia uniwersal-

nych wartoci wolnoci, równoci i braterstwa” – czytamy

w komunikacie.

eutanaZJa i małżeństwa dla

wsZystKiCH

rzez Francj przetoczyły si na pocztku roku dwie

emocjonujce debaty. Jedna dotyczyła eutanazji,

adruga małestw dla wszystkich. W obu dyskusjach

stanowisko zajł Wielki Wschód Francji. Jego zdaniem

schyłek ycia naley rozpatrywa w wietle wartoci takich

jak wolno, równo, braterstwo, sekularyzm i godno

człowieka. Eutanazja jest naturalnym krokiem na ciece

postpu, dajc człowiekowi prawo do suwerennej decyzji

odalszym yciu w obliczu cierpienia, niedostatku i rozpaczy.

Zdaniem braci i sióstr z Wielkiego Wschodu człowiekowi

przynaley wybór tego, jak chce zakoczy swoje ycie.

Potrzebne s jasne ramy prawne, które dokładnie spre-

cyzuj, kiedy akt eutanazji jest dopuszczalny i które bd

gwarantowa poszanowanie woli osoby i bezpieczestwo

wszystkich. Pastwo powinno respektowa yczenia tych,

którzy decyduj si na mier z godnoci. WWF wyraził

zadowolenie po przyjciu przez francuski rzd ustawy

„Małestwa dla wszystkich”. „To wany krok, który od-

dziela cywiln umow małestwa od przekona i praktyk

religijnych”. WWF bdzie nadal wspierał inicjatywy, które

umoliwiaj wszystkim obywatelom korzystanie w pełni

ze swoich konstytucyjnych praw.

siostry i BraCia deBatuJą w paryżu

Paryu 15 stycznia 2013 r. odbyła si konferencja

prasowa, w której wziło udział piciu Wielkich

Mistrzów, deklarujcych ch powołania nowej masoskiej

konfederacji. Spotkanie było przygotowane przez Wielk

Lo Francji, Wielk Lo Tradycyjn i Symboliczn

„Opera” oraz Francusk Lo Narodow. Konferencji

przewodniczył brat Marc Henry. Zapowiedział aktywny

udział braci w publicznej debacie pt. „Europa Jutra”, która

odbdzie si 6 kwietnia. Pewnej pikanterii dodaje fakt, e

współorganizatork tego wydarzenia jest Wielka eska

Loa Francji. O przyszłoci Europy, obok braci i sióstr

wolnomularek, maj dyskutowa m.in. minister ds. euro-

pejskich w rzdzie francuskim oraz wiceprezydent Parla-

mentu Europejskiego. Kilka dni po konferencji prasowej

midzyobediencyjny lunch zorganizował z kolei Wielki

Wschód Francji. Na spotkanie zostały zaproszone siostry

z Wielkiej eskiej Loy Francji, eskiej Wielkiej Loy

Memphis-Misraim, oraz siostry i bracia z Droit Humain,

Wielkiej Loy Mieszanej Francji oraz Uniwersalnej Mie-

szanej Wielkiej Loy. Czy doczekamy momentu, kiedy

wjednym miejscu spotkaj si przedstawiciele wszystkich

francuskich obediencji?

masońsKa Ceremonia w pałaCu

papiesKim

połowie lutego 2013 r. w Pałacu Papieskim wAwi-

nionie, w Sali Konklawe miała miejsce ceremonia

konsekracyjna Tradycyjnej Wielkiej Loy Francji. Wiel-

kim Mistrzem został Jean-Luc Venturino, wczeniej

członek Wielkiej Narodowej Loy Francji. Nowa loa

powstała w wyniku secesji i konfliktów wewntrznych.

Uwaa si za regularn i dy do nawizania stosunków

z Wielkimi Loami Niemiec, Belgii, Szwajcarii, Luksem-

burga i Austrii. Warto przypomnie, e Pałac Papieski

to jeden z najwikszych i najznakomitszych zabytków

stylu gotyckiego. To tutaj w XIV wieku znajdowało

si centrum zachodniego chrzecijastwa. W murach

Pałacu odbyło si sze konklawe. Wybrano tutaj na

tron papieski Benedykta XII w 1335 r., Klemensa VI

w 1342 r., Innocentego VI w 1352 r., Urbana V w 1362

r., Grzegorza XI w 1370 r. oraz antypapiea Benedykta

XII w 1394 r. Teraz mieci si tu centrum konferencyjne

oraz hotel. #

p i s m o p r Z y J a C i ó ł s Z t u K i K r ó l e w s K i e J

16 s e K r e t y w a r s Z t a t u

estem w masonerii dwudziesty

rok, lecz jeszcze dłuej param si

dziennikarstwem – prawie 33lata.

Wiele lat z tego profesjonalnego

ycia spdziłam pod rzdami p. Cen-

zury (przy ul. Mysiej w Warszawie).

18lat temu z mem Adamem, od

40 lat dziennikarzem „ycia War-

szawy” i„Kuriera Polskiego”, take

masonem – wówczas w loy Wolno

Przywrócona na Wschodzie Warszawy

zWielkiego Wschodu Francji, po-

tem nalecej do Wielkiego Wschodu

Polski – zaczlimy wydawa pismo

„Wolnomularz Polski”. Do 2006 roku

ukazało si wsumie 49 numerów.

Wroku ubiegłym wznowilimy pismo,

które stało si regularnym rynkowym

kwartalnikiem. Jest to pismo, o czym

czytelników informujemy w podty-

tule, „Przyjaciół Sztuki Królewskiej”.

W roku 1993 był to drugi taki perio-

dyk w Polsce, obok – stricte naukowej

„Ars Regia”, wydawanej przez brata z

Wielkiej Loy Narodowej, prof.Ta-

deusza Cegielskiego od 1992 r. Po

ukazaniu si numeru pierwszego

redaktor naczelny „Wolnomularza”

Adam W. Wysocki otrzymał list od

Czcigodnych Mistrzów czterech ló

warszawskich, dystansujcych si od

taJemniCa

masońsKa

d R m I R O S ł A W A d O ł ę G O W S K A - W Y S O C K A





















W o l n o m u l a r z P o l s k i w i o s n a 2 0 1 3 • n u m e r 5 4

s e K r e t y w a r s Z t a t u

jego pisma. Chodziło głównie o „po-

lityk”, ale i o „moliwe” ujawnianie

przez nas tajemnic wolnomularskich.

Szykujc wówczas odpowied na te

zarzuty (i publikujc ten list na łamach

WP), znalelimy tekst ródłowy, odno-

szcy si do historii Wielkiego Wscho-

du Francji i tajnoci oraz jawnoci

działa masoskich ló i jej członków.

Otó Konstytucja Wielkiego Wschodu

Francji z 1865 r. pisze dosłownie: „Za-

leca się wszystkim wolnomularzom

propagandę słowem, pismem i do-

brym przykładem”. I dodaje dalej, jako

logiczn konsekwencj tego przepisu:

„Każdy wolnomularz ma prawo

ogłaszać swoje poglądy na sprawy

wolnomularskie” (podkr. wys.).

W swej ksice pt. FILOZOFIA

MASONERII, prof. Andrzej Nowi-

cki (1997), były Wielki Mistrz Wiel-

kiego Wschodu Polski wiele miejsca

powica polskiemu lozofowi z

XIX wieku, wybitnemu masonowi

Bronisławowi Ferdynandowi Tren-

towskiemu. Uderzyło mnie zdanie

Trentowskiego zjego pomiertnie

wydanej pracy, wcałoci powico-

nej masonerii, pt. Wolnomularstwo,

otym, co jest, jego zdaniem lozofa,

istot i o tym, co ni nie jest: „Jeśli

jednak idea masońska jest najbar-

dziej szczytną mądrością ludzką, to

utrzymywanie masońskiej tajem-

nicy, czyli ukrywanie tej idei, jest

największym nonsensem”. Był rok

1873, czyli upłynło 8 lat od powsta-

nia Konstytucji WWF.

Minło od tego czasu prawie 140

lat. Pojawił si lm, radio, telewizja,

Internet, Facebook, Twier. Na mo-

ich półkach stoi kilkadziesit ksiek

o wolnomularstwie. S i takie, które

opisuj nasze rytuały i wszystkie „ta-

jemnice”. Jest wród nich ksika brata

profesora Tadeusza Cegielskiego, pt.

Sekrety masonów. Pierwszy stopień

taJemniCa masońsKa według wiKipedii

Pojcie tajemnicy jest podstawowym elementem wolnomularstwa, po-

dobnie jak podstawowy jest podział ludzi na wtajemniczonych (braci)

oraz profanów (wiatowych). Prawdziwe lub rzekome tajemnice masoskie

s czci jego legendy. W zasadzie masoneria otacza tajemnic wszystko, co

dzieje si w loy od chwili jej otwarcia do zamknicia. W loach wygłasza si

tak zwane deski, czyli krótkie referaty na dowolny temat. W szczególnoci

tajemnicami s informacje przekazywane adeptowi w czasie podniesienia

do któregokolwiek stopnia wtajemniczenia.

Sekrety mona podzieli na kilka grup:

• słowa (hasła) uywane w loy – zwykle wypowiadane szeptem lub litero-

wane oraz gesty pozwalajce rozpozna braci,

• nauki moralne i historyczne, zwykle oparte na wtkach biblijnych,

• symbolikę architektoniczną opart na – jak si wierzy – budowie wi-

tyni Salomona,

• symbolikę narzędzi murarskich i kamieniarskich oraz czynnoci nimi

wykonywanych, tre przysigi składanej przez adepta i rodzaj kary grocej

za zdrad tajemnic.

W przeszłoci tajemnica była pojmowana bardzo szeroko: tajemnic była

budowa i układ loy, jej lokalizacja, a nawet istnienie, cały obrzdek, skład

personalny loy oraz wszelkie sprawy w niej dyskutowane. Obecnie „tajemnica

masoska” stanowi przede wszystkim element tradycji. Takie tajemnice doty-

czce masonerii, jak rytuały czy symbolika zostały opisane i s upublicznione.

Niektóre rytuały slmowano, a materiały udostpniono w sieci. #

wtajemniczenia, wydana przez Agen-

cj Omnipress przeszło 20 lat temu

(Warszawa 1992). We wstpie Tade-

usz Cegielski pisze na temat tajemnic

Sztuki Królewskiej: „Wbrew pokutu-

jcej tu i ówdzie opinii, loe masoskie

nie s organizacjami tajnymi. Wkra-

jach, wktórych działaj, podlegaj

ogólnym przepisom o organizacjach

społecznych lub religijnych. Jednak

idzi – tak jak w czasie narodzin ruchu

około połowy XVII w. – atmosfera

tajemniczoci otacza wolnomularstwo,

jego cele i zasady. Nic w tym dziwne-

go, skoro masoneria odgrodziła si

od profanów do szczelnym murem

dyskrecji i obowizku milczenia. Ta-

jemnica rozciąga się jednak jedynie

na niektóre wewnętrzne sprawy lóż

– na rytualną część zgromadzeń. Cała

reszta: składy osobowe lóż, struktu-

ra organizacyjna i zasady działania,

wreszcie fundamenty lozoczne

iprogramy działania należą do jawnej

sfery sztuki królewskiej (podkr. wys.)

– jak sami masoni nazwali swój ruch”.

Tyle Tadeusz Cegielski.

Z drugiej strony loa masoska

jest specyczn grup osób, któr

według współczesnej nomenklatury

terapeutycznej mona okreli jako

„grup wsparcia”. We wszystkich tego

typu grupach, na samym wstpie

podpisuje si kontrakt, i zacho-

wuje si w tajemnicy wszystko, co

wydarzyło si w trakcie spotkania.

Chodzi o bezpieczestwo psychicz-

ne uczestników, o klimat zaufania

i dyskrecji niezbdny wprocesie

leczenia. W przypadku masonerii

uywa si sformułowania „Egregor”

loy. Oczywicie w masonerii nikt

nikogo z niczego nie leczy, ale ogólne

zasady działania takiej grupy ludzi,

powierzajcych sobie nawzajem sie-

bie, swoje myli, uczucia, słowa, s

podobne. I o tych włanie uczuciach

i emocjach nie powinno si mówi

na zewntrz. I wiat zewntrzny nie

powinien naciska na ich ujawnienie.

Nale bowiem do naszej prywatno-

ci, chronionej we wszystkich de-

mokratycznych krajach normami

konstytucyjnymi. #

p i s m o p r Z y J a C i ó ł s Z t u K i K r ó l e w s K i e J

18 s e K r e t y w a r s Z t a t u

eli chodzi o to, co tradycyjnie w masonerii objte było

tajemnic masosk, czyli symbole i obrzdy, to wiele

z nich na przestrzeni wieków zostało opisanych i wyja-

wionych dla wiata profaskiego. Niemniej, to włanie na

tych elementach wci skupia si tajemnica masoska –

wzakresie bardziej zaawansowanej symboliki i rytuałów.

Natomiast w zakresie członkostwa masoni przyjmuj

zasady dyskrecji, pozostawiajc kwesti ujawnienia swej

przynalenoci do indywidualnego rozstrzygnicia przez

kadego brata. Teoretycznie wic kady mason moe

publicznie mówi o swej przynalenoci do loy, lecz e

tak bdzie si działo faktycznie mona jedynie oczekiwa

w społeczestwach, w których masoni zajmuj nalene im

miejsce (np. Anglia, USA czy Francja). W społeczestwach

niedojrzałych, gdzie wci silne s prymitywne czarne

legendy antymasoskie z okresu, kiedy ledwo wygaszono

stosy i kade odstpstwo od ortodoksji i przejaw nieza-

lenego mylenia były postrzegane bardzo wrogo i tako

karane, masoni i loe zachowuj duy zakres dyskrecji.

Dyskrecja nie jest zreszt wyłcznie domen masonerii.

W ramach publicznego Kocioła dzi funkcjonuje tak np.

Opus Dei. Opus Dei broni dyskrecji co do członkostwa

w swej organizacji tym, e członkostwo w OD to „oso-

bista droga do witoci”, sprawa czysto duchowa, która

jest czci prywatnego i intymnego ycia i nie stanowi

powodu do publicznych manifestacji. Na tych samych

zasadach wiat profaski musi zaakceptowa to, e masoni

na ogół nie manifestuj swej przynalenoci loowej –

loa to jest miejsce pracy nad sob, spotkania loowe s

czci prywatnego i intymnego ycia wolnomularzy.

Naley podkreli, e nie ma jednak czego takiego, jak

tajemne i skryte cele masonerii. To czysty wymysł ludzi,

których zła wola lub fantazja bior gór nad rozsdkiem.

Kamil Racewicz

Wirtualny Wschód Wolnomularski,

21 października 2005 r.

taJemniCa masońsKa według wirtualnego

wsCHodu wolnomularsKiego

Małym Słowniku Masonerii Nor-

berta Wójtowicza (Verbinum

2006) jest take hasło TAJEMNICA.

Oto fragment: „Niektórzy,

idc za myl Fichtego, uwa-

aj, e tak naprawd tajem-

nic wolnomularstwa jest to,

e nie ma ono adnej tajem-

nicy. Tym niemniej, biorc

od uwag dyskrecj wolno-

mularzy, mona wskaza, e

tajemnice wolnomularskie

obejmuj w zasadzie jedynie

dwie sprawy”. Tu sparafra-

zuj, e chodzi o tajemnice

personalne i rytualne oraz

symboliczn prac w loy.

Wracam do cytatu, bo bardzo

mi si podoba zakoczenie

hasła: „Jeden z polskich wol-

nomularzy uwaał wrcz, e

przeciwnikom wydaje si,

e tajemnica wie si z bliej

nieokrelonymi celami poli-

tycznymi, z jak form kon-

spiracji. A chodzi o ochron

przey równie intymnych,

jak ycie erotyczne”.

Pozostałe kwestie, moim zdaniem,

powinny by własnoci publiczn.

yjemy bowiem w czasach „trans-

parentnoci” ycia publicznego na

całym wiecie. My, masoni, nie tylko

nie mamy si czego wstydzi, ale mo-

emy by dumni z naszych

tradycji i ideałów, które

wjeszcze szerszym stopniu

winny przenika do wiata

profaskiego inascza go

ideami Wolnoci, Równo-

ci iBraterstwa.

I jeszcze słowo na koniec.

Nasi poprzednicy, masoni

operatywni, swoje rytuały,

słowa, ceremoniały utrzy-

mywali w tajemnicy, lecz

pozostały po nich wspa-

niałe gotyckie katedry,

wznoszce si do nieba,

wktórych ludzie modl

si do dzi. Nie tak dawno

mylałam o nich, kontem-

plujc w Paryu wntrze

katedry Notre Dame.

Co dla całej Ludzkoci

pozostanie po nas, wol-

nomularzach z XXI wie-

ku? #

mały słowniK masonerii

W o l n o m u l a r z P o l s k i w i o s n a 2 0 1 3 • n u m e r 5 4

s e K r e t y w a r s Z t a t u

milCZ i słuCHaJ

o, co dotyczy ucznia wol-

nomularskiego podczas

pierwszego roku po inicja-

cji – to zakaz komentowania tego,

co słyszy i widzi podczas spotka,

na których jest obecny. Zakaz

odzywania si jest tylko pierwsz

lekcj. Wiksz sztuk (i pewnie

dlatego okres uczniowski trwa rok)

jest wyłczenie wewntrznego ko-

mentatora i wiadome uczestni-

czenie we wszystkich rytuałach.

Milczenie moe by uznawane

za form ascezy, metod dosko-

nalenia wewntrznego. Takiego

włanie milczenia przez lat siedem

wymagali od swych adeptów pita-

gorejczycy, a pierwsza lekcja bud-

dyzmu brzmi: Niech cisza zapanuje

w Tobie, milcz i słuchaj!

Patrz i ucz si – nie komen-

tujc na bieco tego, co słysz

iwidz. To jeszcze nie milczenie,

tylko nie-mówienie. Przyszłam tu

ze wiata, w którym nauczyłam

si mówi, teraz musz nauczy

si milcze. To dopiero pocztek

drogi do wyciszenia, uspokojenia

myli, eby wiadomie uczestni-

czy w tym, co si dzieje wokół. Pocztek nauki symboliki

i rytów wolnomularskich, a take umiejtnoci uwanego

słuchania odczytywanych desek i toczcych si po nich

dyskusji. W milczeniu wyrabiam sobie własny pogld na

temat, o którym była mowa.

Milczc, słysz i poznaj lepiej sam siebie, swoje reakcje

i czasem nie do koca uwiadomione przewiadczenia

iuprzedzenia, sterujce reakcjami. Słuchajc i słyszc,

mam szans na pogłbienie myli, jasne zrozumienie tego,

co chc powiedzie, albo tego, czego oczekuj od innych.

Milczc, pozwalam drugiej osobie mówi, wyrazi siebie,

asobie samej pozwalam na to, by nie by przywizan jedynie

do własnych słów czy własnych idei, bez (czsto przesyconej

emocjami) wymiany myli. W ten

sposób otwiera si przestrze wza-

jemnego słuchania – najcenniejszy

i najtrudniej osigalny element

komunikacji. Cierpliwie milczc

i słuchajc, dokonuj wyboru,

kształtuj własne zdanie.

Czy milczenie zawsze prowa-

dzi do wyciszenia? Pewnie moe

prowadzi, ale moe te by wro-

gim milczeniem. Milczeniem,

które jest hamowaniem złoci,

tłumieniem agresji, blokowa-

niem emocji. Milczenie jest (lub

moe by) sposobem ukrywa-

nia cierpienia. I nie chodzi tu

tylko o „wielkie cierpienia”, ale

o subiektywne odczucia tylko

czasem „usprawiedliwione”

woczach innych.

W yciu codziennym milczc,

mona szkodzi lub pomaga in-

nym lub sobie. Dlatego milczenie

moe by istotnym narzdziem

zarówno walki, jak i współdzia-

łania. Milczenie osoby obraanej,

zniesławianej lub krzywdzonej

moe by wyrazem pogardy dla

przeladowcy, sposobem wytr-

cenia mu broni z rki, ale moe te by objawem strachu,

form kapitulacji i ucieczki. Milczenie moe by te do-

wodem heroizmu.

Czsto milczenie bywa warunkiem skutecznego działa-

nia… Milczenie bywa obowizkiem, bywa cnot i bywa

wystpkiem. Jest cnot, gdy nie jest obowizkiem, lecz

słuy jakiemu dobru moralnemu. Jest wystpkiem lub

win, gdy mówienie było obowizkiem.

Na rónych ciekach rozwoju wewntrznego rozmaite

rytuały oraz nakazane milczenie prowadz do uspokojenia

umysłu, kontemplacji, medytacji, spokoju, do ciszy, która

jest darem. Takiej ciszy, która jest przeyciem mistycznym

i ródłem siły. s... Magda Ś.













Janusz Koa w „Songu o ciszy” pisał:

Gdy kiedyś łomot umrze w dyskotekach

Do siebie nam dalej będzie niż do gwiazd

Zanim coś powiesz jak człowiek do człowieka

Cisza zgruchocze i wykrwawi wszystkich nas

Dlatego uczmy się ciszy i milczenia

To siostry myśli, świadomości przednia straż

Bo gdy się milczy, milczy, milczy

To apetyt rośnie wilczy

Na poezję – Co być może drzemie w nas

p i s m o p r Z y J a C i ó ł s Z t u K i K r ó l e w s K i e J

20 Z r e d a K C y J n e J p o C Z t y

postanowiłem

wstąpiĆ do masonerii

ak dobrze być wolnym człowiekiem bez uprzedzeń i fanaty-

zmu. Robić, co się chce, mówić, co się chce, zgodnie zzasadami

prawnymi obowiązującymi w danym kraju. Gdzie zatem

można znaleźć ludzi podobnie myślących, kierujących się ideałami

prawdziwie wolnymi? Jedynym ruchem, gdzie naprawdę człowiek

jest wyzwolony, jest wolnomularstwo. Postanowiłem więc pójść

drogą Mozarta, Muncha, Poniatowskiego, Narutowicza iwstąpić

w szeregi wolnomularzy.

Do tej złej i niedobrej masonerii. Pomijam tu fakt, że większość

społeczeństwa ma znikomą wiedzę o tym sekretnym stowarzysze-

niu. Ważne, że Żyd i mason to twój wróg, który knuje spiski. A ja

na przekór, wbrew większości. Ruchem wolnomularzy zacząłem

interesować się dawno temu. Dlaczego właśnie Sztuka Królew-

ska? Odpowiedź nie jest prosta. Nie chcę tutaj prawić banałów,

że zniechęciłem się do religii, w której zostałem wychowany. To

byłoby za proste.

Zrzeszenie wolnomyślicieli to coś więcej. Już same te dwa

pojęcia: wolność i myślenie wywołują u mnie radosny uśmiech

na twarzy. Bo czy nie jest wspaniale być wolnym od stereoty-

pów? Czy nie jest dobrze myśleć w tym świecie, gdzie głupota

i swoisty brak świadomości są w cenie? Gdy dodasz do tego

braterstwo braci i sióstr oraz równość ludzi względem siebie,

masz krótką odpowiedź. Uwierzcie lub nie, ale prosty kanał

YouTube też może wiele odkryć. Weźmy pod uwagę prof. Ce-

gielskiego, najbardziej bodaj znanego wolnomularza wPolsce.

Jego wystąpienia przed kamerą mogą być prawdziwą ucztą

dla oglądających.

To wszystko razem było przyczyną podjęcia decyzji o wstąpieniu.

I jeszcze jedna ważna rzecz – silna wola. Przekonanie, dokąd chce

się podążyć oraz dążenie do tego. Jeśli jesteś zamknięty w sobie,

nie chcesz poszerzać horyzontów myślowych, nie zadajesz sobie

pytań, dobrze ci w tym świecie, jaki on jest, nie masz czego szukać

w wolnomularstwie. Przez moją głowę ciągle przebiegają myśli

ipytania: czy dobrze robię? czy powinienem dążyć ku oświeceniu?

A może chcę wstąpić do organizacji przestępczej, satanistycznej?

Po dłuższym namyśle, racjonalne podejście wygrywa z irracjo-

nalnym. Przecież Puszkin, Voltaire, Poniatowski, Naruszewicz,

Wybicki, Dąbrowski oraz wielu innych anonimowych mularzy

nie interesowałoby się takimi organizacjami. Kontynuuję zatem

moją drogę ku światłu.

Kiedy po napisaniu do loży, dostaję odpowiedź od Czcigod-

nego Wielkiego Mistrza na temat daty rozmowy, adrenalina

podnosi się i kumuluje. Zaczynam szukać informacji o wielkich

masonach, przeglądam swój życiorys, czytam o symbolach.

Wpewnej chwili mówię „stop”. Nie tędy droga. I w końcu na-

stępuje ten dzień. Odpowiednio przygotowany z historii Sztuki

Królewskiej, ubrany nienagannie, zaczynam rozmowę, ważąc

słowa i starannie odpowiadając na zadane pytanie. Gdzieś

słyszałem, iż prawda nas wyzwoli i jeśli ktoś myśli, że kłamstwa

umkną uwadze wolnomularzy, grubo się myli. Ale prawdziwa

recepta na takie pierwsze spotkanie z wolnomularskim mistrzem

powinna wyglądać następująco: bądź sobą, podążaj drogą ku

ulepszaniu siebie. Niech ideały wolnościowe, braterskie oraz

równouprawnienie będą Ci bliskie. Kieruj się ogólnoludzką etyką.

Po rozmowie napięcie schodzi. I znowu czekam. Po kilku dniach

dostaję wiadomość o terminie kolejnego spotkania. Także i ten

nauczyciel jest przyjacielsko do mnie nastawiony.

Czy ani przez chwilę nie zwątpiłem lub byłem bliski rezygnacji

z aplikowania do loży? Nie, ani razu. Ośmielony, zaprzyjaźniam

się z moim pierwszym wywiadowcą. Rozmawiamy długie godziny.

Zadaję mu wiele pytań. On rozwiewa moje, choćby najmniejsze,

wątpliwości i wyjaśnia, czym jest ta tajemna lozoa życia.

Kiedy w pewnym momencie zauważam, że rozmowa z pytań

i odpowiedzi przekształca się w żywą konwersację, wiem, że to

jest droga ku ulepszeniu siebie i mojego Mistrza. To niesamowite,

ja, kamień nieociosany, człowiek z zewnątrz, ulepszam nauczy-

ciela! Tak jest w rzeczy samej, o czym mówi mi mój interlokutor.

Rozmawiamy o prawdzie, życiu, o zasadach, jakimi kierują sie

masoni. Zahaczamy o lantropię, mówimy o sprawach ważnych

dla świata. Z rozmowy na rozmowę rozkręcam się coraz bardziej.

Zaczynamy wymieniać poglądy na coraz trudniejsze tematy.

Czasem niewygodne, czasem dotykające sfery sacrum. Jak dobrze,

że mój przyjaciel jest otwarty i mówiąc o wielu sprawach, daje

wskazówki na przyszłość. Uczy, jak być lepszym człowiekiem

wtych trudnych czasach.

Kolejnego dnia otrzymuję wiadomość. Zostaję zaproszony

na zjazd sympatyków Sztuki Królewskiej celem poszerzenia

wiedzy o historii masonów spekulatywnych i operatywnych.

Na spotkaniu damy i dżentelmeni witają mnie uśmiechami

iz zaciekawianiem słuchają moich pytań. Pytam o historię,

osugerowane układy, zahaczam o wątki religijne. Na wszystkie

pytania otrzymuję satysfakcjonujące odpowiedzi. Jakoś nie widzę

u nich rogów i chęci odprawiania na mnie tajemnych rytuałów.

Zwykli sympatyczni ludzie.

Dni upływają, co jakiś czas przeprowadzam długie rozmowy

zmoim Mistrzem i czekam na spotkanie loży, w której będą ważyć

się moje losy. Aż w końcu Czcigodny Wielki Mistrz powiadamia

mnie, że na najbliższych pracach loży odbędzie się głosowanie nad

moją przyszłością. Po kilku godzinach odczytuję maila. TAK!

Wielki dzień, jestem szczęśliwy. Udało się po wielu miesiącach

oczekiwania oraz wielu latach zgłębiania wiedzy. Teraz czas

oczekiwania na inicjację.

MK, Irlandia

W o l n o m u l a r z P o l s k i w i o s n a 2 0 1 3 • n u m e r 5 4

w y d a r Z e n i a

Wspólne dobro jest trudne, zło i nienawiść przychodzą z łatwością

Bogowie

instruKCJa oBsługi

cigu dwóch ostatnich de-

kad dialog midzyreligijny

i europejska polityka wie-

lokulturowoci poddawane były wielu

próbom. Z trudem negocjowane zasa-

dy koegzystencji hartowały si w ogniu

czystek etnicznych, aktów terroryzmu

i zaciekłych koniktów wiatopogldo-

wych, którym towarzyszyła przemoc.

Wic kiedy dzisiaj, w Pastwowym

Muzeum Etnogracznym w Warsza-

wie, po piciu latach przygotowa,

zsatysfakcj inaugurujemy to wspa-

niałe przedsiwzicie wystawiennicze

i zarazem lekcj wiatłej tolerancji,

nie moemy ignorowa faktu, e wiat

wokół nas zmienił si, czsto na nie-

korzy, e o porozumienie w wielu

wypadkach trudniej, ni na pocztku

tej drogi, a wiele poj, zdawałoby si

oczywistych, wymaga zdeniowania

na nowo.

Tak wic ponownie pytamy o to,

czym jest laicko pastwa i jak

powinno funkcjonowa w nim społe-

czestwo obywatelskie. I nadal nosimy

w sobie pełn niepokoju wtpliwo,

czy ta wyjtkowa, zgodna, ale przecie

jake krucha koegzystencja milionów

mieszkaców Europy rónych religii

iwiatopogldów przetrwa prób cza-

su, czy te legnie w gruzach, jak wiele

poprzednich projektów politycznych,

znanych z historii tego kontynentu.

Lekcja wieloetnicznej cesarsko-kró-

lewskiej monarchii austro-wgierskiej,

w której kolebce, niedalekim Wiedniu,

zrodziła si hydra nazizmu, stanowi

dla nas wci czytelne memento.

ystawa „Bogowie – instruk-

cja obsługi”, autorskie dzieło

profesora Krzysztofa Pomiana i jego

współpracowników z brukselskiego

Muzeum Europy, tu zrealizowana

wspólnie z zespołem Pastwowego

Muzeum Etnogracznego w War-

szawie, uczciwie stawia pytania i nie

narzuca uproszczonych odpowiedzi.

Uwiadamia swoim odbiorcom, e

adna religia nie ma wyłcznego

prawa do dysponowania instrukcj,

która byłaby podstaw zgodnego

współistnienia rónych religii. A

jeli nawet taka instrukcja miałaby

powsta, to jedynie na drodze ne-

gocjacji, wzajemnych ustpstw oraz

wykształconej empatycznej zdolno-

ci rozumienia postaw i wraliwoci,

które wydaj si obce, dziwaczne,

czasem wrcz grone i niepojte.

ymagałoby to równie wia-

domoci faktu, e to, co

nam jest zabronione, a dozwolone

innym, samo w sobie nie jest złem

substancjalnym. Tora przecie nie

zabrania ydom jedzenia piachu,

lecz wieprzowiny, która z pewno-

ci jest wartociowym i smacznym

poywieniem, odpowie kady za-

pytany o to rabin. Lecz z drugiej

strony, spróbujmy wyobrazi so-

bie biesiadników rónych konfesji

ucztujcych przy tym samym stole.

Natychmiast zrozumiemy, e jeli





















p i s m o p r Z y J a C i ó ł s Z t u K i K r ó l e w s K i e J

22 w y d a r Z e n i a

wspólne menu miałoby odpowiada

wszystkim rytualnym wymogom tam

zgromadzonych, ze stołu musiałyby

znikn najbardziej cenione potrawy.

Ten przykład, którym posłuyli si

autorzy wystawy, dowodzi, e współ-

istnienie w przestrzeni publicznej

wieckiego pastwa, któr symbolizu-

je wspólna uczta, wymaga od wszyst-

kich jej uczestników mniejszych lub

wikszych ustpstw. Wymaga wic

wspólnie ustanowionego systemu

zakazów i nakazów, który dotyczyłby

tej szczególnej sytuacji – wspólnej,

publicznej sfery komunikacji. Widzi-

my wic, e współistnienie rónych

religii, nawet w warunkach pastwa

laickiego, to zadanie trudniejsze ni

organizacja festiwalu multikulturo-

wego. Wspólne dobro jest trudne, zło

i nienawi przychodz z łatwoci.

Złem jest te niewiedza, która rodzi

strach, poczucie obcoci i zagroenia.

Oryginalny tytuł wystawy opatrzyli-

my podtytułem „Sakralne i nieprze-

mijajce wartoci w yciu duchowym

mieszkaców Europy”, aby podkreli

to, co łczy nas, Europejczyków. Aby

jeszcze raz przypomnie, pokaza,

uzmysłowi...

zy mona zrobi co wicej? Zpew-

noci tak, niemniej jednak nasze

Muzeum, od 125 lat szczycce si misj

ochrony własnego dziedzictwa i jedno-

czenie jednania ze sob kultur, religii

inarodów wiata, na tym powinno po-

przesta – na przypominaniu i uzmysła-

wianiu nam, Europejczykom, potrzeby

wzajemnych wyrzecze i wspólnej troski

oprzestrze dialogu i współistnienia.

Dr Adam Czyżewski

Dyrektor Państwowego Muzeum

Etnogracznego w Warszawie

dlaCZego muZeum europy?

... zaangaowało si w wystaw na temat religii? Zadaniem Muzeum Europy jest badanie zjawisk spo-

łecznych i kulturowych, wanych dla cywilizacji europejskiej. Jedno z takich zjawisk to współistnienie i prze-

nikanie si rónych religii w miastach Europy. Zostało ono przyblione w duchu, który towarzyszy wszystkim

przedsiwziciom Muzeum Europy: chci poznania, woli zrozumienia, troski o otwarto, tolerancj i szacunek,

ale take bezkompromisowoci w obronie wartoci, jakimi s wolno i solidarno. Czy nie s to w swej istocie

wartoci europejskie? #

rzypomnijmy, e

eksponaty zwiza-

ne z masoneri mona

było oglda w Pastwo-

wym Muzeum Etnogra-

cznym w Warszawie

wczerwcu i lipcu 2012 r.

O tym wanym dla Przy-

jaciół Sztuki Królewskiej

wydarzeniu pisalimy

równie wielokrotnie na

łamach „Wolnomularza

Polskiego”, a w wydaniu

nr 52 umiecilimy ob-

szern fotorelacj.

W swoim artykule Paweł Matwiej-

czuk przypomina histori projektu

oraz opisuje jego realizacj. Opro-

wadza czytelnika przez poszczególne

sale: od Izby Rozmyla, przez sal

„biblijn”, rekonstrukcj wntrza loy,

a po sal z masoskimi pamitkami.

„Podstawowym celem niniejszej wy-

stawy była szeroko pojta edukacja.

Wolnomularstwo pokazano jako ruch

niejednolity administracyjnie (sze

niezalenych obediencji działajcych

w Polsce) i niejednorodny obrzdowo.

Widz miał moliwo pozna mity,

korzenie wolnomularstwa, jego dzieje,

obrzdowo, pamitki i dokumenty”

– pisze Paweł Matwiejczuk.

Materiał jest piknie ilustrowany

zdjciami z wystawy (jeszcze wicej

zdj znalazło si na pły-

cie CD dołczonej do

numeru) i zdecydowanie

warto go mie w swoim

domowym archiwum,

jako przypomnienie naj-

ciekawszego wydarzenia

kulturalnego zwizane-

go z masoneri w ostat-

nich latach.

Poniewa artykuł

opublikowany został

równoczenie w jzyku

polskim i angielskim, in-

formacja o wystawie tra równie poza

granice Polski. „Legenda Mistrza Hira-

ma” była sama w sobie dziełem sztuki,

tym lepiej spełniajc swoj misj edu-

kacyjn. Zaciekawiała zwiedzajcych,

wcigajc ich w swoj wielowtkow,

barwn opowie i przekonujc, e nie

taki farmazon straszny, jak go maluj...

Pomimo okresu wakacyjnego i

krótkiego czasu ekspozycji, wysta-

w odwiedziło bardzo wielu goci.

Pastwowe Muzeum Etnograczne

postawiło bardzo wysok poprzeczk.

Czy Muzeum Narodowe bdzie po-

trało stworzy co równie udanego?

O tym przekonamy si w przyszłym

roku, jeli projekt wystawy „Loa jako

obraz wiata” ujrzy wiatło dzienne.

Czekamy z niecierpliwoci.

Aleksandra Wysocka-Zańko

nie taKi FarmaZon

strasZny









W o l n o m u l a r z P o l s k i w i o s n a 2 0 1 3 • n u m e r 5 4

n a s z a r o z m o W a

masoneria

to nie tylKo HarCerstwo

dla starsZyCH panów

R O Z m O W A

Z P R O f . d R h A B .

T A d E u S Z E m C E G I E L S K I m

Adam Witold Wysocki: Szykuje się

jubileuszowy numer „Ars Regia”. Czego mogą

oczekiwać czytelnicy?

Tadeusz Cegielski: Okrągła rocznica powstania pisma

minęła 4 września 2012 r. Przed ponad dwudziestu laty

wCiążeniu nad Wartą, podczas spotkania wolnomular-

skiego zakończonego konferencją prasową, zaprezen-

towałem pierwszy numer czasopisma „Ars Regia”. Idea

naukowego magazynu poświęconego idei i historii „Sztuki

Królewskiej” zrodziła się w środowisku Uniwersytetu

Warszawskiego. Została też poparta, zarówno słowem, jak

i czynem, przez pracowników Biblioteki Uniwersyteckiej

w Poznaniu, przechowującej w Ciążeniu unikalne zbiory

druków masońskich. Wkrótce ukaże się jubileuszowy,





p i s m o p r Z y J a C i ó ł s Z t u K i K r ó l e w s K i e J

24 n a s z a r o z m o W a

dwudziesty zeszyt. Mam nadzieję, że Muzeum Historii

Polski, które podpisało umowę z wydawcą „Ars Regia”,

snalizuje swój projekt i udostępni zawartość wszystkich

zeszytów internautom. To część szerokiego projektu za-

tytułowanego „Otwórz książkę” (www.otworzksiazke.pl),

nansowanego przez Unię Europejską i koordynowanego

przez Bibliotekę Narodową w Warszawie. Projekt ma

na celu bezpłatne udostępnienie internautom pewnego

kanonu polskich tekstów historiogracznych. Aktualnie

lista obejmuje ponad sto pozycji o charakterze monograi

i syntez, książek, z których najczęściej korzystają studenci,

uczniowie i wszyscy miłośnicy historii.

Wspominałeś, że 20. numer „Ars Regia” będzie

ostatnim, który wydajesz osobiście.

- To prawda. Czasopismo w tej formie, z tym redaktorem

naczelnym i wydawcą kończy swoją działalność. Od począt-

ku staraliśmy się nadać mu atrakcyjną formę, nie obniżając

jego poziomu; było to niezmiennie czasopismo nauko-

we i popularno-naukowe. W Internecie funkcjonują dwie

niezależne instytucje monitorujące czasopiśmiennictwo

wolnomularskie. Jedną z nich, obejmującą ponad 8 tys. ty-

tułów, prowadzi pewien Norweg, a drugą (ok. 3,5 tys. ty-

tułów) znany portal angielskojęzyczny www.freemasonry.

fm. W obu monitoringach zajmujemy bardzo wysokie

miejsca: w pierwszej dziesiątce lub – jak w przypadku

www.freemasonry.fm – w pierwszej piętnastce, z dopiskiem

„excellent”! Na pierwszych miejscach plasują się takie

potęgi, jak „Renaissance Traditionnelle”, „Pietre-Stones

Review of Freemasonry”, „Franc-Maçonnerie Française”,

czasopisma z długoletnią tradycją i wysokimi budżetami.

Dodam, że bardzo nisko na tych listach znajdują się czaso-

pisma wydawane przez tradycyjne Wielkie Loże. Młodzi

recenzenci alergicznie reagują na konserwatyzm, z jakim

kojarzone są te periodyki. Spór ma naturę metodologiczną,

o czym długo by mówić. „Ars Regia” jest doceniana właśnie

za swoją nowoczesność metodologiczną – otwartą formę.

Co będzie dalej z „Ars Regia”?

- To wciąż kwestia otwarta. Powstaje Instytut „Sztuka

Królewska w Polsce”. Może w ciągu kilku lat, gdy nieco

okrzepnie kadrowo, nansowo i organizacyjnie, Instytut

będzie mógł powołać podobne czasopismo z nawiązaniem

do tytułu. Wtedy być może narodzi się „Ars Regia Nova” –

lub podobny tytuł. Chętnie będę służył radą czy pomocą,

na miarę moich sił. Tymczasem chciałbym się poświęcić

innemu zadaniu, jakim jest zagospodarowanie materiału,

który został opublikowany w ciągu minionych dwudziestu

lat. Marzy mi się, żeby opublikować streszczenia artykułów

w języku angielskim. Równolegle chciałbym uzupełnić

komplety „Ars Regia” w bibliotekach. Wartą rozważenia

ideą jest publikacja czasopisma w wersji cyfrowej lub

wmodelu „druk na żądanie”.

O czym będzie można przeczytać w 20. numerze?

- W zeszycie o numerze 20, datowanym już na 2013 rok,

rozwinięty zostanie temat powiązań masonerii z architek-

turą. Jednym z ciekawszych tekstów jest tu opis lożowego

kompleksu funkcjonującego w angielskim kurorcie Bath –

powstałym jeszcze w epoce rzymskiej i bardzo popularnym

w XVIII-XIX wieku. Będzie można tam znaleźć zarówno

szersze rozważania z dziedziny historii architektury, jak

ikonkretne opisy budowli projektowanych na potrzeby

mularzy. To nie tylko domy lożowe, ale również całe



W o l n o m u l a r z P o l s k i w i o s n a 2 0 1 3 • n u m e r 5 4

n a s z a r o z m o W a

kompleksy architektoniczne, których

twórcom przyświecały masońskie

idee. Przykładem takiego kompleksu

jest osiemnastowieczna Christiania,

obecnie dzielnica Kopenhagi. Kolejny

temat to nekropolie wolnomularskie,

na przykładzie rzymskim. Szczególnie

zaś polecam artykuł dr hab. Barbary

Arciszewskiej publikowany wjęzyku

angielskim. Warto wiedzieć, że profe-

sor Arciszewska dokonała międzyna-

rodowej rewolucji w historii sztuki.

Polacy nie przywiązują tak ogrom-

nego znaczenia do architektury, jak

na przykład Anglicy. Po ogromnym

pożarze Londynu w 1666 r., w któ-

rym spłonęło dwie trzecie budynków,

przystąpiono do odbudowy. Ówczes-

ny architekt królewski, Christopher

Wren, zrobił to wsposób całkowi-

cie genialny. Wbrew XVII-wiecznej

doktrynie, preferującej estetykę klasyczną, zdecydował

się zrekonstruować średniowieczne kościoły w stylu go-

tyckim. Ten historyczny pietyzm zasługuje na uznanie.

Królowa Anna, na której rządy przypadły czasy odbudowy

stolicy, ufundowała ze swojej prywatnej kiesy 50 świątyń.

Wspólnym wysiłkiem dokonano wskrzeszenia miasta. Ale

wróćmy do profesor Arciszewskiej i jej rewolucyjnej tezy.

Dowiodła ona, że palladiański styl w architekturze nie był

rdzennie brytyjski, lecz narodził się w Niemczech. Dla

nas może to nie jest wielka różnica, ale dla Anglików taka

teza była równoznaczna z tym, czym dla Polaków byłoby

uznanie Chopina za Francuza.

Czy odbudowa Londynu i wzrost znaczenia mularzy

operatywnych można jakoś powiązać z powstaniem

wolnomularstwa spekulatywnego?

- Ówcześni wybitni architekci i budowniczowie, tacy jak

sir Christopher Wren czy starszy od niego Inigo Jones, to

byli również uczeni i myśliciele. Dzięki nim wykształciło

się kilka pokoleń światłych ludzi. Warto dodać, że oprócz

cechów zaczęły na ziemiach anglosaskich powstawać

różne organizacje „nieoperatywne”. Oprócz lóż wolnych

mularzy narodziły się organizacje wolnych ogrodników –

ee gardiners. Mało kto wie, że w Szkocji istniał od końca

XVII wieku Zakon Wolnych Ogrodników, który przetrwał

do XIX stulecia. Niewiele o tym napisano, a temat jest

nadzwyczaj ciekawy. Rzuca też nowe światło na genezę

wolnomularstwa spekulatywnego. Zakon, o którym mowa,

miał własną symbolikę i obrzędowość – zbliżoną „duchem”

do wolnomularskiej, przecież odrębną!

Chętnie o tym kiedyś napiszemy na łamach

„Wolnomularza Polskiego”. Na koniec powiedz,

czy w ciągu minionych 20 lat zmienił się

stosunek Polaków do masonerii? Jakie jest twoje

doświadczenie jako redaktora „Ars Regia”, badacza

dziejów masonerii oraz ujawnionego wolnomularza?

- Zmieniło się bardzo wiele. Nie wiem, w jakim stopniu

przyczynili się do tego ludzie tacy jak ja czy redakcja

„Wolnomularza Polskiego”. „Ars Regia” zawsze traała

do wąskiego grona ludzi, jeśli już nie przekonanych,

to przynajmniej otwartych, ciekawych świata. Trudno

byłoby, na przykład, zachęcić doktora Stanisława Kraj-

skiego, żeby zajrzał do „Ars Regia”. Nie wiem, czy za

tą jego niemożnością czytania, dowiedzenia się czegoś

nowego, stoi li tylko intelektualne lenistwo, czy coś in-

nego jeszcze? Może strach przed koniecznością choćby

i niewielkiej korekty własnych poglądów? Gdyby spadł

u nas meteoryt, to zdaniem pana doktora byłoby to za

sprawą masonerii. Jednak, na szczęście, społeczeństwo

uczy się – w przeciwieństwie do panów Krajskich. Zmiany

w polskim społeczeństwie zaszły bardzo daleko. Świadczy

o tym chociażby odbiór dwóch najnowszych wystaw

poświęconych masonerii. Oprócz wystawy „Legenda

Mistrza Hirama”, zorganizowanej latem 2012 roku w Mu-

zeum Etnogracznym w Warszawie, przypomnę jeszcze

wystawę masońską otwartą jesienią 2008 roku w Toruniu,

w Muzeum Okręgowym, oraz stałą ekspozycję poświę-

coną „Sztuce Królewskiej” w Muzeum Mazowieckim w

Płocku. Niewielka salka prezentująca, zwykorzystaniem

multimediów, dzieje masonerii w Płocku na tle historii

Polski i świata, to pierwsze takie wydarzenie i miejsce

w rodzimym muzealnictwie. Autorką oprawy multime-

dialnej jest uzdolniona artystka z Warszawy, pani Ewa

Świder. Ona również przygotowała niezwykle oryginalną

scenograczną oprawę wielkiej wystawy wMuzeum

Narodowym w Warszawie, zatytułowanej „Loża jako

obraz świata”, zaplanowanej na początek przyszłego, 2014

p i s m o p r Z y J a C i ó ł s Z t u K i K r ó l e w s K i e J

26 n a s z a r o z m o W a

roku. To oznaki zainteresowania fenomenem masonerii,

wykraczające poza pogoń za jakąś sensacją.

Cieszy fakt, że instytucje takie jak muzea, biblioteki

czy archiwa starają się wyjść naprzeciw tym

zainteresowaniom.

- Warto również wspomnieć, że po dwudziestu latach

utrzymywania statusu obserwatora Uniwersytet im. Adama

Mickiewicza w Poznaniu zdecydował się na członkostwo

wAMMLA, czyli Stowarzyszeniu Muzeów, Bibliotek iAr-

chiwów Wolnomularskich działającym przy Radzie Europy.

A przecież, gdy z początkiem lat 90. w poznańskim Muzeum

Narodowym z inicjatywy jego dyrektora, profesora Kon-

stantego Kalinowskiego, miała powstać stała ekspozycja po-

święcona „Sztuce Królewskiej”, wybuchł skandal i profesora

Kalinowskiego okrzyknięto ateistą iwrogiem Kościoła. Nie

wspominam już głośnej sprawy muzeum wolnomularstwa

wDobrzycy – idei pogrzebanej w 2004 roku przez wielko-

polską Ligę Polskich Rodzin i osobiście panią Barys, byłą

już – na szczęście - radną z Leszna. Podobna atmosfera

przez długi czas panowała wokół zbiorów ciążeńskich.

Jeden zrektorów Uniwersytetu tak bardzo wstydził się tej

kolekcji masoników, że gotów był... oddać ją Niemcom.

Dopiero rozgłos medialny nadany tej sprawie sprawił, że

magnicencja wycofał się z niefortunnego pomysłu.

W jednym z wywiadów kustosz Andrzej Karpowicz

wspominał, że celowo ukrywano eksponaty

masońskie przed opinią publiczną w obawie, że

zostaną rozkradzione albo skonskowane…

- Z tą kradzieżą to nie była przesada. Pewnego anty-

kwariusza niemieckiego złapano na gorącym uczynku,

gdy usiłował wywieźć z Polski bezcenne druki z jeszcze

nie skatalogowanych zbiorów. Inny przykład, z począt-

ku lat 90., na szczęście niedotyczący już naszego kraju.

Druki siedemnastowiecznych różokrzyżowców – rodem

z biblioteki nieświeskiej Radziwiłłów – systematycznie

wykradane z Biblioteki Lenina w Mińsku, chodziły na

aukcjach w Niemczech za kolosalne sumy. Od tamtej pory

zmieniło się bardzo wiele. Archiwiści i bibliotekarze nie

zawsze są specjalistami w tej kwestii, ale wiedzą już, co to

są masonica i że nie należy ich mylić z judaicami. Do mnie

osobiście zwrócili się jakiś czas temu specjaliści z Żydow-

skiego Instytutu Historycznego z prośbą o ekspertyzę

pewnej kolekcji regaliów, skatalogowanych pierwotnie

jako masońskie. Ich wątpliwości były zasadne, ponieważ

owe eksponaty nie miały rodowodu wolnomularskiego.

Chodziło, jeśli dobrze pamiętam, o charytatywny Zakon

Synów Przymierza, B’nai B’rith.

Kolejnym dowodem na zmianę klimatu wokół masonerii

jest liczba prac licencjackich, magisterskich i doktorskich,

które dotyczą tego tematu. Przed dwudziestu laty temat

dotyczący masonerii byłby na wielu uczelniach nie do

pomyślenia. Ja byłem pierwszą osobą w Polsce, która ha-

bilitowała się z wolnomularstwa. Zwiększenie otwartości

świata naukowego na zagadnienia związane z masonerią

to olbrzymia zasługa profesora Ludwika Hassa i jego

imponujących naukowych opracowań dotyczących maso-

nerii. Świadomość wokół masonerii zmieniła się na wielu

poziomach. Niestety są wyjątki. Dochodzimy jednak do

momentu, w którym historia zatacza koło. Niedawno pe-

wien utytułowany naukowiec z Poznania zaczął publikować

wprasie, na łamach „Naszego Dziennika”, chciałoby się rzec

„farmazony” (sic!). Nazywał on Konstytucje Andersona

z 1723 roku „niedawno odtajnionymi dokumentami ma-

sońskimi”. Jak może historyk takie głupstwa opowiadać?

A jakie zmiany zaszły w mediach?

- Nie dzwonią już do mnie dziennikarze, żeby zapytać

osatanistyczne praktyki masonów. A jeszcze dwadzieścia

lat temu to się często zdarzało. Nawet jeśli jeszcze są tacy

dziennikarze, to do mnie się nie zgłaszają. Wydaje mi się,

że w pewien sposób przyczyniłem się do tego, żeby po-

kazać dziennikarzom, że o masonerii można rozmawiać

na serio. Ja wszystkich moich rozmówców traktuję bardzo

poważnie, bez względu na to, skąd przychodzą. Staram się

też uczulać na to, że na mnie świat masoński się nie kończy.

Chciałbym, żeby młodsi ode mnie przejęli pałeczkę. Nie

będę przecież żył wiecznie, a w dodatku jestem już nieco

znużony rolą dyżurnego masonologa kraju. Nie brak mi

cierpliwości, ale tłumaczenie tych samych rzeczy po raz

sto pierwszy może być męczące. Dlatego spore nadzieje

wiążę z Instytutem „Sztuka Królewska w Polsce”.

Inną kwestią jest to, na ile środowiska masońskie

chcą się ujawnić…

- Debiut Sióstr w audycji „Babilon” w TVN 24 był nie-

zwykle udany! Im więcej osób będzie mówić o masonerii

sensownie i otwarcie, tym lepiej. Dodam jeszcze, kończąc

wątek przemian w świadomości, że wolnomularstwo

trało do polskich podręczników szkolnych – także, choć

nie tylko, za moją sprawą. Dotyczy to podręczników dla

gimnazjalistów i licealistów, rozdziałów na temat XVIII-

wiecznych ruchów lozocznych, naukowych i stowa-

rzyszeniowych. Udało się więc przełamać czarną legendę

masonerii. Problemem bywa nie tylko demonizowanie,

ale również lekceważenie masonerii i nazywanie jej „har-

cerstwem dla starszych panów”. Ten opis nie wyczerpuje

wielowymiarowego zjawiska, jakim jest „Sztuka Królewska”.

Masoneria to sposób na życie.

- Jestem wolnomularzem od 1987 r. i dla mnie też naj-

krótsza denicja masonerii to „sposób na życie”. Dobrze

działająca loża ma zbawienny wpływ na człowieka.

Loża to budowla, która się solidnie trzyma w XXI

wieku. To nie my jesteśmy wariatami, tylko świat wokół

jest zwariowany.

Dziękuję za rozmowę.

Adam W. Wysocki

W o l n o m u l a r z P o l s k i w i o s n a 2 0 1 3 • n u m e r 5 4

n a s i w i e l C y

























akt, iż ludzie z najbliższego oto-

czenia Marszałka, bojownicy

zPolskiej Organizacji Wojsko-

wej (POW) i działacze PPS tworzyli

trzon organizowanej od października

1920 roku Wielkiej Loży, nie pozo-

stał bez wpływu na ideowy charakter

obediencji. Z czasów terrorystycz-

nej walki z caratem przed wybuchem

Iwojny, z epoki legionów Piłsudskiego

i pierwszych lat powojennych „ojco-

wie założyciele” wynieśli ideę liberum

conspiro – wolności konspiracji, choć

nieobce im były również zasady po-

zytywistycznej „pracy u podstaw”,

jakie reprezentował twórca polskiej

psychiatrii humanistycznej i orga-

nizator szpitala w Tworkach, Rafał

Radziwiłłowicz. W jakiejś mierze

wielcy mistrzowie Radziwiłłowicz

iStrug reprezentowali owe dwie wiel-

andrZeJ strug

wolnomularZ BeZ ZłudZeń

P R O f . d R h A B . T A d E u S Z C E G I E L S K I

p i s m o p r Z y J a C i ó ł s Z t u K i K r ó l e w s K i e J

28 n a s i w i e l C y

kie, konkurujące ze sobą tendencje

ideowe, charakterystyczne dla polskiej

inteligencji XIX i pierwszej połowy

XX wieku: pozytywistyczną i roman-

tyczną.

rzywódca polskiej masonerii wla-

tach 1922-29 Andrzej Strug był

niewątpliwie romantykiem, przecież

romantykiem na wskroś nowoczes-

nym, jeśli idzie o język jego sztuki,

osposoby komunikowania się ze spo-

łeczeństwem. Wierzył w moc sprawczą

literatury, ale także w propagandową

siłę mediów: kina i wysokonakładowej

prasy. Gdyby dożył epoki telewizji,

byłby na pewno zafascynowany tym

medium; na razie poświęcał się sce-

nariuszom lmowym (był współau-

torem wybitnego lmu Mocny czło-

wiek, reżyserowanego w1929 roku

przez Henryka Szaro). Jego powieści

tworzyły niemal gotowe scenariusze

lmowe, toteż Dzieje jednego pocisku

(1910) ekranizowane były dwukrot-

nie: w1963 roku w telewizji, zaś

w1981 roku przez Agnieszkę Hol-

land. W 1927 roku Ryszard Ordyński

nakręcił Mogiłę nieznanego żołnierza

na podstawie powieści Struga o tym

samym tytule, zaś w latach 1929-1930

powstały dwa kolejne obrazy oparte

na tekstach pisarza: Grzeszna miłość

w reżyserii Mieczysława Krawicza

oraz Niebezpieczny romans Michała

Waszyńskiego. Fortuna kasjera Śpie-

wankiewicza, powieść, według której

powstał lm Waszyńskiego, była też

podstawą scenariusza lmu Fortu-

na z 1972 roku, w reżyserii Heleny

Amiradżibi-Stawińskiej.

tradycją romantyczną łączy-

ła Struga wiara w skuteczność

konspiracji politycznej i wojsko-

wej, podjętej dla dobra Ojczyzny.

Był członkiem PPS od 1895 roku;

wstąpił do tej partii jako dwudziesto-

czterolatek, by pozostać jej wiernym

do końca życia. Po rozłamie w PPS

związał się z jej niepodległościowym

odłamem, PPS-Frakcją Rewolucyjną,

oraz z osobą Józefa Piłsudskiego.

W latach poprzedzających wybuch

wojny światowej był członkiem Związ-

ku Walki Czynnej i Związku Strzele-

ckiego. Później (1914-1915) walczył

w I Brygadzie Legionów Polskich,

a w latach 1916-1918 w szeregach

konspiracyjnej Polskiej Organizacji

Wojskowej. W Tymczasowym Rządzie

Ludowym Republiki Polskiej, ukon-

stytuowanym z początkiem listopada

1918 roku, piastował funkcję wicemi-

nistra propagandy. Po zakończeniu

wojny działał w kilkunastu różnych

strukturach politycznych i wojsko-

wych, tworzył organizacje zarówno

jawne, jak i niejawne. Do pierwszych

należało Towarzystwo Uniwersytetu

Robotniczego, Związek Polskiej In-

teligencji Socjalistycznej, do drugich

organizacja polityczna o nazwie „444”

(1918-1923) oraz Wielka Loża Naro-

dowa. Po przewrocie majowym, kiedy

drogi Struga i Piłsudskiego zaczęły

się wyraźnie rozchodzić, był Strug

senatorem z listy PPS (1928-1930),

a w latach 1931-1937 członkiem Rady

Naczelnej PPS.

ako Wielki Mistrz w drugiej kaden-

cji Wielkiej Loży Andrzej Strug

wniósł do masonerii wiarę w politycz-

ny geniusz Józefa Piłsudskiego, jego

rolę jako zwornika młodego państwa

polskiego oraz wiarę w możliwość

budowy w odrodzonej Rzeczypospo-

litej społeczeństwa demokratyczne-

go, czy, jak powiedzielibyśmy dziś,

obywatelskiego. Pod tym względem

postawa Struga nie różniła się od re-

prezentowanej przez gros ówczes-

nych wolnomularzy. Ta podwójna

wiara, wktórej pojawi się z czasem

rysa, przebija znajstarszego zacho-

wanego dokumentu programowego

Wielkiej Loży Narodowej, datowa-

nego 27 stycznia 1921 roku. Powstał

on wzwiązku zwizytą Piłsudskiego

wParyżu, przygotowywaną przez braci

Władysława Baranowskiego (1885-

1940) i Bolesława Wieniawę-Dłu-

goszowskiego (1881-1942) [patrz

zdjęcie str. 29]. Obaj dygnitarze, dyplo-

mata Baranowski i doktor medycyny,

poeta, zarazem ocer Długoszowski

(długoletni adiutant Piłsudskiego),

należeli do warszawskiej loży Wale-

rian Łukasiński. Na polecenie Piłsud-

skiego ustalili listę ocerów, którym

zaproponowano wstąpienie do loży.

Na razie zwracali się do Wielkiego

Wschodu Francji zgorącym apelem,

by Francuzi przyjęli Piłsudskiego jak

brata-wolnomularza (choć nim nie

jest – sic!) i „wpływami swoimi poparli

W o l n o m u l a r z P o l s k i w i o s n a 2 0 1 3 • n u m e r 5 4

n a s i w i e l C y

[Jego] poczynania [...], albowiem

od tego, z czym powróci do Polski,

zależeć będzie jaka ta Polska w najbliż-

szym czasie będzie”. I wyjaśniali, iż

„upadek lub porażka Piłsudskiego nie

byłaby zmianą osoby w rządzie Rze-

czypospolitej Polskiej, lecz oznaczały

głęboką i zasadniczą zmianę w istocie

i charakterze samego państwa”.

ndrzej Strug podpisał się naj-

prawdopodobniej pod tym

dokumentem. Jego zaś wiarę w siłę

nie wodza, lecz głosu wyborczego

pojedynczego obywatela, a poprzez

ten głos w potęgę demokracji, wyrażał

dokument programowy Wielkiego

Warsztatu Polskiego, organu zarzą-

dzającego Wielką Lożą Narodową,

datowany 6 października 1922 roku.

W związku z zaplanowanymi na ten

miesiąc wyborami do Sejmu i Sena-

tu, kierowana przez Struga Wielka

Loża wzywała braci do „czynnego

poparcia” tych wszystkich partii

istronnictw, „które realizują ideał

Wolności, Równości, Braterstwa, to-

lerancji religijnej i narodowościowej,

oraz miłosierdzia pojętego w duchu

nowoczesnym jako program reform

społecznych”. Ale samo oddanie głosu

nie wystarczy: „władze wolnomu-

larskie wymagają, aby Bracia [...]

wokresie przedwyborczym wytężyli

siły dla oświecenia w duchu swych

ideałów środowiska, w którym żyją

i pracują”. „Nie wolno im uchylać się

od pracy agitacyjnej i technicznej

– dodaje dokument – przeciwnie –

choćby Brat był człowiekiem bezpar-

tyjnym [...] stanąć winien tam, gdzie

mu sumienie nakaże”.

apewne uznamy dziś za naiwną

ową wiarę liderów masonerii, iż

garstka ludzi będzie w stanie wpłynąć

na bieg wydarzeń. Do podobnego

wniosku dojdzie z czasem i sam Wielki

Mistrz. Pytanie przecież, czy istniała

jakaś alternatywa? Jeśli odrzucimy

kult Marszałka, a także zwątpimy

wdemokrację – cóż nam zostanie?

Nie ma przecież powodu, by kwe-

stionować naczelną myśl wyrażoną

wmanifeście, który musiał wyjść spod

pióra samego Struga: demokratyczne

ideały Wolności, Równości i Brater-

stwa mogą być realizowane tylko

wsytuacji pluralizmu politycznego

ispołecznego. Wielki Warsztat wyraża

radość z tego, że pluralizm ten istnieje.

Równocześnie apeluje o zachowanie

norm etycznych w życiu publicznym,

o przestrzeganie czystości wyborów.

Na koniec zaś wyraża troskę, by nie

przenosić sporów partyjnych na łono

lóż; przeciwnie, bracia powinni pamię-

tać, że nie przestają być wolnomula-

rzami w życiu profańskim!

ę wzniosłą atmosferę niszczy de-

nitywnie zabójstwo Gabriela

Narutowicza w dniu 16 grudnia 1922

roku [90. rocznica zabójstwa – fotorepor-

taż patrz str. 34-35]. Tragedia w gma-

chu Zachęty spowodowała – jak głosi

komunikat Wielkiego Warsztatu z 22

grudnia – „dezorganizację w życiu bra-

terskim”, choć dopatrywać się tu należy

również skutków „niewyrobienia młodej

organizacji”. Sytuację „pod względem

państwowo-narodowym i społecznym”

WW uznał za „wyjątkowo krytyczną”.

Dość, że kierownicze to gremium posta-

nowiło „nadać Wielkiemu Mistrzowi do

dnia 1 maja 1923 roku pełnomocnictwa

specjalne, a mianowicie:

1) prawo zamiany na stanowiskach

Czigodnych Świateł i urzędników

w poszczególnych lożach;

2) prawo reorganizacji lóż włącznie



p i s m o p r Z y J a C i ó ł s Z t u K i K r ó l e w s K i e J

30 n a s i w i e l C y

zuśpieniem całej loży;

3) prawo represji w stosunku do po-

szczególnych braci [...]”.

braku zachowanych źródeł nie

wiemy, czy i w jakim stopniu

wielki mistrz Andrzej Strug wy-

korzystał specjalne prerogatywy

przysługujące mu do maja roku

następnego. „Porządki” na wielką

skalę zaprowadził w obediencji

dopiero następca Struga w fotelu

wielkomistrzowskim, Stanisław

Stempowski (1870-1952), pisarz

i działacz oświatowy, wieloletni to-

warzysz życia Marii Dąbrowskiej.

Na czystkę z 1928 roku, w wyni-

ku której usunięto z wolnomular-

stwa większość rozpolitykowanych

przedstawicieli rządzącej sanacji,

Stempowski otrzymał dodatkowe

pelnomocnictwa. Spełnił obowiązek,

na który z jakichś powodów nie stać

było Andrzeja Struga.

ielki Mistrz Andrzej Strug

przyjął imię zakonne Stani-

sław Borszowski; ze swej funkcji

ustąpił najpóźniej pod koniec 1928

roku. Już rok wcześniej zaangażował

się w budowę struktur Rytu Szko-

ckiego Dawnego Uznanego, z Radą

Najwyższą jako organem kierującym

tą strukturą „czerwonej” masonerii.

Wyższe stopnie wtajemniczenia na-

dał bratu Borszowskiemu pomiędzy

lipcem 1919 roku a październikiem

roku następnego wspomniany tu

już Władysław Baranowski. Strug

-Borszowski szybko awansował w

strukturach Zakonu i prawdopodob-

nie już w roku 1920 uzyskał godność

Suwerennego Wielkiego Koman-

dora Rady Najwyższej dla Polski.

Waktywności Struga na nowym dla

niego polu, zabiegach podjętych w

1923 roku, aby Rada Najwyższa dla

Polski uzyskała poparcie zwierzch-

nika Rytu w Stanach Zjednoczo-

nych Johna Cowlesa i uznanie ze

strony Amerykanów, manifestuje

się wyraźny dystans do prób uczy-

nienia z wolnomularstwa polskiego

dyskretnego, zarazem skutecznego

narzędzia demokracji.

litarny Ryt Szkocki Dawny Uzna-

ny plasuje się – niezależnie od

swej kwazidemokratycznej ideologii

– na antypodach idei powszechne-

go braterstwa ludzi złączonych ideą

wolności. „Szkoci” to błędni rycerze,

potomkowie rycerzy-zakonników wal-

czących w Ziemi Świętej. Nie ulega

przecież wątpliwości, że swój udział

w pracach Rady Najwyższej Strug

widział jako niepowtarzalną szansę

na zyskanie dla Polski potężnych

sojuszników, takich jak wizytujący

Polskę wpaździerniku 1928 roku

Komandor Rady Najwyższej Dys-

tryktu Południowego Rytu Szkockie-

go Dawnego Uznanego John Henry

Cowles. Warszawska wizyta wielkiego

komandora z Waszyngtonu stanowiła

niewątpliwy sukces jego polskiego od-

powiednika – i owocowała raportem

bardzo przychylnym dla gospodarzy.

Strug nawiązał kontakt z Cowlesem

za pośrednictwem Hipolita Gliwica

(1878-1943), wybitnego wolnomu-

larza organizującego od 1922 roku

jako charge d’aaires polskie poselstwo

wstolicy Stanów Zjednoczonych.

ok 1929 miał być ostatnim

wtrwającej zaledwie od 1915

roku aktywności wolnomularskiej

Andrzeja Struga. Apogeum jego lo-

żowej kariery przypada na lata 1926-

1928. Wdniu 2 października 1926

roku Wielki Warsztat Wielkiej Loży

Narodowej jednomyślnie postano-

wił „poświęcić dzień 22 październi-

ka uczczeniu Wielkiego Komandora

Br. Borsowskiego z powodu 25-lecia

Jego działalności literackiej” – i na-

dać mu „w uszanowaniu Jego zasług

dla wolnomularstwa polskiego tytuł

Wielkiego Mistrza Honorowego”. Po

udanej wizycie Johna Cowlesa w War-

szawie, Andrzej Strug na przełomie

kwietnia i maja roku następnego udaje

się do Paryża na IV Konferencję Rad

Najwyższych – gdzie spotyka po raz

ostatni Cowlesa. Wielki Komandor

Rady Najwyższej USA wgrudniu 1929

roku informuje Struga o zamiarze po-

święcenia w waszyngtońskiej świą-

tyni Rytu oddzielnych pomieszczeń

poszczególnym Radom Najwyższym

– w tym „najwspanialszej” masonerii

polskiej. Ma nadzieję, że przy poświę-

ceniu tego swoistego muzeum będzie

mógł „towarzyszyć jakiejś osobie wy-

delegowanej z Polski”.

a ten list Suwerennego Wielkie-

go Komandora jego polski ko-

lega najprawdopodobniej nie odpo-

wiedział. Dlaczego tak się stało – nie

wiemy. Stanisław Stempowski, który

przejął funkcje Struga także wRycie

Szkockim, pisał w liście do Cowlesa

w kwietniu 1930 roku: „Brother An-

drzej Strug retired and served you

long and faithfully, and I presume

felt that he had done his duty and

was entitled to a rest” („Brat Andrzej

Strug przeszedł w stan spoczynku,

służył Wam długo i wiernie; niech mi

będzie wolno wyrazić przekonanie, że

wykonawszy swój obowiązek zyskał

on tytuł do odpoczynku”).

aurka wystawiona przez Stanisła-

wa Stempowskiego była de facto

epitaum dla wybitnego wolnomula-

rza, który nie mogąc realizować swych

projektów za pośrednictwem wolno-

mularstwa – zrezygnował zniego iza-

czął szukać nowych dróg i sposobów

działania. Tym nowym projektem stała

się powołana jeszcze w 1921 roku Liga

Obrony Praw Człowieka i Obywatela,

na czele której Strug stanął w 1935

roku. Kierował tą organizacją do 1936

roku – aż do momentu, w którym cięż-

ka choroba nerek uniemożliwiła mu

wypełnianie obowiązków. Liga, której

zadaniem było już nie budowanie de-

mokracji w II Rzeczypospolitej, lecz

próba ratowania jej resztek przed na-

rastająca falą autorytaryzmu, była solą

w oku sanacyjnej władzy – zapewne

także z powodu związków stowarzy-

szenia z partiami lewicowymi. Zakaz

działalności Ligi przyszedł w 1937

roku. Być może jednak dopiero śmierć

Struga 9grudnia 1937 roku, postaci

niezwykle w Polsce popularnej i sza-

nowanej, rozwiązała ręce premierowi

Felicjanowi Sławoj-Składkowskiemu

(1885-1962), który po delegalizacji

Ligi przystąpił do opracowania zakazu

dla organizacji wolnomularskich. #

W o l n o m u l a r z P o l s k i w i o s n a 2 0 1 3 • n u m e r 5 4

n a s i w i e l C y

ycie Jerzego Stefana Langroda (1903-1991) to

pozornie dość typowa opowieść o krakowskim

inteligencie. Ukończył elitarne gimnazjum im.

Króla Jana Sobieskiego. Będąc młodzieńcem, walczył

oniepodległość Polski. Studiował prawo oraz lozoę na

Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1927 r. habilitował się z

administracji i prawa administracyjnego na Wydziale Nauk

Politycznych i Społecznych Wolnej Wszechnicy Polskiej

w Warszawie. W 1931 r. habilitował się z tego samego

zakresu na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego.

W tym samym roku został wpisany na listę krakowskich

adwokatów. Do czasu wojny kierował Katedrą Prawa

Administracyjnego i Nauki Administracji UJ. Spod jego

pióra wyszło wiele cennych prac naukowych.

o wszystko niewątpliwie budzi szacunek, lecz jeszcze

nie zaskakuje. Na lata jego życia przypadła II wojna

światowa. To doświadczenie niezwykłe, a jednak odebrane

nie tylko przez Langroda, lecz przez całe jego pokolenie. Po

wojnie, jak wielu innych, z powodów politycznych musiał

udać się na emigrację. Jak spora część Polaków opuszcza-

jących kraj, udał się do Francji. Czynili tak już emigranci

popowstaniowi w XIX wieku. Ale, uwaga!, wtym miejscu

kończy się opowieść o szacownym profesorze, dzielącym

dole i niedole swojego środowiska i całego pokolenia.

Teraz przyjrzymy się temu, co czyni naszego bohatera

człowiekiem niebanalnym.

biograę Langroda wpisuje się przynależność

do wolnomularstwa. Próg krakowskiej loży Prze-

sąd Zwyciężony przekroczył pomiędzy 25 października

a13grudnia 1936 r. Loża ta wznowiła swoją działalność

zaledwie rok wcześniej. Jej korzenie sięgają czasów stanisła-

wowskich. Wspaniale rozwinęła swoją działalność w okresie

przynależności Krakowa do Księstwa Warszawskiego,

JerZy steFan

langrod

żyCie masona JaKo gotowy

sCenariusZ na Film

d R ł u K A S Z T O m A S Z S R O K A











p i s m o p r Z y J a C i ó ł s Z t u K i K r ó l e w s K i e J

32 n a s i w i e l C y

ale później władze zaborcze wymusiły jej zamknięcie. Na

ponowne „zapalenie świateł” przyszło więc czekać około

100 lat. Pozornie także i w tym fakcie trudno dostrzec coś

niezwykłego. Wszak loża ta, liczebnie zdominowana przez

uczonych, zyskała sobie miano profesorskiej. Biorąc jednak

pod uwagę fakt, że cała przedwojenna masoneria polska

skupiała nie więcej jak około 500 osób (różnych zawodów

i stanów), mamy prawo skonstatować, że przywdziewanie

fartuszków nie stało się zjawiskiem masowym. Postawa

Langroda, który przyjął imię zakonne Stefan Łaniewski,

wskazuje, że mimo udanego – przynajmniej pod względem

materialnym i zawodowym – życia, czuł się niezaspokojony.

Poszukiwał wartości, których nie znalazł w samej nauce

lub religii. W zaledwie rok od wstąpienia do loży Langrod

został jej przewodniczącym, czyli Czcigodnym Mistrzem.

Nie sposób potraktować tego wydarzenia, jako czegoś

standardowego. To raczej wyjątek.

trakcie działań wojennych Langrod, oficer Pierw-

szej Dywizji Grenadierów, został ranny. Trafił do

niemieckiego obozu jenieckiego w Edelbachu w Austrii.

Obozowy rygor i niepewność jutra go nie złamały. Za-

łożył tam tajne Studium Prawa dla Oficerów Polskich,

z pełnym programem nauczania. W roli wykładowców

zaangażował więzionych wraz z nim profesorów francu-

skich, m.in. Eiseimanna ze Strasburga, Vedela z Tuluzy,

Hemarda z Lille. Informacja o niespotykanym w skali

międzynarodowej studium wydostała się na zewnątrz.

W geście solidarności ludzie z różnych stron świata

zaczęli nadsyłać książki, których uzbierało się około 100

tysięcy. Własną uczelnię zorganizowali również Francuzi.

Langrod odwzajemnił im ich przysługę i przyjął „etat”

wykładowcy w tej uczelni. Spośród jeńców narodowości

polskiej zgłosiło się ponad 50 słuchaczy (25% ogółu

Polaków). Po czterech latach studiów około 20 oficerów

uzyskało dyplom! Mimo skrajnie trudnych warunków

kadra obydwu obozowych uczelni pilnowała wyso-

kiego poziomu nauczania i dbała o właściwą postawę

etyczną studiujących. W tej sytuacji wydaje się czymś

zrozumiałym, że te obozowe dyplomy respektowano

w powojennej Europie. Honorowały je nawet władze

komunistycznej Polski.

o opuszczeniu oagu Langrod powrócił do Krakowa.

W dalszym ciągu utrzymywał kontakty z profesurą

francuską, która już w warunkach powojennych nie re-

zygnowała z jego usług. Zatem łączył pracę w Krakowie

zwykładami we francuskich uniwersytetach.

Pośród studentów wzbudzał respekt. Maria Łamzaki,

studentka, a później przyjaciółka profesora, po latach

wspominała na łamach paryskiej „Kultury”: „[…] był

czymś w rodzaju «postrachu prerii», włącznie z potężnym

podręcznikiem prawa administracyjnego Kumaniecki –

Langrod – Wachholtz, popularnie zwanym… kobyłą”. Nie

przeszkadzało to studentom podziwiać swego profesora,

który w odpowiednim momencie potrał zażartować,

słynął z nienagannych manier i elegancji. Niejeden student

miał też okazję przekonać się, że surowy profesor miał

gołębie serce. Okazywał je zwłaszcza najbiedniejszym stu-

dentom, których kiepska sytuacja zwracała na siebie uwagę,

nawet na tle ogólnego ubóstwa i szarzyzny powojennego

Krakowa. Maria Łamzaki wspomina dalej: „Ijakież było

zdziwienie, gdy zabiedzony student znajdował w indeksie

zwróconym przez Profesora po potwierdzeniu udziału

wwykładach… pieniądze. Biegł zwrócić, przekonany, że

dostały się tam przez nieuwagę. A to była pomoc człowieka,

który wszystkim ze swojego otoczenia służył”.

ursujący na Zachód i z powrotem profesor spędzał

sen z oczu bezpiece. Jego sytuacji nie polepszały

poglądy polityczne, które wyrażał. Można zakładać, że

władze wiedziały o karcie masońskiej w jego życiorysie

(potwierdzają to badania Norberta Wójtowicza, wskazujące,

że bezpieczniacy, choć nie zdołali przejąć kontroli nad tym

środowiskiem, dobrze poznali jego historię). To również

komplikowało jego położenie. Patriotycznie usposobieni

iprzywiązani do wartości demokratycznych masoni, pisząc

wprost, nie pasowali do konceptu państwa tworzonego po

1945 roku. To zresztą znamienne, że żadna władza totali-

tarna nie toleruje masonów. Raymond Laporte, przyjaciel

z oagu, a później radca Ambasady Francji w Warszawie,

poinformował Langroda o grożącym mu aresztowaniu. Ten,

otrzymawszy ostrzeżenie, zdecydował się na emigrację.

Francuski dyplomata pomógł mu w organizacji wyjazdu.

Inny jego przyjaciel, dr Feliks Mantel, ambasador RP

wWiedniu, przedłużył mu paszport.

a emigracji dość szybko ułożył sobie życie. Godne

warunki materialne gwarantowała mu praca nauczy-

ciela akademickiego. W latach 1959-1977 pełnił funkcję

dyrektora do spraw naukowych Centre National de la

Recherche Scientique w Paryżu oraz profesora francu-

skiego uniwersytetu w Saarbrücken. W ostatnich latach

pracy zawodowej prowadził seminarium dyplomowo-

doktoranckie nauki o administracji w École Pratique des

Hautes Études Economiques et Sociales w Paryżu.

Niejeden student miał też okazję przekonać

się, że surowy profesor miał gołębie serce.

Okazywał je zwłaszcza najbiedniejszym

studentom, których kiepska sytuacja zwracała

na siebie uwagę, nawet na tle ogólnego ubóstwa

i szarzyzny powojennego Krakowa.

W o l n o m u l a r z P o l s k i w i o s n a 2 0 1 3 • n u m e r 5 4

n a s i w i e l C y

Trudy przeżytej wojny i przymusowa emigracja nie

ostudziły jego zapału i nie poskromiły pragnienia

pomagania innym. W swoim domu gościł działaczy

polonijnych oraz studentów polskich podejmujących

studia lub staże zagraniczne. Wstawiał się za swymi pod-

opiecznymi, wystawiał im referencje i pomagał wuzy-

skaniu stypendiów. Nierzadko wypłacał je z własnej

kieszeni. Zorganizował pomoc dla oar stanu wojennego

w Polsce. Wskutek jego zabiegów w Paryżu powstała

Wolna Wszechnica Polska – Université Indépendente

Polonaise à Paris. Ta niepowtarzalna placówka miała

siedzibę uLangrodów przy Boulevard Prerie. Wykłady

odbywały się wnajróżniejszych miejscach. Wreszcie

Langrod przyczynił się do otwarcia w Paryżu loży nr679

Kopernik – Macierzysta Loża Polska.

roskę Polaków budziło to, że w chwili otwarcia loży

dominowali w niej obcokrajowcy. Tymczasem miała

ona służyć kultywowaniu polskich tradycji masońskich

ipodtrzymywać łączność między kolejnymi pokoleniami

polskich wolnomularzy. Wysiłki szły więc w kierunku po-

lonizacji tej loży. Stało się to łatwe o tyle, że każdego roku

zasilało ją przynajmniej kilku Polaków. Z czasem pozycja

Kopernika stała się na tyle stabilna, że jej członkowie

podejmowali inicjatywy zakrojone na szerszą – międzyna-

rodową skalę. Loża pełniła funkcję łącznika w utworzonej

w 1965 roku nieformalnej Wspólnocie Wolnomularzy

Polskich. Instytucja ta zrzeszała wolnomularzy z Anglii,

Australii, Belgii, Brazylii, Francji, Holandii, Italii, Izraela,

Kanady, Stanów Zjednoczonych oraz Wenezueli. Do rangi

symbolu urosła wizyta, którą w Paryżu złożył Tadeusz

Gliwic. W rozmowie z Langrodem poinformował go, że

od dwóch lat, tj. od 12 lutego 1961 roku, w Warszawie

działa Loża – Matka Kopernik. Była to w zasadzie jedyna

w świecie loża działająca w sposób tajny, co wynikało

zobaw przed inwigilacją przez Służbę Bezpieczeństwa.

Tym niemniej już sam fakt, że w ogóle mogło dojść do

wznowienia prac warsztatowych w stolicy Polski, musiał

napawać optymizmem. Odtąd masoni polscy pracujący

nad Sekwaną mieli świadomość, że równolegle z nimi

pracują bracia nad Wisłą. Na przełomie lat 80. i 90. XX

wieku niektórzy z braci zdobywających szlify we Francji

wrócili do kraju i wsparli dzieło odbudowy tutejszej

Sztuki Królewskiej.

angrod po kilku dekadach intensywnej działalności miał

prawo czuć się spełnionym. Uznał, że odpowiedzial-

ność za lożę powinno przejąć młodsze pokolenie. W1980

roku opuścił więc fotel przewodniczącego. W uznaniu jego

zasług bracia powierzyli mu funkcję przewodniczącego

honorowego. Zmarł 24 grudnia 1990 roku w Paryżu. Zo-

stał pochowany na cmentarzu polskim w Montmorency.

Upamiętnia go tablica na budynku przy ul. Karmelickiej 9,

który był jego domem rodzinnym. W tej samej kamienicy,

jego ojciec prowadził kancelarię adwokacką.

Uważam, że już ta garść niezbornych myśli, które mam

okazję przedstawić na tych łamach, potwierdza tezę

zawartą w tytule, iż życie Langroda było niezwykłe i mogłoby

posłużyć za scenariusz lmu. Mam jednak świadomość,

że jestem niepoprawnym optymistą. Póki co brakuje nam

choćby szkicu biogracznego Langroda, który obejmowałby

wszystkie sfery jego aktywności. Na przygotowanie pełnej

biograi zapewne przyjdzie poczekać dłużej. Jej opracowanie

winny poprzedzić rozpisane na dłuższy czas skrupulatne

kwerendy w archiwach polskich i zagranicznych. Trzeba

uwzględnić jego udział w walce o niepodległość Polski,

wkład w rozwój nauk prawnych i administracyjnych, obec-

ność wśrodowisku krakowskiej inteligencji, członkostwo

w loży Przesąd Zwyciężony i wreszcie działalność emigra-

cyjną, w tym współtworzenie paryskiej loży Kopernik. Od

historyków o wiele większe zainteresowanie Langrodem

przejawiają prawnicy. Nie brak rozpraw nawiązujących do

jego dorobku naukowego. W 2011 roku w Paryżu odbyła

się konferencja: „Zagadnienia teorii i praktyki współczesnej

administracji w świetle spuścizny profesora Jerzego Stefana

Langroda”. Prawników nie trzeba przekonywać, że Langrod

wart jest zainteresowania. Szkoda jednak nie wykorzystać

szansy jego przedstawienia szerszemu gronu odbiorców.

Chodzi tu zwłaszcza o młodzież, której znaczna część pilnie

poszukuje wzorców życia niesztampowego, lecz jednocześnie

zakotwiczonego w uniwersalnych wartościach.

Autor pracuje w Instytucie Historii

Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie

Bibliograa:

Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Teki osobowe pracowników

naukowych Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1850 – 1939: Langrod

Jerzy, sygn. S II 619.

Chajn L., Polskie wolnomularstwo 1920-1938, Warszawa 1984.

Hass L., Masoneria polska XX wieku. Losy, loże, ludzie, Warszawa 1996.

Hass L., Wolnomularze polscy w kraju i na świecie 1821-1999. Słownik biogra-

czny, Warszawa 1999.

Langrod J., Studium prawa dla ocerów polskich w obozie jeńców w Edelbachu

1940-1945. Historia i sprawozdanie, streszczenie w „Nauce i sztuce”, nr 9,

Warszawa–Wrocław 1946.

Łamzaki M., Jerzy Stefan Langrod (1903-1990), „Kultura”, nr 3/522, 1991.

Relacje pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego o ich losach osobistych

i dziejach uczelni w czasie drugiej wojny światowej, oprac. J. Michalewicz,

Kraków 2005.

Langrod po kilku dekadach intensywnej

działalności miał prawo czuć się spełnionym.

Uznał, że odpowiedzialność za lożę powinno

przejąć młodsze pokolenie. W 1980 roku

opuścił więc fotel przewodniczącego.

p i s m o p r Z y J a C i ó ł s Z t u K i K r ó l e w s K i e J

34 w C Z o r a J i d Z i ś

pod ZaCHĘtą nieBo

płaKało

0 lat wcześniej było o wiele

mroźniej. Ze śniegu można było

lepić kule i rzucać w Gabriela

Narutowicza. Pierwszego Prezydenta

niepodległej RP… 16 grudnia 2012

roku pod Zachętą rozlały się wielkie

kałuże. I padał deszcz. Czy to niebo

płakało? I nie było żadnego słowa

nienawiści. Nawet miecz, który wy-

stawał z torby jakiegoś młodzieńca

na przystanku autobusowym nie był

„mieczykiem Chrobrego”, symbolem

przedwojennego ONR, lecz orężem ja-

kiegoś natchnionego „rekonstruktora”.

Na początku zaśpiewaliśmy Jeszcze

Polska nie zginęła. Nieźle poszło przy

podkładzie muzycznym. A ja myślami

przeniosłam się do ciepłej Italii, gdzie





W o l n o m u l a r z P o l s k i w i o s n a 2 0 1 3 • n u m e r 5 4

w C Z o r a J i d Z i ś

wśród Legionów Dąbrowskiego naro-

dził się hymn Polski: mason napisał

słowa, mason skomponował muzykę,

o masonie, co to „z ziemi włoskiej do

polskiej” szedł była mowa. Wiec był

oczywiście polityczny, politycy nawet

specjalnym autobusem na spotkanie

przyjechali, śpiesząc się jak zwykle

do Sejmu. Narutowicz wtedy też się

śpieszył, aby zdążyć złożyć prezyden-

cką przysięgę. Zdążył, zdążył także

do Zachęty, by spotkać się ze swoim

Przeznaczeniem, czyli zabójcą Eligiu-

szem Niewiadomskim.

Mało było ag pod Zachętą. Najwię-

cej Demokratów. Podeszłam do prze-

wodniczącego Andrzeja Celińskiego

zwizytówką „Wolnomularza Polskie-

go”. Wziął, przeczytał, uśmiechnął się.

– A czy pani wie, że Jan Józef Lipski,

wolnomularz, był moim wujem? Wstyd.

Nie wiedziałam. – A on nigdy mi o tym

nie powiedział – ciągnął Pan Andrzej.

– Choć miałem wrażenie, że zbliżał

się pod koniec życia do tego. Umówi-

liśmy się z szefem Demokratów, że

kiedyś porozmawiamy: o demokracji,

o mowie nienawiści i miłości, o wuju

– wolnomularzu także.

Pod Zachętą zapłonęło mnóstwo

zniczy. Prezydent Narutowicz patrzył

ze swego portretu na te lampki i le-

ciutko się uśmiechał; on już wie, co

jest ważne i nieważne, wieczne iprzej-

ściowe. On już wie. I mnóstwo osób

wpisywało się na tablicy, postawionej

tuż obok portretu prezydenta. Oby

nigdy więcej. Nigdy więcej! W pewnej

chwili dobiegł mnie dźwięk dzwonów,

pewnie z kościoła Świętego Krzyża.

Dzwoniły te dzwony, dzwoniły – dla

wszystkich, dla prezydenta-wolnomu-

larza pewnie też...

MDW

36 w C Z o r a J i d Z i ś

p i s m o p r Z y J a C i ó ł s Z t u K i K r ó l e w s K i e J

Kwiaty dla

KsiĘCia JóZeFa

ierwsza deska, pióra siostry Ewy L., poświęcona została

księciu Poniatowskiemu jako Polakowi, żołnierzowi,

wodzowi. Druga była odtworzeniem Loży Żałobnej,

którą bracia księcia odprawili w Pałacu pod Blachą 199 lat

temu. Podczas agapy wzniesiono toast za pamięć Wielkiego

Polaka. Następnie delegacja, składająca się z przedstawicie-

li wszystkich uczestniczących w uroczystym posiedzeniu

obediencji wolnomularskich, poszła pod pomnik księcia,

stojący przed Pałacem Prezydenckim. Mimo największych

chęci, kwiatów nie udało się złożyć – jest to zabronione z

powodów „smoleńskich”. Zrobiliśmy sobie zatem pamiątkowe

zdjęcie z księciem Poniatowskim na koniu i choinką w tle. Na

pierwszym planie widać storczyk dla księcia, w bukiet wło-

żyliśmy cyrkiel i węgielnicę upieczone własnoręcznie przez

Czcigodną Mistrzynię Gai Aeterny na lożę Jana Zimowego.

Kwiaty wróciły z nami do domu.

Książę Józef Poniatowski przez lat z górą dwadzieścia był

członkiem warszawskiej loży „Świątynia Izys”. Sama loża

narodziła się w kwietniu 1780 r., po podziale loży-matki „Ka-

tarzyna pod Gwiazdą Północną”, która skupiała w tym czasie

ponad 70 adeptów. Powstały w ten sposób trzy różnojęzyczne

warsztaty: francuska (mówię oczywiście o języku, którym

posługiwano się w trakcie prac lożowych) „Bouclier du Nord”,































W o l n o m u l a r z P o l s k i w i o s n a 2 0 1 3 • n u m e r 5 4

w C Z o r a J i d Z i ś

rozmoWa

wawelsKa

br... księcia Józefa Poniatowskiego

z br... Adamem Mickiewiczem,

słynnymi adeptami Sztuki Królewskiej

Br... ks. Józef Poniatowski:

O czym tu dumać

w krypcie, na Wawelu,

bracie Adamie,

- drogi Przyjacielu.

Br... Adam Mickiewicz:

Ciągle pary i pary,

jak gdyby dwójkami

szło się bracie do nieba,

ledwie wniosą mary.

Br... ks. Józef Poniatowski:

Ja z Kościuszką Tadziem,

Ty z wieszczem Słowackim

Sikorski wraz z Piłsudskim,

legionistą chwackim.

Br... Adam Mickiewicz:

Niemiła to liczba

dla brata masona,

my o trójce marzymy

niech ja znowu skonam!

Br... ks. Józef Poniatowski:

Teraz bracie Adamie,

Gramy w inne klocki,

drogie siostry i bracia,

wznieśmy okrzyk szkocki!

Br... Adam Mickiewicz

Radujcie się wszyscy,

Bijcie w Srebrne Dzwony,

że na Wschodzie Wawelu

TRÓJKĄT utworzony!

Wys. kwiecień 2010

czyli Gwiazda Północy, niemiecka „Goin von Eleusis”, czyli

Bogini z Eleusis i właśnie „Świątynia Izys”.

Zacytujmy w tym miejscu najwybitniejszego polskiego

badacza dziejów wolnomularstwa, Ludwika Hassa, który w

swej książce Sekta farmazonii warszawskiej. Pierwsze stulecie

wolnomularstwa w Warszawie (1721 – 1821) ocenia: „W tak

przeprowadzonej reorganizacji szczególnie istotne było powo-

łanie do życia placówki z językiem polskim jako urzędowym.

Stanowiło to bowiem wyłom w dotychczasowej praktyce ru-

chu wolnomularskiego w Rzeczypospolitej, uznającej jedynie

język francuski i niemiecki. Konsekwencją tego posunięcia

było zmniejszenie się pewnej elitarności «sztuki królewskiej»

Przekład na język polski rytuałów i katechizmów lożowych

poszerzał bazę werbunkową «sztuki królewskiej» o rzesze

nie władające swobodnie obcymi językami, był pierwszym

dużym krokiem ku unarodowieniu wolnomularstwa”.

Przez loże przewinęły się dziesiątki nazwisk, w tym wiele

pamiętanych do dziś wybitnych Polaków, patriotów, między

innymi twórców Konstytucji 3 Maja. Kochać ojczyznę swoją

- czytamy w dokumentach lożowych – jest raczej przyrodze-

nia uczuciem aniżeli powinnością. Stać się Ojczyźnie swojej

użytecznym, poświęcać się dobru powszechnemu, ten jest

istotny wolnego mularza przymiot.

Książę Józef Poniatowski miał w tej loży swoje poczes-

ne miejsce, choć dla rzetelności nadmienimy, że nie miał

zbytniego szczęścia w wyborach. Dwukrotnie – w latach

1811 i1812 – przepadł, kandydując do najwyższych władz

obediencji (raz startował nawet z miejsca drugiego!). Za to

po śmierci został doceniony... Wolnomularskie uroczystości

żałobne, które odbyły się w siedzibie Wielkiego Wschodu

Narodowego w Pałacu Mniszchów w roku 1814, były – jak

pisze Ludwik Hass w cytowanym dziele – jednym z najw-

cześniejszych przejawów żywiołowo rozwijającego się kultu

księcia Pepi, symbolu utraconej Niepodległości. Wierny ich

opis dał wybitny przedwojenny badacz wolnomularstwa

polskiego, br... Stanisław Małachowski-Łempicki, w artykule

zatytułowanym: Loża Żałobna mistrza Józefa Poniatowskiego,

napisanym według ceremoniału odnotowanego w zbiorach

rękopiśmiennych Hipolita Skimbrowicza. Jego pierwodruk

nastąpił w piłsudczykowskim piśmie „Droga” (nr 8-10/1927).

Loża „Świątynia Izys”, tak jak i inne loże Królestwa Polskiego,

zakończyła swój żywot w 1822 roku. 13 maja książę namiestnik

Konstanty wydał rozporządzenie zobowiązujące do złożenia

deklaracji wszystkich pozostających na służbie państwowej

o przynależności do konkretnej loży i oświadczenie zobo-

wiązujące składającego do niewstępowania w przyszłości.

Analogicznie postąpiono 7 maja z korpusem ocerskim. Kres

istnienia masonerii na całym terytorium Rosji dało pismo

carskie z 1/13 sierpnia 1822 r., likwidujące wszystkie loże.

Odrodzenie wolnomularstwa na ziemiach polskich nastąpiło

dopiero na początku XX wieku. W.

p i s m o p r Z y J a C i ó ł s Z t u K i K r ó l e w s K i e J

38 s e K r e t y w a r s Z t a t u

loża żałoBna mistrZa

JóZeFa poniatowsKiego

rzy trumnie stało trzech braci

ubranych czarno w kapelu-

szach z krepą na głowach. Ob-

nażone szpady trzymali opuszczone

ku ziemi. Brat stojący od wschodu

miał na piersiach znak mistrzowski –

cyrkiel połączony z węgielnicą, stojący

od zachodu – znak czeladnikowski,

ozdobną kielnię, a stojący od północy

– kielnię uczniowską.

Na ławach siedzieli bracia. Wśród

nich zwracali na siebie uwagę urzęd-

nicy Wielkiego Wschodu we wstęgach

oletowych: namiestnik Wielkiego

Mistrza Jan Potocki, wielcy Dozor-

cowie: zasłużony Osiński i Zabłocki,

Wielki Sędzia – stary generał Piotr

Rezech i Wielki Mistrz Ceremonii

Fechner. Opodal siedzieli członko-

wie Kapituły Najwyższej: sędziwy

Eliasz Aloy, były sekretarz legacji

polskiej w Berlinie; generał Aleksan-

der Rożniecki i senator – kasztelan

Stanisław Małachowski.

Do loży wszedł mężczyzna w star-

szym wieku w płaszczu żałobnym i krzyżu złotym na

piersiach. Był to Najpotężniejszy Wielki Mistrz Wielkie-

go Wschodu Narodowego Polskiego, Stanisław Kostka

Potocki. Wszedł bez zwykłych honorów, poprzedzony

tylko przez mistrza obrzędów, trzymającego oznakę swojej

godności – miecz, na dziś owinięty krepą. Wielki Mistrz

wstąpił na stopnie ołtarza i siadł obok Przewodniczącego.

Przewodniczył uroczystości były szambelan Króla Sta-

nisława Augusta, Najdoskonalszy Mistrz Katedry, Je-

rzy Wilczewski.

Przewodniczący zwrócił się do brata Stanisława Kło-

ssowskiego, w znaczeniu świato-

wym zarządzającego masą Króla

Stanisława Augusta:

- Najpoważniejszy Bracie I Dozor-

co, gdzie się znajdujemy?

- W biegu czasu, Najdoskonalszy

– odparł brat Kłossowski – gdzie

każda upłyniona chwila przypomina

nam wielką myśl przejścia do wiecz-

ności.

- Któż tego przejścia oczekiwać

zdoła bez obaw? – spytał Przewod-

niczący.

- Wolny Mularz w swej doskona-

łości.

- Czy jesteś Wolnym Mularzem?

- Umiem czynić zewnętrzne znaki

i staram się nim być rzeczywiście.

- Jaka jest powinność Wolnomula-

rza, a szczególnie Brata I Dozorcy?

- Przekonać się, czy loża jest dosta-

tecznie opatrzoną.

- Dopełnij bracie, twojej powinności.

Tu brat Kłossowski zwrócił się do

brata Bonawentury Błażowskiego,

w znaczeniu świeckim kasjera generalnego Królestwa

Polskiego i rzekł:

- Przewielebny Bracie II Dozorco, światowi są oddaleni

iloża w zupełnym jest bezpieczeństwie.

Słowa te powtórzył Błażowski bratu Kłossowskiemu,

aten ostatni Przewodniczącemu.

Tu Przewodniczący zstąpił z tronu i prowadzony przez

obydwóch Stuartów stanął przy wielkim ołtarzu i, zapalając

świecę, zaczął:

- Wszystko doczesne upada, sama tylko budowa wolnomu-

larska jest wieczna...



















W o l n o m u l a r z P o l s k i w i o s n a 2 0 1 3 • n u m e r 5 4

s e K r e t y w a r s Z t a t u

Brat Kłossowski zapalił drugą świecę i ciągnął:

- ...Oparta na sile wewnętrznej...

Brat Błażowski, zapalając świecę, skończył:

- ...I niezgasłą pięknością przyozdobiona.

Uczyniwszy znak świecami, zatknął je w ołtarzach ipo-

wrócili na swoje miejsca.

- Najpoważniejszy Bracie I Dozorco! – odezwał się z tronu

Przewodniczący – gdzie Mistrz Katedry zasiada?

- Na wschodzie u źródła światłości, skąd niewyczerpana

jasność wypływa.

- Gdzie Bracia Dozorcowie?

- Na zachodzie, gdzie się wschodnie odbija światło.

- Przewielebny Bracie II Dozorco! Czym Wolny Mularz od

światowego różnić się powinien?

- Nienagannym życiem, wierną przyjaźnią i uprzejmą miłoś-

cią ku wszystkim ludziom, mianowicie zaś ku braciom swoim.

- Jakże więc żyć powinien?

- Godnym światła, które otrzymał.

- Jak ma umierać?

- Bez trwogi.

Rozległo się uderzenie zegara.

Stuartowie podeszli do trumny i odsłonili portret woj-

skowego. Był to portret Józefa Poniatowskiego, Mar-

szałka Francji.

- Która jest godzina? – ciągnął brat Wilczewski.

- Zachód słońca – odparł I Dozorca.

- Czy bracia zwykli zgromadzili się o tej porze?

- Nie, Najdoskonalszy, lecz jeden z nas spoczął na wieki, a

Zachód dla wszystkich pozostał.

- Ponieważ więc jeden z braci spoczął na wieki, a Zachód

wszystkich czeka, obudźmy pamięć spoczywających. Prze-

wielebni Bracia Dozorcowie! Donieście w rzędach waszych,

iż zamyślam stworzyć lożę żałobną ku pamięci tego, który

nas do prawdziwego światła poprzedził.

- Ponieważ jeden spoczął – powtórzył brat Kłossowski –

aZachód wszystkich czeka, dla obudzenia pamięci spoczywa-

jącego Najdoskonalszy zamyśla otworzyć Lożę Żałobną ku

pamięci tego, który nas do prawdziwego światła poprzedził.

Brat Błażowski powtórzył to samo.

- W imieniu Wielkiego Budownika Świata – rzekł Przewod-

niczący – otwieram Najsławniejszą i Wspaniałą Lożę Ża-

łobną.

Najdoskonalszy trzy razy powolnie i cicho uderzył młot-

kiem, co kolejno powtórzyli Dozorcowie. Obecni, za

Przewodniczącym uczynili znak i siedli bez oklasków.

- Poważny Bracie Sekretarzu! – odezwał się Najdoskonal-

szy — uwiadom nas o imieniu tego brata, który rozstał się

znami i przeszedł na łono wiecznego pokoju.

- Jest to Brat Mistrz Józef Poniatowski, członek honorowy

Najsławniejszej i Wspaniałej Wielkiej Loży Kapitularnej

Braci Zjednoczonych pod Gwiazdą Wschodnią.

- Jakież były światowe i zakonne Brata tego zasługi, opowiedz

nam, przewielebny Bracie Mówco!

Brat Józef Orsei powstał ze swojego miejsca i, zasiadłszy

w mównicy, zabrał głos. Mówił długo o wielkich czynach

i wojennych zasługach zgasłego, jak również o jego cno-

tach mularskich.

Gdy mówca zamilkł, odezwał się Przewodniczący:

- Wielebny Bracie Sekretarzu, podaj Księgę Pamięci, abym

w nią imię Zasłużonego Brata zapisał.

Brat Sekretarz podał księgę do ołtarza, Najdoskonalszy

uderzył raz młotkiem, a dwaj Dozorcy powtórzyli ude-

rzenie.

- Przewielebni Bracia Dozorcowie i Doskonały Bracie Mi-

strzu Obrzędów! – rzekł Przewodniczący. – Wzywam was,

abyście przynieśli do ołtarza tablicę rysunkową, na której

wyryte imiona utraconych braci umieszczane są w Świątyni.

W przyległym pokoju odezwała się harmonia. Bracia

Dozorcy i Mistrz Obrzędów zbliżyli się wolnym krokiem

do ołtarza i podpisali wraz z Najdoskonalszym Księgę

Pamięci, po czym Mistrz Obrzędów zawiesił tablicę, aNaj-

doskonalszy i obaj Dozorcy trzykrotnym uderzeniem

młotka przybili gwóźdź.

Muzyka umilkła. Najdoskonalszy dał znak młotkiem.

Znak powtórzyli Dozorcy.

- Bracia nasi – odezwał się Przewodniczący – uczcijmy

teraz pamięć spoczywającego.

Odezwała się harmonia. Brat Błażowski zbliżył się do

trumny, wziął z rąk Mistrza Obrzędów wieniec laurowy

izłożył go na jej rogu, mówiąc:

- Tobie, któryś znał, co jest pięknym i wielkim, Szlachetny

Żołnierzu, składam ten wieniec z wawrzynu.

I Dozorca złożył na drugim rogu trumny wieniec dębowy

i rzekł:

- Tobie, któryś znał, co jest mądrym i prawym, Przyjacielu

Ludzkości! Tobie ten wieniec dębowy należy.

Najdoskonalszy zstąpił z tronu, kładąc na trumnę wie-

niec akacjowy.

- Tobie, coś był Ojcem Ubogich, Prawdziwy Mularzu. Tobie

tajemnicza Akacja i Nieśmiertelność.

Przewodniczący zasiadł znów na tronie. Brat Mówca

Orsei ukląkł i odmówił modlitwę, podczas której obecni

bracia stali z odkrytymi głowami. Po dźwiękach harmonii

rozpoczęła się procesja. Naprzód szedł najmłodszy brat

uczeń. Orszak kończył Przewodniczący. Przewodniczący

stanął przed trumną i uderzył w nią trzy razy młotkiem,

mówiąc za każdym uderzeniem:

- Żegnamy Cię.

Następnie zasiadł na tronie i rzekł:

- Do porządku, Bracia. Czcigodny nasz Brat Józef Ponia-

towski już nie zjawi się między nami, a dusza Jego wróciła

do swego niebieskiego początku.

Tu ukazał się transparent, przedstawiający Świątynię Nie-

śmiertelności.

- Najpoważniejszy Bracie I Dozorco! – odezwał się Prze-

wodniczący – która godzina?

Rozległo się dwanaście uderzeń zegara.

- Na chwałę Wielkiego Budowniczego Świata zamykam

Najsławniejszą i Wspaniałą Lożę Żałobną. Bracia moi, Loża

jest zamknięta. #

p i s m o p r Z y J a C i ó ł s Z t u K i K r ó l e w s K i e J

40 m a s o n i i s Z t u K a

Nabucco

giuseppe Verdiego

masońsKą inspiraCJą?

P A W E ł m A T W I E j C Z u K

Verdi i Jego dZieło

Giuseppe Verdi urodził się w 1813

roku w księstwie Parmy. Całe swoje

życie związał z Mediolanem, choć nie

przyjęto go do klasy fortepianu tam-

tejszego konserwatorium. Odmowę

motywowano faktem, że kandydat

przekroczył 18 lat i nie był zpocho-

dzenia Lombardczykiem. W Medio-

lanie kompozytor głęboko przeżył

klapę swej pierwszej opery Dzień

królowania (1840). Dwa lata później

w marcu 1842 roku w mediolańskiej

La Scali miała miejsce prapremiera

opery Nabucco, która okazała się jego

pierwszym wielkim sukcesem. Warto

dodać, że polska premiera odbyła się

w warszawskim Teatrze Wielkim 25

lutego 1854 r. Libreo opery napi-

sał Temistocle Solera według fran-

cuskiego dramatu Auguste’a Aniceta

Bourgeois’a i Francisa Cornue.

W styczniu 1848 r. doszło w Me-

diolanie do napaści na austriackich

ocerów, rozpoczęło się powstanie

w Lombardii i Wenecji, które pozo-

stawały pod panowaniem Austrii.

Na wezwanie Giuseppe Mazziniego

Verdi przybył z Paryża do Mediolanu.

Zarówno postać, jak i muzyczna twór-

czość kompozytora tak silnie zrosła

się z ruchem Giovine Italia i dziełem

zjednoczenia Włoch, że jego nazwiska

używano jako patriotycznego akrosty-

chu czy raczej zawołania VERDI: Viva

Emmanuele re d’Italia! Kompozytor

do końca życia brał udział w dziele

budowy włoskiej państwowości: był

między innymi posłem i senatorem

królestwa. W 1900 r. zdecydowanie

odmówił mediolańskiemu konserwa-

torium, które zwróciło się doń zproś-

bą ozgodę na nadanie instytucji imie-

nia kompozytora. Miał powiedzieć:

„Nie chcieliście mnie młodego, nie

chcę ja was na starość”.

Zmarł w 1901 r. Mimo wyraźnego

testamentalnego zakazu jakichkol-

wiek manifestacji, lud mediolański

odprowadzał go tłumnie na cmentarz,

a nad grobem wykonano zbiorowo

pochodzącą z opery Nabucco chóralną

pieśń Va, pensiero!

Źródła inspiraCJi i

prZynależnośĆ do

masonerii

Nie ulega wątpliwości, że inspiracją

opery były historyczne wydarzenia bi-

Nad rzekami Babilonu/ tam myśmy siedzieli i płakali,/ na wspomnienie Syjonu. Na

topolach tamtej krainy/ zawiesiliśmy nasze harfy./ Bo tam żądali od nas/ pieśni ci, którzy

nas uprowadzili,/ pieśni radości ci, którzy nas uciskali:/ „Zaśpiewajcie nam/ jakąś z pieśni

syjońskich!”/ Jakże możemy śpiewać/ pieśń Pańską/ w obcej krainie? (Ps. 137, 1-4)1.









nieMa z portici





W o l n o m u l a r z P o l s k i w i o s n a 2 0 1 3 • n u m e r 5 4

m a s o n i i s Z t u K a

blijne. Nic w tym dziwnego, zarówno

Biblia, jak i mitologia Greków iRzy-

mian to przecież najpopularniejsze

źródła natchnienia i twórczej inspira-

cji. Nabucco jako młodzieńcze dzieło

Verdiego i zwiastun mającej rozkwit-

nąć kariery autora: Rigolea, Traviaty,

Balu maskowego, Don Carlosa czy Aidy,

zasługuje na baczniejsze przebadanie,

nie tylko ze względu na domniemaną

wolnomularską iwęglarską przeszłość

jej autora, ale przede wszystkim zpo-

wodu kompozycyjnego zabiegu, któ-

ry połączył biblijne dzieje Izraela

zwolnomularskimi inspiracjami

wyższych stopni, które odnajdu-

jemy w 3. porządku Rytu Fran-

cuskiego – Kawaler Wschodu

oraz w 15. stopniu Rytu Szko-

ckiego Dawnego iUznanego

– Kawaler Wschodu i Miecza.

Czy Giuseppe Verdi fak-

tycznie był wolnomula-

rzem? Powszechne mniema-

nie stawia go wśród znanych

osobistości, które były adep-

tami Sztuki Królewskiej. Wło-

ski muzyk i badacz przeszłości

Giuseppe Rausa w artykule Giu-

seppe Verdi, Alessandro Luizo, il

Risorgimento italiano e la Maso-

neria twierdzi, że kompozytor był

przede wszystkim działaczem ruchu

młodowłoskiego. Giovine Italia nie

było jednak ani lożą masonów, ani

namiotem węglarzy. Autor postawił

hipotezę, że Verdi został inicjowany

do wolnomularstwa we wczesnych

latach czterdziestych XIX wieku pod-

czas jednej z zagranicznych podróży.

Nie wiadomo, czy wydarzenie to

miało miejsce w Londynie, czy może

raczej w Paryżu. Epistolograczna

spuścizna kompozytora ani słowem

nie wspomina o wolnomularstwie.

Zwolennicy hipotezy o przynależ-

ności Verdiego do Zakonu upatrują

potwierdzenia tego faktu w kondo-

lencjach, jakie ówczesny włoski Wiel-

ki Mistrz Ernesto Nathan przesłał

na ręce rodziny zmarłego kompo-

zytora2. Należy przyznać, że jest to

bardzo słaba przesłanka, która wcale

nie rozstrzyga kwestii, czy Verdi był

masonem, czy też nie.

opera – BiBlia – legenda

Wolnomularska

19 lipca 586 r. p.n.e. król Nabucho-

donozor II zdobył Jerozolimę, której

ostatnimi obrońcami, wedle zakon-

nej legendy, byli wolnomularze. Akt

I opery rozgrywa się na dziedzińcu

świątyni zbudowanej ongiś przez króla

Salomona i mistrza Hirama.

„Z ziemią zrównać tę świątynię,/

niech litości nie zna nikt”3. Fragment

arii operowej nawiązuje do księgi Jere-

miasza, opisującej zniszczenie świątyni

i uprowadzenie Izraelitów w niewo-

lę. Wydarzenie to miało miejsce dnia

18sierpnia. Nabuchodonozor wkroczył

do Jerozolimy, „Spalił świątynię Pańską

(…) pozostałych rzemieślników [wtym

obrońców wolnomularzy – przyp. P.M.]

uprowadził na wygnanie. (…) Chaldej-

czycy połamali kolumny z brązu [Jakin

i Boaz] (…) a cały brąz wywieźli do

Babilonu. (…) Kolumny miały osiem-

naście łokci wysokości każda, a sznur

dwunastołokciowy ją opasywał, gruba

na cztery palce, [w środku była pusta].

Na niej była głowica brązowa, wysokość

zaś jednej głowicy wynosiła pięć łokci,

a siatka i jabłka granatu były rozmiesz-

czone dokoła głowicy, wszystko z brązu.

Podobnie było przy drugiej kolumnie”

(Jr 52, 12, nn).

Rozpoczął się długi, siedemdziesię-

cioletni okres niewoli babilońskiej.

Wywodzący się z Francji i wydany

w 1786 r. rytuał Kawalera Szpady

zwanego też Kawalerem Wschodu

lub Orła nakazywał oświetlić wnętrze

warsztatu przez 70 świec symboli-

zujących 70 lat niewoli babilońskiej.

Analogicznym symbolem odnoszą-

cym się do uprowadzenia był długi,

składający się z trójkątnych oczek

łańcuch, którym pętano Mistrza

Szkockiego tuż przed jego przyję-

ciem do loży wyższego stopnia.

Tak przysposobiony niewolnik

wkraczał do loży, zasłaniając

twarz dłońmi na znak płaczu,

żalu i nostalgii za utraconą

wolnością4. Libreo opery

skupia się na perypetiach mi-

łosnych i walce o tron. Wni-

kliwy obserwator dostrzeże

jednak postać arcykapłana

Zachariasza, który śpiewa pięk-

ną arię: „Podejdź lewito…!/

Świętą podaj mi księgę! Słowa

głosicielem kazał mi być Adonai!/

Mnie czyni sługą dla chwały Izraela

(…) wojsk niewiernych armie całe/

wnet pokona księga praw”. Wspaniała

wymowa symboliczna tej sceny zbu-

dowana została na głębokiej antytezie.

Prawych, cywilizowanych i uczonych

synów hebrajskich przeciwstawiono

nieprawym, dzikim i ciemnym hor-

dom asyryjskim. To także kod wol-

nomularskiej legendy. Arcykapłan

Zachariasz – uprowadzony z Jeruzalem

– jest jednym z Wielkich Wybranych

(wtajemniczonych wolnomularzy, któ-

rzy niegdyś znaleźli kamień kubiczny

i wejście do tajemnego Sklepienia).

Rolą Zachariasza i Wielkich Wybra-

nych było przygotowanie wyjścia

z niewoli i poprowadzenie narodu

wybranego do Ziemi Obiecanej, aby

drugi raz wziąć ją w posiadanie, i by

odbudować świątynię Boga Izraela.

Bardzo ważnym biblijnym, wolno-

mularskim i operowym elementem

całej kompozycji jest opowieść o nie-

p i s m o p r Z y J a C i ó ł s Z t u K i K r ó l e w s K i e J

42 m a s o n i i s Z t u K a

woli, przygnębieniu, opuszczeniu,

pragnieniu powrotu do rodzinnej

ziemi, o tęsknocie za Jerozolimą i jej

świątynią. Wymownie, sugestywnie

i po mistrzowsku oddał Verdi to na-

pięcie w czwartej scenie aktu III, gdy

chór śpiewa pieśń Va, pensiero!

Kres niewoli, wedle Biblii i historii,

przyniosło panowanie króla Persów

Cyrusa. W 538 roku p.n.e. uwolnił on

Izraelitów. Biblia powiada, że liderem

grupy wyjścia był Zorobabel, legenda

wolnomularska uczyniła zeń Wielkiego

Wybranego, rytuał z 1786 roku używa

nazwy Mistrz Szkocki. Zakonna trady-

cja powiada także, że podczas drogi po-

wrotnej Izraelici stanęli nad brzegiem

granicznej rzeki zwanej Staburzanai. Jej

nurt uniemożliwiał przekroczenie gra-

nicy między Asyrią

i Ziemią Obiecaną.

W przeciwieństwie

do biblijnych opo-

wiadań o przejściu

Morza Czerwonego

czy przeprawie przez

Jordan, w wolnomu-

larskiej narracji nie

było miejsca na cud

i efektowną ingeren-

cję deus ex machina.

Wolnomularska

wiedza, umiejętno-

ści architektoniczne

iludzka inteligencja

stanęły do walki

zżywiołem, który

był realną prze-

szkodą na drodze do

wolności. Potomko-

wie budowniczych

świątyni zbudowali

most przez rzekę i

tym samym Żydzi

uzyskali wolność

przejścia, Liberté de

Passage (L.: D.: P.:). Już bez pomocy

cudów, a dzięki sztuce, inteligencji i

rozumowi – Hebrajczycy przeszli suchą

nogą na drugi brzeg rzeki Staburzanai.

Tyle naszej legendy.

W roku 536 p.n.e. Żydzi rozpoczęli

odbudowę świątyni jerozolimskiej. Za-

równo Biblia, jak i legenda wolnomu-

larska są zgodne, że odbudowa świątyni

i murów Jerozolimy przebiegały wat-

mosferze intryg i donosów ze strony

perskich satrapów. Nad budowniczymi

nieustannie wisiało zagrożenie najaz-

dem. Księga Nehemiasza powiada:

„A co do murarzy, to każdy budował,

mając miecz przypasany do boku” (Ne

4,12). Świątynię Pańską poświęcono w

515 r. p.n.e., za panowania DariuszaI.

Miecz i kielnia oraz most to podsta-

wowe atrybuty symboliczne porządku

Kawalera Wschodu Rytu Francuskiego

i analogicznego doń 15. stopnia Rytu

Szkockiego Dawnego i Uznanego.

Libreo jest w tym wypadku całko-

wicie ahistoryczne. Opera to przecież

nie historiograa; ma ona prawo rzą-

dzić się własnymi zasadami narracyjnej

kompozycji. Operowy król Nabucco,

uwolniony od pomieszania zmysłów,

oddaje cześć Jedynemu Bogu, uwalnia

Izraelitów i błogosławi niedawnych nie-

wolników na drogę powrotną słowami:

„Ach, idź Izraelu, wracaj!/ Niech ra-

dością twego kraju obdarzy cię Pan!

Wznieś swemu Bogu nową świątynię./

On sam najwyższy, wszechmocny, On!”

Nie ulega wątpliwości, że tak na-

prawdę perypetie miłosne i kon-

ikt pogaństwa z monoteizmem są

pierwszorzędowymi wątkami opery

Giuseppe Verdiego. Biblijny klimat

Starożytnego Wschodu to wspaniałe

tło opowiadania o namiętności, miło-

ści, o pragnieniu władzy, tęsknocie do

wolności, nostalgii za ojczystą ziemią.

Nie ma cienia wątpliwości, że to Biblia

była i pozostaje pierwszym i najbardziej

wyrazistym źródłem inspiracji tej ope-

ry. Próba wskazania wolnomularskiej

narracji wyższych stopni traktującej

o zburzeniu i rekonstrukcji świątyni

wydaje się w przypadku Nabucco hi-

potezą wielce prawdopodobną. Bez

względu na to, czy postawiona hipoteza

jest prawdziwa, czy też nie, praca pole-

gająca na badaniu przeszłości naszego

zakonu, zrozumienie fragmentu wol-

nomularskiej legendy, której częścią

mamy odwagę żyć, wydaje się samo

w sobie zajęciem pasjonującym. Cóż

przyjemniejszego, jak stracić trochę

czasu na konfrontację i porównanie

ze sobą dziejów historycznych, litera-

tury i legendy z wielkim dziełem opery

włoskiej? #

1 Wszystkie cytaty z Pisma Świętego za Biblią Tysiąclecia, wydanie piąte, Poznań 2000.

2 Por. G. Rausa, Giuseppe Verdi, Aleksandro Luzio, il Risorgimento italiano e la Masoneria, w: hp://www.giusepperausa.it/verdi_online.html; odczyt z dnia

18 września 2012 r.

3 Cytowane tłumaczenie Jana Laski znajduje się w programie opery wydanym przez Teatr Wielki Operę Narodową w 150. rocznicę prapremiery Nabucco,

Warszawa 26 czerwca 1992.

4 Por. [Louis Guilemein de Saint Victor], Recueil Précieux de la Francmaçonnerie Adonhiramite, [Paris], 1786, 92-116. Na podanych stronach znajduje się

rytuał Le Chevalier de l’Épée surnomée le Chevalier de l’Orient ou de l’Aigle.



W o l n o m u l a r z P o l s k i w i o s n a 2 0 1 3 • n u m e r 5 4

s y m B o l e i t r a d y C J a

Smutny jest schyłek roku w mgieł pomroce,

Gdy wiatr jesienny zwiędłym liściem miota!

Ostatnie kwiaty, ostatnie owoce

Strąca i grzebie pod całunem błota.

Adam Asnyk

Zimowe prZesilenie

rzesilenie zimowe to

najdłuższy dzień na półku-

li południowej i najkrót-

szy na półkuli północnej, czyli

naszej. W większości kultur było

dniem magicznym, okazją do

świętowania. W starożytnym

Rzymie obchodzono Saturna-

lia, w Persji – narodziny Mitry,

czyli Boga Słońca, u ludów ger-

mańskich – Jul, u Słowian – Święto

Godowe. Niektóre spekulacje na temat

przeznaczenia kamiennych kręgów mega-

litycznych sugerują, że obrzędy związane z prze-

sileniem zimowym obchodzono już wepoce kamiennej.

W chińskiej Księdze Przemian I Ching przesilenie zimowe

odpowiada dwudziestemu czwartemu heksagramowi, który

nosi nazwę „Powrót” i składa się z pięciu (podwójnych)

linii żeńskich jin i jednej męskiej jang, wchodzącej od dołu

do heksagramu. I to ona właśnie symbolizuje powolny po-

wrót dnia do swej dawnej pełni. Dawni cesarze na siedem

dni zamykali granice państwa, a kupcy i cudzoziemcy nie

wyruszali w drogę.

Przesilenie zimowe jest prastarym świętem nowego,

słonecznego roku. Wierzono, że noc jest porą panowania

złych sił, więc ludzie z radością świętowali nadejście czasu,

w którym słońce zaczyna odzyskiwać swoją moc izwy-

ciężać ciemność. Czyż przesilenie zimowe nie zapowiada

nieuniknionego postępu Światła? Najdłuższa noc w roku to

jednocześnie czas ponownych narodzin Słońca i powraca-

jącej z nim nadziei. Jak powiedział poeta ...a samemu wciąż

wytrwale, trzeba naprzód iść … i świecić! (Adam Asnyk).

Jednym z ważniejszych świąt rzymskich były Saturnalia.

Święto pojednania i równości, obchodzone na cześć boga

rolnictwa Saturna. W świąteczny tydzień zawieszano wszel-

ką działalność gospo-

darczą, a niewolnicy

świętowali na równi

z wolnymi. Składano

oary Saturnowi, a or-

szaki weselących się ludzi

zmierzały przez całe miasto

na uczty i zabawy. Rzymianie

przystrajali wiecznie zielone

rośliny idekorowali domy girlan-

dami i lampami. Ojcowie rodzin byli

obdarowywani podarunkami, głównie

woskowymi świecami i glinianymi gurkami.

Aleksander Krawczuk w swoich Spotkaniach z Pe-

troniuszem pisze tak: „Te święta 17-23 grudnia, to dni

wolne: panowie usługują niewolnikom, podarunki, zabawy

– powrót złotego wieku, kiedy królował dobry bóg Saturn.

Azaraz potem 25 grudnia, Dzień Słońca Niezwyciężonego.

W tradycji europejskiej Saturnalia oraz Dzień Słońca wciąż

żyją, choć pod inną nazwą, zawłaszczone przez zwycięską

religię, jak żyje też wiele innych świąt, obyczajów, rytua-

łów pogańskich”.

Jako wolnomularze tkwimy „jedną nogą” w zamierzchłej

przeszłości. Kultywujemy historyczne obyczaje, rytu-

ały, azatem nie ma przeszkód, żeby dołączyć również

prastary sposób świętowania przesilenia zimowego, co

właśnie uczyniłyśmy. Zwłaszcza, że tradycję świętowania

Jana Ewangelisty, czyli Jana Zimowego wolnomularstwo

spekulatywne przejęło od swych cechowych, średnio-

wiecznych poprzedników; znacznie późniejszy, bo

osiemnastowieczny zwyczaj wprowadził osobę drugiego

patrona Sztuki Królewskiej – św. Jana Chrzciciela. „Jan

Letni oznajmia schyłek cyklu słonecznego, Jan Zimowy

jego odrodzenie, obydwaj są jednakowo sługami Światła”

(za „Ars Regia”).

p i s m o p r Z y J a C i ó ł s Z t u K i K r ó l e w s K i e J

44 s y m B o l e i t r a d y C J a

Słowiańskie Święto Godowe w zależności od regionu

nosiło różne nazwy: Gody, Kres, Stado, Kolęda, a także

Dzień Stania Słońca. Rozpoczynało się w dniu przesilenia

zimowego 21 grudnia i trwało 17 dni. Noc z 21 na 22 grud-

nia była poświęcona przodkom. Na cmentarzach palono

ognie, aby ich ogrzać, a jednocześnie wspomóc światłem

rodzące się „nowe słońce”, organizowano rytualne uczty.

Ogień, który według mitologii greckiej zawdzięczamy

Prometeuszowi, jednoczy ludzi, jest symbolem życia,

energii witalnej, chociaż bywa też źródłem katastrof, które

jednak często są początkiem nowego. „Kontemplujmy cud

ognia, jego moc rozbudzenia i uwolnienia słońca ukrytego

za drzewami”.

Praktykowano, głównie na Śląsku, zwyczaj stawiania

wkącie izby ostatniego zżętego snopa żyta. Dekorowano

go zazwyczaj suszonymi owocami i orzechami. Był on

pieczołowicie przechowywany do wiosny, bo właśnie

znasion z niego pochodzących należało rozpocząć przy-

szłoroczny siew. W niektórych regionach kultywowano

tzw. podłaźniczkę. Była to gałąź jodły, świerku lub sosny,

wieszana pod sutem. Dekorowano ją jabłkami, orzechami,

kolorową bibułą.

Orzech jest symbolem tajemnicy ukrytej, jak jego jądro

wskorupce. Symbolizuje też urodzaj oraz mądrość. Orzech

włoski kształtem przypomina mózg, ale jest też symbolem

egoizmu, ponieważ rośliny więdną w jego cieniu. Zko-

lei leszczyna (tak jak jabłoń) w starożytnej Irlandii była

uważana za święte drzewo i jej samowolne ścięcie karano

śmiercią. Według senników, jeśli komuś śnią się orzechy,

to oznacza, że pokona piętrzące się przed nim trudności.

Ważnym elementem pradawnych Szczodrych Godów

było rytualne obchodzenie domów z gurą symbolizującą

nowonarodzone (w dzień przesilenia) Słońce.

Symbolem zimowego przesilenia jest też jemioła.

Według pradawnych wierzeń jest to roślina magiczna.

Symbolizuje m.in. Słońce i Księżyc, co jest związane zcel-

tyckim obrzędem corocznego ścinania przez druidów

krzewu jemioły z trzydziestoletniego dębu za pomocą

złotego sierpa (czyli kształt Księżyca i kolor Słońca).

Jemioła jest symbolem nieśmiertelności, ponieważ jest

rośliną wiecznie zieloną, rosnącą bez korzeni. To półpa-

sożytniczy krzew osiągający 20-50 cm wysokości, żyjący

50, a nawet 70 lat.

Ścięte pędy jemioły miały leczyć niemal wszystkie cho-

roby, zapewniały pomyślność, chroniły dom przed złymi

mocami, sprowadzały szczęście i bogactwo, spełniały

marzenia. Napój z jemioły uważany był przez Celtów za

odtrutkę i symbol płodności. Noszona przy sobie jemioła

miała zapewnić potencję seksualną.

We wszystkich tych świętach, zwyczajach, obrzędach,

symbolach chodziło głównie o zwycięstwo światła nad

ciemnością, dobra nad złem, ale też wiedzy nad ignoran-

cją. O nadzieję i odrodzenie do nowego, lepszego życia.

Przejście swoistej inicjacji; umrzeć, aby się narodzić. Czy

czegoś nam to nie przypomina?

Wyznawcy Mitry (Boga Słońca) spotykali się w miejscach,

które były rodzajem podziemnych krypt imitujących

naturalne górskie groty. Czy nie przypomina to nam Izby

Rozmyślań, próby Ziemi? Mrocznego miejsca, gdzie jedną

z ozdób jest wizerunek koguta. Jest on właśnie symbolem

wstawania słońca, budzenia się życia, zwiastunem dnia.

Kandydatka wychodzi z ciemności, aby narodzić się na

nowo, jako inna, może lepsza osoba. Jedne z pierwszych

zdań, jakie słyszy w Świątyni po opuszczeniu Izby Rozmy-

ślań brzmią: „To zaciemnione miejsce, w którym była Pani

zamknięta obrazuje wnętrze Ziemi, z którego wszystko

bierze początek i do którego wszystko powraca. Spotkała

tam Pani wizerunek Śmierci po to, żeby zdała sobie Pani

sprawę, że ta, która pragnie zasiadać między nami, powinna

umrzeć jako profanka i odrodzić się do nowego, trwalszego

W o l n o m u l a r z P o l s k i w i o s n a 2 0 1 3 • n u m e r 5 4

s y m B o l e i t r a d y C J a

i prawdziwszego życia”.

Śmierć zyczna jest nieodłącznym towarzyszem życia.

Wszyscy do niej zmierzamy. Czeka każdego bez wyjątku

i nikt nie ma na to wpływu. Ale mamy wpływ na swoje

życie, na to, jak je przeżyjemy, jak będziemy zapamiętani,

ile dobra i ile zła wyrządzimy.

I myślę, w jakiej postaci,

Kiedy mnie już nie będzie,

wśród moich dobrych współbraci

Żyć będę w rzewnej legendzie.

Tadeusz Boy-Żeleński

W przeciwieństwie do nieodwracalnej śmierci zycznej

istnieje więc śmierć symboliczna, punkty zwrotne, gdy coś

się kończy, ale i coś się zaczyna. Zdarzenia, z których należy

wyciągnąć wnioski i iść do przodu. Trzeba pogrzebać zło

i iść dalej, pamiętając o słowach poety: trzeba z żywymi

naprzód iść, po życie sięgać nowe…/ A nie w uwiędłych laurów

liść z uporem stroić głowę (Adam Asnyk). Rozświetlajmy

więc ciemność, bawmy się i radujmy z ponownych naro-

dzin Słońca. Nieśmy nasze wolnomularskie przesłanie

profanom, aby nie byli pogrążeni w ciemności.

Na koniec przytoczę jeszcze słowa Johanna Wolfganga

Goethego, które, jak sądzę, mogą być dobrym moem na

ten magiczny czas, ale też na całe życie: Tylko przemianie

pozostaję wierny. Powinniśmy nie być, ale wszystkim stawać

się … i dopóki nie ma w tobie tego „umieraj i stawaj się”,

jesteś tylko smutnym przechodniem na mrocznej ziemi.

Powiedziałam

s... MS

Deska wygłoszona podczas uroczystego posiedzenia lóż

Gaja Aeterna i Prometea ku czci św. Jana Zimowego w

dniu 15 grudnia 6012 r.

BanKiet rytualny

Z oKaZJi św. Jana Zimowego

sobotę 12 stycznia 2013 r. odbyły się rytualne prace

stołowe z okazji Św. Jana zimowego, zorganizowane

przez Wielki Wschód Polski oraz loże kobiece Prometea i

Gaja Aeterna Wielkiej Żeńskiej Loży Francji. Obie Czci-

godne Mistrzynie zasiadały na Wschodzie obok Wielkiego

Mistrza WWP oraz innych Czcigodnych Mistrzów lóż

należących do Wielkiego Wschodu Polski. Byli także

goście z lóż polskich Droit Humain.

W trakcie masońskiego bankietu spożywa się potrawy

oraz pije rytualnie, wznosząc toasty. Pierwszy toast – już

tradycyjnie – został wzniesiony za Ojczyznę i demo-

krację w Polsce. Jedzenie było pyszne, pito z umiarem,

na koniec jako deser spożywano Mazurek Masoński.

Radość wzbudziły dowcipne zdjęcia ze wszelkich rytu-

alnych inierytualnych masońskich konwentykli zroku

minionego. Warto wspomnieć, że rytuał tzw. loży sto-

łowej jest bardzo, bardzo stary, liczy z górą 200 lat.

Wówczas bankiety takie organizowano jako święto,

aby uczcić „podwyżkę płacy”, czyli awansu na wyższy

stopień masoński. W tym roku po raz pierwszy udo-

stępniono oryginały starego rytuału i opisy dawnych

prac z książki pt. FRANK-MASSONIA MĘŻCZYZN

IKOBIET Symboliczna, czyli niskich Stopniów z Dzieła

w XII Tomach in folio CEREMONIES ET COUTUMES

RELIGIEUSES a Paris 1809 (przekł. z j. franc., tłum

ioprac. Karol Surowiecki, Wilno 1820 r.). #



p i s m o p r Z y J a C i ó ł s Z t u K i K r ó l e w s K i e J

46 n a r y n K u K s i Ę g a r s K i m

ddajmy głos samemu au-

torowi: „Przedstawiam

tedy masonerię stowarzy-

szeniem wiecznego ruchu... inter-

pretacji, która pustoszy burą rzeczy-

wistość, a ruch której wywołany jest

niepokojącym prewencyjnym nad-

miarem znaczenia, dostrzeżonego

podczas hermetycznej lektury świata

– pojętego jako tekst (nad którym

z kolei wolnomularz reflektuje)”.

Książka Kabacińskiego przypomi-

na tkaninę typu patchwork, utka-

ną z szeregu cytatów, splatanych

komentarzami i rozważaniami au-

tora. Już sama forma stanowi dla

czytelnika wyzwanie, ponieważ jest

wielowątkowa i rozedrgana. Dygre-

sja goni dygresję, obraz przechodzi

wkolejny obraz, a całość to raczej marzenie senne niż

rozprawa naukowa.

Jednak te zarzuty mogą być równocześnie zaletami.

Lektura Symbolu a Masonerii wymusza na czytelniku

koncentrację i uważność oraz zadanie sobie wielu py-

tań – o istotę masonerii, symbolu,

rytuału. I to jest niezwykle cenne.

Autor uważa symbol i nieustan-

ną pogoń za jego nieuchwytnym

znaczeniem za esencję ruchu wol-

nomularskiego. Podkreśla również

„wywrotową” misję masonerii w ży-

ciu społecznym. Największą jednak

tajemnicą jest to, twierdzi Kabaciński,

że za symbolem kryje się tylko pustka.

Między wierszami Symbolu a Ma-

sonerii pobrzmiewa pewien tragizm

i aksjologiczna pustka. Autor spraw-

nie porusza się w sferze języka, ale

bardzo się dystansuje od sfery do-

świadczenia i relacji. Wydaje się, że

przez to traci pewien istotny aspekt

masonerii. Mason nie tylko interpre-

tuje świat, ale również wnim jest

igo przeżywa. Pozostaje również w relacji do samego

iebie oraz swoich braci i sióstr. Symbol jest narzędziem

do wewnętrznego doskonalenia, ale czy jest ostatecznym

celem masonerii? Ta teza jest dyskusyjna.

Aleksandra Wysocka-Zańko

CZy liCZy siĘ tylKo

symBol?



syMbol a Masoneria



