Apel masonów Europy

wsprawie uchodźców...........str. 3

Wychowanie dla pokoju ......str. 4

Masoński humanizm

ekumeniczny ...........................str. 8

Masoni, ateiści, kobiety ......str. 10

Czas.........................................str. 12

Chopin i loża ........................str. 21

Polskość spod

masońskich strzech .............str. 22

250 lat

Teatru Narodowego ............str. 24

Król Staś i jego

wolnomularskie ogrody .....str. 26

Wolnomularstwo

jako metoda kształtowania

osobowości ...........................str. 30

Mit Ceres

na początku XXI wieku ......str. 34

Loża Róża Wiatrów

ma już 37 lat! ........................str. 38

Masoneria kobieca

w Ameryce Południowej....str. 40

Eugenia pod

Ukoronowanym Lwem ......str. 43

Apel mAsonów europy

w sprAwie

uchodźców

uropejskie obediencje wolnomularskie zostały zaalarmowane przez tragedi, jak

przeywaj migranci uciekajcy z krajów ogarnitych wojn i nkanych przez ubóstwo.

Apelujemy do rzdów Unii Europejskiej o wdroenie wspólnej polityki niezbdnej do

ochrony bezpieczestwa i godnoci tych osób. Niezdolno pastw do przezwycienia narodo-

wych egoizmów jest now oznak choroby trawicej Europ, w której hasło „kady dla siebie”

przewaa nad dobrem wspólnym.

Obediencje wolnomularskie przypominaj, e poszanowanie praw człowieka i zasada god-

noci ludzkiej tworz jedn z podstaw konstrukcji Zjednoczonej Europy. To na podsta-

wie tych zasad zbudowana została solidarno midzy naszymi narodami. Duch oywiajcy t

solidarno jest jeszcze bardziej niezbdny w kontekcie zmian, które maj obecnie wpływ na

wiele czci wiata.

Obediencje wolnomularskie przypominaj, e przypływ imigrantów nie jest ciarem, lecz

szans dla przyszłoci Europy. Jeli przypomnie sobie histori kontynentu, który był miej-

scem tak wielu migracji, obecne dramaty musz zainspirowa nowe podejcie do tego trudnego

tematu. W przeciwnym razie kontynent europejski bdzie scen podziałów i koniktów, które

mog doprowadzi do kolejnej katastrofy. Bdzie to zwizane z zaostrzaniem si nacjonalizmów.

becna tragedia musi sta si tyglem odrodzenia i odnowienia europejskiego marzenia.

Obediencje wolnomularskie oczekuj działa zmierzajcych w tym kierunku. #

S Y G N A T A R I U S Z E :

Wielki Wschód Francji, Wielka Żeńska Loża Francji, Wielka Loża Francji, Francuska Federacja Prawa Czło-

wieka, Wielka Loża Mieszana Francji, Wielka Uniwersalna Loża Mieszana (Francja), Tradycyjny Zakon

Inicjacyjny Sztuki Królewskiej G.L.R.I.S.R.U (Francja), Wielka Liberalna Loża Austrii, Wielki Wschód Belgii,

Wielka Loża Belgii, Wielka Żeńska Loża Belgii, Belgijska Federacja Prawa Człowieka, Lithos (Belgia), Wielka

Loża Chorwacji, Hiszpańska Federacja Prawa Człowieka, Międzynarodowy Mieszany Zakon Wolnomularski

DELPHI (Grecja), Najjaśniejszy Wielki Wschód Grecji, Wielki Wschód Irlandii, Wielka Loża Włoch, Wielki

Wschód Luksemburga, Wielki Wschód Polski, Wielka Symboliczna Loża Portugalii, Wielki Wschód Lusitano

(Portugalia), Wielka Żeńska Loża Rumunii, Wielki Wschód Szwajcarii, Wielka Żeńska Loża Turcji, Adogma-

tyczne Stowarzyszenie Europy Środkowej (Polska, Węgry, Rumunia, Słowenia).

Poniedziałek 7 września 2015 r.

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

4L U D Z I E I I D E E

ideA pokoju w poglądAch wybrAnych polskich

współczesnych filozofów ipedAgogów

wychowAnie

dlA pokoju

B R ... R Y S Z A R D R A D W I Ł O W I C Z

ndrzej Nowicki, bdc pod koniec ycia Wielkim

Mistrzem Wielkiego Wschodu Polski, datował

swoj wydan w Gdyni Filozoę Masonerii ro-

kiem 5997, a w niej z prac i działalnoci znakomitych

wolnomularzy wywiódł jedenacie najwaniejszych zasad

postpowania. Okrelił je opisowo tak oto:

I. Ju w swojej nazwie masoneria eksponuje budo-

wanie, a jej lozoa tkwi w praktyce.

II. Otacza nas wiat niedokoczony, a zatem jest to

przestrze wymagajca twórczej aktywnoci.

V. Wolnomularz to zarazem wolnomyliciel, czyli

człowiek wolny od przesdów.

VII. Filozoa masoska głosi pacyzm i nawołuje do

ochrony rodowiska.

VIII. Braterska przyja oznacza braterstwo wszystkich

narodów i nawołuje do pielgnacji ich własnej

kultury i jzyka.

X. Najwaniejszym zadaniem masonerii jest bu-

dowanie w sensie wzbogacania rodowiska. Za-

miast sprowadza wszystkie style ycia do duetu

„mie i by” – na czoło trzeba wysun zgoła inne,

o wiele dononiejsze zadania, takie jak: budowa,

działa, współtworzy.

XI. Proces wytwarzania posiada równie wymiar

moralny, a zatem podlega ocenie. Dziki temu

inni ludzie mog nas spotka w rzeczach, które

wytworzylimy.

Tak ujte przez A. Nowickiego ogólne kanony post-

powania odnosz si nie tylko do masonów. Mona je

interpretowa zarazem jako wyranie zarysowan autorsk

projekcj wychowania wiatłego Polaka na miar wyzwa

XXI wieku w warunkach pokoju. Znalazło to specjalne

odzwierciedlenie w dwóch hasłach, mianowicie w VII

i VIII.

gadzam si z wieloaspektow krytyk „humanizmu

ekumenicznego” pónego Adama Schaffa

, jak

ogłosił Andrzej Zachariasz („Przegld Socjalistyczny”

nr 3-4, 2014). Szczególnie naiwna jest, jego zdaniem,

ywiona przez autora nadzieja, e w stosunkowo nie-

dalekiej przyszłoci dotychczasow, wyzyskujc prac

najemn zastpi dobrowolne zajcia społecznie uytecz-

ne. Wprawdzie cz (lecz tylko cz) bezrobotnych

ery technologicznej znajdzie zatrudnienie w rónych

paramilitarnych i militarnych formacjach pastwo-

wych, a zwłaszcza korporacyjnych prywatnych, a wic

w strukturach władzy i ochrony własnoci, czyli kapitału.

Natomiast wikszo osób pozbawionych dotychcza-

sowego zatrudnienia znajdzie si pod opiek pastwa

lub innych instytucji wspierajcych – po to, aby mogli

oni podj si owych dobrowolnie wybranych zaj

społecznie poytecznych. Przy tym naley wiedzie,

e w warunkach postpujcej technicyzacji wszyscy

obywatele bd poddani pełnej inwigilacji i kontroli,

a zatem zniewoleniu.

AndrzejA nowickiegoAdAmA SchAffA

Marię SzySzkowSkąBogdAnA SuchodolSkiegowojciecha PoMykałę









1 Ksika ta ukazała si w Austrii i Hiszpanii w latach 90., a w polskim oryginale dopiero w roku 2012 w wydawnictwie „Kto jest kim?”.

w o l n o m u l a r z P o l s k i j e s i e ń 2 0 1 5 • n u m e r 6 4

L U D Z I E I I D E E

rugim, co najmniej równie istotnym prognozujcym

wtkiem rozwaa Schaa, lejtmotywem podbudo-

wanym samokrytyk wczeniejszego siebie jako czoło-

wego marksisty-leninisty, jest ch pogodzenia ze sob,

ba – skłonienia do współpracy – dwóch dotd wzajemnie

zwalczajcych si, a wszak potnych współczesnych nur-

tów lozoczno-społecznych, mianowicie humanizmu

chrzecijaskiego i humanizmu socjalistycznego2… pod

wspólnym mianem humanizmu ekumenicznego. Std

uznanie pogldów religijnych za nonik, który w okrelo-

nych warunkach wyzwala powan energi emocjonaln.

Aktualnym tego przykładem moe by latynoska Teologia

Wyzwolenia.

Trzeba zatem umie wykorzysta wspomniane moce

humanizmu chrzecijaskiego na rzecz stale ywotnych

idei Marksa, takich jak:

– eliminacja wyzysku człowieka przez człowieka,

– zniesienie nierównoci midzy ludmi i

– koncepcja człowieka jako samokreatywnej istoty spo-

łecznej.

Słaboci wszystkich prognoz odmienionego Schaa

jest zupełne ignorowanie zasadniczego problemu, jak si

dokona (moliwie bezbolenie) owa przemiana pracy

bezwolnej w dobrowolne zajcia społecznie uyteczne.

Tak ukazany póny Adam Scha w swoim humanizmie

nie zajmował si bezporednio ide pokoju. Wszake

nieodzownym warunkiem i jednym z głównych celów

przewidywanych przez niego zmian w skali wiatowej jest

bez wtpienia porozumienie zarówno midzy narodami,

jak i midzy ludmi.

ielokierunkowa i wielostronna działalno Marii

Szyszkowskiej wypełnia niemal całe poletko dyscy-

pliny naukowej zwanej lozo, cho jednoczenie swoicie

zabarwia je cechami indywidualnymi, takimi jak fascynacja

lozo Kanta, powołanie do ycia lozoi codziennoci

oraz etyka obywatelska, niezalena od wiatopogldu, jak

te niekoniunkturalna lewicowo, a przede wszystkim

zwizek z tu i teraz, ale zorientowany na przyszło. Po

to słuenie jednostce w samodoskonaleniu, narodowi

w domaganiu si wolnoci, równoci i braterstwa, a dla

ludzkoci danie powszechnego pokoju.

oniewa wikszoci zebranych tutaj osób wszystkie

zasygnalizowane przed chwil właciwoci lozoi

Marii Szyszkowskiej s znane, przeto w dalszych wywodach

skupi si na prezentacji problematyki pokoju w pogldach

autorki, korzystajc w tej mierze ze specjalnego stadium

pióra ksidza Floriana Lempy

. To włanie dziki temu

studium ogół wypowiedzi Marii Szyszkowskiej na temat

pokoju i pacyzmu mogłem sprowadzi do zwartego,

a jednoczenie bogatego zestawu nastpujcych konstatacji

i postulatów:

• Prowadzenie wojen nie daje się pogodzić z uznaniem godnoci człowieka za warto niepodwaaln.

• Bezwzględnym warunkiem przetrwania ludzkości jest

zahamowanie wycigu zbroje i neutralizacja nagroma-

dzonych rodków masowego raenia.

• Zagrożeniem dla pokoju może stać się, i zresztą bywa, rónorodno wierze religijnych.

• Po drugiej wojnie światowej charakter prekursorski

przyznano rozprawie Immanuela Kanta O wiecznym

pokoju. Wystpił on w niej z konkretnym projektem

midzynarodowego traktatu do podpisania przez

wszystkie pastwa.

• Swoje zdecydowanie pacystyczne stanowisko Bertrand

Russell wywiódł z utylitaryzmu, bowiem trwały pokój

jest warunkiem urzeczywistnienia takich ogólnoludzkich

wartoci, jak sprawiedliwo, yczliwo i przyja.

• Zasługą doktora Juliana Aleksandrowicza jest stwier-

dzenie uniwersalne, i dobro jednostki i narodu zaley

od dobra ludzkoci.

• Ograniczenie się do kręgu własnej rodziny, narodu lub

pastwa jest niebezpieczne w skutkach. Moe prowadzi

do naruszenia pokoju w imi interesów narodowych,

pastwowych lub wyznaniowych.

• Pacyzm zrodził się na gruncie pierwotnego chrześ-

cijastwa, ale póniej zaznaczył si wyranie w tych

wyznaniach, które uznano za herezje, takich zwłaszcza

jak Adwentyci Dnia Siódmego, wiadkowie Jehowy

czy anabaptyci.

• Pacyzm to pojęcie szerokie. To nie tylko zakaz pro-

wadzenia wojen i danie likwidacji armii. To take

protest wobec kary mierci i prawo do odmowy słuby

wojskowej, jak równie ochrona rodowiska, a wic

przejawianie postaw ekologicznych.

• Informacja w masowych środkach przekazu i tak zwana

kultura masowa oswajaj z agresj.

• Należy zaszczepiać w społeczeństwie przekonanie

o potrzebie nowej edukacji w duchu pacystycznym

i nasyci nowymi treciami pojcie patriotyzmu – tak,

aby jego istotnego komponentu nie stanowiła nienawi

do wroga.

spółzałoyciel Klubu Rzymskiego, bdcego in-

telektualnym sumieniem nie tylko Europy, Bog-

dan Suchodolski, lozof i pedagog zarazem, w swoim

obszernym eseju ogłoszonym w specjalnej publikacji

2 Gwoli prawdy warto wtrci – o czym Adam Scha nie wspomina – e w Polsce powojennej prekursorem takiej włanie wizji był Jan Strzelecki.

3 Ks. Florian Lempa, Problematyka pokoju w poglądach Marii Szyszkowskiej, w: „Filozoa Marii Szyszkowskiej”, wyd. W, Białystok 2012, s. 179-185.

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

6L U D Z I E I I D E E

UNESCO4, upatruje wizj przyszłoci w czterech zakre-

sach. S to: nauka, praca (w postaci swobodnych zaj),

kultura i twórczo.

W rozwaaniach powiconych wychowaniu autor podkrela,

i warunkiem przyszłoci jest powszechny pokój. Obrona

pokoju – pisze – polega na takim kształtowaniu wiadomoci

i postawy ludzi, aby mogli oni współdziała w przezwyci-

aniu rónych ródeł zagraajcych pokojowi. Wychowanie

dla pokoju to problem polityki jako słuby ludziom, a nie

władzy nad ludmi. Społeczna przebudowa ycia musi by

wzmocniona przez wychowanie nowego człowieka.

Znamienn właciwoci takiego wychowania powinna

sta si, zdaniem Suchodolskiego, bardzo trudna, ale

przecie konieczna strategia działania bez uciekania si

do przemocy, co nawizuje bezporednio do zwyciskiej

„walki bez walki” Mahatmy Gandhiego.

Wanym sposobem obrony pokoju jest kształtowanie

– zwłaszcza u młodziey – ducha tolerancji i współ-

działania, który wykracza poza ramy ycia jednostkowego.

Obszary, gdzie trzeba zmniejsza wpływ licznych ideologii,

które ograniczaj neutralno człowieka, wcigajc go na

niebezpieczne cieki bd biernoci, bd fanatyzmu. Wane

jest – kontynuuje autor – aby demaskowa wszelkie ideo-

logie, które dziel wiat i ludzi, erujc umiejtnie na wielu

wartociowych potrzebach człowieka. Takie demaskowanie

fałszywych ideologii i ich proroków wymaga wzniesienia

si ponad poziom wsko rozumianych interesów własnego

narodu, na poziom, na którym ludzie utrzymuj stosunki

z ludmi, niezalenie od granic, które ich dziel. Powizanie

dwóch perspektyw ycia – ycia jednostkowego i prywat-

nego oraz ycia obywatelskiego i publicznego – konkluduje

Bogdan Suchodolski – stanowi główne zadanie i to zadanie

najtrudniejsze – wychowania dla pokoju.

W intrygujcym artykule pod tytułem Wizja ustroju

alternatywnego („Przegld Socjalistyczny” Nr 3-4, 2014)

ucze Bogdana Suchodolskiego, bo tak sam siebie okrela,

Wojciech Pomykało, na kluczowe pytanie: Współpraca

czy walka z kapitalizmem? – odpowiada zdecydowanie,

e współpraca. Wyczytana z jego tekstu skrótowa argu-

mentacja przedstawia si nastpujco:

Kapitalici jako klasa społeczna s najlepszymi i najbar-

dziej skutecznymi inicjatorami i organizatorami rozwoju

gospodarczego, w tym organizacji wytwórczoci oraz

dystrybucji i realizacji usług. Przeto naley ich wcign

do współpracy.

imo dowiadcze historycznych z XIX wieku, kiedy

to zorganizowany przemysł wywalczył w Europie

Zachodniej 8-godzinny dzie pracy i opiek lekarsk,

oraz z dowiadcze wielkiego kryzysu lat 30. XX wieku

– współczesny, niepomiernie potniejszy kapitał jest

w swojej istocie bardziej arogancki ni jego ubosi i znacznie

ostroniejsi poprzednicy.

Obecnie w rozwinitych krajach kapitalistycznych, łcznie

ze Stanami Zjednoczonymi, panuje akumulacja pierwotna,

prowadzca do pauperyzacji znacznej czci poszczegól-

nych kapitalistycznych społeczestw. Przy tym im bardziej

wielki kapitał pozyskuje pomocników, tym gorliwiej re-

alizuj oni program umoliwiajcy maksymalny zysk na

prawie całym globie. Spowalnia to rozwój sił wytwórczych

i prowadzi do regresu w dotychczasowym poziomie ycia

ludzi pracy. Std coraz bardziej dynamicznie bdzie wzra-

sta potne zapotrzebowanie wród ludzi pracy na nowy

ustrój i zainteresowanie rónymi wizjami.

utor zarysowuje włanie jedn z takich moliwych

wizji. Odchodzi ona od planów Marksa i Engelsa,

którzy chcieli wydziedziczy kapitał w ogóle. Pomykało –

przeciwnie – pragnie dziki kapitałowi przypieszy wzrost

sił wytwórczych, tak jak to czynił kapitał w latach 1929-

1933. Wszak wyszedł on z kryzysu, powołujc specjaln

administracj, która zadbała wówczas take o interesy

ludzi pracy, gdy przeznaczyła cz zysków na odbudow

zakłóconej przez kryzys produkcji przemysłowej i rolnej

oraz na rozwój rónego rodzaju usług.

Oprócz potrzeby współpracy z kapitałem, druga główna

teza autora brzmi, e o zasadniczej zmianie zadecyduje

wiadomo ludzi pracy.

Stanie si tak wtedy, kiedy ludzie pracy naucz si wy-

suwa i wybiera do wszelkich samorzdów i ciał ustawo-

dawczych tylko osoby słuce rzeczywicie ich interesom.

Bdzie to – podkrela – prawdziwa rewolucja wyzwolenia

ludzi pracy z narzucanej im przez kapitalizm fałszywej

wiadomoci społecznej.

nowym, alternatywnym ustroju, pozostawiajc

kapitalistom ich majtek, twórcy tego ustroju bd

musieli zadba o to, aby zwłaszcza wielki kapitał przezna-

czył – pod ich kierownictwem, gwarantujc sobie zysk

własny – cał przewaajc reszt na powikszanie mo-

liwoci dalszego wzrostu sił produkcyjnych, ale równie

na cele społeczne.

Zarys głównych wywodów Wojciecha Pomykały nie

byłby pełny, gdybymy nie wspomnieli, i wanym, wzmac-

niajcym je argumentem jest przykład współczesnych

4 B. Suchodolski: Problematyka celów wychowania w skali świata, w: „Bliskie i dalekie cele wychowania”, PWN, Warszawa 1981. Tłumaczenie Ireny Wojnar

z oryginału Finalités de l’Education, UNESCO 1981, Paris.

w o l n o m u l a r z P o l s k i j e s i e ń 2 0 1 5 • n u m e r 6 4

L U D Z I E I I D E E

Chin, gdzie udało si w cigu po-

nad 30 lat przełama poprzedzaj-

cy je impas w rozwoju sił wytwór-

czych, a to dziki wykorzystaniu

zarówno kapitału zagranicznego,

jak i wykreowaniu rodzimej klasy

kapitalistycznej. Bowiem w cigu

wspomnianych trzydziestu lat Chiny

odnotowały 10-procentowy wzrost

PKB (w ostatnich latach nieco po-

nad 7 procent).

* * *

rób podsumowania zaczn

od poniszej tabelki, która

unaocznia dwa poziomy uwzgld-

nienia idei pokoju przez piciu

omówionych autorów. Dla nich

wszystkich pokój jest wartoci

najwysz. Wszake jedni z nich

mówi o pokoju bezporednio – ex-

plicite. To Andrzej Nowicki, Maria Szyszkowska i Bogdan

Suchodolski. Natomiast Adam Scha i Wojciech Pomy-

kało uwaaj pokój za warunek tak dalece niezbdny dla

normalnej współegzystencji ludzi i narodów, e jego

wartoci nie analizuj. Dlatego stanowisko to okreliłem

mianem implicite.

Jest to spojrzenie wane, ale niejako formalne. Signij-

my zatem głbiej. W tej panoramie pogldów warto

dostrzec szczególnie nastpujce wtki interpretacyjne

wobec idei pokoju:

• Wołanie o powszechny pokój, to żądanie nie tylko

zakazu wszelkich wojen, ale równie likwidacji armii

i zagwodenia atomu. Wicej – zalegalizowania od-

mowy słuby w wojsku.

• Mało tego, to jeszcze potępianie wszelkiej przemocy,

poczwszy od tej w rodzinie.

• To także troska o zdrowie i ochronę przyrody.

• Aby skutecznie walczyć o pokój, trzeba wyjść nie tylko

poza krg rodziny, ale nawet poza

wsko rozumiane interesy własnego

narodu.

• Należy demaskować wszelkie

fałszywe ideologie, które dziel

wiat i ludzi.

• Eliminować z mass mediów kult

przemocy, natomiast kształtowa

ducha tolerancji.

e wszystkich wymienionych

przesłanek, odczytanych z

publikacji pitki autorów, wyrasta

konieczno gruntownej reorien-

tacji całego obszaru edukacji. Tak

szeroko pojmowany imperatyw po-

koju nadaje nowy sens wychowaniu

człowieka.

Jednoczenie zreferowane pogldy

wybranej grupy naszych czołowych

współczesnych lozofów i pedago-

gów budz niemałe wtpliwoci.

Dotycz one zwłaszcza zapowiedzi kierunków, a take

instrumentów przemian czekajcych Polsk. Jedni autorzy

poprzestaj na prognozowaniu, a znów inni podpowiadaj,

do czego naley dy, na przykład do uzyskania przewagi

parlamentarnej. Wszake obie te orientacje łatwo pomówi

o utopijno w zderzeniu ze skrzeczc rzeczywistoci.

statnio zarówno polityków, jak i mass media z tak

zwanego mainstreamu, zaskoczył wynik wyborów

prezydenckich. Przeto rodzi si pytanie: co, a zwłaszcza

kto dalej? A take czy i jaki poytek mogłyby przynie

w obecnej przedwyborczej (do parlamentu) sytuacji po-

litycznej wskazania proponowane przez pitk mylicieli,

szczególnie ywo zainteresowanych problematyk społecz-

n? Jeli, ze wzgldów statutowych, nie polska masoneria

jako stowarzyszenie, to z pewnoci siostry i bracia masoni

jako obywatele nie bd mie wtpliwoci, jakich wybiera

parlamentarzystów.

Ryszard Radwiłowicz

P r o b l e m a t y k a P o k o j u w P o g l ą d a c h

P i ę c i u P o l s k i c h f i l o z o f ó w i P e d a g o g ó w

KTO

JAK

FILOZOFOWIE PEDAGODZY

Andrzej

Nowicki Adam

Scha Maria

Szyszkowska Bogdan

Suchodolski Wojciech

Pomykało

explicite + + +

implicite + +

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

8L U D Z I E I I D E E

mAsoński humAnizm

ekumeniczny

S ... M I R O S Ł A W A D O Ł  G O W S K A  W Y S O C K A



MIESZCZANIN SZLACHCICEM





tó redagujc do jesien-

nego „Wolnomularza

Polskiego” tekst jedne-

go z naszych starszych braci z loy

Nadzieja o rónych koncepcjach

polskich filozofów i pedago-

gów na temat pokoju (czyt. na

str.4–7), natknłam si na tytuł

ksiki prof. Adama Schaa –

Humanizm ekumeniczny. Czytajc

j, przeniosłam si wraz z Schaf-

fem w swoje studenckie lata na

Wydziale Dziennikarstwa i Nauk

Politycznych UW. Przypomnia-

łam dysputy na temat marksizmu,

rewizjonizmu i swoje intelektualne

wyrywanie si z okowów „leninow-

skiej teorii partii”. Scha para si tym

od lat 60. XX wieku. Pisze o cigle

aktualnych i ju anachronicznych

czciach marksizmu i o moliwo-

ciach ekumenicznego, humanistycz-

nego porozumienia dawnych prze-

ciwników. Chrzecijastwo było mi

wówczas całkowicie obce duchowo,

dzi jest bliskie. Ile musiałam przey,

aby nie tylko ze zrozumieniem, ale

i z fascynacj czyta Schaa...

sik – napisan na pocztku

lat dziewidziesitych – wy-

dano najpierw za granic, w Austrii

i Hiszpanii, a dopiero 3 lata temu

take i w Polsce (Wydawnictwo „Kto

jest Kim”, Warszawa 2012). Scha,

marksista–rewizjonista, dowodzi

w niej, e znajdujemy si w epoce

przejciowej, midzy globalnym, -

nansowym kapitalizmem (okrelenie

„turbo kapitalizmu” czy „kapitalizmu

kasynowego” jeszcze wówczas nie

istniało) a nowym ustrojem – na ra-

zie bez nazwy i wyranego oblicza.

Moliwe s róne scenariusze wy-

darze, w tym złe i bardzo złe. W tej

sytuacji, aby ratowa demokracj

i ideały humanistyczne, nie tylko

moliwy, ale potrzebny jest sojusz

humanistów laickich z humanistami

chrzecijaskimi, który Scha nazywa

„humanizmem ekumenicznym”. Od

trzech lat, odkd wznowilimy wy-

dawanie „Wolnomularza Polskiego”,

pisz o tym na gruncie masoskim

i anim wiedziała, e ten postulowany

ruch społeczny został nazwany! Po-

ruszam si po omacku, tymczasem

t koncepcj ju dawno stworzono!

statni rozdział swojej ksiki

profesor Scha zaczyna cyta-

tem z innego profesora – José Gome-

za Caareny, zmarłego przed dwoma

laty wybitnego hiszpaskiego teologa,

od którego nazw humanizmu

ekumenicznego zaczerpnł. I ja

zacytuj ojca Caaren: „...nawo-

łuj do humanistycznego ekume-

nizmu, który lepiej pozwala nam

uzmysłowi sobie to, co wspólne

pod powierzchownymi rónica-

mi, który kieruje nasze spojrze-

nie przede wszystkim na to, co

zasadnicze, i ju dzisiaj wskazuje

drog do wspólnego celu, chocia

jeszcze istnieje dystans midzy

wkładami poszczególnych hu-

manizmów. Jako chrzecijanin

uwaam, e mój wkład do tego eku-

menicznego koncertu jest specycz-

ny, i nie chciałbym z niego rezyg-

nowa. Dzikuj wszystkim innym

za ich wkład, i przyznaj równie,

e inni czstokro byli pionierami”

(Humanistische Seele des Christentums

[Humanistyczna dusza chrześcijań-

stwa], Editorial Verbo Divino, Estella

1987, s. 33).

aka szkoda, e ani Adam Scha (zm.

w 2006 r.), ani o. jezuita José Gomez

Caarena (zm. 5 lutego 2013), nie

doczekali wyboru argentyskiego kar-

dynała, jezuity Bergoglio na papiea!

Jakby słuchali choby jego przemówie

podczas pielgrzymki do kilku krajów

Ameryki Łaciskiej: – Ziemia, dach nad

głową i praca to święte prawa. Trzeba

o nie walczyć. Niech krzyk wykluczonych

rozlegnie się w Ameryce Łacińskiej i na

całej ziemi. […] Z głębi serca powiedz-

my wszyscy. Żadna rodzina nie może

zostać bez domu, żaden chłop bez ziemi,

w o l n o m u l a r z P o l s k i j e s i e ń 2 0 1 5 • n u m e r 6 4

L U D Z I E I I D E E

żaden pracownik bez praw, żaden

naród bez wolności, żaden czło-

wiek bez godności, żadne dziecko

bez dzieciństwa, żaden młodzian

bez szans życiowych i żaden sta-

rzec bez godnej starości. Walczcie

o to dalej i troszczcie się o Matkę

Ziemię! Franciszek przeprosił te

za zbrodnie konkwisty, które po-

pełniono z krzyem w rkach i na

sztandarach. A propos krzya.

Włanie krucyks, umieszczony

na sierpie i młocie stworzony

przez ojca jezuit Espinala, po-

darował Franciszkowi pierwszy

indiaski prezydent Boliwii Juan

Evo Morales. „Nie wiedzieliśmy,

że krucyks wyrzeźbił ojciec Espi-

nal*. Chociaż sam nie położył-

bym go na ołtarzu, to nie sądzę,

by krucyks był marksistowską

interpretacją religii, lecz raczej

zaproszeniem do dialogu z innymi,

którzy też poszukują sprawied-

liwości i wyzwolenia” – mówił

potem watykaski rzecznik Fe-

derico Lombardi (cytuj za artykułem

Macieja Stasiskiego pt. Papież potępia

kapitalizm i kolonizację, w „Gazecie

Wyborczej” z 10 lipca 2015).

Trzy lata temu napisałam do „Wol-

nomularza Polskiego” wany dla mnie

artykuł Ziemia oazą w Kosmosie, czyli

o konieczności zakopania toporów (WP

52, jesie). Na zakoczenie pisałam:

„Pytania zadawane yciu publicznemu

przez masonów maj najczciej sens

lozoczny i etyczny. Podkrel raz

jeszcze, e moim zdaniem w dzisiej-

szym wiecie, zdominowanym przez

mylenie materialistyczne, konsump-

cyjne i nansowe, czas zakopa topory

midzy ludmi chccymi u podstaw

ycia społeczestw widzie wartoci,

czy to humanistyczne, czy to wypływa-

jce z inspiracji religijnych. Lepsze jest

bowiem ycie oparte na wartociach

duchowych ni ycie bez nich. Czas na

ogólnoludzki Dekalog! Czas na ogól-

noludzki ruch ekumeniczny! I w tym

ruchu powinni czynnie uczestniczy

wolnomularze wszystkich rytów i ob-

rzdków”.

moim ówczesnym ogldzie

wiata wartoci humanistyczne

wizały si bezporednio z laicyzmem,

nie potrałam wydoby humanistycz-

nych podstaw chrzecijastwa. Dzisiaj

jest ju inaczej, dziki pracom prof.

Schaa i o. Caareny. Powróc jeszcze

do wywodów tego pierwszego. Za

podstaw humanizmu chrzecija-

skiego uznaje on agape, czyli miło

bliniego, a nastpnie zasad prze-

baczenia, czyli miłowania równie

wrogów i nadziei. Dla mnie, wolno-

mularki bliskie jest zwłaszcza to, e

dla Schaa z chrzecijaskiej zasady

braterstwa wynikaj wprost zasady

wolności i równości. Jak wida, w hu-

manistycznym ekumenizmie mieszcz

si take nasze, podstawowe, maso-

skie zasady.

ie mog w tym miejscu nie zacy-

towa fragmentu fundamental-

nej dla masonerii ksiki brata

profesora Tadeusza Cegiel-

skiego Księga konstytucji 1723

roku i początki wolnomularstwa

spekulatywnego w Anglii (War-

szawa 2011), gdzie w czci

historycznej traktujcej o ko-

rzeniach masonerii jest umiesz-

czona posta Jezusa, „Mesjasza

Boga, Wielkiego Architekta

Kościoła”: „By moe – za-

stanawia si profesor Cegielski

– ekumeniczna strategia

Andersona – teologa, kieru-

jcego tekst Historii wolno-

mularstwa do przedstawicieli

skłóconych grup religijnych

i Kocioła, nakazała przedsta-

wienie Jezusa Chrystusa jako

Mesjasza i twórc uniwersalnej

wspólnoty chrzecijaskiej”.

Wrócilimy w ten sposób do

samych korzeni wolnomular-

stwa.

woj drog, na tym naszym

masoskim gruncie od daw-

na prosi si o ponadobediencyjny ruch

ekumeniczny. Tym ideałom słuy od

ponad 100 lat Uniwersalna Liga Maso-

ska, w której przez wiele lat działał jako

Prezydent UFL Polska mój m i brat

– Adam W. Wysocki, red. nacz. „Wol-

nomularza Polskiego”. Cała Liga si

zestarzała, lecz jej idea – porozumienia

ponad wszystkimi masoskimi podzia-

łami – nie; nadal jest ywa i potrzebna.

By moe trzeba jednak myle jeszcze

dalej ni UFL, o ekumenicznych loach,

w których by odłoono na bok wszyst-

kie stare podziały na „regularnych”,

„nieregularnych” i „dzikich”. Marzyłaby

si sytuacja, e inicjowanie siostry czy

brata w jednej loy dawałoby im wstp

do wszystkich ló na cały wiecie. Moe

to, co pisz, to masoska herezja lub

masoska utopia, tak samo jak Schaf-

fowski humanizm ekumeniczny? By

moe. Jedno wiem: bez marze nasz

wiat, nieraz straszliwy, byłby jeszcze

gorszym ni jest dla milionów, miej-

scem do ycia. #

* Jezuita, o. Luis Espinal zginł zamordowany na dwa dni przed zastrzeleniem bł. abpa Oscara Romeo w Salwadorze. Na jego pogrzebie było ok. 80 tys. ludzi

i był to najwikszy pogrzeb w historii Boliwii.

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

10 K O N T R O W E R S J E

nA mArginesie lekTury „wolnomulArzA polskiego”

mAsoni, ATeiŚci, kobieTy

B R ... M A R C I N B O G U S Ł A W S K I

swoim tekcie napisałem, e „po latach za-

wirowa [konstytucje Andersona] stanowi

dzisiaj bibli masonerii»”. S... Mirosława

skomentowała ten fragment, piszc: „Dla wolnomularstwa

kobiecego Konstytucja Andersona bibli» nie jest, bo-

wiem wyklucza kobiety z masonerii. Jest dla masonek raczej

kamieniem milowym na wolnomularskiej drodze”. Z kolei

b... Dawid pisze w swoim tekcie: „Uwaam, e nie da si

by wolnomularzem, jeli nie wierzy si w Sił Wysz (czy

to osobow, czy bezosobow), jeli odrzuca si Landmarki

i Tradycj, czy jak kto woli Dawne Powinnoci wolno-

mularstwa uniwersalnego. Nie da si by masonem, jeli nie

pracuje si nad swoim wzrostem duchowym i moralnym

oraz nad budowaniem wityni Ludzkoci. Nie jest zatem

przypadkiem, e nale do obediencji tradycyjnej, jak jest

Wielka Loa Kultur i Duchowoci. [...] Granica midzy

wolnomularstwem tradycyjnym a tym, które nazywamy

«liberalnym», nie przebiega bowiem – moim zdaniem –

poniej pasa; płe adeptki lub adepta nie odgrywa w tej

kwestii adnej roli. Byłby to jaki absurd!”.

O ile – jak sdz – komentarz s... Mirosławy dotyczy

raczej mojego niefortunnego sformułowania ni rónic

w pogldach, o tyle napicie midzy mn a b... Dawidem

jest ewidentne. Piszc o „biblii wolnomularstwa”, nie mia-

łem na myli jakiego witego tekstu, który posiada jedn,

niezmienn dogmatyczn wykładni. Podobnie zreszt

jest dla mnie i z Bibli. Nie potra czyta tych tekstów,

odrywajc je od kontekstu epoki, bez minimalnej choby

wiedzy z zakresu lologii, historii czy lozoi. Nie umiem

take czyta ich, unikajc stawiania im współczesnych pyta.

Konstytucje Andersona s dla mnie fundamentaln

poywk, jeli chodzi o wolnomularski etos. Idzie jednak

nie o kad zapisan w nich liter, ale o ocen pracy wolno-

mularskiej w wietle tego, co dla masonerii najwaniejsze.

A jest tym zasada, jak pisze b... Dawid, aby „zgromadzi

to, co rozproszone”, aby budowa wiat braterski, wolny,

równy, tolerancyjny.

Kada epoka na swój sposób widzi wolno, równo

i braterstwo – nie da si raz na zawsze zadekretowa, czym

owe wartoci s i jak je realizowa. Zrozumienie do koca

czym s te wartoci byłoby moliwe tylko dla jakiego

nieskoczonego podmiotu, wolnego od uwarunkowa

kulturowych czy społecznych. Jednym z konstytutywnych

rysów wolnomularza jest dla mnie zgoda na usuwanie

mentalnych barier. Umoliwia to zwłaszcza „dowiadcze-

nie naruszonej godnoci człowieka” (Jürgen Habermas),

które pozwala nam odkry nieznane rejony nierównoci

i braku braterstwa, ograniczenia wolnoci ludzi, odmowy

równych dla nich praw. A wic niepełnej godnoci. Tak było

choby z kobietami, które musiały i wci musz zabiega

o równouprawnienie. Dotyczy to take wolnomularstwa,

w którym musiało nastpi przekroczenie mentalnych

barier, by siostry mogły zasili loe mieszane i kobiece.

W tej samej perspektywie postrzegam kwesti wolno-

mularzy-ateistów. Jeeli faktycznie chcemy zbiera to, co

rozproszone, jeeli autentycznie uwaamy, e ludzie s

równi w swej godnoci, nie widz najmniejszego powodu,

by ateici nie mogli stawa si masonami. Paradoksalnie

sdz przy tym, e udział ateistów w ruchu wolnomularskim

daje si łatwiej pogodzi z Ksig Konstytucji Andersona

ni udział... kobiet.

W art. 1 czytamy: „obecnie, kiedy kady ma prawo do

własnych pogldów, bardziej wskazane jest nakłanianie

do przestrzegania Religii, co do której wszyscy ludzie s

zgodni. Polega ona na tym, aby by dobrym, szczerym,

skromnym i honorowym, niezalenie od tego, jak si

człowiek nazywa i jakie jest jego wyznanie. Wynika std, e

Wolnomularstwo jest orodkiem zjednoczenia i sposobem

na zawizywanie szczerych przyjani midzy osobami,

które w innych okolicznociach nie mogłyby utrzymywa

bliskich stosunków midzy sob”.

Br... Tadeusz Cegielski słusznie zwraca uwag, e zapis ten

wymierzony jest we wszelkiej maci postawy fundamenta-

listyczne, które s poywk niezgody czy walki. Podkrela

take, e Anderson nie mówi tu o jakiej religii naturalnej,

w któr wierzy maj wszyscy masoni. Pisze on raczej

o porzdku etycznym, o prawie moralnym, które nazywa

religi, co do której wszyscy ludzie s zgodni* (religia





..





w o l n o m u l a r z P o l s k i j e s i e ń 2 0 1 5 • n u m e r 6 4

K O N T R O W E R S J E

bowiem polega na yciu dobrym, szczerym, skromnym

i honorowym – to ewidentnie pojcia z porzdku etyki.

Podobn zreszt lini pójdzie rozumowanie Immanuela

Kanta**). W tym wietle zrozumiałe staje si wykluczenie

z grona wolnomularskiego „bezmylnego ateisty” i liber-

tyna, a wic osób, które fundamentalnie neguj istnienie

ładu moralnego i swoim yciem mu przecz.

Jeli taka interpretacja jest do utrzy-

mania, a sdz, e jest, to wolnomula-

rzem moe by kady, kto akceptuje ist-

nienie porzdku moralnego, który chce

realizowa w swoim yciu i nasyca nim

otoczenie. Symbol Wielkiego Architek-

ta moe oznacza zatem ow głbok

moraln struktur wiata i w takiej wy-

kładni jest do zaakceptowania zarówno

przez osoby wierzce w Sił Wysz,

jak i ateistów. Musz przyzna, e jest

to interpretacja bardzo mi bliska. Cho

jestem wierzcym chrzecijaninem,

nie szukam w symbolach wolnomu-

larskich ujcia dla własnych motywa-

cji religijnych. Wiadomo bowiem, e

religie potra wyklucza, rozprasza

i walczy ze wszystkim, co wobec nich

zewntrzne. Szukaj jednoci, której

ródłem jest dla mnie ludzka godno

i zwizany z ni moralny ład.

Zaprezentowany wyej sposób interpretowania art.

I potwierdza zapis z art. III. Czytamy tam, e wolno-

mularzem nie moe by nikt „kto yje bez moralnoci

lub w sposób skandaliczny”. Ale czytamy tam take, e

masonem nie moe by ani niewolnik, ani kobieta. Zapis

ten odzwierciedla status społeczny kobiety w XVIII wieku,

a wic to, e nie była ona uznawana za człowieka w pełni

wolnego. Bezporednia litera tekstu nie pozostawia jed-

nak adnej furtki, która wskazywałaby, e kiedy kobiety

do wolnomularstwa mog nalee (có, wyobrani te

miewamy ograniczon). Zmiany społeczne, w tym zmie-

rzenie si z patriarchalizmem, doprowadziło szcznie do

zrozumienia, e mczyni i kobiety s równi w swoim

człowieczestwie. Zapis Andersona ma wic znaczenie

historyczne, a jego głbszy sens wskazuje na to, e wol-

nomularz jest osob woln. Wiemy

dzi, e kobiety (ontologicznie) s

tak samo wolne jak mczyni, nie ma

wic powodu, by wyklucza je z ruchu

wolnomularskiego. Takie postawie-

nie sprawy wychodzi jednak daleko

poza liter Starych Obowizków.

I jest hermeneutycznie o wiele mniej

ostrone, ni pro-ateistyczna interpre-

tacja art.I Konstytucji.

Jeli godzimy si zatem, e wolno-

mularza nie czyni to, „co poniej pasa”,

nie moemy – jak sdz – jednoczenie

obstawa przy stanowisku, e mason

musi wierzy w Sił Wysz. Popada-

my bowiem wtedy w niekonsekwencj

interpretacyjn – jedne zapisy utrzy-

mujemy, wykładajc je konserwatyw-

nie, inne odrzucamy bez zdania z nich

racji. W tym sensie kade wolnomular-

stwo mieszane i kobiece uznaj za liberalne. Liberalno

nie oznacza przy tym porzucenia Tradycji. Tradycja yje

dla mnie tylko, gdy jest hermeneutycznie oywiana, a to

oznacza zawsze jednoczesne podtrzymywanie i zmian.

Litera bowiem zabija, a duch oywia, mówi Pismo. A jakom

rzekł, duchem oywiajcym wolnomularstwo jest dla mnie

zbieranie tego, co rozproszone. Wartoci wolnomularskie

za to dla mnie punkt wyjcia do hermeneutycznego na-

mysłu. #

* „Nie napotykamy tu kategorycznego nakazu wyznawania «religii, co do której zgadzaj si wszyscy ludzie», ani tym bardziej groby ukarania, usuni-

cia z loy wszystkich niedowiarków i odszczepieców, którzy «pojmuj Sztuk Królewsk nieprawidłowo». Jeli dodamy, e w Historii wspomniano

Chrystusa bez wskazania na jego bosko, to fakt, i Artykuł I O Bogu i Religii nie tylko nie przywołuje konkretnego przedstawienia Boga, lecz odsyła nas

jedynie do «prawa moralnego», staje si szczególnie wymowny. Anderson uchyla si w dodatku przed zdeniowaniem owego prawa; uczyni to dopiero

w nowym wydaniu Konstytucji z 1738 roku, w którym rozwinie koncepcj «religii Noego» i mularzy jako «prawdziwych» Noachidów” [T. Cegielski,

Księga Konstytucji 1723 roku i początki wolnomularstwa spekulatywnego w Anglii, ss. 127-8]. Musimy jednak pamita, e owa religia Noego, prawdziwe

chrzecijastwo, powana religia nie jest przez Andersona nijak okrelona. Nie da si jej utosami z deizmem [por. Cegielski, s. 128], nic nie da na take

stwierdzenie, e jest ona „wspólnym pniem” Biblii hebrajskiej i Nowego Testamentu. Anderson wspomina bowiem tylko o trzech wielkich artykułach

Noego, które s cementem loy. Nie podaje jednak ich treci. Jest to tym bardziej wymowne, e w tamtej dobie skatalogowano 7 artykułów religii Noego,

wród których był m. in. zakaz kazirodztwa i sodomii, bdcy potencjaln podstaw wykluczenia z ló osób nieheteronormatywnych. Jak sdz, winnimy

doceni enigmatyczno sformułowa Andersona i widzie zapisy dotyczce Boga i religii jako narzdzie usuwania barier midzy ludmi. Cytowany przez

Cegielskiego David Stevenson zauwaa, e takie, a nie inne sformułowanie Artykułu I „w praktyce organizacyjnej oznaczało, e «loe przyjmowały, kogo

przyj chciały, nie wyłczajc libertynów i osób, które bliskie były ateizmowi»” [Cegielski, s. 132].

** „Istnieje tylko jedna (prawdziwa) religia – napisze Kant w Religii w obrębie samego rozumu – ale moe by wiele rodzajów wiary”. Religia prawdziwa to

religia rozumowa, czyli moralno, wolna od instytucjonalizacji, kultu dogmatów, władzy kapłanów, antropomorcznych wyobrae bóstwa, cudów, ob-

jawie itd. „Religia rozumu, pisze Jerzy Kochan, nie jest [...] kultem rozumu, sigajcym do oprzyrzdowania rytuałów istniejcych kociołów, lecz opart

na rozumie moralnoci, uznajc (ze wzgldu na – jakbymy to dzisiaj powiedzieli – zrónicowany poziom audytorium) istniejce religie i kocioły za

historycznie wytworzone i skuteczne swoje medium”.

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

12 K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

5 minuT filozofii i psychologii

czAs

S ... A L E K S A N D R A E M I L I A W Y S O C K A

hronos personikował wieczno i był całkowitym

przeciwiestwem swojego znacznie młodszego

i bardziej niefrasobliwego kuzyna Kairosa. Łysy

młodzieniec z bujn grzywk to bóg właciwego momentu.

Kairosa mona było schwyta tylko wtedy, gdy dopiero

si zbliał, łapic go za lok zwisajcy na czole. Jeli Kairos

nas minł, to ju nigdy wicej si nie pojawiał. Przegapi-

limy okazj.

Niezalenie od tego, czy zajmujemy si ulotn chwil,

czy wiecznoci, natura czasu jest dla człowieka trudna

do pojcia.

Z perspektywy wszechwiata cała historia ludzkiej cywi-

lizacji to zaledwie moment. Pokazuje to słynny Kalendarz

Kosmiczny Carla Sagana. Jeli uznamy, e wszechwiat

powstał 1 stycznia pierwszego roku, to ziemia powstała

we wrzeniu, dinozaury zjawiły si w Wigili, a szympansy

30 grudnia o 22:15. W sylwestra, o godz. 21:42 wkroczyli

nasi pierwsi wyprostowani ludzcy przodkowie, a pierwsi

anatomicznie współczeni ludzie pojawili si o 22:30.

Obecnie trwa pierwsza sekunda kosmicznego roku nr 2.

Podsumowujc, wszechwiat istniał i rozwijał si bez nas

przez pierwsze 364 dni 10 godzin i 30 minut. Ludzko

istnieje w dziejach zaledwie półtorej godziny i 1 sekund…

Kolejna metafora – jeli wszechwiat to ksika liczca

364 strony, to człowiek zapisał z tego 2,5 linijki, czyli

około 30 słów.

I tu cytat:

Marno nad marnociami – wszystko marno.

Có przyjdzie człowiekowi z całego trudu,

jaki zadaje sobie pod słocem?

Pokolenie przychodzi i pokolenie odchodzi,

a ziemia trwa po wszystkie czasy.













w o l n o m u l a r z P o l s k i j e s i e ń 2 0 1 5 • n u m e r 6 4

K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

Słoce wschodzi i zachodzi,

i na miejsce swoje spieszy z powrotem,

i znowu tam wschodzi.

(…)

Mówienie jest wysiłkiem:

nie zdoła człowiek wyrazi [wszystkiego] słowami.

Nie nasyci si oko patrzeniem

ani ucho napełni słuchaniem.

To, co było, jest tym, co bdzie,

a to, co si stało, jest tym, co znowu si stanie:

wic nic zgoła nowego nie ma pod słocem.

Koniec cytatu. (Ksiga Koheleta 1,1-9, Biblia Tysiclecia).

Nasz przygod z masoneri rozpoczynamy w Izbie

Rozmyla, gdzie wród symboli znajduje si midzy

innymi czaszka i klepsydra. To podwójne odniesienie do

upływu czasu, a take do mierci – mierci symbolicznej

w procesie inicjacji, która jest granic midzy dawnym

yciem profaskim a nowym yciem zakonnym. Symbole te

odnosz si te do mierci bardzo dosłownej i materialnej,

bdcej przeznaczeniem kadego człowieka.

Zwrómy uwag, e obok czaszki i klepsydry nie odnaj-

dujemy sznura ani pistoletu, tylko symbole alchemiczne.

Czas, który mamy, jest ograniczony (tak jak ograniczona

jest liczba ziaren piasku w klepsydrze), ale nie jest to powód

do rozpaczy – to czas, który mamy na dokonanie w sobie

przemiany i na poszukiwanie kamienia lozocznego. To

czas, w którym mamy kopa rów wystpkowi i budowa

wityni cnoty.

Jak długo pracuj uczniowie wolnomularscy? Od połu-

dnia do północy.

Dlaczego nie od wschodu do zachodu słoca? Jeli przy-

j, e ycie człowieka zaczyna si tu po północy, to

o wschodzie słoca, dajmy na to o 5 rano, ma mniej wicej

16 lat. W południe – gdy dobiega 40 – osiga dojrzało,

która jest niezbdna do rozpoczcia pracy przy budowie

katedr. Kada godzina symboliczna to mniej wicej 3 lata

i 4 miesice. O godzinie 21 wolnomularz jest w okolicach

70-tki. Powoli koczy aktywn działalno w loy, ale

wolnomularzem pozostaje do mierci – czyli do północy.

To oczywicie kalendarz orientacyjny. U niektórych

południe nastpuje wczeniej, u innych póniej. Róni si

te długo godziny symbolicznej. Dla wszystkich jest ona

jednak skoczona i dla kadego wybija w kocu północ.

W loy poruszamy si zawsze zgodnie z kierunkiem

wskazówek zegara – dotyczy to wszystkich stopni wta-

jemniczenia. Bo wszyscy, niezalenie od stopni i urzdów,

zmierzamy w tym samym kierunku.

Pewn pociech stanowi fakt, e cho budowniczowie

przychodzili i odchodzili, to zbudowane przez nich katedry

stoj do dzi. W kadym razie niektóre.

Powiedziałam.

Deska wygłoszona podczas prac loży Wolność Przywró-

cona na Wschodzie Warszawy w maju 2015 roku. #

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

14 K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

ENCHERIDIONIE









toicy podzielili wszystkie rzeczy

i zdarzenia na wiecie na dwie

kategorie: te, które od nas zale

i te, które od nas nie zale. Mylenie

takimi kategoriami, moim zdaniem,

jest po pierwsze bardzo twórcze, a po

drugie zwiksza poczucie szczcia,

zmniejszajc jednoczenie negatywne

emocje i stres. Chodzi o to, aby na-

uczy si w kadej rzeczy i zdarzeniu

odnale to, co zaley od nas i to, co od

nas nie zaley. Podam prosty przykład:

chc punktualnie przyjecha na nasze

prace. Oczywicie osignicie tego

celu jest niezalene ode mnie, nie mam

na to wpływu, czy bd punktualnie na

pracach. Dlaczego? To proste, w czasie

mojej drogi moe zdarzy si wiele

rzeczy niezalenych, poczwszy od

korków na drogach, skoczywszy na

mojej nagłej mierci.

Tu pozwol sobie ponownie zacy-

towa Epikteta: „Rzecz każda ma

dwa uchwyty – za jeden z nich da

się udźwignąć, za drugi jednakże

udźwignąć się nie da”. Zauwacie,

e sama ch bycia na pracach jest jak

najbardziej zalena ode mnie, od mojej

woli. Natomiast reszta w zasadzie nie,

ale czy na pewno? Poszukajmy w tym

zdarzeniu takich uchwytów, za które

da si to wydarzenie udwign, czyli

innymi słowy znale to, co zaley od

nas. A wic moemy wyjecha wcze-

niej, zatankowa samochód, aby nie

traci czasu na tankowanie w trakcie

jazdy, i zrobi wiele innych rzeczy,

które zdecydowanie zwiksz praw-

dopodobiestwo, e nasz cel zostanie

osignity. Naley jednak pamita, e

nigdy nie przewidzimy wszystkiego.

wiadomo tego faktu zdecydowanie

pozytywnie wpłynie na nasze emocje

w sytuacji, gdy w wyniku niezale-

nych od nas zdarze cel nie zostanie

osignity. W sytuacji niepowodzenia

w adnym wypadku nie naley si

obwinia o to, e czego nie przewi-

dzielimy. Takie obwinianie samego

siebie jest najbardziej mierteln tru-

cizn dla naszego szczcia i poczucia

własnej wartoci.

Takie rozumowanie ma szczegól-

ne znaczenie w kontaktach midzy

ludmi, gdzie bezwzgldnie naley

sobie uwiadomi oczywist prawd,

e nie mamy adnego wpływu na to,

co myli i czuje druga osoba. Ta prosta

prawda jest bardzo pomocna w sytu-

acjach, kiedy w kontaktach midzy

ludmi pojawiaj si silne emocje, tak

pozytywne, jak i negatywne. Klasycz-

nym tego przykładem jest tak zwana

„nieszczliwa miło” – kto kogo

kocha, ale niestety bez wzajemnoci.

Doskonale pasuje tu to, co napisał

Epiktet: „Jeżeli bowiem pragnąć

będziesz rzeczy, które nie są od nas

zależne, z konieczności musisz się

czuć nieszczęśliwy”.

Na zakoczenie przytocz inne sto-

ickie powiedzenie, które w pierwszej

chwili wydaje si bardzo gorzkie, pe-

symistyczne i wrcz depresyjne, ale

po chwili, gdy si nad tym zastano-

wi, jest bardzo pozytywne, wrcz

wyzwalajce od smutku, pesymizmu

i depresji. Uprzedzam, e ta chwila

moe trwa 5 minut, 5 dni, 5 lat, 50

lat, a moe take nigdy nie nastpi.

Powiedzenie to brzmi: „… nie miej

na nic nadziei i niczego się nie spo-

dziewaj…”.

Rzekłem

Deska została wygłoszona

w Sz...L... Wolność Przywrócona

na Wsch... Warszawy

MOO: Nie miej na nic nadziei i niczego się nie spodziewaj…

5 minuT filozofii i psychologii

dwA uchwyTy

epikTeTA

B R ... M I K O Ł A J K O W A L S K I

w o l n o m u l a r z P o l s k i j e s i e ń 2 0 1 5 • n u m e r 6 4

Z R  B Y B U D O W Y

regulArnoŚć

mAsońskA

B R ... E D M O N D G L O T O N

ytuał powiada nam, e trzech

ni owieca, piciu ni kie-

ruje, a siedmiu czyni j spra-

wiedliw i doskonał. Trzech, którzy

j owiecaj, to Czcigodny i dwóch

Dozorców. Aby ni kierowa, dodaje-

my Mówc i Sekretarza, za by uczyni

j sprawiedliw i doskonał, potrzeba

dołczy Czeladnika i Ucznia, i tak

otrzymujemy typow lo.

Ale czy taka loa jest regularna? Aby

loa była regularna, trzeba, by tych

siedmiu członków było regularnymi

masonami. Sprawa wydaje si ewi-

dentna, ale w praktyce jest znacznie

bardziej skomplikowana, ni si to

wydaje. Przyjrzymy si jej bliej.

Uwaany jest za regularnego mason, który został ini-

cjowany według rytów w loy regularnej. Wynika std,

e za kadym razem, gdy zbierze si siedmiu mistrzów,

maj oni prawo otworzy prace, a ich zgromadzenie jest

jak najbardziej regularne. Prace te mog by nastpnie

powtarzane, jak te mog mie wyłcznie charakter efe-

meryczny – stosownie do okolicznoci.

Tych siedmiu braci, ukonstytuowanych w lo, moe

inicjowa profanów, dokonywa podwyek płac, wydawa

dyplomy itd. Ale kto, powiecie mi, bdzie rejestrował te

inicjacje, wydawał dokument konstytuujcy lo, kto

dokona jej instalacji?

Nikt. Protokół zebrania siedmiu mistrzów pracujcych

w loy wystarczy, aby powiadczy jej regularno. Tak było

ponad dwiecie lat temu i nic si od tej pory nie zmieniło.

Ale co to jest obediencja?

pocztków masonerii loe tworzone były tak, jak

to zostało włanie pokazane, a kada była suweren-

na i niezawisła, przyjmowała masonów goci z innych

ló, którzy znaleli si przejazdem na

ich Wschodzie, udzielała im pomocy

i opieki – jeli tylko potrali da si

rozpozna swoimi znakami, słowami

i dotykami. Raz na rok zbierały si

one na posiedzeniu Wielkiej Loy,

aby dyskutowa o sprawach wspól-

nych pozostajcych w zainteresowaniu

bractwa.

Póniej zaczto odczuwa potrze-

b koordynacji wysiłków, stałej

łcznoci, i std, w 1717 roku trzy

loe londyskie załoyły stał Wiel-

k Lo, która miała słuy jako ciało

łcznikowe midzy loami i podmiot

wykonujcy wspóln wol ló.

W ten sposób narodziła si obedien-

cja. Organizm ten, z uwagi na wzrost

liczby ló, nabrał z czasem wikszego znaczenia i przypisał

sobie prawa, które nale wyłcznie do ló.

Z podmiotu wykonawczego obediencje stały si z cza-

sem organami kierowniczymi i dzisiaj widzimy, jak za

porednictwem członków swojego biura, Rady Federalnej,

Rady Zakonu lub innej, przypisuj sobie one prawo do

wydawania polece loom czy zajmowania si stosunkami

midzynarodowymi midzy obediencjami, nie konsultujc

si nawet z loami.

Organy kierownicze decyduj o regularnoci obediencji,

zezwalaj na instalacj nowej loy lub odmawiaj takiej

zgody. Co jednak trzeba, aby obediencja była regularna?

Aby trzy loe stowarzyszyły si, by j utworzy.

harakterystyczny przykład miał miejsce w ostatnich

latach. W Pradze została utworzona loa wyłcznie

z woli pitnastu masonów regularnych. Nikt nie zakwe-

stionował jej regularnoci. Inna loa powstała w tych

samych warunkach, a potem trzecia. Wówczas utworzyły

one obediencj. Chocia działały poza federacjami, nikt

nie omielił si zakwestionowa ich regularnoci.





P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

16 Z R  B Y B U D O W Y

okazuje to nam, e tradycje naszych przodków nie

straciły na aktualnoci. Wskazuj nam one, dlaczego

loa jest zawsze suwerenna i zaley tylko od siebie samej.

Loa moe, nie przestajc by regularn, zerwa stosunki

ze swoj obediencj lub nawet zmieni obediencj.

Jedna z najstarszych ló francuskich, której regularnoci

nikt nigdy nie kwestionował, loa 204 na Wschodzie Bor-

deaux, została załoona w 1732 roku przez kilku masonów

z tego Wschodu. Funkcjonowała w izolacji przez wiele lat,

a nastpnie aliowała si do Wielkiej Loy Anglii. Wojny

i inne zdarzenia sprawiły, e zaprzestała stosunków z t

obediencj. Znowu pracowała sama, a potem nawizała

łczno z Wielk Lo Narodow Francji

. W nastpstwie

innych wydarze odłczyła si od Wielkiego Wschodu

Francji, znów funkcjonowała sama, aby nastpnie wraz

z innymi loami utworzy Obediencj Wielkiej Loy

Narodowej Niezalenej i Regularnej; opuciła j kilka

lat póniej, aby wstpi w szeregi Wielkiej Loy Francji,

w której jest obecnie.

Przykład ten jest typowy i ukazuje nam, e loa jest

w swoich działaniach suwerenna i e nie traci ona regu-

larnoci, funkcjonujc sama lub zmieniajc obediencj.

O regularnoci loy stanowi to, e jest ona złoona z co

najmniej siedmiu mistrzów regularnie inicjowanych.

Znane s przypadki profanów, którzy w sposób wa-

ny i regularny inicjowani byli przez siedmiu Mistrzów

znajdujcych si przejazdem w danym miecie i zgroma-

dzonych w loy efemerycznej, która odbyła tylko jedno

posiedzenie. Innych inicjowano na statku podczas rejsu.

Loa, która pracowałaby w oderwaniu od obrzdku

masoskiego, stawałaby si nieregularna, albowiem po-

rzucałaby ona nasze tradycje i stawała si stowarzyszeniem

profaskim. Uwaam jednak, e naley zdeniowa słowo

loa, która utraciło pierwotny sens i interpretowane jest

w znaczeniu społecznym.

Loa nie jest stowarzyszeniem. Loa jest zebraniem

masonów regularnych, pracujcych z zachowaniem ob-

rzdku masoskiego. Gdy tylko zamykaj si prace, loa

przestaje istnie. Loa trwa tylko od otwarcia prac do

ich zamknicia.

Mason nie jest, jak zwykło si mówi, członkiem loy,

ale pracuje w loy.

Według dawnych Konstytucji mason, aby by regular-

nym, winien zosta inicjowany regularnie i, gdy tylko

moe, uczestniczy w pracach loy.

Widzicie teraz, jak bardzo oddalilimy si od zasad

naszego bractwa – i to dlatego, e wielu masonów ich

nie zna. Nasi przodkowie bardzo czsto czytali w loy

Konstytucje i Regulaminy – „Kiedy tylko Mistrz tak

sobie zayczy”, jak powiadaj dawne prawa – i było to

uwaane za jak najbardziej potrzebne, albowiem kady

wówczas wiedział, czym jest masoneria.

Dzisiaj jednak ilu z naszych braci czytało Konstytucje

z 1723 roku, na których opiera si W... M... Uniwersal-

ne? Sdzi mona, e wielu z nich nie wie nawet o ich

istnieniu.

Nie wolno myli tej karty naszego Zakonu, regulujcej

jego podstawowe zasady, ze Statutami i Regulaminami

Generalnymi. Te ostatnie s jedynie kodykacj reguł,

które loe zaakceptowały dobrowolnie po to, by koor-

dynowa swoje wysiłki, by harmonijnie ułoy swoje

biece funkcjonowanie, ale nie po to, by ustanawia

podwaliny moralne i doktrynalne naszego bractwa.

To bowiem „Old charges”, Konstytucje z 1723 roku te

podwaliny kład.

Wielka szkoda, e masoni nie znaj swojej historii,

swoich pocztków, swoich tradycji, albowiem ta

włanie przeszło sprawia, e W:.M:. oparło si próbie

czasu, pozostaje podobne do samego siebie i poda bez

ustanku i bez wytchnienia ku swojemu ideałowi dosko-

nalenia, ideałowi sprawiedliwoci, ku wiatłu.

Trzeba, by mason wtajemniczał sam siebie, majc za

przewodnika nasze symbole, które wska mu metod

i narzdzia samodoskonalenia. Nie moe on straci z oczu

odwiecznego charakteru naszego Zakonu i powiedzie

sobie, e reguły sprzed dwustu lat s przestarzałe i nie

oparły si postpowi.

Nie, gdy medytujc, spostrzee on ich głbok m-

dro. Dostrzee, e pod swoj archaiczn form kryj

one prawdy, które si nie starzej, i zrozumie cał warto

nauczania, które z nich promieniuje.

Bdzie mógł wówczas jedynie podziwia głbi myli-

cieli, którzy widzieli dalej ni ich czas, albowiem ich myl

pozostaje prawdziwa pomimo olbrzymich zmian, jakie

nauka wniosła w ycie ludzi na przestrzeni dwóch ostat-

nich stuleci. Potne przesłanie wypływa ze studiów nad

dawnymi Konstytucjami z 1723 roku i towarzyszcymi

im regulaminami. Znale tam bowiem mona jedynie

nauki poyteczne dla siebie samego i dla sprawy marszu

Ludzkoci na drodze Postpu. #

1 Obediencj, z której w 1773 roku narodził si obecny Wielki Wschód Francji.

w o l n o m u l a r z P o l s k i j e s i e ń 2 0 1 5 • n u m e r 6 4

Z R  B Y B U D O W Y

ciemno,

corAz ciemniej

S ... A L E K S A N D R A E M I L I A W Y S O C K A



Robi si coraz ciemniej. Gdy

wychodz na poranny spacer

z psem, mog obserwowa

słoce wschodzce nad Wawrem.

A ju niedługo bd rozpoczyna

dzie w ciemnociach. Wieczorny

spacer odbywam ju po zmierzchu,

a przecie jeszcze niedawno cieszy-

łam si widokiem słoca zachodz-

cego gdzie za Bemowem. Ciemno,

coraz ciemniej. 23 wrzenia dzie

zrówna si z noc. Wejdziemy w je-

sie. Od tej pory kady dzie bdzie

ju krótszy ni noc. Ciemno, coraz

ciemniej.

W tym roku ta ciemno dotyczy

nie tylko przyrody. Do Europy do-

cieraj fale uchodców z Bliskiego

Wschodu i Bałkanów. Ogldam wia-

domoci, przegldam strony interne-

towe i nie mog wyj ze zdumienia.

Fala wciekłoci i nienawici, która

przetacza si w najbliszym otocze-

niu, budzi mój głboki, pierwotny

lk i ch ucieczki. Jak piewał Lech

Janerka:

Ta zabawa nie jest dla dziewczynek

Idź do domu, bo tu mogą bić

Idź do domu, bo tu mogą strzelać

Wojna minie, kiedy wróci sen

A teraz śpij

Już śpij

I nie myśl źle o niczym.

Ale wiem, e ucieczka i wycofanie

nie s adnym rozwizaniem. Dla

mnie to jest praktyczny sprawdzian

z wolnomularstwa. Czuj wyranie, e

musz sobie jeszcze raz odpowiedzie

na pytanie, co to dla mnie praktycznie

znaczy by wolnomularzem? Jest to

tym trudniejsze, e wolnomularze

zawsze stoj blisko w kolejce do bicia.

I co ja zrobi na barykadach, uzbrojo-

na tylko w cyrkiel i linijk?

To nie sztuka pisa natchnione refe-

raty i dyskutowa w gronie przyjaciół

o wyszoci braterstwa nad równoci

lub odwrotnie. Owszem, to bardzo

przyjemna cz wolnomularskiego

ycia, ale to nie jest jego istota.

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

18 Z R  B Y B U D O W Y

Ucze wolnomularski zapytany,

czym bracia i siostry zajmuj si

w loy, odpowie, e buduj wity-

ni cnoty i kopi rów wystpkowi.

Samodoskonalenie, czyli uywajc

masoskiej metafory, praca na ka-

mieniu nieociosanym nie jest celem

samym w sobie.

Uczniowie „obrabiaj surowy ka-

mie, aby pozbawi go chropowatoci

i zbliy do formy zgodnej z przezna-

czeniem”. A przeznaczeniem kamienia

jest zaj stosowne miejsce w wityni,

a wic sta si elementem wikszej

całoci.

Przytocz kilka ustpów deski prof.

Andrzeja Nowickiego, nieodałowa-

nego Brata i Wielkiego Mistrza Wiel-

kiego Wschodu Polski. Deska pt. „Czy

istnieje lozoa masonerii” została wy-

głoszona w Sz... L... Europa na Wsch...

Warszawy dokładnie 21 lat temu, 22

wrzenia 1994 r. Potem publikował

j „Wolnomularz Polski” zarówno na

swoich łamach, jak i w osobnym tomi-

ku z serii „Biblioteczka Wolnomularza

Polskiego”.

I tu cytat: „Masoneria to zwizek lu-

dzi, którzy dla samookrelenia si wy-

brali nazw eksponujc budowanie

jako czynno najlepiej charakteryzu-

jc ich postaw wobec wiata. Filozo-

a masonerii tkwi przede wszystkim

w praktyce, a z tego wynika, e wyłoe-

nie jej zasad wymaga skupienia uwagi

na działalności praktycznej, czyli

na yciu, pracach, czynach i dziełach

masonów. Prawdziw lozo kadego

człowieka jest nie to, co wydaje mu

si jego wiar, ale to, co rzeczywicie

przenika jego działania i wytwory tych

działa”.

I jeszcze jeden fragment:

„Masoneria przywraca blask ta-

kim wyblakłym dzi wyraeniom

jak wieci własnym przykła-

dem, poniewa jest przekonana, e

sztuki ycia nie mona nauczy

wygłaszaniem kaza i udzielaniem

rad, ale trzeba własnym przykładem

pokazywa, jak naley postpowa.

Okrelajc masoneri słowami ars

regia, wskazujemy włanie na to,

e prawdziwa lozoa masonerii jest

ukryta w sztuce ycia i polega na

tym, by wszdzie pozostawia po sobie

dobroczynne skutki własnej działalno-

ci, eby w wiecie było coraz wi-

cej wiatła, coraz wicej wolnoci,

coraz wicej zgodnego, braterskiego

współdziałania, coraz wicej rzeczy

trwałych, piknych i uytecznych”.

Nie jestem Mozartem, Waszyngto-

nem ani Korczakiem. Ale to nie znaczy,

e jako wolnomularka nie mam absolut-

nie adnego wpływu na rzeczywisto.

Kada wielka witynia składa si nie

tylko z wielkich kolumn i larów, ale

równie z setek tysicy drobnych ce-

giełek. I bez tych cegiełek nie istnia-

łaby. Kada wielka idea, jeli ma by

realizowana, musi by przełoona na

niezliczon liczb drobnych działa.

I kade z nich ma znaczenie, naprawd.

Niech zilustruje to taka historyjka:

Morze wyrzuciło na brzeg tysiące me-

duz. Po plaży spaceruje mężczyzna,

podnosi meduzy i wrzuca je do morza.

Podchodzi facet:

- Panie, co pan robisz, przecież nie

wrzucisz pan wszystkich! To nie ma

sensu!

Na to mężczyzna odpowiada: - Nie

ma sensu? To niech pan zapyta o to te,

które już wrzuciłem.

Przed trzema laty, we wrzeniu 2012

roku Br... Paweł M. wygłosił desk

pt. „Latarnicy”. Inspirował si nowe-

l Bolesława Prusa Cienie. Nowela

traktowała o anonimowych i niedo-

cenianych przez nikogo „zapalaczach”

gazowych latarni, którzy yli i pozo-

stawali bezimienni, cho to dziki nim

noc na ulicach miasta nie panowały

kompletne ciemnoci. Brat Paweł po-

równywał wolnomularzy do takich

latarników, którzy w sposób skromny

i niezauwaalny maj wnosi wiatło

do profaskiego wiata.

Przypomnijmy sobie, co wszyscy

przysigalimy na nasz honor, wst-

pujc do masonerii.

Nie ma jedynego i słusznego sposobu

realizacji tej przysigi. Kady z nas

ma swoj stref wpływu i swój zestaw

talentów, które dyktuj, jak pracowa

nad dziełem wolnomularstwa. Kady

z nas ma swoje „meduzy”. Warto wró-

ci do Izby Rozmyla i ponowi py-

tanie sprzed inicjacji – dlaczego chc

by wolnomularzem? Co to dla mnie

oznacza i do czego mnie zobowizuje?

Co pozostawi po sobie innym?

Gdy zapytałam siebie, co konkret-

nie mog teraz zrobi, eby wnie

nieco wiatła w sytuacj zwizan

z uchodcami, natrafiłam na apel

Fundacji Ocalenie, która prowadzi

zbiórk materiałów szkolnych dla

dzieci uchodców. Plecaki, kredki,

ołówki – jaka namiastka normalnoci

dla dzieci, które widziały stanowczo

zbyt wiele. A w Syrii ju od 4 lat szkoły

s zamknite. W ubiegłym tygodniu

poprosiłam koleanki z pracy o skom-

binowanie 3 pustych piórników. – I co,

jak kupię piórnik, to będę mogła mieć

czystsze sumienie? – zapytała jedna

z nich. – Nie mam pojęcia, ale na pewno

będziesz mogła mieć świadomość, że

jakieś jedno dziecko, które nie miało

piórnika, dzięki tobie teraz go ma.

Pamitajmy o tym, e niewane jest,

na czym polega nasza praca i obecno

w wiecie – ale zawsze moemy j

wykonywa albo „po wolnomularsku”

albo „nie po wolnomularsku”. I staraj-

my si ze wszystkich sił robi to jednak

moliwie „po wolnomularsku”.

Czy jeli bdziemy y i pracowa

„po wolnomularsku”, zasłuymy sobie

na oklaski? Moe i zasłuymy, ale naj-

czciej ich nie usłyszymy. Przeciwnie.

Moemy spotka si z obojtnoci,

krytyk, obelgami, a w niektórych

sytuacjach nawet z przeladowania-

mi. I czy nas to zwalnia ze złoonej

przysigi? Nie zwalnia. Nawet wtedy,

gdy jest naprawd ciemno.

Rzekłam.

S... Aleksandra Emilia Wysocka

Deska wygłoszona 19 września

2015 r. na Wsch... Warszawy

podczas wspólnych prac

Sz... L... Cezary Leżeński

i Sz... L... Wolność Przywrócona.

w o l n o m u l a r z P o l s k i j e s i e ń 2 0 1 5 • n u m e r 6 4

S P O T K A N I A

trakcie wycieczki w Valdemossie kupiłam ksik

pt. Zima na Majorce George Sand, przyjaciółki

naszego Fryderyka Chopina, która na przeło-

mie 1838 i 1839 roku spdziła kilka miesicy na wyspie

w towarzystwie naszego wielkiego, cho niestety cigle

chorego kompozytora. W byłym klasztorze kartuzów

s udostpnione dwie cele, w których mieszkali Sand

z dziemi i Fryderyk. Fotografowa nam zabroniono.

Midzy Bogiem a prawd nie bardzo było co fotografowa,

bowiem z oryginalnych XIX-wiecznych sprztów uchowały

si jedynie gotycki fotel i szafa. Reszta została spalona na

stosie przez mieszkaców Valdemossy, obawiajcych si

zarazy. Zaraa grulic miał Chopin.

W klasztornym korytarzu stoj obecnie dwie wielkie

drewniane gury romantycznych kochanków. Raz do

roku pono, w czasie jakiego miejscowego wita, wy-

nosi si je i id – a raczej s niesione – w pochodzie, ku

uciesze turystów, tysicami nawiedzajcych Valdemoss.

Valdemossianie yj dzi z Chopina jak pczki w male,

a spadkobiercy włacicieli byłego klasztoru od lat kilku

procesuj si o to, w której celi nasz genialny kompozytor

skomponował słynne Preludium deszczowe. A wówczas...

A wówczas tak oto przedstawiały si sprawy, w relacji

autorki Zimy na Majorce:

„Jak przyznaj sami Majorkaczycy, ostrono i powci-

gliwo s dominujc cech ich charakteru. Napotykani na

drodze wieniacy zawsze wymieni z wami słowa powitania;

ale gdy odezwiecie si do nich, nie bdc ich znajomymi,

nie bd chcieli odpowiedzie, nawet jeli mówicie w ich

dialekcie. Wystarczy, e zobacz obc twarz, eby si

przestraszy i zawróci z drogi, unikajc spotkania z wami.

Moglibymy jednak y w zgodzie z tymi dzielnymi lud-

mi, gdybymy pojawili si w ich kociele. Na pewno nie

mniej by z nas zdzierali przy kadej okazji, ale moglibymy

spacerowa poród ich pól, nie naraajc si na oberwanie

w głow kamieniem wylatujcym zza krzaka. Niestety ten

akt rozwagi nie przyszedł nam od razu do głowy i prawie

do koca nie bylimy wiadomi, jak bardzo gorszył ich nasz

sposób bycia. Nazywali nas poganami, mahometanami

i ydami; co według nich jest najgorsz obelg. [...] Kaan

i spodnie mojej córki te ich bardzo gorszyły. Bardzo im

preludium

deszczowej mAjorki

S ... M I R O S Ł A W A D O Ł  G O W S K A  W Y S O C K A











Zima Na Majorce



P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

20 S P O T K A N I A

si nie podobało, e młoda osoba w wieku lat dziewiciu

biegała po górach przebrana za mczyzn.

Rozbrzmiewajcy w niedziel dwik kornetu, przy-

pominajcy spónialskim o udaniu si na msz, nada-

remnie nas cigał w klasztorze. Bylimy głusi, poniewa

nie wiedzielimy, o co chodzi, a gdy ju to pojlimy,

ogłuchlimy jeszcze bardziej. Wtedy ci ludzie wymylili

sposób zemsty na chwał Pana, który do chrzecijaskich

bynajmniej nie naleał. Sprzymierzyli si midzy sob,

by nie sprzedawa nam swych ryb, jaj i warzyw, jak tylko

za ceny przekraczajce wszelkie granice. [...] Trzeba było

wic poci. [...] Byłaby to drobna przeszkoda, gdyby

wszyscy sporód nas cieszyli si dobrym zdrowiem. [...]

Lecz drogi chory, dalekim bdc od dobrego samopoczu-

cia z uwagi na wilgo w powietrzu i niedostatek, marniał

w przeraajcy sposób”.

akich opisów jest w ksice George Sand dostatek

(i jeszcze wicej). Mona uzna to za cud, e w ogóle

powstało Preludium deszczowe... Przejmujce s opisy

transportowania pianina dla Chopina, chandryczenie si

z celnikami, przewóz instrumentu błotnistymi drókami

do górskiego klasztoru, gdy nie wida wiata zza kurtyn

deszczu i wyjcego wichru.

* * *

atem i wczesn jesieni oczywicie nie pada, bd

pada minimalnie. Wysiadywałam wic na hotelo-

wym tarasie z widokiem na morze i liczyłam samoloty

startujce i wylatujce z lotniska w Palmie. Majorkarczy-

ków jest obecnie niecały milion, turystów z osiem razy

wicej. Nie zapomn ju nigdy naszych turystycznych

prekursorów – Chopina i George Sand. Oni stanli na

pierwszym stopniu tych schodów, wiodcych wprost do

nieba. Turystycznego nieba.

PS. Dlaczego w klasztorze w Valdemossie nie było

ju zakonników? Sprawił to Juan Alvarez Mendizabal,

hiszpaski polityk i ekonomista, ówczesny minister nan-

sów, który doprowadził w Hiszpanii do kasaty dóbr ko-

cielnych i klasztorów. Zlikwidowany został m.in. klasztor

kartuzów w Valdemossie i tylko dlatego sprywatyzowane

cele mogły przyjmowa cywilnych goci. Mendizabal był

wolnomularzem, w czasie wojen napoleoskich wstpił

do loy Taller Sublime w Cadiz, czyli po naszemu Ka-

dyksie. George Sand pisze o nim bardzo ciepło na kartach

swojej ksiki. Katoliccy przeciwnicy ministra – masona

(i yda) zarzucali mu ówczenie wzbogacenie si na tej

operacji. Jak było rzeczywicie? – niech Hiszpanie sami

rozstrzygn. #



w o l n o m u l a r z P o l s k i j e s i e ń 2 0 1 5 • n u m e r 6 4

T E M P L U M I M U Z Y

chopin i lożA













relegentka przedstawiła wykład

zatytułowany Fryderyk Chopin

– mason bez fartuszka? Związki

kompozytora ze światem wolnomular-

skim*. Główny cel swojej wypowiedzi

sprecyzowała nastpujco: „(…) za-

rysowanie pejzau wolnomularstwa

w biograi Fryderyka Chopina. Cho

nie miał on za sob inicjacji w adnej

loy wolnomularskiej, był zwizany

z masoneri towarzysko i zainspirowa-

ny ni ideowo. Warszawski dom pa-

stwa Chopinów był odwiedzany przez

elit farmazonii Królestwa Polskiego,

a na emigracji w Paryu otaczały Cho-

pina wybitne osobistoci ze wiata

masonerii. Relacje midzy Chopinem

a wolnomularzami stanowi ciekawy

materiał do bada nad wpływami loy

na kultur polsk i francusk XIX wie-

ku w ogóle. Jest to te punkt wyjcia do

kontynuowania reeksji, czy mona

by wolnomularzem w sensie ideo-

wym, nie przechodzc wtajemnicze,

inicjacji i nie zasiadajc w loy wród

braci. Innymi słowy, czy mona zatem

by masonem nie bdc nim?”.

Na ostatnie pytanie Dorota Sobstel

udzieliła odpowiedzi twierdzcej.

Metafora „masona bez fartuszka” po-

zwala, jak wnosz z wykładu, opisa

dowiadczenie yciowe osób, które

po duchowej mierci podjły trud

duchowego odrodzenia i pozytyw-

nego samorozwoju drog wytonej

pracy oraz solidarnoci z ludmi i ich

problemami.

Chopin opisał swoj duchow mier

i odrodzenie w tzw. Dzienniku stugar-

ckim, który nazwała „jakby Konstytu-

cjami Andersonowskimi podmiotowo-

ci Chopina”.

Wyranym rysem biograi kompo-

zytora jest oddanie pracy połczone

z poszukiwaniem tzw. błkitnej nuty

 dwikowego ideału, do którego

Chopin dył przez całe ycie. „Błkit

– mówiła Sobstel – to, jak wiadomo,

dominujcy kolor w symbolicznym

wystroju ló. Poszukiwanie błkitnej

nuty ma za podobne znaczenie jak

alchemiczne poszukiwanie czerwonej

tynktury w symbolice wolnomularskiej”.

Poczucie solidarnoci i braterstwo

przejawiało si choby w udziale Cho-

pina w przedsiwziciach lantropij-

nych. Nie odmawiał on gry na koncer-

tach słucych dobrej sprawie, cho

daleko mu było do umiłowania estrad

i kuglarstwa á la Franciszek Liszt. Wy-

ciszenie, intymno, kameralno,

wewntrzne skupienie, zamiłowanie

do prostoty obcej pianistycznym fa-

jerwerkom i błyskotkom to take 

zdaniem Prelegentki  cechy, które

pozwalaj dostrzec w Chopinie adepta

pracujcego pilnie nad rozwojem we-

wntrznym.

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

22 T E M P L U M I M U Z Y

W trakcie wykładu Sobstel opisa-

ła take rodowisko wolnomularzy,

w którym Chopin dorastał i ył. Ma-

sonami byli Józef Elsner, nauczyciel

kompozytora i odkrywca jego geniu-

szu, czy zaprzyjaniony z rodzin Ju-

liusz Kolberg (ojciec Oskara, take

wolnomularza). Na emigracji opiek

otaczali kompozytora midzy inny-

mi wolnomularz Walenty Radziwiłł

oraz księżna de Vaudémont, masonka

– wielka mistrzyni loy adopcyjnej

witej Karoliny. Zdaniem referent-

ki „artystowskie, a take masosko-

bankierskie rodowisko miało mie

takie samo, jeli nie wiksze znaczenie

w rozwoju kariery Chopina, jak wielka

arystokracja”. Zawdziczał mu, midzy

innymi, moliwo unikania wielkich

koncertów publicznych, obcych jego

wraliwej konstrukcji psychicznej.

Wykład spotkał si z jednoznacznym

aplauzem. Dopełniła go interesujca

dyskusja, w której prym wiódł brat

prof. Tadeusz Cegielski, wygłaszajc

swego rodzaju koreferat. Zastanawia-

no si nad powodami, dla których

inicjacji masoskiej nie przeszli ani

Chopin, ani Tadeusz Kociuszko.

Padło pytanie o zwizki kompozy-

tora z wolnomularzami brytyjskimi.

Zwrócono uwag na piewno mu-

zyki Chopina, wzorowan na opero-

wym belcanto. W kontekcie etosu

wytonej pracy pojawiła si take

kwestia uywanych przez Chopina

fortepianów. Jak wiadomo z jego za-

pisków, najbardziej cenił fortepiany

Pleyela, dajce artycie najwicej mo-

liwoci, ale i najbardziej technicznie

wymagajce.

Br... MB

*Przypomnijmy, e Dorota Sobstel wygłosiła

referat pod tym samym tytułem na konferencji

pt. Świat jako loża. Obecność wolnomularstwa

w kulturze – dawniej i dziś, która odbyła si

w Warszawie w dniach 9-10 stycznia br. W trak-

cie dyskusji nastpił wyrany podział, na tych

masonów, którzy aprobuj okrelenie „wolno-

mularz bez fartuszka” oraz tych, dla których nie

ma nieinicjowanych masonów. Spór pewnie jest

tak długi, jak samo wolnomularstwo.

REDAKCJA W

radiowej Dwójce od dłu-

szego ju czasu trwaj

przygotowania do kon-

kursu. Nad Chopinem granym przez

konkursowiczów z minionych lat po-

chylaj si jurorzy płytowego Trybu-

ród członków ló warszawskich moemy wymieni 48 nazwisk muzyków

-masonów z drugiej połowy XVIII i pierwszej wierci XIX stulecia.

W uroczystociach wolnomularskich brała czasami udział orkiestra, w rachunkach

wityni Izis znajdujemy np. pozycj: Na zapłacenie Orkiestry na loży stołowej

połowę należności zł. 120. Pieni wolnomularskie w Warszawie układał m.in.

Sekretarz Wielkiego Wschodu Kazimierz Brodziński, a muzyk do nich pisali

Józef Elsner, Antoni Weynert, Karol Kurpiński, Jan Stefani. Wród urzdników

mianowanych przez Wielkiego Mistrza był Dyrektor Harmonii, za w spisach

członków ló znajdujemy godno Brata Harmonii. (Ludwik Hass, Sekta far-

mazonii warszawskiej. Pierwsze stulecie wolnomularstwa 1721–1821). #

polskoŚć spod

mAsońskich sTrzech

B R ... M A R C I N

B O G U S Ł A W S K I













w o l n o m u l a r z P o l s k i j e s i e ń 2 0 1 5 • n u m e r 6 4

T E M P L U M I M U Z Y

nału. Konkursem ttni niedzielne

audycje Róy wiatczyskiej. W Duej

Czarnej chopinowskie winyle pojawi

si w wakacje. W Internecie pojawi-

ła si mobilna aplikacja pozwalajca

pozna histori Konkursu. Etc. Etc.

Dobrze, e tak si dzieje. Muzyka

Chopina jest bowiem wyjtkowa, jak

przystało na twórczo czystej wody

geniusza. Pytanie tylko, czy warto kon-

centrowa si na samym Chopinie?

Wszystko zaley od tego, kim dla nas

jest geniusz. Od czasów romantyzmu

przyzwyczailimy si widzie w nim

posta wyjtkow. Wyrastajc po-

nad swoje czasy i ponad innych ludzi.

Czsto samotn, jakby samorodn.

Zesłan z jakich regionów meta-

zycznych, wyłczon ze społecznoci.

Trafniejsza wydaje mi si jednak taka

perspektywa, która widzi geniusza na

tle jego wspólnoty, kultury i czasów. Na

dorobek geniuszy pracuj bowiem po-

kolenia, a pitno indywidualnoci do-

strzec mona wyłcznie przez kontrast.

Za Chopinem stoi Jan Sebastian Bach

(niech za przykład posłu Preludia),

John Field, moliwoci ówczesnych

fortepianów, polska muzyka ludowa

czy wspierajce jego wysiłki rodowisko

wolnomularskie, o czym wiemy midzy

innymi od Doroty Sobstel.

Kontekst wolnomularski wydaje mi

si tutaj szczególnie intrygujcy. A to

ze wzgldu na Józefa Elsnera, nauczy-

ciela Chopina, i rodzin Kolbergów,

zaprzyjanion z Chopinami.

Elsner i Krzysztof Juliusz Henryk

Kolberg (ojciec Oskara) byli maso-

nami. Współpracowali ze sob przy

tworzeniu wolnomularskich pieni –

pierwszy tworzył muzyk, drugi pisał

słowa. Obaj byli Polakami niemieckie-

go pochodzenia, yli w dobie rozbio-

rów, w swoich rodzinach kultywowali

postawy polsko-patriotyczne. Mówi

si nawet, e Kolbergowie zakazali

dzieciom mówi w domu po niemie-

cku. Złamanie tej zasady zwizane

było z kar jednego grosza wrzucanego

do rodzinnej skarbony.

Droga yciowa Elsnera była do

pokrtna. Wprawdzie jako dzieciak

piewał w przykocielnych chórach

i uczył si gry na skrzypcach oraz

sztuki basso continuo, to jednak jako

przedmiot swoich studiów wybrał

teologi, któr zamienił póniej na

medycyn. Plany pokrzyowało mu

słabe zdrowie. Powana choroba

spowodowała, e przerwał eduka-

cj lekarsk i powrócił do muzyki.

Najpierw zatrudnił si w Brnie jako

skrzypek w orkiestrze teatralnej

(1791), póniej przeniósł si do

Lwowa (1792), gdzie objł stano-

wisko dyrygenta w teatrze cesarsko

-królewskim. Próbował te swych

sił jako kompozytor, wystawiajc

dwie opery do niemieckich teks-

tów. Przełomowe stało si dla Els-

nera spotkanie z wolnomularzem

Wojciechem Bogusławskim, który

w 1795 roku zaczł dyrektorowa tea-

trowi we Lwowie. Tam rozpoczła si

ich owocna współpraca. Elsner zajł

si pisaniem polskich oper (z tamtej

doby zachowała si jedna, Amazonki

czyli Herminia) i ywo zainteresował

si muzyk polsk. lady tych za-

interesowa widoczne bd w jego

kompozycjach, a take w pracy teore-

tycznej. Nie naley bowiem zapomi-

na, e Elsner jest twórc Rozprawy

o rytmiczności i metryczności języka

polskiego. Bodaj pierwszej pracy tego

typu, bdcej obowizkowym punk-

tem odniesienia w dyskusjach XIX-

wiecznych polskich jzykoznawców.

Jak wspomniałem, bliskie, przyja-

cielskie wizi łczyły rodziny Cho-

pinów i Kolbergów. Kolbergowie

pielgnowali zamiłowanie do nauk

i sztuk, co znajdowało swój wyraz

w domowym muzykowaniu. Agata

Skrukwa podkrela, e w ich domu

„przez wiele lat rozbrzmiewały […]

ludowe piosenki piewane przez Zu-

sk (Zuzann?) Wawrzek, młod ko-

biet spod Sandomierza, która słuyła

u Kolbergów ju w Przysusze i za

nimi przyjechała do Warszawy. Po

kilku latach przeszła ona na słub

u Chopinów […], a zapisała si w ser-

decznej pamici obu rodzin”.

Serdeczne relacje i bliskie ssiedztwo

spowodowały, e rodzina Kolbergów

ledzi mogła rozwój młodego Fry-

deryka Chopina. Kontakt z nim jako

koleg, ale take jako kompozytorem

i pianist, miał wany wpływ na mu-

zyczn wraliwo Oskara Kolberga.

Obaj za mogli wzrasta w kulcie pra-

cy, stanowicym jeden z larów etosu

wolnomularskiego.

„Szczególna zdatno, geniusz mu-

zyczny” – napisał na wiadectwie

szkolnym Chopina Józef Elsner. Nie

mylc si ani na jot. Nie dodał jed-

nak, e geniusz ów kształtował si

i wzrastał w rodowisku przesik-

nitym wolnomularskimi ideałami.

Na przykładzie braci w fartuszkach

mógł uczy si patriotyzmu, mógł

odkrywa pikno i muzyczno pol-

skiej mowy, mógł poznawa idio-

my rodzimej muzyki ludowej czy

szlacheckich taców (jak polonez).

Bracia w fartuszkach dawali przy-

kład pracowitoci, wskazywali tak-

e na rang kultury jako czynnika,

który kształtuje i pozwala zachowa

tosamo wspólnotow. W kocu

wolnomularze uczyli polskoci ot-

wartej, której obca jest ksenofobia

czy nacjonalizm. Kto wie, czy nie ta

lekcja spowodowała, e mógł Chopin

przekaza to, co polskie, w muzyce

ponadnarodowej, uniwersalnej.

Wolnomularski dom wydał z siebie

take Oskara Kolberga, ciekawego

kompozytora (co potwierdza wy-

dany niedawno dwupłytowy album

rmy DUX) i genialnego etnografa.

Pozostawione przez niego materiały

folklorystyczne s nie tylko bezcen-

nym dobrem naszej nauki i kultury. S

równie dobrem bezprecedensowym,

„[…] w tej dziedzinie – pisze Skrukwa

– z tej epoki i w takiej skali nie posiada

podobnych ródeł do dziejów kultury

aden inny naród europejski”.

Literatura:

M. Kosiska, Józef Elsner, hp://culture.pl/pl/

tworca/jozef-elsner (dostp 14.06.2015).

A. Skrukwa, Oskar Kolberg 1814-1890, Pozna

2014.

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

24 T E M P L U M I M U Z Y

okazji jubileuszu, który przypada na dwa sezony

– 2014/2015 i 2015/2016 – Teatr Narodowy

przygotował wiele ciekawych wydarze. Przede

wszystkim na trzech scenach odbd si premiery pol-

skich utworów klasycznych i współczesnych. Głównym

wydarzeniem bdzie galowa premiera Kordiana Juliusza

Słowackiego w reyserii Jana Englerta, która odbdzie si

19 listopada. Zobaczymy take Dziady i Pana Tadeusza

Adama Mickiewicza, a take Białe Małżeństwo Tadeusza

Różewicza i Ości Ignacego Karpowicza.

Obok programów artystycznych przygotowanych przez

zespół aktorski Teatru Narodowego i studentów warszaw-

skiej Akademii Teatralnej odbd si take: czytanie VI

Ksigi Pana Tadeusza w reyserii Piotra Cieplaka, war-

sztaty dla dzieci oraz pokazy technik teatralnych, licytacja

kostiumów i rekwizytów teatralnych. W nale zobaczymy

inscenizacj medialn Krzysztofa Wodiczki, jednego

z czołowych polskich artystów wizualnych.

Wydarzenia jubileuszowe to take m.in. Spotkanie Tea-

trów Narodowych w padzierniku i listopadzie 2015 roku,

Sympozjum Teatrów Narodowych w listopadzie, a take

publikacje, wystawy i działania edukacyjne.

a swojej stronie internetowej Loa Kultura opubliko-

wała artykuł pt. Polski teatr publiczny i ideały wolno-

mularskie*. Br... Marcin Bogusławski napisał w nim m.in.:

„Pamita trzeba, e obchody 250-lecia teatru publicznego

w Polsce uwikłane s w swoisty paradoks historyczny. Nie

da si bowiem witowa bez przywołania Wojciecha

Bogusławskiego, uznawanego za ojca teatru polskiego,

który w 1765 roku liczył sobie zaledwie kilka lat. Pamita

trzeba równie, e tak Stanisław August Poniatowski, jak

i Wojciech Bogusławski byli wolnomularzami. Zbigniew

Raszewski wskazuje (Bogusławski, PIW, Warszawa 1982),

e rodowisko polskich masonów aktywnie popierało kan-

dydatur Bogusławskiego na dyrektora Teatru Narodowego.

Wszystko to pozwala chyba uzna, e koncepcja teatru

publicznego w Polsce łczy si w sposób nierozerwalny

z ideałami wolnomularskimi i owieceniowymi – tole-

rancj religijn, krytyk nierównoci społecznych, prac

nad kształtowaniem dumy narodowej w taki sposób, by

włczy j w krwiobieg kultury europejskiej (co wówczas

znaczyło: wiatowej), ukazywaniem szlachetnych wzorców

postaw i charakterów. Innymi słowy, polski teatr publiczny

od swoich pocztków miał nie tylko bawi, ale równie

kształtowa”.

konkluduje: „Jubileusz 250-lecia teatru publicznego

w Polsce to dobra okazja, by przypomnie sobie, jakim

celom i wartociom słuył teatr. I podj szerok dyskusj

nad tym, co z teatrem dzieje si dzisiaj. Bo e dzieje si

nie tylko dobrze słyszymy coraz czciej. Witold Mrożek

w radiowej Encyklopedii Teatru skonstatował niedawno

zanik misyjnego charakteru scen publicznych, które coraz

czciej graj repertuar rozrywkowy, pozbawiony ryzyka

i wanej wymowy. Sztuki rzekomo społeczne czsto gsto

powtarzaj zwietrzałe komunały, pozbawiajce teatr mocy

raenia ideowego. Sceny zaczynaj słuy bezpiecznej

rozrywce dla zapracowanych ludzi. Co pozwala z kolei

podda teatr pod władanie logiki rynku – nie trzeba trwa-

250 lAT TeATru

nArodowego













brAciA w fArTuszkAch

„Spora grupa braci w fartuszkach skupiała si w Tea-

trze Narodowym kierowanym od 1799 przez Wojcie-

cha Bogusławskiego. Obok adeptów starej daty, jak

on sam i pierwszy ecista Antoni Weinert z Eleusis,

w zespole tym znajdowali si ich towarzysze ideowi

z zum Leuchter i Świątyni Mądrości: dyrektor muzyki

Józef Elsner oraz aktorzy Ludwik Dmuszewski i Jan

Nepomucen Szczurowski”.

Cyt. za: Ludwik Hass, Sekta farmazonii warszawskiej.

Pierwsze stulecie wolnomularstwa w Warszawie (1721

– 1821), PIW 1980, s. 290.

w o l n o m u l a r z P o l s k i j e s i e ń 2 0 1 5 • n u m e r 6 4

łych zespołów, długoletniego planu rozwoju potencjału

artystycznego placówek itd. Wystarcz krótkie kontrak-

ty na to, co w danej chwili moe si sprzeda. A teatr

przestaje by miejscem łczcym artystów i publiczno,

stajc si korporacj podległ dyrekcji i jej publicznym

zwierzchnikom.

ocne to słowa. Tym bardziej trzeba si nad nimi

pochyli. Jako Loa Kultura w szczególny sposób

czujemy si zobowizani do wywołania tematu teatru pub-

licznego w kontekcie ideałów wolnomularskich. Warto

si nad tym pochyli, zastanowi i dyskutowa”.

Wys.

*(hp://lozakultura.pl/polski-teatr-publiczny-i-idealy-wolnomularskie)

T E M P L U M I M U Z Y



wolny mulArz

Wolny Mularz dla chluby nie prawi o cnocie,

Nigdy nie dba o pozór, kto ma rzecz w istocie. [...]

Przyszło majc w pamici, mierci si nie lka,

Niszym gardzi nie umie, przed wyszym nie klka;

A w sobie godno cenic, w drugich j uznawa,

Cze jego maj wieczn Bóg i król, i prawa.

Kwestia barona wolnomularza grana przez br:. Ludwika

Adama Dmuszewskiego w jednoaktowej komedii pt.

Wolny Mularz Augusta Kotzebuego w tłum. Kazimierza

Brodziskiego, wystawionej na deskach Teatru Naro-

dowego w 1819 r.

Ludwik Hass, op. cit. s. 454.

powsTAńczA wArszAwA

„...Ludwik Adam Dmuszewski dostroił kierowany

przez siebie teatr Narodowy do atmosfery zrewolucjo-

nizowanej Warszawy. Ju 5 grudnia [1831], w pierwsz

niedziel po wybuchu powstania, nie tylko manifestacyj-

nie wystawił – podobnie jak to było przed powstaniem

kociuszkowskim – Krakowiaków i górali, lecz i sam

w nich wystpił. Wród nieopisanego entuzjazmu 1400

widzów piewał – mimo szóstego krzyyka na karku –

bojowe piewki i wrczył organicie szabl. Tak wic

braterstwo loowe, ch słuenia ideałom wolnomu-

larskim, złczyły na pocztku powstania ludzi rónych

przekona politycznych”.

Ludwik Hass, op. cit. s. 504.

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

26 D U C H I M A T E R I A

Wykazie Polskich lóż wolnomu-

larskich, stworzonym przez

przedwojennego badacza

masonerii, Stanisława Małachow-

skiego-Łempickiego, o doktrynie

uznanej przez działajc w latach

80. XVIII wieku warszawsk lo

Tarcza Północy czytamy: [celem

loy jest] udoskonalenie całego

człowieka pod każdym względem:

w porządku społecznym, ćwicząc

go w cnotach obywatelskich i nagi-

nając jego wolę do przyzwoitości

i rozsądnej karności; w porządku

moralnym rozwijając jego zdolności

umysłowe i zmysłowe. Świateł, któ-

rych jest skarbnicą, udziela stopnio-

wo z przyborem alegorii, pożytecznej

tajemniczości i z majestatem symboliki.

Rozwija zdolności człowieka, dostarczając

mu sposobności ćwiczenia ich; w tym celu urządza

czynności loży w ten sposób, że do prac czysto wolno-

mularskich łączy się inne prace, zdolne wykształcić dobry

smak i talent. Wszystkie nauki, wszystkie sztuki, wszystko,

co piękne i uczciwe, może być omawiane w loży i ma prawo

do jej studiów i badań.

ady wolnomularz, nie tylko ten z osiemnastego wieku,

ale te bardziej współczesny np. z lat 30. XX wieku,

zobowizany jest do trzech rzeczy: stałego rozwoju, czyli

doskonalenia si, do czynienia dobra na rzecz innych ludzi

(szczególnie słabszych lub poszkodowanych), a take do

kontaktu ze sztuk. O aspektach tych stara za dyskutuje

si i naley dyskutowa wewntrz loy (słu temu midzy

innymi tzw. deski, czyli odczyty przygotowy-

wane przez poszczególnych braci).

olnomularstwo w Polsce

zostało zapocztkowane za

czasów saskich, jednak znaczenie

i wpływy zyskało za panowania

i dziki protekcji króla Stanisła-

wa Augusta Poniatowskiego.

Jego przynaleno do wolno-

mularstwa wci budzi wród

historyków kontrowersje, ponie-

wa nie istniej historyczne do-

kumenty, które potwierdzałyby j

w sposób jednoznaczny. Niemniej

istniej dowody porednie – np.

portret króla w stroju wolnomular-

skim (Alegoryczny portret Stanisława

Augusta „z klepsydrą”), ocalałe rachunki

królewskie z zaznaczonymi wydatkami na

funkcjonowanie ló w Warszawie lub na rozwój

ogrodu w Arkadii. Na pewno Stanisław August poznał

wolnomularzy w czasie swojego Grand Tour, w latach

1753–1754, mniej wicej na dziesi lat przed wstpieniem

na tron Polski (rok 1764). Od tego czasu datuj si te

zakupy do biblioteki przyszłego króla, a take póniejsze,

które nie tylko zdradzaj zainteresowanie kultur angielsk,

ale te literatur czysto wolnomularsk. W jego zbiorach

znajdowała si Księga Konstytucji, czyli podstawa praw

i obyczajów obowizujcych w loach, połczona z histori

wolnomularstwa i jej architektoniczn wykładni, spisana

przez Jamesa Andersona w 1723 roku, ale te utwory innych

kaznodziejów, poetów, architektów, lozofów zwizanych

z ruchem masoskim. Było tu w stałej prenumeracie pismo

król sTAŚ i jego

wolnomulArskie

ogrody

D R A N N A M A R I A B A U E R











w o l n o m u l a r z P o l s k i j e s i e ń 2 0 1 5 • n u m e r 6 4

D U C H I M A T E R I A

pt. „e Spectator”, obok periodyków i sprawozda licznych

europejskich akademii, take „Journal Encyclopédique”,

i „Philosophical Transactions” (periodyk wydawany przez

e Royal Society), publikacje Defoe, Fénelona, Pope’a,

Walpola, Delille’a, Rousseau i Woltera. Był te picioto-

mowy Vitruvius Britannicus, or e British architect Colena

Campbella – dzieło dotyczce architektury, przedstawia-

jce w formie katalogu projekty inspirowane antykiem

i renesansem, głównie za twórczoci Andreo Palladia.

Campbell, rozwijajc myl Inigo Jonesa, wraz z Christophe-

rem Wrenem, Edwardem Oakleyem, Williamem Kentem,

Johnem Woodem i innymi architektami – przyczynił si do

powstania i rozkwitu nowego stylu narodowego w Anglii

– palladianizmu. Były tu take ksiki-podrczniki Hen-

rego Home’a, Horacego Walpola i omasa Whatelego,

traktujce o sztuce ogrodniczej, uwaanej za przedłuenie

lub uzupełnienie architektury nowego stylu.

a zainteresowania Stanisława Augusta wolnomu-

larstwem wielki wpływ miały kontakty osobiste.

Angielskimi przyjaciółmi przyszłego króla byli wolnomu-

szTukA królewskA

Wolnomularstwo (masoneria), inaczej zwane Sztuk Królewsk, to midzynarodowy ruch majcy na celu

duchowe doskonalenie jednostki i braterstwo ludzi rónych religii, narodowoci i pogldów. Na przeło-

mie XVII i XVIII w. istniej w Londynie loe prawdziwych mularzy (budowniczych), zwane operatywnymi.

Wstpuj do nich (pocztek XVIII w.) take pisarze, duchowni, intelektualici ze rodowiska e Royal Society,

arystokraci. Wyłania si masoneria spekulatywna, niemajca wiele wspólnego z operatywn tradycj. 24 czerwca

1717 roku w Londynie, w piwiarni „Pod Gsi i Rusztem” zostaje zainicjowana Wielka Loa Londynu. Pojawia

si te potrzeba ujednolicenia zasad i celów ruchu. Niejaki J. T. Désaguliers (1683–1744), wielki propagator

Newtona, namawia pastora J. Andersona (1679–1739), aby opracował konstytucj dla Braci Mularzy, co te ten

czyni, wydajc Księgę Konstytucji w 1723 roku. Tadeusz Cegielski twierdzi, e na stosowan przez wolnomularzy

symbolik złoyły si trzy załoycielskie legendy: architektoniczna (biorca pocztek w historii budowniczych

wityni Salomona, póniej katedr gotyckich, przejmujca od nich nazw ruchu, „free-masons”: wolnomularze,

a take podstawowe akcesoria, tj. fartuszek, cyrkiel, wgielnic, młotek rzebiarski i wiele innych symboli zwi-

zanych ze wiatem prac murarskich), alchemiczna (przejta od ruchu Róokrzyowców niemieckich postulu-

jcych odnow moraln wiata) oraz rycerska (przejta z pism A. Ramsaya, odwołujca si do tradycji zakonu

templariuszy) – por. T. Cegielski, Ordo ex Chao: wolnomularstwo i światopoglądowe kryzysy XVII i XVIII wieku,

Warszawa 1994. #

pierwsze loże w europie

ierwsza loa polska została powołana do ycia w 1738

roku, za czasów i na dworze Augusta III Mocnego,

jednak jak oceniaj badacze, nie miała ona wiksze-

go znaczenia. W latach 30. XVIII w. w wielu krajach

europejskich powstaj analogiczne, pierwsze loe np.

w Niemczech (1733), we Włoszech (1735), we Francji

(1736) – w tym bowiem okresie nowy ruch angielski

zaczł szerzy si na terytorium kontynentu. #



















P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

28 D U C H I M A T E R I A

larze: sirCharles Hanbury Williams (1708-1759), od

roku 1755 ambasador Anglii w Petersburgu, oraz Charles

i Joseph Yorkowie (synowie przewodniczcego Izby

Lordów, Philipa), a take Edward Montague – członek

e Royal Society w Londynie, do którego został take

przyjty, 11grudnia 1766 roku, polski król.

najc działania króla Poniatowskiego na rzecz sze-

rzenia owiaty, rozwoju nauki i sztuki, mona bez

wtpienia przypuci, e kierowała nim w duej mierze

ch wywizania si z wolnomularskiego przyrzeczenia

o doskonaleniu siebie oraz własnego otoczenia poprzez

pogłbione zainteresowanie religi, nauk i sztuk – to za

jego przyczyn w Polsce rozwinły si instytucje naukowe

i kulturalne, przemysł i urbanistyka. Zachcaniu innych

do sigania po nowe idee oraz inspiracje sprzyjały miejsca

takie jak loa. W Warszawie w latach 70. XVIII wieku było

ich zaledwie kilka, w nastpnej dekadzie – ju szesnacie

w całym kraju. Sam król wstpuje do loy Pod Trzema

Hełmami w 1777 roku (pod pseudonimem Eques Salsi-

natus i Salsinatus Magnus), otrzymujc 21. stopie rytu

szkockiego, równoległy z siódmym, najwyszym stopniem

w ówczesnym wolnomularstwie polskim; przeznacza

fundusze na uroczystoci witojaskie (24 czerwca);

wyznacza Dom Pod Rydzyn przy ulicy Trbackiej na

siedzib Wielkiego Wschodu Narodowego Polski.

oe takie jak Cnotliwy Sarmata, Trzej Bracia, Jed-

ność, Przyjaźń, Trzy Wieże, Doskonały Wędrowiec,

działajce od 1769 roku, a take nastpne z lat 80. XVIII

wieku: Pod Trzema Hełmami, Tarcza Północna, Świątynia

Izys, Bogini Eleuzis, Dobry Pasterz, Gorliwy Litwin,

Przesąd Zwyciężony – stały si zatem aren dyskusji

nad wolnomularsk koncepcj przemiany wiata i natury,

a „walka wiatła z ciemnoci i przesdami”, jak to podkre-

la Małachowski-Łempicki w swoim dziele, główn pasj

polskich masonów. Mówic o rezultatach ich poczyna,

wystarczy wspomnie, e dziki nim powstaj pierwsze

w Polsce przytułki dla starców i ubogich, wieckie siero-

cice, instytucja bezpłatnej zupy rumfordzkiej, bezpłatne

i obowizkowe szczepienie ospy, szkoły zawodowe, bite

drogi, a take Konstytucja 3 Maja 1791 roku (pierw-























La







co było w królewskich biblioTekAch?

asoby trzech bibliotek królewskich, znajdujcych si w Zamku Królewskim, w Łazienkach i Kozienicach

(pałacyk myliwski), zostały opisane w ksice pt. Biblioteka Stanisława Augusta w Zamku Warszawskim.

Dokumenty, w opracowaniu Jadwigi Rudnickiej, (Wrocław 1988). Jedn z waniejszych wolnomularskich pozycji

w bibliotece króla był album Colena Cambella (1676–1729) pt. Vitruvius Britannicus, or e British architect. Wy-

dany w Londynie: tom 1 (1715), tom 2 (1717), tom 3 (1725) – ukazały si za ycia autora, tom 4 (1767) i tom

5 (1771) – opublikowali przyjaciele architekta po jego mierci. Zbiór przedstawiał projekty i plany, take widoki

zrealizowanych na terenie Anglii obiektów, czsto bdcych kopiami lub wariacjami dzieł Palladia. Niektóre z nich

przytacza J. Anderson w Księdze Konstytucji jako wzory do naladowania – np. dwór Chatswoth House, Bramham

Park, Chiswich House i inne. #

w o l n o m u l a r z P o l s k i j e s i e ń 2 0 1 5 • n u m e r 6 4

D U C H I M A T E R I A

sza demokratyczna konstytucja w Europie, a druga po

amerykaskiej), pod któr podpisanych było kilkunastu

polskich masonów.

rzedmiotem zainteresowa i studiów adeptów Sztuki

Królewskiej stała si take architektura i ogrody. Inspira-

cja przyszła oczywicie z Anglii. Król w 1754 roku odwiedził

wolnomularskie miasto zbudowane przez Johna Wooda,

czyli Bath, take ogród w Stowe, w latach 60. i 70. XVIII

wieku owiany ju legend. Omawiano lektury, planowano

budowanie domów i ogrodów według nowych – doskonal-

szych od barokowych, bo opartych na prawach samej natury,

harmonii oraz pitagorejskiej matematyce – wytycznych.

Nowa koncepcja zespolenia domu i jego otoczenia (znana

z terenu historii sztuki jako załoenie pałacowo-parkowe)

przewidywała zintegrowanie domu i ogrodu z folwarkiem

i poblisk wsi, wszystkim tym czciom krajobrazu nadajc

nastrojowy i uporzdkowany wygld (estetyczne miało by

te praktyczne i było warunkiem rozwoju cywilizacyjnego

kraju). Pojawiła si potrzeba przełoenia zasad wzitych

z oryginalnych, angielskich dowiadcze tego typu pocho-

dzcych z lat 20., 30., i 40. XVIII wieku – na grunt polski.

Potrzeba uzasadniona dwoma argumentami: w Polsce istniał

inny klimat ni w Anglii, naleało inaczej wic podchodzi do

koncepcji ogrodniczej, dopasowujc j do warunków, take

majtki polskie dysponowały przewanie o wiele mniejszymi

areałami ni analogiczne w Irlandii, Szkocji i Anglii.

cdn

Trzyczęściowy artykuł Król Sta i jego wolnomularskie

ogrody jest agmentem pracy doktorskiej Anny Marii Bauer

inspirowanej zjawiskiem ogrodu lozocznego, którą au-

torka obroniła w 2014 roku na Akademii Sztuk Pięknych

w Warszawie.





















































P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

30 Z  Y C I A L Ó  I O B E D I E N C J I

sobot 30 sierpnia od sa-

miutkiego rana jechałam

– jak nie przymierzajc

pani premier – pocigiem. Droga, a ra-

czej szyny, wiodły do Bydgoszczy, na

spotkanie masoskie w loy Galileusz,

nalecej do Wielkiego Wschodu Pol-

ski. Były to wspólne prace Galileusza

oraz warszawskiej loy eskiej Gaja

Aeterna. Siostry przyjechały z długa-

n „desk” na temat metody wolno-

mularskiej jako sztuki kształtowania

osobowoci. Publikujemy j poniej.

Pierwszy raz widziałam now lo

sióstr i braci z Bydgoszczy. Połoona

w centrum miasta, w starej kamienicy,

przepiknie odrestaurowana (loa, ka-

mienica czeka), z pietyzmem, szczegó-

łami i szczególikami. Jednym słowem

cudo! Na bydgoskie prace przybyli:

Wielki Mistrz Wielkiego Wschodu

Polski, Czcigodna Mistrzyni loy Gaja

Aeterna, Czcigodna Mistrzyni loy Wi-

telon, i ustpujcy Czcigodny Mistrz

loy Wolność Przywrócona. Byłam

dumna, e jako Mówczyni mogłam

odczyta desk, czyli masoski refe-

rat, wysłucha dyskusji i podsumowa

j. Niespodziank dla warszawiaków

było tzw. białe spotkanie z bydgoskim

historykiem i archiwist, kuratorem

ubiegłorocznej wystawy masoskiej

dr. Markiem Romaniukiem. Rozma-

wialimy na temat historii masonerii

w Bydgoszczy, jej długich i skompliko-

wanych losów, stosunków polsko-nie-

mieckich dawniej i dzi. Po spotkaniu

była jak to zwykle u masonów agapa.

Na pamitk siostry z Gai otrzymały

ksik Marka Romaniuka pt. SZTU

KRÓLEWS W BYDGOSZCZY. 230

lat tradycji wolnomularskich, pod redak-

cj Tomasza Szmagiera, wydan pod

patronatem Archiwum Pastwowego

w Bydgoszczy oraz Instytutu Sztuka

Królewska w Polsce w 2014 r. z auto-

grafami wszystkich uczestników. #

Z B L O G A A S Z E R A ,  O N A P A N A B O G A

lożA w bydgoszczy

Zważaj na swoje myśli, gdyż przemieniają się w słowa

Zważaj na swoje słowa, gdyż przemienią się w czyny

Zważaj na swoje czyny, gdyż przemienią się w nawyki

Zważaj na swoje nawyki, gdyż przemieniają się w charakter

Zważaj nas swój charakter, gdyż on będzie twoim losem.

GŁOS UCZENNICY

WOLNOMULARSKIEJ JOANNY CH.

iewtpliwie najwaniejsz cz rozwoju naszej oso-

bowoci stanowi kontakty z drugim człowiekiem,

a take odgrywanie ról społecznych. Kada za grupa

społeczna posiada tradycje i reguły postpowania – wol-

nomularstwo nie stanowi tu wyjtku. Na wybór i sposób

odgrywania ról społecznych, a jednoczenie na kształtowa-

nie si osobowoci wywieraj duy wpływ osoby znaczce

– s wzorami do naladowania. Z oddziaływaniem takim

spotykamy si równie w wolnomularstwie, gdzie iden-

tykacja z innymi, wpływ grupy – Loy i przyjmowanie

w niej ról, rozwija i kształtuje osobowo. Poczynajc od

nieociosanego kamienia, który Ucze – za spraw pracy

i wiedzy – powinien ukształtowa w kamie ociosany, sta-

jc si kim dojrzalszym. Po inicjacji Ucze symbolicznie

wkracza na ciek wiatła, czyli rozwoju i staje si czci

grupy osób, które pomagaj mu rozwija jego osobowo

i umysł. Aby to mogło si dokona, wolnomularstwo wy-

maga osobowoci dojrzałych i wiatłych, i to one – tak jak

osoby znaczce w procesie rozwoju dziecka – mog pomóc

Uczniom dowiadczy rozwoju i przemiany wewntrznej.

W kształtowaniu osobowoci nie mona zapomnie

o kulturze, która jest zbiorowym dorobkiem ludzkoci.

W wolnomularstwie zarówno Ucze, jak i bdcy w Loach

dłuej od niego Siostry i Bracia, poznajc kultur Warsztatu,

jego obyczaje i normy, rozwijaj si wewntrznie. Wytwory

kulturowe, tak jak wytwory wspólnej pracy członków Loy

utrwalone s przede wszystkim w jzyku, symbolach, a od-

wolnomulArsTwo jAko meTodA

kszTAłTowAniA osobowoŚci

w o l n o m u l a r z P o l s k i j e s i e ń 2 0 1 5 • n u m e r 6 4

Z  Y C I A L Ó  I O B E D I E N C J I

działuj na jednostk oraz cał grup dziki nadawanym im

znaczeniom. Ucze, Czeladnik czy Mistrz yje, uczestniczy

i współtworzy okrelon czstk kultury wolnomularskiej.

Tworzy j, ale te jest przez ni tworzony. Tak jak społecze-

stwo, które jest odpowiedzialne za kształtowanie młodego

człowieka, tak samo w wolnomularstwie Ucze – pod

opiek dowiadczonych Sióstr i Braci – próbuje zdobyt

wiedz poskłada w cało, odnajdujc własny stosunek

do wiata wartoci, jakie wolnomularstwo wyraa, stajc

si jego coraz dojrzalsz czci.

Jak powiedziała Karen Horney, do ukształtowania doj-

rzałej i zdrowej osobowoci człowieka potrzeba „wielu

rk i wielu serc”. Nie ma kresu rozwoju osobowoci, bo

zawsze mona by jeszcze bardziej dojrzałym i bardziej

doskonałym. Zarówno dowiadczeni członkowie Loy,

jak i jej adepci wpływaj na siebie, tworzc si wzajemnie.

Wolnomularstwo jako ruch majcy na celu doskonalenie

i kształtowanie jednostki w swoim podejciu odwołuje si

do pracy grupowej, wzajemnych relacji i wpływu na siebie

Sióstr i Braci oraz nieustannego wspólnego tworzenia,

bez których nie byłoby dojrzałej i zdrowej osobowoci.

To „wiele rk i wiele serc” Sióstr i Braci tworzy dojrza-

łego człowieka, który moe o sobie powiedzie „jestem

wolnomularzem”.

GŁOS MISTRZYNI WOLNOMULARSKIEJ

KLARY LUNY

etoda wolnomularska polega na pracy symbolicznej

i rytualnej. Jednak by stała si skuteczna, wymaga

swoistego przełoenia pracy inicjowanej w przestrzeni

sakralnej na postawy i zachowania w yciu profaskim.

Zarówno to pierwsze, jak i drugie nie jest łatwe – wy-

maga przede wszystkim woli, chci, otwartoci, wysiłku

i zaangaowania.

Wymaga woli – w wolnomularstwie wszelkich obowiz-

ków podejmujemy si dobrowolnie: zobowizujemy si do

regularnego uczszczania na prace; sami deklarujemy ch

napisania deski; sami zgłaszamy si na funkcje ocerskie,

które staramy si wypełnia z najwiksz starannoci;

sami dobrowolnie poddajemy si obowizujcym w Loy

zasadom zachowania i uczestniczenia w rytuale; sami

deklarujemy gotowo podjcia si prac operatywnych.

Jedoczenie sami wobec siebie zobowizujemy si do

wypełniania tych obowizków.

Wymaga chęci – w wolnomularstwie jestemy i wypełnia-

my jego zasady, bo tego chcemy, bo tak obralimy drog,

która wydaje nam si słuszna i doskonała, cho stawiane

przez nas kroki ju nie zawsze takie s. Ku pokrzepieniu

warto pamita słowa naszego Brata J. W. Goethe: „Do-

skonało jest miar nieba, denie do doskonałoci miar

człowieka”.

Wymaga otwartości – do wolnomularstwa przychodzimy

jako ludzie doroli, czsto dojrzali, o ukształtowanych po-

gldach, jednak jedynie otwarto i ch dalszego rozwoju,

pogłbienia wiedzy o sobie, otwarto na podzielenie si

swoimi przemyleniami i emocjami z innymi oraz otwar-

to na reeksje innych, przyjcie innych takimi, jakimi s,

pozwala na wzbogacenie samego siebie przy jednoczesnym

obdarowaniu innych bogactwem swojej osobowoci.

Wymaga wysiłku i zaangażowania – dotyczy to chci

powicenia czasu na spotkania loowe i przygotowania

do nich, zgłbiania symboliki wolnomularskiej i rytuału,

opanowania zasad zachowania si w wityni, poczwszy

od wejcia, zajcia miejsca, przyjmowania pozycji do po-

rzdku, wykonywania odpowiednich znaków, poruszania

si, sposobu zabierania głosu w dyskusji lub te milczenia.

Metoda wolnomularska wymaga nieustannego wysiłku

intelektualnego, pracy nad sob, werykowania swoich

postaw i zachowa, szczerego i uczciwego spojrzenia na

siebie i w głb siebie. Wymaga nieustannej autoreeksji.

W Loy i poza ni staramy si ciosa i szlifowa swój

kamie. To jest nieustajca praca, za któr zapłat jest

jedynie i a… satysfakcja, wiadomo samodoskonalenia

i moliwo obserwacji swoich postpów w byciu lepszym

człowiekiem. Ale satysfakcj przynosi te moliwo

uczestniczenia w rozwoju innych, słuenia im swoim

dowiadczeniem – to w taki sposób my, Mistrzowie

bierzemy na siebie odpowiedzialno za pozostałych

członków Loy, ustnie przekazujc im wolnomularsk

tradycj oraz przede wszystkim swoimi postawami i za-

chowaniami pokazujc wierno obowizujcym nas

zasadom i regułom.

GŁOS MISTRZYNI WOLNOMULARSKIEJ

IZIS IUSTY

olnomularstwo jest dla mnie wiadomie zaakcepto-

wanym sposobem istnienia w wiecie. Psychologo-

wie wi proces kształtowania osobowoci przede wszyst-

kim z wiekiem dojrzewania, kiedy najsilniej poszukujemy

tosamoci własnej, rozwijamy stopniowo samowiadomo

zarówno celów, jak i zada yciowych, kształtujemy samo-

ocen i krytycyzm w stosunku do siebie i innych. Jednak do

wolnomularstwa z załoenia przyjmujemy osoby dojrzałe,

o ukształtowanej osobowoci, jakkolwiek niekoniecznie

osobowoci „doskonałej”. Ten kamie jest nieociosany, chce

i wymaga oszlifowania, wiadomej pracy nad rozwojem

lub korekt własnych postaw na podstawie akceptowanych

i podzielanych wartoci wolnomularskich. Nie moe to by

zatem kruchy kamie, który rozsypie si na kawałki pod

byle uderzeniem młota i dłuta. Wiemy o tym dobrze, bo

stosujemy t zasad wobec profanów przyjmowanych do

naszych zgromadze.

Na czym polega kształtowanie osobowoci w wolno-

mularstwie?

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

32 Z  Y C I A L Ó  I O B E D I E N C J I

Dla mnie istot procesu kształtowania osobowoci wol-

nomularza jest internalizacja uprawianej w loach symbo-

liczno-lozocznej reeksji nad uznawanymi wartociami

i wprowadzanie jej w indywidualne postawy, sposób ycia

i społeczn praktyk. Wolnomularstwo jest sposobem ycia

kształtowanym na podstawie uznawanych i praktykowa-

nych wartoci uniwersalnych, a podstaw wiarygodnoci

i atrakcyjnoci społecznej tego sposobu ycia powinna by,

tak trudna do osignicia w yciu profaskim, zgodno

myli z deklaracjami, a deklaracji z czynami. Nasze rytuały,

oparte na aksjologicznych załoeniach wolnomularstwa,

dobitnie podkrelaj znaczenie wystrzegania si fałszu

i hipokryzji – wrogów Prawdy, do której nieustannie

pragniemy si zblia.

Kształtowanie osobowoci wolnomularza odbywa si

w Loy, w relacjach z Siostrami i Brami. Wolnomularstwo

jest relacj! Pracujemy nad własnym udoskonaleniem in-

dywidualnie, ale nie sami. W moim przekonaniu postawy

wolnomularskie kształtuj si w naszych wzajemnych

relacjach; wymianie myli, sposobie uprawiania dialogu,

wzajemnym postpowaniu wobec siebie, naszych spo-

sobach rozwizywania koniktów. W loach uczymy si

przede wszystkim od siebie! To stwierdzenie moe si

wydawa banalne, bo dotyczy, w wikszej lub mniejszej

mierze, kadej grupy ludzkiej, ale w wolnomularstwie jest

wiadomie przyjt metod.

GŁOS MISTRZYNI WOLNOMULARSKIEJ

MONY CAISY

moim odczuciu prawdziwe wolnomularskie kształto-

wanie osobowoci zaczyna si jeszcze przed decyzj

o aplikowaniu do loy. Taka decyzja poprzedzana jest

rozwaaniem nad tym, czego poszukuj, czego potrzebuj,

czy mój rozwój indywidualny jest moliwy do osignicia

włanie w loy. Czy jest to ta metoda i ta droga. Na tym

etapie aplikant tego nie wie, ale szuka informacji, zasta-

nawia si, waha. Czas jest tu bardzo wany, a regularny,

aczkolwiek niepospieszny kontakt z osob rozpatrujc

wniosek jest rozpoczciem kształtowania osobowoci

wolnomularskiej. To czas na trening cierpliwoci, czas na

głbokie zastanowienie si nad własnymi wartociami, to

czas na reeksje i odpowiedzenie samemu sobie na wane

pytania. Skrócenie okresu oczekiwania i reeksji nie słuy

nikomu – ani aplikantowi, ani wolnomularstwu. Wszak

organizacja z tradycj prawie 300-letni nie potrzebu-

je realizowa kwartalnego planu przyj ani modli si

o liczne powołania.

Kolejne etapy kształtowania charakteru to praca w loy.

Nie sposób przeceni w tym okresie mocy oddziaływania

osobowoci dowiadczonych mistrzów. Od kadego czło-

wiek si uczy – s osoby, których zachowania przypominaj

nam o naszym własnym cieniu, s osoby, które odgrywaj

rol wspaniałych przewodników i mentorów. Oby kady

wolnomularz spotkał ich na swojej drodze jak najwicej.

W tym miejscu chciałabym podzieli si reeksj na temat

rozczarowa, jakie niewtpliwie bywaj udziałem wielu

wolnomularzy. Wszyscy popełniamy błdy, wszyscy jeste-

my w drodze. Jeli czujemy zawód i rozczarowanie czyim

postpowaniem łatwo ulegamy pokusie dokonywania oceny.

Pułapk wydaje si natomiast to, e dokonujc wartocio-

wania, odnosimy si do wyidealizowanego wyobraenia

na temat tego, jak kto inny powinien postpowa. Zapo-

minamy w tym momencie o… sobie. Czy jestemy do

dojrzali, aby korzysta z mdroci innych bez oblekania

ich w szaty guru? Czy jestemy wystarczajco spójni, aby

realnie patrze na niedoskonałoci innych? Czy umiemy

błdzcym pomóc? Czy potramy sami przyzna si do

błdu? Pracujemy nad własnym rozwojem czy mamy

pretensje do innych o brak charakteru?

Najtrudniejszym etapem kształtowania osobowoci jest

wic zmierzenie si z własnymi ułomnociami, własnym

cieniem. Nic tak nie uczy pokory jak złapanie siebie sa-

mego na mylach, opiniach, działaniach, jakich innym nie

jestemy skłonni wybaczy.

Ze wiata profaskiego powinnimy wchodzi do loy

WOLNI od uprzedze, załoe, neurotyzmu i podliwo-

ci. Ze wiadomoci RÓWNOCI bez wzgldu na sta,

kolor fartuszka, okazało szarfy, poniewa w procesie

kształtowania osobowoci wszyscy – od ucznia do mistrza

– jestemy w drodze. Powinnimy wreszcie zasiada w loy

z BTERSKIM nastawieniem, oznaczajcym zaufanie

do mdroci oraz intencji Sióstr i Braci.

GŁOS MISTRZYNI WOLNOMULARSKIEJ

NUDA VERITAS

formułowanie tematu zakłada, e wolnomularstwo

w istotny sposób przyczynia si do przekształcania,

modelowania czy choby polerowania tego, co kademu

z nas udało si przez całe swe dotychczasowe ycie ukon-

stytuowa jako własny model postpowania w rónych

sytuacjach. Podtytuł, czy te to, co „midzy ustami a brze-

giem pucharu”, to domniemanie, e ów wpływ wynika ze

szlachetnych załoe ujtych tak w pisanym, jak i niepi-

sanym kanonie zachowa przystajcych osobie mienicej

si wolnomularzem.

Rzeczywicie, zasady te w istotny sposób przyczyniaj

si do chci sprostania im, jednak to nie one najmocniej

odciskaj si na krgosłupie moralnym, lecz zetknicie

z trudnymi sytuacjami i zachowaniami, które naleało-

by nazwa niegodnymi kadego człowieka, a masona

w szczególnoci. Jak wtedy si zachowa – poza zwykł,

normaln przyzwoitoci? Co zrobi, jeli autorytety,

w o l n o m u l a r z P o l s k i j e s i e ń 2 0 1 5 • n u m e r 6 4

Z  Y C I A L Ó  I O B E D I E N C J I

do których si zwracamy, staraj si załagodzi sytuacj,

apelujc o wyrozumiało lub mówic, e aby postawi

wolnomularza midzy kolumnami, trzeba twardych

dowodów…

Nie o „dowody winy lub niewinnoci” jednak chodzi,

ani o publiczny prgierz, jakim sta si mog kolumny

w wityni, lecz o poczucie, e kanony zachowa obowi-

zuj wszdzie, a TU nawet bardziej. O pewno, e – jak

w baniach – dobro zawsze zwycia, a zło, podkuliwszy

ogon – czmycha. O przekonanie, e istotne jest nie tylko

to, co rozgrywa si na czarno-białej mozaice, ale i poza

ni. O pewno, e tak jak podczas Inicjacji – ju w fazie

kocowej ceremonii – za wieo upieczonym uczniem

kto stoi: jego opiekun, który niczym Anioł Stró bdzie

przy nim w dobrych i złych chwilach, tak i potem – nawet

jeli sam Opiekun bdzie potrzebował wsparcia – innego

„Nad-Anioła” – otrzyma je take wtedy, gdy sam złamie

skrzydło.

Nie chodzi wic o publiczne potpianie, kary czy infami,

lecz o Par Niewidzialnych Skrzydeł, które niczym Temida

przysłaniaj oczy, otwierajc serce…

GŁOS MISTRZYNI WOLNOMULARSKIEJ

ASZERY

ierwszy raz powanie zastanawiałam si nad tym

problemem około 22 lat temu. Była jesie 1993 roku,

ja po inicjacji i fascynujcym pobycie w Paryu. W Polsce

nie chodziłam z siostr Agnieszk na adne prace, bo nie

było dokd – loe WWF kobiet nie przyjmowały. Lektur

poza Słownikiem symboli Kopaliskiego i pracami histo-

rycznymi Hassa i Chajna nie było, albo ich nie znałam.

Oczywicie, była to epoka przedinternetowa, telefony

do Francji drogie. Pozostawały listy. I tak oto dostałam

od S... Ewy z Parya temat swojej pierwszej pracy ucz-

niowskiej o ociosywaniu kamienia. Na koniec – pamitam

jak dzi – napisałam: „To Masoneria ma mnie nauczy,

jak y, jak zmienia si, jak kształtowa siebie i wiat”.

Zawsze byłam wzorow uczennic i wyobraałam sobie,

e dostan z Parya wskazówki, punkty do nauczenia, bo

ta Masoneria z moich ówczesnych wyobrae wiedziała

wszystko o wszystkim, nie mówic ju o tym, e przecie

„od zawsze” rzdziła wiatem.

I otrzymałam list zwrotny od Ewy, która podkreliła

chyba na czerwono czy zielono to moje zdanie i napisała,

e to nie mityczna Masoneria ma mi wskazywa, co robi

i jak by, tylko ja sama, posługujc si symbolicznymi

narzdziami, mam kształtowa – najpierw siebie sam.

e to ja jestem tym nieobrobionym kamieniem i zarazem

kamieniarzem – budowniczym. Myl, e powinnam wów-

czas zrobi krok do tyłu i przypomnie sobie parysk Izb

Rozmyla, gdzie koczyłam ycie profanki.

Na cianie były umieszczone: kogut, kosa oraz słowo

V.I.T.R.I.O.L., które jest staroytnym wezwaniem do ana-

lizy siebie samego – Visita Interiora Terrae, Recticando

Inveniens Occultam Lapidem (Zejd do wntrza Ziemi;

przez oczyszczenie – znajdziesz kamie lozoczny).

To akrostych skonstruowany przez słynnego alchemika

Bazyla Walentyna, oznacza „powrót istoty ludzkiej do jej

najintymniejszego jdra, zejcie w głb samego siebie, na

dno własnej duszy, poszukiwanie jej najtajniejszej treci,

aby znale niepodzielne centrum, na którym zbudowa

by mona i n n  o s o b o w o  , nowego człowieka.

Dopiero po takim zejciu i umierceniu profana moliwy

jest dalszy cig procesu transmutacji, czyli duchowej

przemiany.

Ten pierwszy list z Parya i nastpne, do kolejnych prac,

pokazały mi drog: mudn, bez widocznych na pierwszy

rzut oka rezultatów, kształtowały wytrwało, opanowanie,

a zwłaszcza c i e r p l i w o  , cech charakteru, której nigdy

nie miałam. Od mojej inicjacji do powołania Trójkta na

Wsch... Warszawy minło długich 5 lat, kolejne 2 lata do

powstania Loy Prometea, pierwszej polskiej loy kobiecej.

Tymczasem inne struktury a puchły od nowych inicjacji,

podwyek, nowych ló. Powiem metaforycznie, e inni

jechali samochodami, a my szłymy piechot, nierzadko

boso. Mnie nieraz te si chciało szybciej, zachwiałam si

na swej drodze masoskiej w 2000 roku, napisałam List

otwarty do swoich Sióstr w Polsce i Paryu, w którym

wyraziłam niezadowolenie z tempa i sposobu naszego

rozwoju. Po kilku miesicach wróciłam skruszona. Po

latach widz jasno, e to nie ja miałam racj. Nauczyłam

si, e zasadnicz spraw w wolnomularstwie nie jest in-

dywidualne gwiazdorstwo, a praca zespołowa, braterstwo

przez małe i due B.

To, co po latach jest dla mnie najistotniejsze w maso-

nerii, to fakt, i posługujc si masoskimi symbolami,

mog spoglda na przeszło, teraniejszo i przyszło

samego CZŁOWIE. Nasza masoska loa jest jakby

mikrokosmosem, midzy Siostrami i Brami odtwarza-

my złoone stosunki społeczne, ale w mikroskali. Tu

moemy wdraa w praktyce najbardziej ogólne hasła

masonerii: Wolno – Równo – Braterstwo. Z jednym

zastrzeeniem – ta praca musi przebiega równolegle.

Nie mona bowiem głosi wolnoci, bdc samemu

zniewolonym; równoci – majc poczucie wyszoci czy

niszoci; braterstwa – bdc narcyzem, egocentrykiem,

sobkiem. Loa jest jakby piecem alchemicznym, w którym

przetapiamy metale, szukajc kamienia lozocznego

mdroci w sobie.

Przemieńcie się z martwych kamieni w żywe kamienie

lozoczne – głosił jeden z mistrzów alchemii przed

setkami lat. I to wezwanie ciągle jest aktualne dla nas,

masońskich uczniów. #

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

34 S U K N I A I F A R T U S Z E K

nowe loże bliźniAcze

Na pocztku listopada br. odbdzie si ceremonia ustanowienia ló bliniaczych midzy warszawsk lo

Prometea, pierwsz kobiec lo w historii Polski, a star francusk lo Ceres z Chartres. Obie nale

do Wielkiej eskiej Loy Francji. Ceremonia listopadowa odbdzie si w rocznic 15-lecia zapalenia wiateł

w Prometei (o obchodach 10-lecia piszemy na str. 36-37, red.). Przypomnijmy take, e 1 maja 2015 r. w domu

loowym w Warszawie odbyła si pikna ceremonia ustanowienia ló bliniaczych midzy polsk lo Atanor

z Wielkiego Wschodu Polski a francusk lo Droit & Justice Ecole Mutuelle, jednym z warsztatów Wielkiego

Wschodu Francji. Do Polski przyleciała dua grupa sióstr i braci z Parya. Na prace, które maj swój odrbny,

stary rytuał, zostali take zaproszeni masoni i masonki z innych polskich ló liberalnych. Podobna ceremonia

odbyła si 3 lata temu midzy lo Gaja Aeterna z Warszawy a lo La Pierre Cache z Lille. Pisalimy o tym

w „Wolnomularzu Polskim” nr 51/2012 (lato). #

















miT ceres

nA począTku XXi wieku

o przewdrowaniu całej ziemi

powróciła na Sycyli, dokd

jej córka była uprowadzona.

Wtedy to pewna nimfa wyjawiła jej,

e Prozerpina została królow Piekła,

i błagała, aby oszczdziła ludzi. Zroz-

paczona Ceres udała si do Jupitera.

Ten za postanowił, e Prozerpina

wróci do matki pod warunkiem, e nie

zdyła jeszcze niczego zje w Piekle.

Tymczasem Prozerpina zjadła siedem

ziaren granatu.

Ceres wytargowała od Jupitera, e jej

córka bdzie spdza sze miesicy

z ni, a sze miesicy we wntrzu

ziemi z jej mem, Plutonem. Zgodziła

si na nowo uynia ziemi, ustano-

wiła Misteria Eleuzyskie, nauczyła

ludzi uprawy zboa i opowiedziała

o okresie wegetacji. Tak wic na jesie-

ni i w zimie Ceres jest przygnbiona

i nic nie ronie. Natomiast na wiosn

i w lecie, kiedy jej córka jest razem

z ni, wszystko kwitnie i rozwija si.

Ten mit porusza mnie na pocztku

XXI wieku. Mam wraenie, e ludz-

ko przeywa jesie, a nawet zim:

na rodkowym Wschodzie panuje

zamt, nieustannie trwaj wojny te-

rytorialne, we Francji, w Europie,

w Afryce i prawie wszdzie rozwija

si fanatyzm, rónice midzy boga-

tymi a biednymi pogłbiaj si coraz

bardziej. Nasza planeta jest zagroona

przez efekt cieplarniany, zmniejszenie

liczby gatunków rolin i zwierzt,

wyczerpywanie si zasobów natural-

nych, ponadto za w społeczestwie

w o l n o m u l a r z P o l s k i j e s i e ń 2 0 1 5 • n u m e r 6 4

S U K N I A I F A R T U S Z E K

ze szkod dla człowieka, króluje pie-

nidz…

Coś utraciliśmy, ale jak to nazwać?

Czy słowo Pokój jest właściwe? Czy

opłakujemy utratę Pokoju podob-

nie jak Ceres opłakuje utratę swojej

córki?

Pokój ulega zniszczeniu wskutek

pogwałcenia i zagroenia wolnoci

słowa, zarówno we Francji, jak i zagra-

nic. Jest on zachwiany ze wzgldu na

obaw o nasz demokracj, poniewa

ukrytym celem terrorystów jest spo-

wodowanie zamtu, co ma sprzyja

ustanowieniu porzdku totalitarnego.

Pokój jest zachwiany wskutek terro-

rystycznej przemocy i zagroenia: jed-

nym z ich skutków jest brak zaufania

midzy ludmi, czyli zanik braterstwa.

Pokój jest destabilizowany przez

agresywne zachowania niezadowolo-

nej lub uciskanej czci społeczestwa,

nkanej przez problemy społeczne

lub ekonomiczne. Niektórzy szukaj

kozłów oarnych, aby usprawiedli-

wi własne destruktywne działania

i obwiniaj innych za swe cierpienia,

a to znaczy, e ludzie przestali by

tolerancyjni.

Pokój jest zagroony wskutek wy-

czerpywania zasobów naturalnych

naszej planety i ich podziału w przy-

szłoci; mam tu na myli na przykład

podział wody lub energii.

Zagroone s nasze wartoci – de-

mokracja, braterstwo, tolerancja,

dzielenie si z innymi. Nie wystarczy

umieci ich na sztandarach.

Co czyni zrozpaczona Ceres? Błdzi

przez dziewi dni i dziewi nocy,

poszukuje córki, trzymajc w dłoni

zapalon pochodni:

- Na pocztku powinnam postara

si okreli, co wiem. Czy znam róne

pogldy – pogldy ekstremistów, po-

gldy ludzi umiarkowanych, pogldy

lozofów? Pamitajmy, e niewiedza

powoduje brak przenikliwoci, co

sprawia, e tworzy si godne ubo-

lewania zbitki pojciowe i trywialne

interpretacje.

Co czyni Ceres, kiedy dowiaduje

si, e Prozerpina została porwana

przez Plutona? Jest oburzona i stara

si przekona Jupitera, aby interwenio-

wał. Pertraktuje i uzyskuje jej powrót

na ziemi:

- Nastpnie powinnam zrozumie

rozpatrywan sytuacj, nabierajc dy-

stansu do zagadnie. Jak powinnam

j oceni, uywajc do tego naszych

narzdzi symbolicznych? Co si kryje

pod tym, co widoczne? W jaki sposób

mog unikn pułapki dwoistoci,

kategoryzacji na dwa obozy – na Do-

bro i na Zło, na Nich i na Nas – która

bardzo sprzyja koniktom? Gdzie

znajduje si trzeci człon? Otwarcie?

Co nadaje si do pertraktacji, a co nie?

Jakie granice maj mie kompromisy,

by nie stały si kompromitacjami?

Musz by oburzona, aby nie zgadza

si na to, czego nie mona przyj.

Co czyni Ceres, kiedy uzyskała okre-

sowy powrót Prozerpiny? Akceptuje

to i uczy ludzi rolnictwa, czyli nie-

miertelnoci poprzez regeneracj,

tajemnicy YCIA:

- Kiedy stawia si pytanie, jakie ce-

chy wspólne maj terroryzm, woj-

ny, rujnowanie planety, panowanie

pienidza, odpowied brzmi: to brak

poszanowania YCIA, zapomnienie

o człowieku. Co ono oznacza w wie-

cie współczesnym? Wymieni tu kilka

moliwoci:

Co z punktu widzenia „ycia wraz

z innymi” czyni, by zachowa pokój?

Co czyni, by y w pokoju z sob

sam i z innymi ludmi?

Czy to, co mówi o sytuacji na wie-

cie, w kraju lub w miejscu zamieszka-

nia, jest zgodne z wyborem pokoju

jako alternatywy? Czy bior udział

w dyskusjach w miejscowoci, gdzie

mieszkam? Jakie kierunki działania

uwaam za skuteczne?

Jaki jest mój zwizek z Ziemi, pa-

trzc na to z ekologicznego punktu

widzenia? Czy słucham mojego ciała

i natury? W jaki sposób uczestnicz

w odradzaniu si planety, a nie w jej

niszczeniu? Jakie czynnoci w moim

codziennym yciu przyczyniaj si do

trwałego rozwoju i zachowania planety

dla przyszłych pokole? Czego odma-

wiam i jak o tym informuj? Z kim

mog si sprzymierzy? Jakie lokalne

rozwizania stosuj, aby przeciwstawi

si globalnemu chaosowi?

Z ekonomicznego punktu widzenia,

jak rozporzdzam moimi pienidzmi?

Co preferuj w mojej konsumpcji?

W jaki sposób mog wpłyn na ofert

przemysłu, by była ona w wikszym

stopniu etyczna i odpowiedzialna?

Naley rozwija si, słuchajc we-

wntrznego głosu, rozprzestrzenia

nabyt wiedz i, podobnie jak kon-

centryczne krgi na wodzie, pro-

mieniowa blisko i daleko. Zmiany

nastpi jedynie wówczas, gdy kady

bdzie ich chciał z całego serca. Jeste-

my stowarzyszeniem inicjacyjnym,

które ma na celu doskonalenie ka-

dej z nas w ramach zbiorowoci. Po-

winnymy pracowa indywidualnie,

a take wspólnie na posiedzeniach

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

race zostały otwarte w samo południe w obecnoci 28 sióstr loy

oraz licznych goci, wród których byli: s. Regina – pierwsza zastp-

czyni Wielkiej Mistrzyni Wielkiej eskiej Loy Francji i Inspektor

Loy, s. Lea – druga zastpczyni Wielkiej Mistrzyni WLF, s. Maria – Cz.

M. Sz... L... La Pierre Cachee na Wschodzie Lens WLF, s. Halina – Cz.

M. Sz... L... Konstytucja 3 Maja Midzynarodowego Mieszanego Zakonu

Wolnomularskiego Le Droit Humain.

Ponadto Kolumny zdobili zaproszeni gocie z Francji: s. Patricia – cze-

ladniczka Sz... L... Construction et Amitie na Wschodzie Lionu WLF, s.

Geraldine – mistrzyni Sz... L... La Rose des Vents WLF, s. Antoinee z Sz...

L... Pierre d’Angle na Wschodzie Parya WLF, br. Alain – mistrz Sz... L...

L’Aurora de la Libertena na Wschodzie Bethune Grand Orient de France,

br. Jame – mistrz Sz... L... La Pierre Cachee na Wschodzie Lens GOF, br.

Michel – mistrz Sz... L... Marianna na Wschodzie Bruay Labuissiere Grand

Orient de France.

Przybyli take gocie z Polski: s. Ewa – mistrzyni Sz... L... Pierre i Marie

Curie Midzynarodowego Mieszanego Zakonu Wolnomularskiego Le

Droit Humain, s. Irena i s. Elbieta – mistrzynie Sz... L... Konstytucja 3

Maja MMZW Le Droit Humain, s. Wiesława – mistrzyni Sz... L... Cezary

Leeski Wielki Wschód Polski, s. Barbara – mistrzyni Sz... L... Galileusz

Wielki Wschód Polski.

Głównym punktem posiedzenia loy była Deska jubileuszowa: 10 lat

Sz. L. Prometea na Wschodzie Warszawy odczytana przez s. Mówczyni

Prometei. Po dyskusji nastpił tradycyjny łacuch masoski. W punkcie

„Wypowiedzi w interesie Loy, Zakonu lub Ludzkoci” zabrali głos gocie,

z Archiwum loży

jubileusz

10-leciA loży

promeTeA







..









S U K N I A I F A R T U S Z E K

loy, w ramach komisji lokalnych,

regionalnych lub konwentualnych,

prowadzi działalno w stowarzysze-

niach profaskich, w naszym rodo-

wisku zawodowym i w naszym oto-

czeniu... Niech kada z nas znajdzie

odpowiadajce jej formy działania na

miar swoich moliwoci.

Zrealizowano ju wiele działa zbio-

rowych, które napawaj nadziej na

przyszło. Wymieni niektóre z nich:

- W Chartres, Dreux i w innych

miastach we Francji powstały laickie

komitety, dyskutujce nad tym, w jaki

sposób szerzy braterstwo i tolerancj

w miastach, w których yjemy, aby po-

lepsza jako „ycia razem z innymi”.

- W naszym regionie i we Francji po-

wstaj stowarzyszenia majce na celu

zachowanie indywidualnego rolnictwa,

które ma pomóc w rozwoju rolnictwa

ekologicznego.

- Na poziomie krajowym i midzyna-

rodowym zaczł działa etyczny i spół-

dzielczy dostawca energii elektrycznej

o nazwie Enercoop, który wytwarza

elektryczno, stosujc odnawialne

ródła energii.

Rosyjski poeta Włodzimierz Ma-

jakowski mówi: „Musimy czerpać ra-

dość z biegnących dni”. A zatem, moje

Szanowne Siostry, czerpmy z naszych

ródeł, aby z kadej z nas wykiełkowa-

ła nowa rolina przepełniona wielk

energi w słubie YCIA.

Powiedziałam.

Françoise M.

Deska wygłoszona 21 marca 6015

w Sz... L... nr 18 Ceres, na Wsch...

Chartres, a także w warszawskiej loży

Prometea 13 czerwca br.

w o l n o m u l a r z P o l s k i j e s i e ń 2 0 1 5 • n u m e r 6 4

w tym przedstawicielka francuskich władz obediencji,

s.Regina, pierwsza zastpczyni Wielkiej Mistrzyni WLF

i Inspektor Loy. Powiedziała ona m.in.:

„Wielka Mistrzyni i Rada Federalna prosiły nas, ebymy

złoyły wam najlepsze yczenia urodzinowe. Obchodzenie

uroczycie jubileuszu dziesiciolecia moe wydawa si

troch przedwczesne, ale Wy nie jestecie zwykł lo.

Jestecie zagraniczn lo WLF i wiemy, e z tego po-

wodu musiałycie powici wicej czasu i energii w słu-

bie ideału. Mamy wiadomo trudnoci, z którymi si

borykałycie, i niebezpieczestw, które na Was czyhały.

Wiemy, e kadego dnia musicie walczy o uznanie naszej

innoci i o umocnienie pozycji wolnomularstwa kobiecego

w waszym kraju. Ta praca przynosi dzisiaj owoce, bo jutro

ujrzy wiatło nowa loa Gaja Aeterna, która narodziła si

z waszej grupy, i której ustanowienie budzi nadzieje na

to, e w niedługim czasie stworzycie niezalen polsk

obediencj esk – Wielk esk Lo Polski”.

Po zakoczeniu prac nastpiła tradycyjna agapa. #

Warszawa, 20 listopada 2010 r.

Drogie Siostry,

Przykro mi, e nie mog by z Wami w czasie tych dwóch tak wanych dni, inne zebrania wymagaj mojej

obecnoci, na których musz reprezentowa Wielk ESK Lo Francji. Ze wzruszeniem wspominam

moj wizyt kilka lat temu. Z bliska ledziłam Wasze prace, które dzisiaj przynosz owoce i jestem Wam za to

wdziczna.

W niektórych krajach Wolnomularstwo nie ma łatwego ycia, tym bardziej Wolnomularstwo kobiece, ale

pionierki takie jak Wy potra realizowa nasze pikne marzenia. Zapewniam Was, e zawsze jestem blisko

Was, e Loe spoza terytorium Francji s i bd bliskie mojemu sercu. Mam nadzieje, e którego dnia bdziemy

mogły by wiadkami narodzin Polskiej Obediencji eskiej.

Pragn podzikowa take wszystkim Wolnomularkom i Wolnomularzom, którzy pomogli Wam w tej piknej

realizacji i przekazuj im braterskie pozdrowienia. ycz Wam, a take wszystkim reprezentowanym tu obe-

diencjom długiego ycia wolnomularskiego pełnego siły i ywotnoci, we wzajemnym poszanowaniu i deniu

do wspólnego celu, czyli pracy na rzecz ulepszania Ludzkoci.

Wielka Mistrzyni

Denise OBERLIN

S U K N I A I F A R T U S Z E K



P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

38 S U K N I A I F A R T U S Z E K

lożA różA wiATrów

mA już 37 lAT!

S ... E W A J A  K O W S K A

..

.



dea zrodziła si z reeksji i dysku-

sji wokół faktu, e kobiety miesz-

kajce poza Francj, cudzoziemki

lub Francuzki oddelegowane do pracy

w innych krajach, nie maj dostpu do

wolnomularstwa, jeli w pastwach,

w których yj lub przebywaj cza-

sowo, nie ma ló kobiecych. Z myl

o nich postanowiono stworzy lo

nieco inn od ló klasycznych, lo,

która przygarnłaby rozrzucone po

wiecie kobiety, przyjmujc sposób

funkcjonowania, umoliwiajcy im

dostp do masonerii oraz dalsze po-

stpy na drodze wolnomularskiej. Tak

powstała loa Róa Wiatrów, dziki

pełnemu zaangaowaniu si w jej dzia-

łalno 35 sióstr załoycielek.

Od momentu powstania loy spełnia

ona dwa odrbne zadania:

- Aspekt czsto pomijany, kiedy po-

rusza si temat Róy Wiatrów: by

lo przygarniajc siostry obediencji,

w stopniu ucznia, czeladnika i mistrza,

jaki by nie był ich ryt pracy wolnomu-

larskiej, yjce z dala od jakiejkolwiek

loy Wielkiej eskiej Loy Francji.

Czsto s to siostry, którym z po-

wodów zawodowych lub osobistych

przyszło y poza granicami Francji,

i nie mog z tego wzgldu regularnie

pracowa w loy. Przynaleno do

Róy Wiatrów pozwala im kontynu-

owa masosk drog, uczy si i roz-

wija, przede wszystkim utrzymywa

wi, nie oderwa si od wolnomular-

skiego łacucha. Dzisiaj, kiedy ycie

zawodowe coraz czciej wymaga

mobilnoci, ta misja staje si jeszcze

bardziej niezbdna.

- Drugi aspekt powołania Róy Wia-

trów, ten bardziej znany, to działalno

na rzecz rozwoju wolnomularstwa

kobiecego na wiecie. Otwiera ona

„budowy” na oddalonych Wschodach

i prowadzi je skutecznie do celu, czyli

do otwarcia samodzielnej loy.

Zadanie to jest bardzo skomplikowa-

ne, gdy kadorazowo naley dostoso-

wywa si do istniejcych w danym

kraju warunków. Inicjacje mog od-

bywa si przy okazji pobytu profanek

w Paryu lub podczas wyjazdu sióstr

Róy Wiatrów do danego kraju. Jeli

profanki nie s francuskojzyczne,

ceremonie odbywaj si w dwóch j-

zykach równoczenie. Rytuały zostały

ju przetłumaczone na 10 jzyków:

angielski, czeski, hiszpaski, niemiecki,

polski, rosyjski, rumuski, wgierski,

serbski, a niedawno na arabski literacki.

Ale jak potem zorganizowa dalsz

prac nowo inicjowanych sióstr?

Za specjaln zgod Rady Federalnej

przyjto, e edukacja masoska moe

odbywa si wyjtkowo drog kore-

spondencyjn. Regularna wymiana

korespondencji z siostrami oddalony-

mi i czsto osamotnionymi pozwala

stworzy i zacienia wi pomidzy

nimi i lo, wi niezbdn dla ich

rozwoju wolnomularskiego, w duchu

braterstwa, solidarnoci oraz toleran-

cji, autentycznie i trwale włczy je

w wolnomularski łacuch. Praca tych

sióstr jest tym trudniejsza, e s pozba-

wione wsparcia, które daje regularne

uczestniczenie w zebraniach loowych

i czsto nie maj nawet dostpu do do-

kumentacji ródłowej. Mog jedynie

liczy na korespondencyjne rady i su-

gestie, analizujc przeyte ceremonie

i ewentualnie okazyjnie uczestniczy

w pracach loowych prowadzonych

przez Ró Wiatrów, jeli tylko ilo

sióstr w danym kraju uzasadnia zor-

ganizowanie „loy wyjazdowej”.

Gdy grupa sióstr jest odpowiednio

silna, tworzy si Trójkt Róy Wia-

trów. Przewodniczca Trójkta zbiera

siostry, aby wspólnie studiowały ry-

tuał, pomaga młodszym w redakcji

prac symbolicznych, ale autentyczna

praca odbywa si w dalszym cigu

z siostrami Róy Wiatrów.

Wcielenie nowej loy do struktur ca-

łej obediencji jest zawsze momentem

szczególnie wzruszajcym, tym bar-

dziej, jeli jest to loa w innym kraju,

gdy nadaje to prawdziwy sens idei

uniwersalnoci wolnomularstwa. Po ot-





w o l n o m u l a r z P o l s k i j e s i e ń 2 0 1 5 • n u m e r 6 4

S U K N I A I F A R T U S Z E K

warciu, tzw. zapaleniu wiateł, loa jest

niezalena, podlega jednak w dalszym

cigu Wielkiej eskiej Loy Francji.

Dziki pracy Róy Wiatrów od mo-

mentu jej załoenia, Wielka eska

Loy Francji zapaliła wiatła 24 ló:

Fleurs de Temps w Togo, Rose de

l’Aurore na Mauritiusie, Triangle

d’Emeraude na Gwadelupie, Fako

Triangle de Lumière w Kamerunie,

Lumière de Capricorne na wyspie La

Réunion, Mokidjiwan w Kanadzie, Ile

de Lumière na Martynice, Mehr Licht

w Niemczech, Rose d’Harmonie na

Wybrzeżu Kości Słoniowej, Napra-

forgo na Węgrzech, América w Wene-

zueli, Okoumé Torche de l’Equateur

w Gabonie, La Batée d’Esperance

w Gujanie Francuskiej, La Croix du

Sud na Polinezji francuskiej, Tanawa

w Kongo, Spirale du Pacique w No-

wej Kaledonii, Phare des Amazones

w Beninie, Prometea w Polsce, Via

Lucis w Czechach, Fleur de Baobab

w Senegalu, Vera Fides w Serbii,

Argana w Maroku, Coloana Innita

w Rumunii i Tanit w Libanie.

Wikszo tych ló, rozwinła si

i załoyła kolejne w swoich krajach.

W Burkina Faso, Chorwacji, Słowenii,

Tunezji i na Haiti zostały otwarte „bu-

dowy”, pracujce na rzecz zapalenia

wiateł przyszłych ló.

Po pewnym czasie loe zagranicz-

ne, które stworz nastpne dwie loe

w danym kraju, mog myle o zało-

eniu własnej niezalenej obediencji.

Warunkiem jej powstania jest bowiem

istnienie trzech ló. Przykładem jest

istniejca ju od kilku lat Wielka e-

ska Loa Symboliczna Wenezueli,

której ródłem jest zrodzona z Róy

Wiatrów loa América

Nie znaczy to jednak, e Siostry pra-

cujce w Róy Wiatrów bior na siebie

odpowiedzialno za cały wiat. Kade

otwarcie nowej budowy pozostaje

aktem przemylanym i uzgodnionym

z władzami wykonawczymi całej obe-

diencji, w ramach ustalonej polityki

rozwoju zagranicznego. Poprzedza je

dokładne przestudiowanie istniej-

cych w danym kraju warunków, aby

nie naraa tych kobiet na ewentualne

sankcje czy zagroenia. Róa Wiatrów

postpuje zawsze z naleyt ostrono-

ci, kierujc si posiadanymi informa-

cjami, utrzymujc regularne kontakty,

dialog, wzajemn wymian zda.

Oto, co o swojej pracy mówi same

siostry Róy Wiatrów:

Jesteśmy w pełni świadome spoczywają-

cej na nas odpowiedzialności wobec ko-

biet, które prowadzamy na drogę trudnej

praktyki Sztuki Królewskiej. Pozostajemy

otwarte na różnorakie formy myślowe

i kulturowe, które czasem nawet nas za-

skakują. Symbolika, którą wnosimy, nie

powinna zakłócać innych wierzeń; jej

rolą pozostaje pomoc w kształtowaniu

kobiet inicjowanych, czyli świadomych

i odpowiedzialnych. Z kolei my wzbo-

gacamy się o wartości humanistyczne,

które przynoszą nam siostry z innych

Wschodów świata, tworząc w ten sposób

pomosty pomiędzy różnymi kulturami.

Praca w Róży Wiatrów nadaje życia

naszym ideałom zawartych w okrzyku

Wolność, Równość, Braterstwo. #

rtykuł s... Ewy Jaśkowskiej jest mi szczególnie

bliski, gdy jestem jedn z sióstr – Polek, inicjo-

wanych włanie w Róy Wiatrów. Stało si to 22 lata

temu, jesieni 1993 roku w Paryu. Pisałam o tym

w niewielkiej broszurze pt. SUKNIA I FARTUSZEK.

O masonerii kobiecej w Polsce, wydanej w lutym 1998

roku przypomnianej w jubileuszowym, 50. numerze

„Wolnomularza Polskiego”. S tam m.in. wspomnienia

s... Ewy, które zamieciła w desce dla Prometei z okazji

dziesiciolecia istnienia loy: „Dowiedziałam si, e

w WZLF istnieje specyczna loa, której zadaniem

jest inicjacja kobiet w krajach, w których wolnomular-

stwo kobiece nie istnieje. Wstpiłam do Róy Wiatrów.

W przenoni powiem, e tam uczyłam si rzemiosła.

Miałam projekt, w rce narzdzia, ale cigłe nie było

materii. A pewnego dnia jeden z zaprzyjanionych

francuskich braci zadzwonił z wiadomoci, e w gma-

chu Wielkiego Wschodu Francji na rue Cadet odbdzie

si ceremonia z udziałem braci z Polski. Udało mi si

wreszcie nawiza pierwszy kontakt z wolnomularzami

z Warszawy, a ci przedstawili mi pierwsz kandydat-

k, nasz siostr Mirk. Dowiadczone siostry z Róy

Wiatrów nigdy nie podejmuj budowy w jakim kraju

bez sprawdzenia gruntu. Jedna z nich przyjechała do

Warszawy i spotkała si z proponowan przeze mnie

kandydatk. W wyniku tego spotkania zapaliło si zielo-

ne wiatło, Róa Wiatrów zgodziła si podj działania

w Polsce. Po trzech latach poszukiwa i przygotowa,

zaczło si konkretne działanie.

Rozpoczłymy rozglda si za innymi siostrami

polskiego pochodzenia, członkiniami WLF. Z sio-

str Magd N., profesork Sorbony, zabrałymy si do

tłumaczenia rytuałów. We wrzeniu 1993 roku Mirka

i Agnieszka przyjechały do Parya i zostały inicjowane

w Róy Wiatrów. Do dzisiaj yje we mnie wzruszenie

tej chwili. Ceremonia odbyła si w dwóch jzykach,

zasadnicze urzdy objły siostry polskiego pochodzenia,

póniejsze załoycielki Loy Prometea i w wikszoci

cigle jeszcze jej członkinie: Magda, Freda, Halina, pó-

niej Ewa ze Strasburga, Elizabeth z Lille i Małgorzata,

wieo upieczona mistrzyni”.

Nigdy nie stałabym si tym, kim jestem teraz, bez

wolnomularskiej pracy s... Ewy, która przez 3 lata prze-

wodniczyła pracom Róy Wiatrów jako jej Czcigodna

Mistrzyni. Dzikuj, Ewo.

s... Mirosława Dołęgowska-Wysocka

OD REDAKCJI

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

40 S U K N I A I F A R T U S Z E K

asonki zrzeszone

w FAMAF odwo-

łuj si pod tym

wzgldem do dziedzictwa

Wyzwolicieli – walczcych

o niepodległo krajów Ame-

ryki Łaciskiej, braci masonów:

Simona de Bolivar*, José de

San Martina** czy Bernardo

O’Higginsa***. Jednak 200

lat póniej problemy, z jakimi

mierzy si ludno tego konty-

nentu, s ju inne ni w trakcie

wojen o wolno prowadzonych z Hiszpani, dlatego

siostry z FAMAF kład nacisk na rozwizanie problemów

egzystencjalnych społeczestwa, wspieranie rozwoju

kultury oraz na działania na rzecz rodowiska naturalnego

i szacunek dla wszystkich form ycia na naszej planecie.

W 2000 roku w Santiago de Chile z inicjatywy tamtejszej

Wielkiej Loy eskiej odbyło si pierwsze spotkanie maso-

nek z krajów Ameryki Łaciskiej. Na koniec prac ustalono,

e takie spotkania bd odbywały si regularnie. Kolejne

nastpiły w latach 2002, 2005, 2007 i 2010. W trakcie tych

wieloletnich kontaktów uznano za konieczne powołanie

organizacji zrzeszajcej. Doszło do tego 4 wrzenia 2010

roku w Montevideo.

Federacj buduj organizacje załoycielskie, ale wstp do

niej jest otwarty dla wszystkich masoskich obediencji ko-

biecych z kontynentu. Co trzy lata zbiera si Zgromadzenie

Powszechne, na które delegowane s przedstawicielki kadej

z obediencji wchodzcych w skład FAMAF. Niezalenie

od swej liczebnoci i statusu kada z tych organizacji ma

jeden głos w Zgromadzeniu. Zgromadzenie Powszechne

wybiera Rad FAMAF, składajc si z Przewodniczcej,

dwóch Wiceprzewodniczcych – dla krajów na północ i na

południe od Równika (taki podział przyjto dla uspraw-

nienia prac i aby zapobiec zdominowaniu Federacji przez

silniejsze loe z południa), Sekretarz Generalnej oraz Skarb-

niczki. Rada spotyka si raz do roku, w padzierniku, aby

omówi biece sprawy i zaplanowa działania Federacji.

Siedzib Federacji jest Santiago de Chile – ze wzgldu na

to, e wysiłki integracyjne wyszły z tamtejszej loy. Federacja

została zarejestrowana w zgodzie z prawem chilijskim. Co

ciekawe, podczas pierwszego spotkania masonek w 2000

roku, poinformowane o nim zostały władze Chile. Chcc

wyrazi swoje uznanie dla tej inicjatywy, rzd chilijski zor-

ganizował spotkanie delegatek z wiceprezydentem José

Miguelem Insunzą, pokazujc tym samym, e nie odcina

si od ideałów wolnomularskich, które kierowały pierwszym

prezydentem tego kraju Bernardem O’Higginsem, oraz

jest otwarty na nowe wtki, jakie wnosi masoneria kobieca

w Ameryce Łaciskiej: równouprawnienie płci, ras i grup

etnicznych, sprawiedliwo społeczn oraz dbanie o rodo-

wisko naturalne. #

mAsoneriA kobiecA w Ameryce południowej

o wolnoŚć,

równoŚć i pokój













* Simon de Bolivar (1783–1830) – wyzwoliciel Wenezueli, Kolumbii

i Ekwadoru (jego adiutantem był ocer jazdy polskiej, płk Józef Szeliski

(1792–1841).

** José de San Martin (1778–1850) – bohater narodowy Argentyny, Chile

i Peru.

*** Bernardo O’Higgins (1776/8?–1842) – pierwszy prezydent Chile.



w o l n o m u l a r z P o l s k i j e s i e ń 2 0 1 5 • n u m e r 6 4

B R A C I A I C Z A S Y

marca br. na masoskim

blogu HIM.be ukazała

si krótka notka zatytu-

łowana „Hommage Maçonnique à

S.A.R. le Prince Philippe d’Araucanie

et de Patagonie”1. Była to zaczerpnita

z informacji przekazanej przez Raoula

de Savery-Emboise skrótowa wzmian-

ka poruszajca kwesti wolnomular-

skiej aktywnoci zmarłego na pocztku

tego roku Philippe’a Paula Alexandra

Henry’ego Boiry, francuskiego dzien-

nikarza, a równoczenie w latach 1951-

2014 pretendenta do historycznego

tronu Królestwa Araukanii i Patagonii.

Kwestia ta została potraktowana przez

autorów wspomnianego blogu w kate-

goriach odrobin humorystycznych,

bo i tak traktowane jest czsto samo

Królestwo, lecz z pewnoci zasługuje

ona na chwil uwagi jako ciekawy, cho

z pewnoci marginalny, przyczynek

do dziejów wolnomularstwa.

Dla wielu osób nazwa tego królestwa

zabrzmi do egzotycznie i moe nawet

nieco baniowo. Królestwa Araukanii

i Patagonii nie znajdziemy dzi ju na

adnej ze współczesnych map geo-

gracznych. Było to powstałe w XIX

wieku południowamerykaskie kró-

lestwo, którego utworzenie wizało

si z decyzj zgromadzenia wodzów

plemion z ludu Mapuczów chccych

przekształci zwizek plemion w no-

woczesne pastwo. W efekcie 17 listo-

pada 1860 roku obwołali oni królem

mieszkajcego w Araukanii francuskie-

mAsoneriA

ArAukAńsko

-pATAgońskA

D R N O R B E R T W Ó J T O W I C Z











nA Tronie królesTwA ArAukAnii i pATAgonii

zAsiAdAli kolejno:

• Aureliusz Antoni I (Orélie-Antoine de Tounens), panował w latach 1860-1878

• Achilles I (Gustave-Achille Laviarde), pretendent w latach 1878-1902

• Antoni II (Antoine-Hippolyte Cros), pretendent w latach 1902-1903

• Laura Teresa I (Laure-erese Cros-Bernard), pretendentka w latach 1903-1916

• Antoni III (Jacques Alexandre Antoine Bernard), pretendent w latach 1916-1951

• Filip I (Philippe Paul Alexandre Henri Boiry), pretendent w latach 1951-2014

• Antoni IV (Jean-Michel Parasiliti di Para), wybrany przez Rad Regencyjn pretendent od 9 stycznia 2014.

1 hps://www.hiram.be/hommage-maconnique-a-s-a-r-le-prince-philippe-daraucanie-et-de-patagonie/ (dostp: 10 kwietnia 2015).

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

42 B R A C I A I C Z A S Y

go prawnika i podrónika Orélie

-Antoine de Tounensa. Pastwo

to przetrwało zaledwie kilkanacie

miesicy, za sam monarcha został

uwiziony przez Chilijczyków,

a nastpnie deportowany do Fran-

cji. Rozpoczty wówczas podbój

królestwa zakoczył si podziałem

jego terytorium pomidzy Chile

i Argentyn w 1881 roku. Nie-

mniej po dzi dzie we Francji

rezyduj sukcesorzy Monsieur de

Tounensa pretendujcy do pozo-

stawionej przez niego elaznej ko-

rony. Zmarły kilka miesicy temu

Philippe Boiry, znany równie

jako Filip I, był szóstym z kolei

władc de iure tego nieistniejcego

ju pastwa.

Wolnomularskie kontakty wład-

ców Królestwa Araukanii i Patago-

nii notowane były ju od samego

pocztku istnienia tego pastwa. Na

uwag zasługuj ogłoszone pół wieku

temu dwa interesujce opracowania

pióra Léona M. de Moulin-Peulleta:

Les rois d’Araucanie et la Franc-Maçon-

nerie i La succession royale d’Araucanie

et l’Ordre Maçonnique de Memphis et

Misraïm. Rite Égyptien, w którym autor

wskazuje m.in., e trzech pierwszych

władców królestwa było wolnomula-

rzami, a od czasów Achillesa I istniała

namiastka wolnomularskiej obediencji

kierowana przez suwerena Araukanii

i Patagonii.

Zgodnie z zawartymi tam infor-

macjami, ju załoyciel królestwa

Aureliusz Antoni I był członkiem

nalecej do Grand Orient de France

loy Les Amis Persévérants et l’Étoile

de Vésone w Périgueux. Kilka prób

podjtych przez niego prób odzyska-

nia tronu (1869, 1874, 1876) okazało

si bezskutecznych, lecz wiemy, e

w swych deniach zabiegał rów-

nie o wsparcie braci wolnomularzy,

daremnie zwracajc si do nich 11

kwietnia 1866 roku z dziesiciostro-

nicowym apelem, który skierował

najpierw do loy Les Amis..., a nastp-

nie rozsyłał do wszystkich masonów

Wszechwiata. Ponadto kilka lat temu

belgijski wolnomularz i członek Wiel-

kiego Wschodu Belgii Jiri Pragman

ogłosił odnaleziony tekst masoskiej

modlitwy autorstwa Orélie-Antoine

de Tounensa.

Z kolei jego nastpca na tronie,

Achilles I, otrzymał 3 marca 1891 roku

z rk Wielkiego Mistrza struktur rytu

Misraïm we Włoszech Jeana-Baptiste

Pessiny patent upowaniajcy go jako

suwerena Araukanii i Patagonii do

utworzenia Grand Conseil Impérial

du Rite. Po dwóch latach, 20 kwiet-

nia 1893 roku, Achilles I zwizał si

z parysk lo du Buisson Argent et

Pyramides przynalen do Puissance

Suprême du Rite Oriental de Misraïm

pour la France. A nieco póniej został

przyjty równie do pracujcej w ry-

cie szkockim i nalecej do Grand

Orient de France loy L’Union des

Peuples. Tak wic wynika z tego, e

król Achilles I był wtajemniczony

równie w wolnomularskie stopnie

wysze i to co najmniej w obrbie

dwóch działajcych ówczenie

rytów.

Trzeci z kolei monarcha Arau-

kanii i Patagonii, Antoni II był

bez wtpienia członkiem Grand

Orient de France i wraz z kompo-

zytorem Louisem Charlesem Er-

hardem de Sivry był współauto-

rem wystawionej 21 padziernika

1878 roku w paryskim Trocadéro

masoskiej symfonii zatytułowa-

nej La légende d’Hiram.

Do niedawna nasza wiedza

o wolnomularskiej przynale-

noci araukaskich monarchów

ograniczała si do tych trzech

osób. W wydanej kilkanacie lat

temu ksice La Franc-maçon-

nerie égyptienne de Memphis-

Misraïm znany francuski historyk

okultyzmu, współczesnych spo-

łeczestw inicjacyjnych i wolnomu-

larstwa ezoterycznego Serge Caillet

wspominał do marginalnie o przy-

nalenoci masoskiej Filipa, króla

Araukanii i Patagonii, który podpisuje

si jako posiadacz 33., 95., 97. i 127.

(to ostatnie miało dotyczy tajnego

stowarzyszenia o nazwie „Hetairia”)

stopni wtajemniczenia wolnomular-

skiego2. Jednake dopiero wraz ze

mierci Filipa I ogłoszona została sze-

rzej informacja o jego przynalenoci

wolnomularskiej. Przy tej okazji warto

zauway, e swoj przynaleno do

wolnomularstwa starał si on łczy

z tradycjonalizmem katolickim, pod-

krelajc, e w jego wolnomularskiej

działalnoci nie było nic przeciwnego

Kociołowi rzymskiemu.

I ju na zakoczenie tego wtku na-

suwa si reeksja, e o ile o Stanach

Zjednoczonych mówi si i około 1/3

prezydentów było wolnomularzami,

to w przypadku Królestwa Araukanii

i Patagonii wynik jest nieporównywal-

nie lepszy, bo na szeciu nieyjcych

ju monarchów wolnomularzami było

ich a 2/3. #

2 Serge Caillet, La Franc-maçonnerie égyptienne de Memphis-Misraïm, Paris 2003.

w o l n o m u l a r z P o l s k i j e s i e ń 2 0 1 5 • n u m e r 6 4

S E K R E T Y W A R S Z T A T U

ierwszym Mistrzem Katedry loy Eugenia pod

Ukoronowanym Lwem został Daniel Gralath,

który był jej załoycielem wraz ze swoim bratem

Karlem Gralathem. Warto podkreli, i Daniel Gralath

był wczeniej czeladnikiem w loy Pod Trzema Koronami

w Królewcu, Mistrzem Katedry w loy Jedność, Pod Trze-

sz... l... eugeniA

pod ukoronowAnym lwem

K A C P E R K U B I A K

























P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

44 S E K R E T Y W A R S Z T A T U

ma Pionami i Pod Trzema Gwiazdami. Był człowiekiem

znakomicie wykształconym (doktorat z prawa) i uczył

w Gimnazjum Akademickim. W póniejszym okresie

został jego rektorem, któr to funkcj sprawował przez

10 lat. Był autorem ksiek historycznych, w tym historii

Gdaska i licznych rozpraw z dziedziny prawa. To z jego

polecenia nabyto dwór przy ulicy Sadowej 1 (Reuter-

gasse), który został pierwsz siedzib loy. (Wczeniej

bracia spotykali si w rónych prywatnych kamienicach).

Znajdował si tu pikny ogród, gdzie organizowano kon-

certy. Nie zabrakło te biblioteki z pokanymi zbiorami.

Loa aktywnie wspierała działalno Instytutu Ubogich

oraz lazaret witego Rocha.

W roku 1798 Fryderyk Wilhelm III, ówczesny król Prus,

zastosował ultimatum wobec wszystkich ló, nakazujc im

zamknicie albo przejcie do jednej z trzech obediencji

ló berliskich. Wolnomularze z Eugenii nie mieli duego

wyboru, ju na pocztku stycznia bracia postanowili kon-

tynuowa swoj działalno pod kierownictwem nowej

Loy-Matki. To samo spotkało lo Pod Trzema Koronami

z Królewca. Niezadowolony i zniesmaczony tym Mistrz

Katedry Daniel Gralath ustpił z zajmowanego stanowiska.

Tym sposobem Wielka Narodowa Loa Matka Pod Trzema

Globami (die Grosse National-Muerloge Zu den drei

Weltkugeln) przygarnła Eugeni pod swoje skrzydła,

a radca Johann Simpson został nowym Mistrzem Katedry.

Pocztkowo loa pracowała w zapoyczonym obrzdku

cisłej Obserwy, opartej na wtkach legendy templariu-

szy. Póniej ryt modykowano, by ostatecznie pracowa

w tzw. systemie Zöllnera. Pocztkowo miał on 5 stopni,

a nalnie – 7. Oparty był na zapoyczeniach z rónych

rytów: francuskich, wyszych stopni Szkockiego Rytu Do-

skonałoci oraz na niektórych motywach cisłej Obserwy

(jednak bez wczeniejszych wtków templariuszowskich).

W roku 1803 Mistrzem Katedry zostaje generał Karl

Oo Hrabia von Krockow. Uhonorowany Orderem

witego Stanisława, pochodzcy z jednego z najstar-

szych rodów pomorskich. Właciciel ziemski kilku wsi

(jedna z linii gniazda rodowego von Krockow mieciła

si w Roszczycach). Piastujcy wczeniej funkcj Pierw-

szego Namiestnika Katedry w latach 1779–1796 oraz

ponownie w latach 1799–1802 hrabia poruszył problem

uzyskania stopni wyszych w Gdasku bez koniecznoci

podróowania do Berlina. Generał wystosował stosown

korespondencje i zgod otrzymał. Niestety, nie najlepsza

sytuacja nansowa Eugenii powoduje odłoenie tych

planów. W roku 1802 Eugeni odwiedza sam Zöllner –

Wielki Mistrz Loy-Matki Pod Trzema Globami. Uczest-

niczy w uroczystym bankiecie i posiedzeniach loy oraz

wygłasza specjalne przemówienie. Jego obecno mówi

wiele o prestiu Eugenii jako jednej z waniejszych ló-

córek. Von Krockow piastuj funkcj Mistrza Katedry do

roku 1804, rok póniej ginie w działaniach wojennych.

Wszystkie plany generała realizuj si dopiero po jego

mierci. W przerwie midzy wojnami napoleoskimi,

w roku 1808, powstaj loe szkockie 4. i 5. stopnia, a loa

szóstego stopnia w 1810 roku. Aby zdoby stopie siódmy

Brata Powiernika Doskonałości, bracia musieli nadal

jedzi do Berlina.

Loe szkockie (od 4. do 7. stopnia) zwizane z Eugeni

nazywane były Delegowanym Wewnętrznym Wschodem

Gdańska. Przewodził nimi A.S.O.M, czyli Delegowany

Staroszkocki Wielki Mistrz, a był nim Karl Friedrich

Gralath. Jeszcze w 1808 roku zmienia si Mistrz Kate-

dry. Spotkania braci do 1814 roku s bardzo rzadkie za

kadencji Sekretarza Miejskiego Christiana Jantzena.

Jantzen, prawnik z wykształcenia, był ławnikiem sdu

miejskiego, senatorem i kochał przyrod (naleał do

towarzystwa przyrodniczego). Miejsce Jantzena w 1815

roku zajmuje generał Erhard von Massenbach. Rok

póniej ponownie nastpuje zmiana Mistrza Katedry.

Zostaje nim major i prezydent gdaskiej policji Achilles

Roderick Dagobert von Vegesack. Były pruski rezydent

w okresie Wolnego Miasta Gdaska, wielki słubista,

który wikszo czasu powicał policji. W roku 1817

S T O P N I E W T A J E M N I C Z E N I A

S Y S T E M U Z Ö L L N E R A

Stopnie

podstawowe

1. stopie: Ucze

2. stopie: Czeladnik

3. stopie: Mistrz

Stopnie

wysze

4. stopie: Mistrza Szkockiego

5. stopie: Brat Wybrany

6. stopie: Brat Wywicony wityni

Wewntrznej

7. stopie: Brat Powiernik Doskonałoci

w o l n o m u l a r z P o l s k i j e s i e ń 2 0 1 5 • n u m e r 6 4

S E K R E T Y W A R S Z T A T U

zaszczytn funkcj Mistrza Katedry obejmuje Christian

Friedrich Wernich. Pracował jako tajny radca. Póniej,

za spraw króla Fryderyka Wilhelma, został dyrektorem

Poczty Królewskiej. To podczas jego kadencji w roku

1827 Eugenia obchodziła uroczystoci 50-lecia istnie-

nia. Ponadto kontynuowano skoordynowane działania

zmierzajce do utworzenia loy 7. stopnia. Jeszcze w roku

1821 powstał zalek takiej loy, zwany Runder Tisch,

czyli Okrgły Stół.

Po nieszczliwej powodzi z 1831 roku bracia spo-

tykali si w coraz mniejszym gronie. Duo trudnoci

sprawiało utrzymanie zalanego dworku na ul. Sadowej.

Do roku 1837 liczba braci spadła tak bardzo, i zaczto

myle nad now, mniejsz i tasz lokalizacj siedziby

loy. Pod koniec czerwca 1842 roku staje si ni dawna

willa stojca w piknym ogrodzie dwóch braci z Eugenii:

Karla Friedricha oraz Johanna Karla Friedricha Hein-

richsdorów, mieszczca si przy ulicy Nowe Ogrody

(Neugarten 18). W nowej siedzibie brat Wernich hucznie

witował swoje 25-lecie Mistrza Katedry. Stery po nim

przejł Karl Ferdinand von Pannenberg, nieetatowy

członek Zarzdu Miasta, wczeniej wiceprzewodniczcy

i członek Rady Miejskiej, członek Towarzystwa Przyja-

ciół Sztuki oraz Towarzystwa Przyrodniczego. Ponadto

były właciciel apteki na starym miecie oraz rmy C.F.

Pannenberg. Po dwóch latach jego miejsce zajmuje Geo-

rg Karl Berendt (1847-1849), lekarz i radca sanitarny,

członek Towarzystwa Przyjaciół Sztuki oraz długoletni

prezes Towarzystwa Przyrodniczego. Jego hobby było

badanie bursztynu, interesował si szczególnie genez

jego powstania. Miał w swojej kolekcji kilka tysicy sztuk!

W roku 1850 na funkcj Mistrza Katedry powraca Karl

Ferdinand von Pannenberg. Trzy lata póniej, w roku

1853, loa symbolicznie obchodzi urodziny Fryderyka

Wilhelma, ksicia Prus. W 1854 roku do Gdaska przy-

jeda sam ksi i spotyka si z przedstawicielstwem

Eugenii. Mistrz Katedry opowiada mu o dziejach loy

i trudnociach, z jakimi si boryka. Kolejnym Mistrzem

jest Jahann Mix, były prezes Sdu Handlowo-Morskiego

w Gdasku, prezes Sdu Krajowego w Gdasku, tajny radca

sdowy i radny miejski. Ksi protektor Eugenii razem

z brami obchodzi uroczystoci witojaskie na Wzgó-

rzu Sobótki, ponadto uczestniczy w zwykłych loowych

spotkaniach. Jahann Mix pełni swoj funkcj jeszcze przez

2 lata. W 1859 roku zastpuj go Philipp Weier, dyrektor

poczty. W nastpnym roku Eugeni wizytuje sam Wielki

Mistrz Loy-Matki Pod Trzema Globami, Karl Friedrich

von Messerschmi. W 1863 roku po raz kolejny i ostatni

wraca na swoj funkcj Karl Ferdinand von Pannenberg,

niestety umiera pod koniec listopada. W 1864 roku na

jego miejsce przychodzi Friedrich Karl Grabo, dyrektor

Pastwowej Szkoły Rzemiosła, przez jaki czas kierujcy

Królewsk Szkoł Sztuk Piknych i Rzemiosła Artystycz-

nego, która współpracowała z Towarzystwem Przyjaciół

Sztuki w zakresie promocji prac artystycznych. W roku

1877 uliczk przylegajc do ogrodu na tyłach budynku

loy nazwano masosk. Tego samego roku w czerwcu

Eugenia witowała swoje stulecie. Na uroczysto t

przybyło wielu braci z Londynu, Królewca, Berlina oraz

licznych pomorskich miast. #

Dokończenie w numerze zimowym WP

TAjne przejŚcie mAsonów

icencjonowany przewodnik turystyczny Ma-

riusz Baar pisze na swojej stronie internetowej

o wsi Roszczyce nalecej kiedy do generała von

Krockowa. Znajduj si tam kaplica posiadajca

podziemn krypt, do której prowadzi wejcie

pod ołtarzem. W podziemnej krypcie pod tym

ołtarzem w siedmiu trumnach spoczywaj wła-

ciciele Roszczyc, a take członkowie ich rodzin.

Ley tam hrabia von Krockow. Według dawnych

mieszkaców, z kaplicznej krypty a do dworku

roszczyckiego prowadzi tajne podziemne przejcie,

uywane kiedy przez wolnomularzy. Wspomniane

podziemia zostały zamurowane przez Kernsberga,

póniejszego właciciela Roszczyc, eby osoby

niepodane tam nie wchodziły. Tak jest do dzi-

siejszego dnia. #



P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

46 W N A S T  P N Y M N U M E R Z E

król sTAŚ i jego

wolnomulArskie

ogrody ii

br... sTAnisłAw sołTyk,

ukochAny synowiec

biskupA

wolnomulArsTwo i sTopnie

ierwszy polski podrcznik sztuki ogrodniczej jest dziełem

wolnomularza, Augusta Fryderyka Moszyńskiego. To

według jego zalece inni polscy masoni zaczli tworzy ogrody

wolnomularskie, inaczej zwane lozocznymi. Jak rozpozna

taki ogród, dlaczego w nim jest nagromadzona tak wielka liczba

symboli i co one oznaczaj? #

tanisław hr. Sołtyk wstpuje do utworzonej w 1778 r. w dawnej stolicy

Polski loy tzw. namiestniczej Pod Trzema Hełmami. Przez dwa lata pełni

tu funkcj Drugiego Dozorcy, po czym wybrano go na Wielebnego Mistrza.

Wkrótce potem, w 1782 loa zakoczyła swoje istnienie. Przyczyn tego nie

znamy, moemy jednak postawi kilka znaków zapytania. Otó w roku 1781

Sołtyk niefortunnie, jak si okazało, wprowadził do loy swego nauczyciela

jzyka angielskiego, profesora Akademii Krakowskiej Abrahama Jakuba

Pentzla. Był to człowiek niezwykle utalentowany (znał 10 jzyków), niestety

z duymi „kwalikacjami” na midzynarodowego awanturnika i... pleciug.

By moe to włanie jego długi jzyk, spowodowany naduywaniem alkoholu

spowodował, e do krakowskiego biskupa Kajetana Sołtyka, u którego na

dworze (dziki staraniom swego ucznia Stanisława) mieszkał, doszły plotki,

i jest ukochany bratanek biskupa „deist i bigamist”. #

imo e wolnomularstwo zorganizowane istnieje od ponad dwustu dziewi-

dziesiciu lat, brakuje nam holistycznego spojrzenia na histori instytucji

masoskich, relacji midzy nimi oraz midzy jej rónymi odłamami. Gdy badamy

kontekst socjologiczny rozwoju społeczestwa wolnomularskiego wraz narodzinami

i rozwojem poszczególnych rytów nazywanych „Wysokimi Stopniami” zauwaamy,

e okrelenie to zakłada progresywn gradacj wiedzy masoskiej. Moemy jednak

powiedzie, e te relacje nigdy nie były jasno okrelone. Stopnie wysze zostały

stworzone i rozprzestrzenione we Francji i w innych krajach Europy kontynentalnej

dopiero w połowie XVIII wieku, kilkadziesit lat po powstaniu zorganizowanego

wolnomularstwa spekulatywnego na Wyspach Brytyjskich. #











