Wolność-Równość-Braterstwo-

Bezpieczeństwo .....................str. 3

Czwarta kolumna

zamiast piątej? .......................str. 5

Dżihad i my .............................str. 7

XIV Konwent

„Le Droit Humain”................str. 9

Jubileusz 15-lecia

Prometei ...............................str. 11

Brat Filip Wielkim

Mistrzem WWP ...................str. 15

25 lat loży Nadzieja ............ str. 15

Władysław Misiuna

skończył 90 lat ......................str. 16

Wolnomularstwo

i stopnie wyższe ...................str. 20

Nowy podręcznik

wolnomularstwa ................. str. 23

Profesorowie i masoni ........str. 29

Bracia i siostry

w Klerykowie........................str. 33

ASZE w Busku

o Judymie z Górki .............. str. 36

Król Staś i jego

wolnomularskie ogrody ....str. 40

Zima 2015/16

ISSN 1231-0115

cena: 20 zł

(w tym 5% VAT)

Rele, Adam i Ewa

W o l n o m u l a r z P o l s k i z i m a 2 0 1 5 / 1 6 • n u m e r 6 5

WF podkrelił, e zamach terrorystyczny był atakiem na cały

model europejskiej cywilizacji, której republikaska Francja jest

dziedzicem. „Masoneria, jak w najczarniejszych godzinach naszej

historii, musi sta na czele walki o wolno i godno człowieka” – czytamy na

zakoczenie specjalnego Owiadczenia. WLF z kolei wyraziła solidarno

z rodzinami oar, podzielajc ich ból. Potwierdziła, e wraz z wszystkimi

demokratami i humanistami bdzie broni wartoci republiki: Wolnoci, Rów-

noci, Braterstwa. Wielki Mistrz Wielkiej Loy Kultur i Duchowoci (GLCS)

Marcel Laurent, w imieniu Rady Zakonu i wszystkich członków obediencji,

podkrelił, e wolnomularze „nie pozwol si zastraszy sprawcom tej ohydnej

zbrodni i ich wspólnikom. Nadszedł czas, by bez wahania, sił i zdecydowanie

wykorzeni ródła terroryzmu. Trzeba podj wszelkie moliwe działania na

płaszczynie pastwowej i midzynarodowej, by broni naszych wartoci

przeciwko siłom obskurantyzmu”.

Jeden z naszych Czytelników zadał pytanie, czy w obecnej sytuacji nie

zmieni si stanowisko wolnomularzy w sprawie uchodców. Mylelimy

o tym, patrzc z przeraeniem na rozgrywajc si tragedi. Sdzimy, e nigdy

nie stanie si tak, e przestaniemy myle o ludzkiej godnoci uchodców

i solidarnoci z nimi, równie jednak wana jest ludzka godno i solidarno

z nami, Europejczykami. Nie moe zapewni bezpieczestwa kto, kto sam

nie czuje si bezpieczny.

Art. 1 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka stanowi, e wszyscy ludzie

rodz si wolni i równi co do swych praw, jednak art. 3 dodaje, e kady z nas

ma prawo do ycia, wolnoci i b e z p i e c z e  s t w a swej osoby.

Tak, nie zmieni si nigdy nasze wolnomularskie hasła: Wolno-Równo-

Braterstwo, jednak do tej republikaskiej „witej trójcy” naley dzi dołoy

czwarty człon: Bezpieczestwo.

Adam Witold Wysocki, Mirosława Dołęgowska-Wysocka

















n a s z e p r y n c y p i a i ś w i a t

Wolność

RóWność

BRateRstWo

BezpieczeństWo

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e W s k i e j

4n a s z e p r y n c y p i a i ś w i a t

masońskie

ideały

B r ... M a r c i n B o g u s ł a w s k i

czywiste było dla mnie, e wolno, równo

i braterstwo maj dla mnie olbrzymi wag. S

wartociami upragnionymi i ideałami wskazuj-

cymi drog. Powtarzam je czsto, zawsze wypowiadajc

jednym tchem. To powoduje, e współbrzmi w moich

uszach i jako razem współgraj w sercu. I włanie to

współbrzmienie, współgranie jest tak naturalne, e nie

zwraca si na nie uwagi. Dotarło do mnie, e powinno by

odwrotnie – trzeba nad tym współbrzmieniem zastanowi

si szczególnie mocno.

owiedzmy to sobie uczciwie – wolno i równo nie

s wartociami, które łatwo si dopełniaj. By moe

wicej prawdy jest w stwierdzeniu, e s to wartoci opo-

zycyjne. Im bardziej stawiamy na jednostkow wolno,

tym wicej otrzymujemy nierównoci: ekonomicznych,

edukacyjnych, zwizanych z moliwociami dostpu do

kultury, słuby zdrowia etc. Startujemy do ycia z nierów-

nych pozycji – rodzimy si w innym rodowisku, inaczej

uposaeni biologicznie, inaczej wybieramy. Im bardziej

stawiamy na równo, tym bardziej godzimy si z ogra-

niczeniami naszej wolnoci. Nie bol nas mechanizmy

wspierania osób upoledzonych ekonomicznie, społecznie

czy kulturowo. Nie fetyszyzujemy własnej wolnoci słowa.

la „wolnociowców” satysfakcjonujca jest równo

rozumiana jako wolno negatywna, czyli wolno od

ingerencji w ycie prywatne czy nadmiernego obcienia

ze strony władzy. Dla „równociowców” satysfakcjonujca

jest równo jako połczenie równoci statusu społeczne-

go, (wzgldnej) równoci ekonomicznej i „wolnoci do”

– udziału w polityce, zgromadzeniach, reprezentowania,

czyli faktycznego sprawowania władzy. Jeli „wolnociow-

cy” maj skłonno do elitaryzmu, to „równociowcy” do

twardego egalitaryzmu. Pierwszych nie bol hierarchie,

niekiedy sztywne. Drudzy postrzegaj hierarchiczn klaso-

wo jako zjawisko negatywne, przesłaniajce fundamen-

taln równo wszystkich ludzi. Pierwsi pojm braterstwo

jako wizi łczce ludzi okrelonego stanu. Drudzy bd

uwaa, e braterstwo moe istnie tylko w perspektywie

globalnej, jako zobowizanie ludzi wzgldem siebie.

olnomularska dewiza Wolno – Równo – Brater-

stwo kieruje si szczególn logik. Tak jak j czuj,

nie ma tu mowy o tym, by wolno była waniejsza od

równoci lub równo waniejsza od wolnoci. Musz one

współistnie po to, by wytworzyło si prawdziwe brater-

stwo. Masoska szkoła ociosywania kamienia posługuje si

tedy paradoksami. Wolnomularz przechodzi hierarchiczn

drog inicjacyjn, cho od pocztku wszyscy bracia i siostry

s równi. Masoneria jest zakonem elitarnym, ale słuy war-

tociom egalitarnym, doskonalc społeczestwo poprzez

prac nad sob kadego z wolnych mularzy. Wolnomularz

wie, e braterstwo to łacuch złoony ze skoczonej liczby

ogniw, ale pracuje nad tym, by wydłua go w nieskoczo-

no. Ale wie take, e łacuch bdzie słaby, jeli nie bdzie

dbał o siebie jako ogniwo braterskiego łacucha. Mason

ma by wolny, ale z tego powodu nie powinien czu si

lepszy. Jego wolno to zadanie – widziane w perspektywie

wiata jako loy.

Polsk targaj obecnie niepokoje. Zmiana, jaka doko-

nywała si w naszym kraju po 1989 roku, prowadzona

była w opozycji do zasad rzdzcych „realnym socjalizmem”,

czyli zasadniczo w przekonaniu, e waniejsza jest wol-

no ni równo, a jednostka waniejsza ni masa. Tak

sformułował program liberalizmu Dariusz Filar i w takim

kierunku – inspirowanym Friedrichem von Hayekiem,

Ronaldem Reaganem i Margaret atcher – toczyły si

losy polskiej transformacji. Szybko obnayło to nierów-

noci, których eskalacja powoduje poczucie krzywdy,

bezsilnoci, zagubienia.







Jak budować i nieść braterstwo w świecie,

w którym braterstwo obito i okaleczono,

wprowadzając w naszą codzienność agresję,

poróżnienie i wojną kulturową.

W o l n o m u l a r z P o l s k i z i m a 2 0 1 5 / 1 6 • n u m e r 6 5

n a s z e p r y n c y p i a i ś w i a t

czWaRta

kolUmna

zamiast

piĄteJ?

B r ... w i t o l d s o k a ł a

Jak form remedium na te niepokoje jest masoska

dewiza, podług której buduje si braterstwo poprzez

szukanie konsensu midzy wolnoci a równoci. Myl,

e w toku dziejów róne prdy masoskie ulegały pokusie

stawiania na elitarno lub egalitarno, hierarchiczno

bd równo, „wolnociowo” bd „równociowo”.

By moe czas spojrze na nasz dewiz z innej perspekty-

wy, zada sobie pytania o to, na czym dzi polega w yciu

wolnomularza współistnienie wolnoci i równoci. A wic

jak budowa i nie braterstwo w wiecie, w którym

braterstwo obito i okaleczono, wprowadzajc w nasz

codzienno agresj, porónienie i wojn kulturow.

* * *

lacRimosa dies illa

Nie spodziewałem si, e moje reeksje na temat bra-

terstwa i ycia masoskiego poza lo w przecigu kilku

godzin nabior dodatkowych znacze. Zamachy terrory-

styczne w Paryu napełniły mnie bólem, ale przy okazji

postawiły pod znakiem zapytania moj idealistyczn

wiar w braterstwo. Czy to, co pisz, myl, jak staram

si y, ma jakikolwiek sens?

Płynie czas, wraz z którym przepływaj informacje.

Poród nich sporo głosów radykalnych, nawizujcych

do kryzysu Europy, walki cywilizacyjnej, zagroenia wy-

nikajcego z haseł tolerancji. Dzieje si – oby na chwil,

oby w nieduej skali – co, co napawa mnie obaw. Reakcja

na fanatyzm staje si radykalna. Odpowied na fanatyzm

moe sta si fanatyczna.

Na pewno potrzeba nam czytelnych, mdrych i stanow-

czych działa. Ale nie wolno zapomnie nam o brater-

stwie. To wielka warto w yciu jednostek i w yciu spo-

łeczestw, ale warto zagroona, krucha. To nieustanne

wyzwanie, które warto realizowa. Jeli z fanatyzmem

walczy bdziemy za pomoc fanatyzmu, wiat, w którym

yjemy, skoczy si. Jeli fanatyzmowi przeciwstawimy

mdr stanowczo w słubie braterstwa, mamy szan-

s pokona fanatyzm. Wiem, brzmi to abstrakcyjnie

i nieyciowo; w najgorszym sensie tych słów – jest to

lozoczne mdrkowanie. Wierz jednak, e praca na

rzecz wolnoci, równoci braterstwa, pokoju, tolerancji

to słuszna droga. Na pewno jest ona wymagajca, choby

dlatego e nie pozwala w kadym innym widzie wroga.

Take dlatego e jej stawk jest budowanie, a nie nisz-

czenie (skutkiem obrony czsto bywa włanie to). Plan

budowania musi by precyzyjny, ale budowniczowie

winni by elastyczni. Błdy w konstrukcji gmachu za

powinny by wskazywane precyzyjnie. Nie ma bowiem

sensu okopywa budynku, jeli chce si go odnowi. Nie

ma te sensu go burzy.

Br... Marcin Bogusławski

Sz... L... Loża Kultura na Wsch... Warszawy

ako wolnomularz – ale jednoczenie człowiek od

ponad wierwiecza zwizany profesjonalnie ze sfer

bezpieczestwa narodowego i midzynarodowego

– z niepokojem obserwuj skrajne reakcje towarzyszce

zachodzcym wydarzeniom. Z jednej strony mamy do

czynienia z potnie wzbierajc fal ksenofobii, z drugiej

za – z piknoduchowskim lekcewaeniem realiów. Jedni

domagaj si zycznego odwetu ju nie tylko na mieszka-

jcych w Europie muzułmanach, ale wrcz na wszystkich

„obcych”, niepasujcych do stereotypowego wizerunku

konserwatywnego Europejczyka. Drudzy, niejako na

zło tym pierwszym, acz w imi najszczytniejszych ide-

ałów, wzywaj do brnicia w samobójcz polityk pełnej

otwartoci, bezwarunkowego przyjmowania kadego,

kto zechce na Stary Kontynent przyby. Niestety, jedni

i drudzy zazwyczaj nie zdaj sobie sprawy, e s obiektem

manipulacji potnych sił wewntrznych i zewntrznych,

niekoniecznie dobrze yczcych Europie.

Zacznijmy od fundamentów. Kryzys migracyjny jedy-

nie w niewielkim stopniu jest spowodowany eskalacj

koniktów zbrojnych, stanowicych skutki tzw. Arabskiej

Wiosny. Przede wszystkim – wynika z fatalnej sytuacji

demogracznej i ekonomicznej wikszoci krajów Bli-

skiego i rodkowego Wschodu oraz Afryki Północnej

i subsaharyjskiej, ta za wie si nie tylko z czynnikami

endogennymi, ale równie ze skrajnie protekcjonistyczn

polityk handlow Unii Europejskiej. Nie zmieni tego

stanu ani ochłapy w postaci „rodków pomocowych”, za-

zwyczaj tylko konserwujcych niewydoln i skorumpowan

struktur gospodarek i administracji w tych krajach, ani

wysiłki w celu uszczelniania granic zewntrznych Unii.

Fala imigrantów nie zostanie zahamowana, dopóki „tam”

jest ndza i brak perspektyw, za „tu” łatwy i obty socjal.













P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e W s k i e j

6n a s z e p r y n c y p i a i ś w i a t

Co istotne, ludzie ci zazwyczaj nie przyjedaj, by tutaj

pracowa i płaci podatki – lecz by y z zasiłków lub zasila

nieformalne struktury majne. Obecna imigracja do Europy

fundamentalnie róni si od tej, która niegdy zbudowała

potg Stanów Zjednoczonych czy I Rzeczypospolitej. Nie

bdzie si integrowa, nie rozwie naszych problemów

z rynkiem pracy ani z systemami emerytalnymi, na co liczy

wielu polityków i komentatorów.

Tymczasem wród europejskiej elity mylenie yczeniowe

oraz pomysły leczenia objawów, a nie przyczyn choroby,

wci zdecydowanie dominuj. To zadufanie liderów Unii,

Francji i Niemiec jako ywo przypomina mi pewnych

polskich polityków, którzy do koca wierzyli, e „przecie

nie maj z kim przegra”, a piekła nie ma, wic nie trzeba

si stara i wszystko im wolno, nawet drwi z inteligencji

wyborców.

Oczywicie nie jest prawd, e to kryzys migracyjny

bezporednio spowodował ataki terrorystyczne w Paryu.

Ale w krgach fachowych bodaj nikt nie ma wtpliwoci,

e istotnie je ułatwił. Głównie – dziki „rozcigniciu

sieci” zastawianej przez francuskie (i inne europejskie)

słuby specjalne na potencjalnych zamachowców, dcych

poprzez masowe mordy do destabilizacji naszych krajów

i ustanowienia Kalifatu. Krótkowzroczna polityka wielu

rzdów, przede wszystkim niemieckiego, wymaga wic

pilnej korekty; w przeciwnym razie bdziemy wiadkami

zwikszania wpływu zarówno ekstremistów salackich,

poszerzajcych sw baz werbunkow w Europie, jak

i ekstremistów skrajnie prawicowych, budujcych sw

pozycj na zrozumiałym skdind lku Europejczyków

przed agresj zyczn (terroryzm, przestpczo pospolita)

i kulturow („poprawno polityczna”, nakazujca władzom

rónego szczebla, w imi doranych interesów, stawia

obce obyczaje ponad naszymi, np. usuwa z przestrzeni

publicznej ju nawet choinki lub zakazywa kobietom

krótkich spódniczek, by „nie drani muzułmanów”).

Jako wolnomularz i politolog nie ycz ani Europie,

ani Polsce, ani sobie, spełnienia si planów ekstremi-

stów. Nie chc „Kalifatu Europa”, ale nie chc równie

– znacznie bardziej prawdopodobnego – porzucenia

idei integracji europejskiej oraz zmarginalizowania

w Europie politycznego centrum. Nie chc kontynentu,

na którym karty znów rozdaje Kreml, ju dawno nie

„czerwony” lecz raczej „brunatny”, sponsorujcy na po-

tg niemal wszystkie ruchy i organizacje ksenofobiczne

w Europie oraz bdcy dla Zachodu niezbdnym (acz

skrajnie nielojalnym) sojusznikiem w walce z Pastwem

Islamskim. Przy okazji zapewniajcy sobie coraz lepsz

pozycj na europejskim rynku energetycznym, co daje

rosyjskiemu budetowi rodki na agresywn polityk, za

rosyjskim generałom, urzdnikom i oligarchom rodki

na utrzymanie swych pałaców, jachtów i luksusowych

kochanek. Kosztem, niestety, „Wolnoci, Równoci

i Braterstwa” w Europie.

Mam wci nadziej, acz niestety słabnc, e włanie

w imi tych ideałów Europ sta na prowadzenie racjo-

nalnej polityki, odrzucajcej ekstrema. Rozwizujcej

problemy w swoim otoczeniu z poszanowaniem własnych,

fundamentalnych interesów bezpieczestwa. Tolerancyjnej

i otwartej, ale szanujcej własn tradycj i obyczaj. A przede

wszystkim – coraz efektywniejsz i bardziej innowacyjn,

take w dziedzinie gospodarki, edukacji i rozwiza insty-

tucjonalnych, bo dzi dramatycznie przegrywamy wycig

w tych obszarach. Potrzeba nam dumy z europejskoci

i przywrócenia wiary w nasze wartoci.

Nie musz chyba przekonywa, e Wolnomularstwo ma

w tym zakresie ogromn, potencjaln rol do odegrania...? #



W o l n o m u l a r z P o l s k i z i m a 2 0 1 5 / 1 6 • n u m e r 6 5

n a s z e p r y n c y p i a i ś w i a t

dŻiHad i my

t e o d o r a c i e M i e n g a - M a ć c z a k













iały ekran edytora, migajcy

kursor i islam za bram. Realne

dwa pierwsze, trzeci odległy.

Od kiedy oddzieliłam grub kresk

islamizm od islamu, ideologi od re-

ligii, uspokoiłam si. Zainteresowa-

nia religiami nauczyły mnie spokoju,

grzebania w starych ksigach, szukania

pierwotnych załoe. Nie inaczej było

z islamem. W obecnych – trudnych

czasach, signłam jeszcze raz do Ko-

ranu. Przeczytałam ponownie dwa

najpopularniejsze przekłady:

1) Jan Murza Tarak Buczacki, wy-

dany nakładem Aleksandra No-

woleckiego, 1858 r. Jak twierdzi

Wikipedia, ten przekład Koranu

oparty był na tzw. tłumaczeniu

lomackim dokonanym w latach

20. i 30. XIX wieku.

2) Józef Bielawski 1986 r.

O pierwszym przekładzie mówi si

„poetycki”, o drugim – „lologiczny”.

slam jest niejednorodny, podzie-

lony na liczne odłamy, podobnie

jak pozostałe religie monoteistyczne.

Brak wspólnego orodka decyzyj-

nego, odpowiednika katolickiego

papiea, szkół kształccych duchow-

nych równowanych katolickim se-

minariom, rozmaito pism i inter-

pretacji, wpływy kulturowe (e nie

powiem plemienne), walka o władz

spowodowały mas rónic, z któ-

rych pierwsze zarysowały si tu po

mierci Proroka. Nawet szariat jest

róny w rónych krajach. Jedno jest

pewne: islam zalicza si do jednej

z trzech religii abrahamicznych, wy-

wodzcych si ze wspólnego ródła.

Izmael, ojciec plemion arabskich –

dzieci pustyni, był synem Abraha-

ma i Egipcjanki Hagar. Wygnani na

pustyni przez Sar i jej małonka

wczeniej ochoczo korzystajcego

z przyzwolenia na spłodzenie syna...

rozmnoyli si i podzielili na wie-

le plemion (Nabadejczycy, póniej

Arabowie). Czciowo połczył ich

Muhammad now religi, trzecim

najmłodszym objawieniem. Od po-

dobiestw religijnych gsto; rónic

kulturowych duo.

asłem wzbudzajcym dreszcz

strachu jest dżihad, cho pier-

wotnie słowo to znaczyło tylko „podej-

mowanie wysiłku, dokładanie stara,

walk z grzechem, usiłowanie stawania

si lepszym na drodze religijnej/ycio-

wej”. Rdze arabski d-h-d znajduje

si take w słowie idtihad (tworzenie

prawa). Muzułmanie dziel dihad na

cztery kategorie:

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e W s k i e j

8n a s z e p r y n c y p i a i ś w i a t

1) przeciwko sobie samemu,

2) Szatanowi,

3) hipokrytom i niewiernym (bez

rozlewu krwi!),

4) innowacjom religijnym.

Islam nie uywa pojcia „wojna spra-

wiedliwa”, okrelenia znanego od staro-

ytnoci (Cyceron), przypomnianego

przez w. Augustyna. „wita wojna”,

jak zwyklimy nazywa dihad, jest

okreleniem wymylonym przez chrze-

cijastwo w czasie wypraw krzyowych.

W islamie prowadzenie wojen reguluje

dziesi zasad. Np. nie wolno zabija

kobiet, dzieci, ludzi starych i chorych,

niszczy bez potrzeby budowli, drzew,

zwierzt, a nawet pszczół... Przy tym

religia przyznaje, e daleka jest od pacy-

zmu. e bdzie si broniła i walczyła,

jeli zajdzie taka potrzeba.

„Zwalczajcie na drodze Boga tych,

którzy was zwalczają, lecz nie bądźcie

najeźdźcami. Zaprawdę; Bóg nie miłuje

najeźdźców! I zabijajcie ich, gdziekolwiek

ich spotkacie, i wypędzajcie ich, skąd

oni was wypędzili – Prześladowanie jest

gorsze niż zabicie. – I nie zwalczajcie ich

przy Świętym Meczecie, dopóki oni nie

będą was tam zwalczać. Gdziekolwiek oni

będą walczyć przeciw wam, zabijajcie ich!

– Taka jest odpłata niewiernym! – Ale

jeśli oni się powstrzymają... – zaprawdę,

Bóg jest przebaczający, litościwy! I zwal-

czajcie ich, aż ustanie prześladowanie

i religia będzie należeć do Boga. A jeśli

oni się powstrzymają, to wyrzeknijcie

się wrogości, oprócz wrogości przeciw

niesprawiedliwym! Miesiąc święty za

miesiąc święty. Rzeczy święte podlegają

talionowi. A jeśli kto odnosi się wrogo do

was, to i wy odnoście się wrogo do niego,

podobnie jak on odnosi się wrogo do was.

I bójcie się Boga! I wiedzcie, że Bóg jest

z bogobojnymi!” (tłum J. Bielawskiego).

(Koran, 2:190-192)

o do przymusowego nawracania

na „wra” religi... Szahada –

trzykrotne wyznanie wiary: „Nie ma

boga prócz Boga, a Mahomet jest

jego Prorokiem” nie jest wane, jeli

wypowiedziane jest pod przymusem.

Nikogo nie wolno zmusza do przyj-

mowania religii.

ie staj w szeregach walczcych

z islamem i uchodcami. W tym

momencie jest mi bliszy Franciszek,

głowa Kocioła katolickiego i mniej

popularne oblicze chrzecijastwa.

Otwieram drzwi gocinnego domu...

zamiast budowa mury ze strachu,

ksenofobii i uprzedze. Bo mnie po-

moglicie i chc dary serca przekaza

innym potrzebujcym, bo rozumiem

bezdomno, brak moliwoci zaspo-

kojenia oczywistych potrzeb, ycie

spakowane w plecaku, zamarzajc

wod w kranie, zimowe gwiazdy za-

miast dachu.

Nie wszyscy muzułmanie s islami-

stami. Mówi si co najwyej o kilku

procentach. I w tym miejscu jest prob-

lem dla polityków i organizacji pomo-

cowych – pomoc dla uchodców, ale

nie terrorystów. Błdem jest załoenie,

e europejskie granice przekraczaj

wyłcznie terroryci, ale te trudno

powiedzie, e w tłumie ich nie ma.

dzie zapodziała si, znana

w redniowieczu i wczeniej,

polska tolerancja... take religijna.

Czsto powołujemy si na pami

i wito papiea Jana Pawła II. Nie

pamitamy porywajcego przemó-

wienia w Casablance, 1985 r. Wierzyć

w Boga:

„On od każdego człowieka żąda

szacunku dla każdego stworzenia

ludzkiego i kochania go jako przyja-

ciela, towarzysza i brata. On zachęca

do udzielania mu pomocy, kiedy jest

zraniony, opuszczony, głodny i sprag-

niony, a więc zawsze, kiedy nie wie, jak

znaleźć swoją drogę na szlakach życia.

(…) Dialog pomiędzy chrześcijanami

a muzułmanami jest dzisiaj więcej niż

kiedykolwiek potrzebny. Wywodzi się

on z naszej wierności wobec Boga i za-

kłada, że będziemy umieli rozpoznawać

Boga przez wiarę i świadczyć o Nim

słowem i uczynkami w świecie coraz

bardziej zsekularyzowanym, a nieraz

i ateistycznym”.

ie pamitamy „Deklaracji

o stosunku Kocioła do religii

niechrzecijaskich Nostra aetate”,

przyjtej przez Sobór Watykaski II.

Dom... własne miejsce na Ziemi.

Woda w kranie, ciepła i zimna

oddzielnie, kuchnia, łazienka, miejsce

na sen, prac i ycie. Oczywicie, e

nam si to naley; nie widzimy do-

brodziejstwa. Pracowalimy, starali-

my si... zdoby, dopieci gniazdko,

zbudowa je według potrzeb i uznania,

czasem dla zaimponowania ssiadom

i krewnym.

Uchodcy nie maj domów. Wy-

brali, nie zawsze z własnej woli,

tułaczk. Trudn drog do przeycia.

Czy uda im si zacz od nowa, pod

obcym niebem i w obcym wiecie,

zapomnie strach, stres, trudn prze-

praw, przesta tskni za wiatrem

pustyni? Czy naprawd naley ich

traktowa jak wrogów burzcych na-

sz mał stabilizacj? Pokazujcych,

e na wiecie istniej wojny, e sen

nie zawsze jest spokojny i e mona

obudzi si w innej rzeczywistoci, bez

dachu nad głow, bliskich, ssiadów,

rodziny...

A gdy ju uzyskaj pomoc (cho im

si nie naley!), wiksz lub mniej-

sz, powinni sta si niewolnikami

darczycy? Przyj panujc w go-

cinnym kraju religi, przekonania,

sposób ycia, podporzdkowa si

całkowicie i bez reszty... szanowanie

praw gocinnego kraju to za mało?

taram si nie pisa teorii spisko-

wych. Nie potra przewidzie

cigu dalszego i nastpstw exodusu;

co nie znaczy, e przestaj mówi

o solidarnoci midzyludzkiej. Stra-

szenie islamem-religi midzy bajki

kład. Przeraa mnie islamizm, jak

kady fanatyzm, ten nasz/polski, niby

oswojony te. Europejska kultura

zezwala nam na niezdawanie egza-

minu z człowieczestwa z powodu

lepszoci; Breivik był przypadkiem

jednostkowym. Myl jednak, e

oblalimy ten egzamin. Wszyscy. Ci

wystraszeni, niechccy obcych, jak

i ci koczcy na słowach i wzniosłych

apelach. #

Fot. hp://wiarawbiznesie.pl/swojska

-twarz-dzihadu/

W o l n o m u l a r z P o l s k i z i m a 2 0 1 5 / 1 6 • n u m e r 6 5

z ż y c i a l ó ż i o B e d i e n c j i

XiV konWent FedeRacJi polskieJ „le dRoit HUmain”

WolnomUlaRze

We Współczesnym śWiecie

prócz delegatów z ló witojaskich LDH i war-

sztatów wyszych stopni obecni byli: członkini

Rady Najwyszej Zakonu w Paryu, Wielki Ko-

mandor Alicja Dworak, a take członkowie koczcej sw

kadencj Rady Federacji. W ostatniej czci Konwentu

w charakterze goci uczestniczyła delegacja eskich ló

Prometea oraz Gaja Aeterna z Czcigodn Mistrzyni Klarą

Luną. Obrady poprowadził Jerzy Dworak, Honorowy

Prezydent Rady Federacji.

Po dyskusji delegaci udzielili votum zaufania ustpujcej

Radzie Federacji, a take pozostałym organom statutowym.

Wybrano nowe władze – ze Stanisławem Wyrożemskim

jako Prezydentem Rady, Pawłem Orkowskim jako Wice-

prezydentem, Jolant Chudzik jako Wielkim Skarbnikiem

i Witoldem Sokałą jako Wielkim Sekretarzem.

Jak zauwayła w swoim wystpieniu Wielki Komandor

Alicja Dworak – ogromne zaangaowanie wielu osób po-

zwala optymistycznie spoglda w przyszło, podobnie

jak intensykacja kontaktów zewntrznych. Podkreliła, e

mijajcy rok obtował w wiele interesujcych wydarze;

wymieniła w tym kontekcie m.in. liczne wizyty zagraniczne

i podjcie cisłej współpracy z innymi Federacjami – w tym

brytyjsk, francusk i belgijsk, a take obchody 20-lecia

odrodzenia Federacji Polskiej oraz uroczyst konsekracj

warszawskiej wityni z udziałem Wielkiego Mistrza

Zakonu, Yvee Ramon.

Federacja Polska LDH w dniu Konwentu liczyła sobie

105 aktywnych członków. Jak podkrelano w trakcie obrad,

stan osobowy struktur wykazuje wyran tendencj wzro-

stow – na rónych etapach ubiegania si o członkostwo

znajduje si kilkadziesit kolejnych osób obojga płci. Za-

powiedziano m.in. wznowienie w najbliszym czasie prac

loy Braterstwo pod Wawelem na Wschodzie Krakowa,

a take zapalenie wiateł nowego trójkta w Kielcach,

zwizanego z warszawsk lo Konstytucja 3 Maja.

Przypomnijmy, e Midzynarodowy Mieszany Zakon

Wolnomularski „Le Droit Humain” (Prawo Człowieka)

powstał we Francji w XIX wieku jako pierwsza obediencja

inicjujca na równych prawach kobiety i mczyzn; pracuje

w Rycie Szkockim Dawnym i Uznanym. W Polsce działa od

1924 roku; do najbardziej znanych jego członków w okresie

II Rzeczypospolitej naleeli teozoa Wanda Dynowska,

pedagog Janusz Korczak, a przede wszystkim generał

Michał Karaszewicz-Tokarzewski, który jesieni 1939

roku, w znacznym stopniu w oparciu o zaufane struktury

LDH, tworzył zrby Słuby Zwycistwu Polski (póniej

przekształconej w ZWZ/AK). Po długiej przerwie zakon

został w naszym kraju ponownie zorganizowany u progu lat

dziewidziesitych XX wieku, najpierw jako Jurysdykcja,

a nastpnie Federacja, z inicjatywy działajcych uprzednio

w wolnomularstwie francuskim Alicji i Jerzego Dworaków.

Konwent zatwierdził tzw. tematy roczne Federacji Polskiej

LDH, które s efektem prac poszczególnych warsztatów

i zostały zredagowane przez specjaln komisj. Pierwszym

z nich jest Płeć – między biologią a kulturą (opublikujemy

go w całoci w wiosennym wydaniu „Wolnomularza Pol-

skiego”). Drugim tematem były rozwaania, Czy Wolno-

mularstwo ma jeszcze coś do przekazania we współczesnym

świecie? Oto najwaniejsze konstatacje:

„W ocenie wszystkich Warsztatów odpowied na to

pytanie, cho rónie ujmowana, jest twierdzca. Jak si

wydaje włanie teraz, we współczesnym wiecie, rola

Wolnomularstwa powinna, dla dobra tego wiata, wzra-

sta. Włanie teraz, kiedy podwaane s podstawy tego

wiata, podstawy ładu moralnego, ładu społecznego i ładu

midzynarodowego. Kiedy mona odnie wraenie, e

– wskutek rozwoju indywidualizmu, konsumpcyjnego

stylu ycia, neoliberalizmu gospodarczego, kacego nam

konkurowa ze wszystkimi o wszystko – zanika szereg wizi

społecznych, które do tej pory scalały ludzi.

Jak podkrelono, Wolnomularstwo, a szczególnie obe-

diencje liberalne, dy do tego, aby rozwijał si zarówno











P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e W s k i e j

10 z ż y c i a l ó ż i o B e d i e n c j i

człowiek, jak i społeczestwo. Tak wic Wolnomularze,

pracujcy nad własnym doskonaleniem, nie mog jedno-

czenie odwróci si od społeczestwa, w którym funk-

cjonuj. Powinni oni stara si przekaza wolnomularskie

zasady do wiata profaskiego, biorc udział w wielkich

współczesnych debatach.

Bez wtpienia współczesno, przynajmniej w naszym

krgu cywilizacyjnym, przynosi take wiele elementów

postpowych, bliskich Wolnomularstwu, jak chociaby

uznanie wolnoci i równoci za standardy cywilizacyjne

(…). Niemniej współczesno prowadzi jednoczenie

do dewastacji zarówno punktów odniesienia, w relacji do

których jednostka mogłaby sama siebie okrela (wiat

wartoci został zachwiany przez relatywizm moralny), jak

i podstaw ycia zbiorowego. Prowadzi to do atomizacji

społeczestwa i zagubienia człowieka, do jego osamot-

nienia, do rozrywania wizi społecznych.

wiat mona postrzega jako rozdarty pomidzy indywi-

dualizmem a wspólnot etniczn. Indywidualizm głoszcy

niemal absolutn niezaleno jednostki prowadzi do izolacji,

samotnoci człowieka. Wspólnota etniczna, stanowica

swego rodzaju odpowied na indywidualizm, podporzd-

kowuje z kolei człowieka prawom wspólnoty etnicznej

i/lub religijnej. Masoneria moe sta si trzeci drog (…).

Wolnomularstwo, jako ruch majcy na celu duchowe

doskonalenie jednostki i braterstwo ludzi rónych religii,

narodowoci i pogldów, braterstwo ponad podziałami,

nic nie straciło ze swej aktualnoci. Nie tylko nie wida

jeszcze czwartej kolumny, ale ludzko zamiast si łczy,

zaczyna si dzieli. Pytajc wic samych siebie, «czy mamy

co jeszcze do przekazania we współczesnym wiecie?»,

moemy odpowiedzie, e oferujemy dzisiejszej ludz-

koci społeczno-lozoczny model lepszego moralnie

człowieka (…).

Wolnomularstwo kultywujce wartoci ponadczasowe,

uniwersalne, oferujce ład moralny, mogłoby pomóc współ-

czesnemu wiatu, człowiekowi, ludzkoci zatrzyma si

w pdzie codziennoci, zastanowi nad sensem istnienia

i lepiej zrozumie samego siebie. Metoda wolnomularska

umoliwia odnalezienie, w tyglu skrajnie zrelatywizowanej

i wieloznacznej współczesnoci, osi równowagi i harmonii,

pionu, który pozwala w miar bezpiecznie płyn midzy

wzburzonymi falami współczesnoci ku wyspom mdroci,

dobra i pikna. I ku lepszemu i bezpieczniejszemu wiatu.

W dalszym cigu dobrze si maj ksenofobia, dyskrymi-

nacja jednostek i grup społecznych ze wzgldu na płe,

przekonania, kolor skóry czy status majtkowy, a wiedza

i myl ludzka zastpowane s medialn kcj i szumem

informacyjnym. W tych warunkach gwarantem wolnoci

jest wiadomo. W czasach bezkrytycznej dominacji

mediów, pokazywanie drogi krytycyzmu, tolerancji, sa-

modzielnego obiektywnego mylenia, jest przywracaniem

człowiekowi wolnoci.

Wolnomularstwo ma do zaoferowania wiatu obecnie

dokładnie to samo, co miało wczeniej, tyle tylko, e obecnie

wiat zdaje si bardziej tego potrzebowa. Nadal aktualno

zachowuj głoszone przez nas ideały Wolnoci, Równoci

i Braterstwa. By moe coraz waniejsza staje si kwestia

wieckoci, pozwalajcej na ycie w przestrzeni publicznej

z dala od przynalenoci do grup wyznaniowych, ródła

podziałów i koniktów. Wane s równie idee solidarno-

ci, tolerancji, wolnoci wypowiedzi, prawa do ycia i do

godnoci. Zmianie moe ulega sposób przekazu, trzeba

te uwzgldnia, e zmieniaj si sami odbiorcy, niemniej

wartoci zasadnicze pozostaj te same. Musimy si dosto-

sowa do galopujcego postpu. Powinnimy dy do

udoskonalania wiata, do doskonalenia siebie i swojego

otoczenia. wiat potrzebuje praktycznego uznawania,

praktykowania, równoci wszystkich ludzi. Potrzebuje

walki z fanatyzmami i nacjonalizmami. Potrzebuje ro-

zumu. Potrzebuje odbudowy wizi midzy ludmi, a nie

ich atomizacji i zamykania si w indywidualizmie (…).

W wypowiedziach podkrelano te, e Wolnomularze

nie powinni zamyka si we własnym krgu, ale powinni

podejmowa próby docierania ze swoim przekazem do

społeczestw, w których funkcjonuj, poprzez otwart

promocj wyznawanych przez nich wartoci. Moe to

nastpowa w róny sposób, na przykład poprzez:

a) publikowanie w mediach krajowych i lokalnych, ale take

na stronach internetowych obediencji stanowisk, jakie

zajmuj w konkretnych społecznych sprawach (…),

b) organizowanie konferencji i kolokwiów,

c) uczestniczenie obediencji w manifestacjach publicznych

i podpisywanie petycji w istotnych sprawach,

d) organizowanie białych prac i operacji drzwi otwar-

te, pozwalajcych profanom odwiedza witynie

i zwiedza masoskie muzea;

e) akcje dobroczynne,

f) wydawanie ksiek i wydawnictw masoskich.

Powinnimy dy do upowszechnienia wiedzy o Wolno-

mularstwie, powinnimy prowadzi wspóln walk o nasze

wspólne ideały we współpracy z innymi obediencjami.

Tymczasem działamy „w podziemiu”, pracujemy głównie

dla siebie. O masonerii nic si nie słyszy, a jeeli ju, to

w wikszoci negatywnie.

(…) Wolnomularstwo poprzez swoje ideały humanistycz-

ne, które propaguje oraz wartoci uniwersalne, których

broni – jest uprawnione do wystpowania w obszarze

publicznym. Tym bardziej, e nad społeczestwami poja-

wiaj si zagroenia, które coraz bardziej si konkretyzuj,

skrywajc ciemnym całunem te wszystkie zdobycze, które

wywalczyli nasi poprzednicy”.

* * *

Na kolejny rok masoski wybrano do opracowania tematy:

Czy współczesna migracja jest szansą czy zagrożeniem dla

cywilizacji Zachodu? oraz Wolnomularstwo jako praktyka

bycia razem. opr. ws

W o l n o m u l a r z P o l s k i z i m a 2 0 1 5 / 1 6 • n u m e r 6 5

z ż y c i a l ó ż i o B e d i e n c j i

z pRzeszłości W pRzyszłość

M o w a s i o s t r y M ó w c z y n i p r o M e t e i









budowanie polskiej loy ko-

biecej stało si moliwe dziki

mieszkajcej w Paryu i ini-

cjowanej tam w 1987 roku w WLF

naszej siostry Ewy Jaśkowskiej. Aby

to zrealizowa, siostra Ewa wstpiła

do Róy Wiatrów, specycznej loy,

której misj jest wprowadzanie na

drog inicjacyjn kobiet w rónych

krajach wiata, gdzie nie istnieje wol-

nomularstwo eskie. Nasze istnienie

zawdziczamy wiernym wolnomu-

larskiej idei i całkowicie oddanym

sprawie siostrom z Róy Wiatrów.

W 1993 roku inicjowane były w Róy

Wiatrów w Paryu dwie pierwsze

siostry z Polski: Mirka i Agnieszka.

W nastpnych latach kolejne Pol-

ki wstpowały do wolnomularstwa

i grupa stawała si coraz liczniejsza.

Kolejnym krokiem było utworzenie

w 1998 roku Trójkta na Wschodzie

Warszawy.

To była trudna pionierska praca. Nie

chc wypomina młodszym siostrom,

e im jest łatwiej. Bo jest. Dopiero,

kiedy si przeglda archiwum naszej

loy, mona doceni wysiłek włoony

w jej budowanie. Nie było na miejscu

starszych sióstr, mogcych słuy po-

moc. Niemale nie było literatury

traktujcej o masonerii i jej symbolice,

z której mona by korzysta. Co za-

tem było? Determinacja, optymizm,

indywidualny wysiłek polskich sióstr

oraz sióstr z Róy Wiatrów z Ew na

czele. Ale one były w Paryu.

Std wielka ilo korespondencji

dotyczcej najrozmaitszych spraw.

Wszystkie prace pisane na podwyki

musiały by tłumaczone na francuski.

Na jzyk polski zostały przetłumaczo-

ne rytuały. W drugiej połowie lat dzie-

widziesitych, gdy grupa polskich

wolnomularek była liczniejsza, siostry

z Róy Wiatrów przyjedały do War-

szawy na inicjacje lub podwyki płac.

Z listów bije entuzjazm i wiara

w przyszło loy, a take masonerii

eskiej w Polsce. I to mimo rozma-

itych kłopotów, np. z lokalem czy

koniecznoci odbywania podróy

do Francji (co wówczas nie było tak

proste jak dzi). W kraju, w którym

dopiero co skoczył si tzw. komu-

nizm, a jednoczenie olbrzymi rol

odgrywał Kociół katolicki, wystpo-

wały najróniejsze przeszkody w pro-

pagowaniu myli wolnomularskiej,

co take przekładało si na trudnoci

z naborem. Wród sióstr zdarzały si

takie, które zniechcone odchodziły.

A przecie niezbdna była odpowied-

nia liczba mistrzy, aby utworzy lo.

Wytrwała praca przyniosła spodziewa-

ne rezultaty. Po przezwycieniu wielu

trudnoci i obaw nastpiło uroczyste

zapalenie wiateł.

Wymieni siostry załoycielki, dziki

którym powstała Prometea i które

nadal pozostaj z nami: Agnieszka,

Elżbieta, Małgorzata, Kamila oraz

Ewa i Magdalena (dwie ostatnie nie

mieszkaj w Polsce), a take siostry

aliowane z Francji: Małgorzata,

Magda, Halina i Eva.

JUBileUsz 15-lecia pRometei,

pieRWszeJ koBieceJ loŻy W polsce

sobot 7 listopada 2015 roku odbyły si jubileuszowe prace Prometei, zwizane z 15-leciem zapalenia

wiateł loy. Wan czci uroczystoci była ceremonia ló bliniaczych Prometei z francusk lo Ceres

z Chartres. Na Wschodzie zasiadła siostra Regina Tutin, zastpczyni Wielkiej Mistrzyni Wielkiej eskiej Loy

Francji do spraw midzynarodowych. Do Warszawy przyjechały take siostry z Rumunii, z loy Colonna Innita

na Wschodzie Bukaresztu, z Czcigodn Mistrzyni na czele, oraz Róy Wiatrów na Wschodzie Parya, loy macie-

rzystej pierwszych Prometejek. Obchody uwietnili take gocie z ló polskich: Gai Aeterny, loy-córki Prometei,

Wielkiego Wschodu Polski pod przewodnictwem Wielkiego Mistrza, Federacji Le Droit Humain oraz Wielkiej

Loży Kultur i Duchowości. Po pracach odbyła si wspólna agapa. Drukujemy poniej trzy materiały: loow desk

jubileuszow wygłoszon przez siostr mówczyni oraz mowy Czcigodnych Mistrzy Prometei i Ceres. #

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e W s k i e j

12 z ż y c i a l ó ż i o B e d i e n c j i

Zapalenie wiateł Prometei było

wzruszajc ceremoni. Wszystko

odbyło si niezwykle uroczycie. Pa-

tent wrczała Wielka Mistrzyni Ma-

rie-France Picart, która przewodni-

czyła kilkuosobowej delegacji Rady

Federalnej WLF. Była obecna take

Cz...M...Róy Wiatrów, Cristina Bri-

ceno, oraz liczne siostry i bracia z Fran-

cji, Czech, Wgier, Niemiec, a take

gocie z polskich obediencji Le Droit

Humain i Wielkiego Wschodu Polski.

Przed czcigodnymi mistrzynia-

mi młodziutkiej loy stanły liczne

wyzwania. Podjły je kolejno: Ewa

Jaśkowska (2000-2002), Kamila B.

(2002-2004), Małgorzata M. (2004-

2008), Elżbieta BS. (2008-2010),

Mirosława DW. (2010-2013), Wanda

M. (od 2013 do dzi).

Co osignła Prometea? Przez

pierwszych pi lat krzepłymy, roz-

wijałymy swoj masosk wiedz,

powoli zwikszałymy nasze grono. Po

nastpnych piciu latach byłymy ju

na tyle mocne, miałymy tyle energii,

e mogłymy utworzy drug, e-

ska lo Gaja Aeterna na Wscho-

dzie Warszawy. 15 sióstr Prometei,

pracujc w obu loach równolegle,

pozwoliło Gai rozwin si i usamo-

dzielni. Minło kolejnych pi lat

i nasze pitnastolecie łczymy z za-

warciem zwizku bliniaczego, bliskiej

masoskiej współpracy braterstwa

i przyjani z lo Ceres z Chartres,

czego za chwil bdziemy wiadkami.

15 lat istnienia loy zaowocowały

bogatym zbiorem desek. Ich tema-

tyka jest niezwykle szeroka. Przede

wszystkim deski dotyczce symboliki

wolnomularskiej w trzech stopniach.

Deski lozoczne, niekiedy dotyka-

jce podstawowych zagadnie bytu

czy etyki, zapraszajce do przemyle

o pułapkach i wyzwaniach współczes-

nego wiata, wskazujce na dylematy,

przed którymi stoi ludzko, pokazu-

jce rónorodno rozwiza. Deski

historyczne, dostarczajce wiedzy na

temat przeszłoci lub przedstawia-

jce prac i dorobek naszych sióstr

i braci wolnomularzy i innych postaci

zajmujcych poczesne miejsce w na-

szym Panteonie Narodowym, a take

wybitnych postaci z innych krajów,

których cechy osobowociowe, dzia-

łalno, sposób patrzenia na wiat s

powodem, dla którego s nam bliscy.

Dyskusje, niekiedy burzliwe, wy-

miana pogldów prowadz do wypra-

cowania wspólnego lub podobnego

stanowiska, co dodatkowo wzmacnia

wi midzy nami.

Od samego pocztku swego istnie-

nia Prometea wyrobiła sobie uznanie

i szacunek sióstr i braci innych pol-

skich obediencji. Odwiedzamy si

wzajemnie, organizujemy wspólne

prace loowe i imprezy integracyjne.

W pierwszych latach naszego istnienia

pracowałymy w wityni Wielkiej

Loy Narodowej Polski. A kiedy bra-

cia odmówili nam dalszej moliwoci

korzystania z ich lokalu, stanłymy

przed wielkim wyznaniem. Dziki

cikiej pracy kilku sióstr, naszych

oszczdnoci i solidarnoci sióstr

z Francji udało nam si zorganizo-

wa siedzib naszej loy, w której si

obecnie znajdujemy. Dzielimy t wi-

tyni z Wielkim Wschodem Polski,

który przyłczył si do naszego projek-

tu, zapewniajc wyposaenie lokalu.

Kłopoty? Take i takie, które s

udziałem innych ló w kraju i za

granic – przede wszystkim kłopoty

z naborem. Zdarza si take, e sio-

stry z rónych powodów odchodz.

Obecna sytuacja polityczna w Pol-

sce, coraz wiksza popularno partii

prawicowych i ich cisła współpraca

z Kociołem katolickim moe przy-

sporzy kłopotów polskiej masonerii.

Ale nie narzekajmy zawczasu.

Dzisiaj rozpoczynamy nowy etap, de-

cydujc si pracowa wspólnie z Lo

Ceres. Pamitajc o naszej przeszłoci,

patrzymy w przyszło tak optymi-

stycznie, jak patrzyły nasze siostry

z Trójkta i w okresie pocztków loy.

Powiedziałam

Mówczyni Ewa L.

Warszawa 7 listopada 2015 r.



W o l n o m u l a r z P o l s k i z i m a 2 0 1 5 / 1 6 • n u m e r 6 5

z ż y c i a l ó ż i o B e d i e n c j i

dRogie siostRy, dRoga siostRo

Radna FedeRalna, czcigodni

mistRzoWie…

Mamy rón histori, chocia w historii czsto polskie drogi

krzyowały si z drogami Francji. Nasze korzenie i nasza

kultura róni si, nawet jeli nasze przeznaczenia czsto

spotykały si i wspólnie dzielilimy losy wybitnych kobiet

i mczyzn. Loe WLF te bywaj róne, kada loa jest

inna i wpisana w kultur, nie zawsze czerpic z tego samego

ródła. Ale kada wolnomularka i kady wolnomularz z Fran-

cji, z Polski czy z jakiegokolwiek innego kraju, jest przede

wszystkim wolnomularzem i obywatelem wiata i łcz ich

wspólne wartoci – wartoci ogólnoludzkie.

WLF w swojej Konstytucji podkrela te wartoci: Wol-

noci, Równoci i Braterstwa oraz denie do wspólnego

ideału, zobowizujc kad wolnomulark do pracy nad

cigłym polepszaniem doli ludzkoci. Skoro wolnomu-

larstwo stawia sobie za cel bezustanne i bezgraniczne

poszukiwanie Prawdy i Sprawiedliwoci, powinno działa

w naszych wityniach, powaajc kadego, przy całkowitej

wolnoci sumienia. Bo jeli wolnomularze rozpoznaj si

poprzez Słowa, Znaki i Dotyki, to przede wszystkim roz-

poznaj si poprzez serce i ducha… Ducha niezalenego!

To ten niepodwaalny zwizek, który dzisiaj z radoci

i emocj witujemy.

Siostry Prometei, siostry Ceres, jestemy dwiema cz-

ciami tego samego przeznaczenia, dwiema stronami tego

samego medalu, dwiema kolumnami wspierajcymi wspól-

ny ideał – Symbolum. Ceres, córka Ziemi, płodnoci i zbio-

rów, oraz Prometea, nawizujca do mitu prometejskiego,

nosicielka wiatła i witego ognia bogów.

Dzisiaj złczamy nasz histori, aby pracowa dla jed-

nego ideału. Dzisiaj, ze szczególn moc, ponawiamy

nasz przysig wiernoci. Dzisiaj silniej wpisujemy si

w wartoci braterstwa i uniwersalnoci. Wspólna praca –

to jest włanie nasz siła! Dzieli si naszym bogactwem

serca i ducha, pozwoli nam istnie, respektujc róni-

ce historyczne, kulturowe, lozoczne i symboliczne,

tak aby przenosi na zewntrz ogólnoludzkie wartoci

wolnomularskie oraz stawia czoła przeciwiestwom

niespokojnego wiata.

Stworzy jedno w wielorodnoci bdzie – mam na-

dziej – sił naszego bliniaczego zwizku!

Dzisiejszy dzie jest tak wany, gdy scalamy na zawsze

nasz bratersk przyja, niosc wiatło i nadziej. Ale

ten dzie jest jeszcze waniejszy, celebrujemy bowiem 15

lat historii, 15 lat Waszej historii. Pitnacie lat temu, przy

wsparciu Róy Wiatrów, zapalałycie wiatła pierwszej

eskiej loy w historii Polski. Dołczam si do sióstr z Ce-

res, aby w ten specjalny dzie wyrazi nasz szacunek dla

Waszej pracy, Waszej siły i odwagi, drogie siostry Prometei.

Odwaga i Nadzieja, Mdro, Siła i Pikno stanowi

poywienie dla ducha i serca wolnomularza, w tym take

– jestem przekonana – dla sióstr Prometei, którym y-

cz, w imieniu wszystkich sióstr loy Ceres, promiennej

i owocnej przyszłoci na drodze ku wiatłu i Wolnoci,

w Pokoju, Radoci i Miłoci.

Powiedziałam,

Cz... M... Sz... L... Ceres

na Wsch... Chartres

RozpoznaJemy się

popRzez seRce i dUcHa

M o w a c z c i g o d n e j M i s t r z y n i c e r e s

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e W s k i e j

14 z ż y c i a l ó ż i o B e d i e n c j i

dRogie siostRy, dRodzy BRacia,

zastępczyni WielkieJ mistRzyni,

czcigodni mistRzoWie,

nasza dzisiejsza uroczysto dobiega koca. Pitnaste

urodziny Prometei to na pozór niewiele lat, w porównaniu

z dobiegajcym 50-leciem naszej bliniaczej Loy Ceres.

Jednake w warunkach Polski 15 lat to znaczcy wiek.

Dzisiaj swoje witowanie podkreliłymy nie tylko

wanymi wspomnieniami z naszej historii, ale konkretnym

działaniem, działaniem skierowanym ku przyszłoci, aktem

zwizku bliniaczego. Zwizku z lo, która ma odmienne

wolnomularskie zbiorowe dowiadczenie, wynikajce ze

swojego znacznie dłuszego istnienia, i to w warunkach

aktywnej francuskiej społecznoci wolnomularskiej.

Z kolei nasze polskie historyczne przeszkody, obecne

szczególne uwarunkowania, uparto w odradzaniu si

i trwaniu wolnomularstwa w Polsce, w tym naszej loy, to

jest nasze dowiadczenie, które niesiemy ze sob. Łczymy

dzisiaj, tu i teraz, mdro przeszłoci z zamierzeniami dla

przyszłoci. Razem bdziemy si stara, aby idee wolnomu-

larskie stały si nieodłczn czci naszego ycia, bowiem

tylko wtedy moemy przenosi te idee w wiat profaski.

Wolno, Równo, Braterstwo, Tolerancja, to wielkie

hasła. Bdziemy wspólnie – cigle od nowa – odkrywa

ich znaczenie, zastanawia si, jak pielgnowa wartoci,

które one nios. Bdziemy zadawa sobie wane pytanie

o kondycj naszego człowieczestwa.

Drogie siostry, drodzy bracia, dzisiejszym aktem zwizku

bliniaczego w symboliczny sposób łczymy si z cał mi-

dzynarodow społecznoci wolnomularsk. Wpisujemy si

w tradycje historyczne bogatych powiza midzy naszymi

narodami, Polsk i Francj. Poprzez nasz wolnomularsk

aktywno wpisujemy si take w trwajce poszukiwania

nadrzdnych wartoci dla Europy. Europy, pełnej tak

dramatycznych problemów.

Teraz obie nasze Loe, Prometea i Ceres, po dwuletniej

ju trwajcej współpracy, otwieraj drzwi dla wspólnej

przyszłoci. Wierz w to, e bdzie ona pogłbieniem

naszych wolnomularskich przey, bdzie wzbogaceniem

inicjacyjnych metod pracy naszych warsztatów. Przyniesie

osobiste przyjanie, pozwoli na poszerzenie wiedzy o na-

szych krajach i regionach.

Drogie siostry Ceres, przed Wami jubileusz 50-lecia

istnienia loy. Bdziemy razem z Wami przeywa to wi-

to. Bdzie to take okazja do jeszcze bliszego poznania

Waszej bogatej historii. Czekamy z radoci na wyjazd do

Chartres w maju przyszłego roku.

Drogie siostry obu ló, los naszego bliniaczego zwizku

zaley od nas i od sióstr przyszłych generacji. A kiedy spełni

si marzenie naszych polskich eskich ló i znajdziemy

si w dwóch rónych wielkich eskich loach, ten zwizek

nabierze szczególnego wymiaru.

Powiedziałam,

Cz... M... Sz... L... Prometea

Wanda Mał.

Warszawa 7 listopada 2015 r.

łĄczmy mĄdRość

pRzeszłości z zamieRzeniami

dla pRzyszłości

M o w a c z c i g o d n e j M i s t r z y n i

s z ... l ... p r o M e t e a



W o l n o m u l a r z P o l s k i z i m a 2 0 1 5 / 1 6 • n u m e r 6 5

z ż y c i a l ó ż i o B e d i e n c j i

becnie jest on członkiem

loy Wolno Przywró-

cona. Loa ta w kwietniu

przyszłego roku bdzie obchodzi

Jubileusz 25-lecia zapalenia wiateł.

Wielki Mistrz podzikował dotych-

czasowemu i Radzie Zakonu za prac

dla dobra WWP.

Na posiedzenie przybyli take gocie

z obediencji polskich i zagranicznych.

Na Wschodzie zasiadły Czcigodne Mi-

strzynie ló Prometea i Gaja Aeterna,

a take przedstawiciel ló Wielkiego

Wschodu Francji z Lille. Obecni byli

równie wysłannicy Wielkiej Symbo-

licznej Loży Hiszpanii, loy Moria

z Rygi oraz loy Gabriel Narutowicz

z Krakowa.

Na wniosek brata Zbyszka, Czci-

godnego Mistrza Loy Nadzieja,

Konwent uczcił pami ofiar zama-

chów terrorystycznych w Paryu

w dniu 13 listopada. Czcigodne

Mistrzynie polskich ló eskich

przypomniały, e siedziba ich obe-

diencji, Wielkiej eskiej Loy Fran-

cji, ley nieopodal ulicy Charonne,

gdzie w kawiarni terroryci zabili

kilkanacie osób. Bracia z Francji

ze wzruszeniem przyjli te słowa

i obiecali przekaza je w swoich

macierzystych loach. Po obradach

odbyła si tradycyjna agapa. #

rzypomnijmy, e postanowienie o powołaniu do ycia loy

Nadzieja zostało podjte 13 kwietnia 1990 roku w Lille

we Francji przez grup jedenastu braci: szeciu z samego

Lille, dwóch z Bithune, po jednym z Dunkierki, Arras i Villeneuve

d’Assey. Wikszo z nich stanowili Polonusi. 25 listopada tego

samego roku za zgod Wielkiego Wschodu Francji zapalono

wiatła loy Nadzieja Lille – Warszawa. Wród inicjowanych

wówczas jedenastu Polaków był take obecny Czcigodny Mistrz,

brat Zbigniew. Przeniesienie wiateł do Warszawy nastpiło rok

póniej – 11 listopada 1991 roku. Uroczysto odbyła si w licznej

asycie braci z Francji, głównie Lille, oraz braci z drugiej polskiej

loy liberalnej – Wolność Przywrócona. Obie loe naleały wów-

czas formalnie do Wielkiego Wschodu Francji; z obu powstały te

warsztaty, które w 1997 roku utworzyły Wielki Wschód Polski.

Na niedzielnej uroczystoci były obecne delegacje ló WWP:

Atanora, Galileusza, Witelona, Wolności Przywróconej oraz

dwóch ló kobiecych: Prometei i Gai Aeterny. Ta ostatnia dała

w prezencie trzykilogramowy nieociosany kamie z naklejon

rocznicow plakietk. Przybyli take dwaj bracia z Lille. Jeden

pamitał uroczystoci sprzed 25 lat, był wówczas uczniem ma-

soskim. Po okolicznociowych mowach, yczeniach i pozdro-

wieniach wszyscy spotkali si na agapie, na której królowała

wspaniała dziczyzna. Czcigodna Mistrzyni loy Witelon przyniosła

stary album, w którym mona było zobaczy masoskie zdjcia

nawet sprzed 20 lat z hakiem (najstarsze). #

BRat Filip noWym Wielkim mistRzem WWp









25 lat loŻy nadzieJa









P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e W s k i e j

16 j u B i l e u s z

rof. Władysław Misiuna, Sprawied-

liwy Wród Narodów wiata, na-

ukowiec, poeta, lozof i prawdziwy

Przyjaciel Sztuki Królewskiej, skoczył

w tym roku 90 lat. Jubilata fetowano w uro-

kliwym ogródku Pastwa Misiunów. Były

wspomnienia, wzruszenia, szampan i tort

w kształcie ksigi, których Władysław

w swym yciu napisał wiele. Redakcja

„Wolnomularza Polskiego” te tam była,

nawet Wielki Architekt dał z nieba znak,

rozptujc w niebiesiech burz nad bu-

rzami z piorunami-fajerwerkami na cze

Jubilata. yj nam Władku długo i szcz-

liwie, cieszc przyjaciół swoj mdroci,

przenikliwoci i swoistym poczuciem

humoru.

REDAKCJA

pRoF. WładysłaW misiUna

skończył 90 lat





W o l n o m u l a r z P o l s k i z i m a 2 0 1 5 / 1 6 • n u m e r 6 5

k o n t r o w e r s j e

a pocztku troch emocji po przeczytaniu tekstu.

Przede wszystkim bardzo współczuj wszystkim,

którzy w ten sposób odbieraj prac w swojej loy.

Gdyby w sposób opisywany przez autora funkcjonowało

wolnomularstwo spekulatywne, to by nie przetrwało.

Jego członkowie nie mieliby motywacji, siły wynikajcej

z przyjtego na siebie obowizku, mocy, jak stwarza

jedno i integracja.

Sama litera prawa nie wystarczy. W tym systemie poka-

zanym przez autora nie ma ducha, ducha korzeni, tradycji,

spucizny naszych poprzedników, przekazywanych poprzez

rytuał nadania – wolnomularskiego uznania.

Teraz spróbuj wyjani swoje emocje i sprzeciw wywo-

łany tym tekstem.

Autor zastanawia si nad pojciem regularnoci czy – jak

niektórzy mówi – doskonałoci loy.

Pisze: „Aby loża była regularna, trzeba, by tych siedmiu

członków (siedmiu założycieli nowej loży) było regular-

nymi masonami. Uważany jest za regularnego mason, który

został inicjowany według rytów w loży regularnej. Tych siedmiu

braci, ukonstytuowanych w loże, może inicjować profanów,

dokonywać podwyżek płac, wydawać dyplomy itd., Ale kto,

powiecie mi, będzie rejestrował te inicjacje, wydawał doku-

menty konstytuujące lożę, kto dokona jej instalacji? Nikt.

Protokół zebrania siedmiu Mistrzów pracujących w loży

wystarczy, aby poświadczyć jej regularność”.

I tu dochodzimy do zasadniczej rozbienoci zda z au-

torem. Pojcie regularnoci loy w tym wydaniu jest dla

wikszoci wolnomularzy po prostu nie do zaakceptowania.

Mistrz, eby stworzył regularn lo, musi by sam re-

gularnym wolnomularzem. Regularno wolnomularska

wymaga regularnej pracy w macierzystej loy. Nikt bez

zgody swojej loy nie moe bra udziału w zakładaniu in-

nej loy, adna loa nie pozwoli sobie, eby bez jej decyzji

kogokolwiek inicjowano. Tak wic demagogi jest pisanie,

e moe si efemerycznie spotka siedmiu Mistrzów i za-

łoy lo lub inicjowa profana. Oba te fakty dokonuj

si „w imieniu i pod auspicjami”, „na mocy przyznanej im

władzy” „w imieniu…” organizacji – grupy, Zakonu, który

przekazuje tradycj, stwarza uznanie loy lub profana za

cz wolnomularstwa.

ie mona BY masonem. Trzeba by uznanym przez

innych masonów za takiego. Nie mona zosta ma-

sonem poprzez studia masoskich tekstów i własn prac.

Trzeba przey, dowiadczy i uporzdkowa te dowiad-

czenia pod kierunkiem Mistrza. O tym mówi jedne

z najstarszych elementów rozpoznania, czyli przekazywanie

słowa. Dopiero wzajemna relacja Ucze–Mistrz moe

stworzy prawdziwego masona. Pierwszym elementem

tej relacji jest inicjacja. Bez inicjacji nie ma wolnomularza.

Opowieci o wolnomularzach bez fartuszka wynikaj

z nieznajomoci lub niezrozumienia podstaw wolnomu-

larskiej metody.

Ta metoda trwa od zamierzchłej historii. Nikt, kto nie

przeszedł terminowania u Mistrza, nie mógł pozna sposo-

bów rozpoznania. I nawet jeeli jego wiedza w dziedzinie

Sztuki była dua, nie był przyjtym budowniczym.

Nieprawd jest, e w przeszłoci loe były sobie wszyst-

kie równe. Ju w redniowieczu były loe, które miały

Ksig Praw, miały prawo zbiera pogłówne, miały prawo



















potRzeBa dUcHa,

koRzeni i tRWałości

B r ... s e l i M w a s y l k i e w i c z

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e W s k i e j

18 k o n t r o w e r s j e

sdownicze, miały prawo studiowa Ksig a były takie,

które tym, które „posiadały Ksig” podlegały. Ksigi nie

mona było kupi, poyczy, zastawi, mona było j tylko

przenie na nowy plac budowy lub pogrzeba.

Cało wolnomularskiej tradycji opiera si na Sztuce,

czyli nauce geometrii. I cała struktura istnienia Maso-

nerii, przekazywania Metody została oparta na Geometrii

Euklidesowej. Istota metody aksjomatycznej polega w skró-

cie na tym, e fakty matematyczne, tj. twierdzenia, wypro-

wadza si z prostszych twierdze, te z jeszcze prostszych

itd. Przyjmujemy pewn niewielk liczb poj, których

nie deniujemy, s to tak zwane pojcia pierwotne danej

teorii. W geometrii moe by to pojcie punktu, prostej,

itp. W teorii zbiorów moe to by pojcie zbioru, elementu

zbioru, naleenia elementu do zbioru. W masonerii jest

to Konstytucja Andersona i elementy Old Charges, czyli

starych reguł.

Przyjmujemy pewn, te zazwyczaj niewielk, liczb

własnoci, które musz spełnia pojcia pierwotne. Nazy-

wamy je aksjomatami danej teorii. W geometrii mona na

przykład przyj jako aksjomat, e kada prosta zawiera

co najmniej dwa punkty, e dwie róne proste mog mie

co najwyej jeden punkt wspólny, itp. W masonerii s to

landmarki, lub w dzisiejszych czasach zapisy Konstytucji

i Regulaminów Ogólnych. Inaczej zbiór poj, co do

których istnieje zgoda.

Przy doborze poj pierwotnych i aksjomatów staramy

si, by były one oczywiste. Ta sama teoria moe mie

róne układy poj pierwotnych i aksjomatów, moemy

przekona si o tym, na przykład przegldajc róne pod-

rczniki geometrii.

I w ten sposób deniujemy coraz bardziej złoone te-

orie, tak jak budujemy coraz bardziej złoone struktury

wolnomularstwa.

Siedmiu wolnomularzy stwarza regularn i doskonał lo

do pracy, do współdziałania, do działania wolnomularskiej

metody na wolnomularzy. Ale stwarza j na mocy danego

im prawa. Prawa wynikajcego z tradycji i cigłoci przeka-

zu metody. Prawa, którego si nie ma, tylko które dostaje

si od depozytariuszy tej tradycji, czyli Zakonów lub ló.

arto przeanalizowa sposób zorganizowania wolno-

mularstwa. Pierwszym punktem, o którym ju pisa-

łem, jest cigło przekazania tradycji. Drugim warunkiem

jest dobrowolno. Profan wstpujcy do wolnomularstwa

musi by wolny. W trakcie inicjacji składa cały szereg

zobowiza i deklaracji, które ten stan pełnej wolnoci

ograniczaj. Ale składa te zobowizania dobrowolnie. Jest

to jego obowizek wobec samego siebie. Wobec budowanej

W o l n o m u l a r z P o l s k i z i m a 2 0 1 5 / 1 6 • n u m e r 6 5

k o n t r o w e r s j e

w sobie wityni i swoich ideałów. Zakon moe apelowa

do niego, upomina, moe wymaga, apelujc do hono-

rowych zobowiza. Zarówno wolnomularze, którzy nie

czuj wewntrznej akceptacji tych obowizków i zobowi-

za, powinni zastanowi si nad opuszczeniem szeregów

Zakonu, jak i Zakon zastanowi si nad przynalenoci

wolnomularzy, którzy tych zobowiza nie przestrzegaj.

Wymagalno zobowiza polega na wiadomym podjciu

przez wolnomularza dobrowolnych obowizków i zasad.

Tak samo jest na poziomie wyszym, czyli loy. Kilka ló

działajcych w ramach tej samej lub innych struktur moe

podj decyzj o przyjciu na siebie wiadomie i dobro-

wolnie pewnych zobowiza. W ten sposób powstaje nowy

Zakon. Polegaj one na okreleniu pryncypiów, zbioru

zasad, co do których wszyscy s zgodni, akceptacji rónic

i podporzdkowaniu si wspólnej strukturze jako wspólne-

mu reprezentantowi. Podział na loe i uzurpatorów z Rady

Zakonu, Federacji czy innej formy obediencji jest demago-

gi. Te struktury s reprezentacj ló, wybieraln, poddan

kontroli i jest ta struktura wynikiem kompromisu wspólnych

zasad i wspólnych interesów. Skoro zostały podjte pewne

dobrowolne decyzje, ich respektowanie jest konieczne.

Kady ma wybór, moe do takiej struktury nalee lub nie.

oa jest miejscem, w którym wolnomularze zbieraj si

i pracuj, dlatego te zgromadzenie czy stowarzyszenie

wolnomularzy właciwie zorganizowane nazywane jest

lo. Kady brat musi koniecznie podlega takiej loy i by

posłuszny jej własnym statutom i regulaminom ogólnym.

Tak wic siedmiu mistrzów, stwarzajc lo, musi by

posłusznymi decyzjom swojej macierzystej, ju istniejcej

loy. W ten sposób cigło musi zosta zachowana.

Drugim wtpliwym stwierdzeniem autora jest: Loa nie

jest stowarzyszeniem. Loża jest zebraniem masonów regu-

larnych, pracujących z zachowaniem obrządku masońskiego.

Gdy tylko zamykają się prace, loża przestaje istnieć. Loża

trwa tylko od otwarcia prac do ich zamknięcia.

W historii dyskusja, czy loa to miejsce czy konkretna

grupa ludzi połczonych dobrowolnymi wizami wspólnej

pracy, trwa od wielu lat. Podobno pierwsze wzmianki na

ten temat pochodz z pocztku XIII wieku. Niewtpliwie

i jedno, i drugie jest prawd. Loa – witynia jest miej-

scem, gdzie odbywa si obrzdek. Loa to take ludzie,

którzy j tworz. Mog spotyka si w rónych miejscach

i loa bdzie trwa. Stwierdzenie autora jest albo skrótem

mylowym, którego nie rozumiem, albo nieporozumie-

niem. Jeeli kocz si prace to, co z tym wszystkim, co

jest pomidzy ludmi, członkami loy?

Moje pytanie brzmi: co z egregorem, t niepowtarzaln

wizi midzy wolnomularzami, która wytwarza si w czasie

wspólnej pracy rytualnej i kontaktów poza pracami? Co

z olbrzymi prac członków poza rytualn czci spotka,

któr musi wykona loa – grupa wolnomularzy, eby

prace w tej loy przygotowa, rozwija si, integrowa,

rozwizywa konikty, budowa poczucie wizi, brater-

stwa, tskni, wspólnie tworzy wolnomularsk rodzin?

Przedstawiony przez autora obraz wolnomularstwa jest

bardzo zuboony. Jedn z wartoci wolnomularstwa jest

rónorodno. Z niej czerpiemy poszerzanie horyzontów,

nauk tolerancji, umiejtno współdziałania. Uczymy si,

czym w praktyce jest Wolno, Równo i Braterstwo. Ta

rónorodno w loach jest take obecna w zakonach. A jed-

nak formuła uznania, przekazywania tradycji, historycznego

formalizmu musi by stosowana. Nawet w znanych mi

loach, które postanowiły pracowa samodzielnie, zasady

współdecydowania, działania w tym wypadku w imieniu

loy, nie zakonu s dalej obecne.

westionowanie działalnoci rad zakonu, federacji,

kolegium ocerskiego w duych loach czy innych gre-

miach, to kwestionowanie dobrowolnych decyzji i wspólnej

idei grupy ló lub wolnomularzy, którzy w imi wspólnych

interesów, woli wspólnej pracy i wspólnego rozwoju,

majc na wzgldzie połczenie sił dla wspólnego dobra,

tak struktur załoyli. W wolnomularstwie podstaw

jest glorykacja moliwoci jednostki, która zmieniajc

si, zmienia wiat, ale take pokazanie jednostce, e tylko

w grupie moliwa jest praca i rozwój. Dlatego wolnomularz

musi pracowa aktywnie w swojej loy, a jako jednostka

nie stanowi elementu podstawowego.

Bez loy nie mona by wolnomularzem regularnym.

Bez wolnomularzy regularnych nie ma loy.

To jak dyskusja o to, co było na pocztku: kura czy jajko.

Nie to jest istotne. Wane jest to, e bez kury i bez jajka

gatunek kurzy nie przetrwa. Tylko cigło nastpstwa

powstawania jajka z kury, wysiadywania i wykluwania si

nastpnego pokolenia gwarantuje, e ród kur moe trwa.

Br... Selim Wasylkiewicz

od RedakcJi

*Publikujc teksty w „Wolnomularzu Polskim”, bardzo rzadko komentujemy je, zakładajc, jak to powszechnie

w prasie jest przyjte, e za teksty odpowiadaj ich autorzy i e s one wyrazem ich osobistych pogldów. Nie inaczej

było z fragmentem przedwojennej ksiki francuskiego brata Edmunda Glotona (był Mówc w jednej z ló Wielkiego

Wschodu Francji), która doczekała si te wyda powojennych, rozszerzona o nauki nie tylko dla uczniów, ale take dla

czeladników i mistrzów. Swoj drog, gdyby ewolucja masonerii odbywała si zgodnie z wszystkimi piknymi regułami

opisanymi przez brata Selima, istniałby obecnie jeden, ogólnowiatowy zakon wolnomularski, nieprzyjmujcy kobiet

ani ateistów. Nikt bowiem nie miałby ruszy poza Konstytucje Andersona. #

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e W s k i e j

20 s e k r e t y B u d o w y

WolnomUlaRstWo

istopnie WyŻsze

B r ... H e n r y k w i e r n i e w s k i















„W

ysze Stopnie” zaczto

praktykowa w Anglii

do póno, mimo e

sformalizowane wolnomularstwo spe-

kulatywne powstało tam w 1717 r.

Zostały one stworzone i rozprzestrze-

nione szczególnie we Francji i w in-

nych krajach Europy kontynentalnej

dopiero w połowie XVIII wieku.

Wolnomularstwo jako instytucja

charakteryzuje si fundamentaln za-

sad, której najwaniejsz cech jest

zdolno do adaptowania si w bardzo

rónych rodowiskach społecznych

i politycznych. Na pocztku w Anglii –

w Londynie – a nastpnie stopniowo

w Bristolu i w innych wanych miastach

loe gromadziły członków buruazji,

kupców, handlowców i rzemielników.

Loe tego okresu działaj w miastach

i uczestnicz w jego yciu. Podstawo-

w motywacj jest wzajemna pomoc,

zwłaszcza w społeczestwie, w którym

nie istnieje ani ubezpieczenie społeczne

w razie choroby lub wypadku, ani renta,

a długi prowadz od razu do wizienia.

Ta wzajemna pomoc ujawnia si we-

wntrz tych grup, w tym ló maso-

skich, partycypacj wszystkich członków

w Funduszu Solidarnoci, zarezerwowa-

nego tylko dla członków opłacajcych

składki. Struktura wewntrzna ló jest

kopi licznych instytucji protestanckich,

które przez ponad wiek wypracowały

procedury zarzdzania wewntrznego,

stosowania zasad solidarnoci i popie-

rania własnych członków.

ocztki były bardzo róne, na

przykład u hugenotów – oar

odwołania Edyktu Nantejskiego,

w Kociołach kalwiskich z Walonii,

u oar przeladowa hiszpaskich

w Niderlandach, tzw. Kongregacjach

purytaskich, lecz wszystkie przesik-

nite były w rónym stopniu poczu-

ciem równoci lecej u ródeł kalwi-

nizmu. Stworzenie przez pierwsze loe

procedur wewntrznych, przyjcie

i wprowadzenie okrele oraz legend

starotestamentowych powizanych

z praktykami społecznymi stosowa-

nymi w danym kraju, ukonstytuowały

w dwóch pierwszych dekadach XVIII

wieku strukturalne bazy swoistych

rytuałów masoskich.

Pocztkow podstaw jest dobrze

wykonana praca, obowizujca zawsze

moralno kalwiska i solidarno

uczestniczcych, przy jednoczesnym

respektowaniu porzdku społeczne-

go. Powołanie si na Stary Testament

w celu oceny, czy praca została do-

brze wykonana, wydaje si oczywiste

w kraju, gdzie znajomo Biblii jest

powszechna. Oczywistym jest take

uczynienie króla Salomona Mistrzem

wityni Duchowej. Natomiast nawi-

zanie do narzdzi uywanych sym-

bolicznie w sensie moralizujcym,

potwierdza ich zwizki – wymylone

i legendarne – z dawnym i szanowa-

nym zawodem budowniczych. W tym

kontekcie zwrócono uwag na ma-

nuskrypty angielskie nazywane e

Old Charges.

Słowo charges znaczy w cigle uywa-

nym jzyku wolnomularskim instruk-

cje, dokumenty procedur umoliwia-

jcych przyjmowanie wolnomularzy.

Te Dawne instrukcje deniuj prawa

i obowizki masonów operatywnych lub

robotników w przeciwiestwie do wol-

nomularzy, którzy s spekulatywnymi

i byli członkami ló przed 1717 rokiem,

Fundamentem wolnomularstwa angielskiego nie była reeksja symboliczna,

ale moralizująca i opierająca swoje podejście intelektualne na analogiach biblijnych.

W o l n o m u l a r z P o l s k i z i m a 2 0 1 5 / 1 6 • n u m e r 6 5

albo pochodzcymi bezporednio lub

porednio z pierwszej Wielkiej Loy

Anglii po 1717 roku. Słowo anc-mason

znajdujemy w tekstach sprzed daty 1717.

Okrelaj one zawsze osob, a nigdy

instytucj, gdy ta jako taka nigdy nie

istniała. Te Dawne instrukcje gwarantuj

kandydatom i asystujcym, e przyjcie

było zgodne z dawnymi zwyczajami.

Nie pochodz one, jak wiemy dzisiaj,

od istniejcych ocjalnie gildii lub in-

nych organizacji zawodowych. Obecnie

znamy ponad sto kopii tych Dawnych

instrukcji, które nie s bynajmniej pierw-

szymi czy prymitywnymi formami ry-

tuałów wolnomularskich. Jest wane,

bymy zwracali uwag na wyraenie

angielskie making a mason, co znaczy

„zrobi [stworzy] masona”, natomiast

słowo inicjacja pojawi si duo póniej.

Tak wyglda struktura wolnomular-

stwa w Anglii u swoich pocztków. Po

1723 roku, czyli od publikacji pierwszej

Księgi Konstytucji, w cigu pierwszych

dwudziestu piciu lat wolnomular-

stwa zorganizowanego mona odnie

wraenie, e rytuał wolnomularski si

ustabilizował. W Anglii nie znajduje-

my adnych ladów wyszych stopni

przed rokiem 1770. Fundamentem

wolnomularstwa angielskiego nie jest

reeksja symboliczna, ale moralizujca

i opierajca swoje podejcie intelektu-

alne na analogiach biblijnych. To Wil-

liam Preston (1742-1818) wprowadził

w ostatnim kwartale XVIIIw. podejcie

symboliczne, które miało wpływ na całe

wolnomularstwo angielsko-saksoskie.

latach 1725-1735 wolnomular-

stwo zostało „wyeksportowa-

ne” do Francji, skd rozprzestrzeniło

si po całej Europie. Masoneria zaczy-

na si przekształca w kontakcie ze

społeczestwami, których struktury

socjalne s zupełnie inne ni w Anglii.

Angielska Księga Konstytucji de-

niuje i ujednolica relacje pomidzy

wolnomularzami i ich lo, same loe

z Wielka Lo, traktuje o ich upra-

wieniach i obowizkach wzajemnych.

Lecz jeeli chodzi o sam rytuał, to

Księga Konstytucji o nim milczy. Je-

dynie w Regulaminach Generalnych

zaleca si, aby rytuały były podobne,

co mona osign dziki dwustron-

nym wizytom członków rónych ló.

Otó w czasie przejcia do Francji

i innych krajów aden tekst pisany

rytuału nie został przekazany. Wiel-

ka Loa uwaała, e przekazywanie

ustne, które jest reguł w Anglii, jest

znane i stosowane take we wszyst-

kich innych krajach. Jednake kiedy

były instalowane pierwsze loe we

Francji, posługiwano si jedynie teks-

tami zapamitanymi ze wszystkimi

moliwociami pomyłek w czasie bez-

poredniego tłumaczenia. Ponadto

z powodu braku Księgi Konstytucji od-

noszcej si do zwizków pomidzy

wolnomularzami, loami i Wielkimi

Loami, musiały by one stworzone

od nowa i zaadaptowane do potrzeb

w rónych krajach. Społeczestwu

francuskiemu czy polskiemu obce

były wszystkie formy równoci ró-

nych sfer. Na tym gruncie trudno

byłoby sobie wyobrazi akceptacj

dla instytucji proponujcej stawanie

si – na czas prac loowych – robotni-

kami budowlanymi nawet doskonale

wykwalikowanymi i pracujcymi

pod egid samego króla Salomona!

III

roweniencja „robotnicza” (cho

lepiej rzec: rzemielnicza) pro-

klamowana i praktykowana przez

Anglików, nie mogła w adnym stop-

niu zaspokoi aspiracji wolnomu-

larzy francuskich i z innych krajów

Kontynentu. Społeczestwo XVIII

wieku było zasklepione w swoich sta-

nach, które naturalnie si spotykały,

ale nie mieszały, dlatego włanie

wolnomularstwu kontynentalnemu

było potrzebne zaadaptowanie si

do struktur socjalnych tych krajów.

I znalazło si rozwizanie. Było nim

dołoenie do trzech stopni „przyby-

łych” z Anglii serii stopni z tytuła-

mi odzwierciedlajcymi społeczn

pozycj członków ló. Ten proces

ukazuje tylko jedn z licznych trud-

noci, na jakie napotykała instalacja

wolnomularstwa w Europie konty-

nentalnej.

W latach trzydziestych XVIII wie-

ku w Anglii nie ma cenzury prasy,

druków, a stowarzyszenia mona

zakłada swobodnie. Panuje tole-

rancja religijna, za wyjtkiem kil-

ku przypadków – przeladowa

religijnych nie ma od koca XVII

wieku, kiedy zrozumiano, e ró-

norodno religijna nie jest grona

dla bezpieczestwa pastwa. Tak

wic spotkania wolnomularzy lub

innych stowarzysze nie wymagaj

adnych pozwole i nie ma nad nimi

adnych kontroli. Tak zwany „sekret”

wolnomularski jest szanowany i nikt

nie podejrzewa nawet tak godnego

stowarzyszenia o spisek lub działal-

no wywrotow.

s e k r e t y B u d o w y

 

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e W s k i e j

22 s e k r e t y B u d o w y

Wyobramy sobie jednak, jak licz-

b problemów musieli rozwizywa

pierwsi organizatorzy ló we Fran-

cji lub w Polsce. W krajach zdomi-

nowanych przez Kociół katolicki

najwaniejszym problemem był

włanie sekret masoski. Z powodu

wysokiej pozycji społecznej pierw-

szych członków ló nikt nie mylał

o adnej działalnoci wywrotowej,

lecz – pomimo zaprzecze – podej-

rzenia cigle istniały. Sekret spotka

wolnomularskich musiał obejmo-

wa elementy nieakceptowane przez

Kociół katolicki. Zostało to bardzo

szybko potwierdzone przez antyma-

sosk Bullę Papieską Klemensa XII

z 28 kwietnia 1738 roku1, co jednak

nie zostało zatwierdzone przez Par-

lament paryski i nie było stosowane

we Francji. Jednak w innych krajach

tak, np. w Turcji sułtan posłuchał

papiea i zakazał działania loom

wolnomularskim.

tym samym czasie Andrew

Michel Ramsay (1686-1743),

katolicki ortodoks, kawaler orde-

ru Saint-Lazare, wymylił całkiem

nowe pochodzenie wolnomularstwa;

stwierdził, e zostało one sprowadzo-

ne z Ziemi witej na Zachód przez

Templariuszy. Tym samym droga do

rozwoju masonerii została szeroko

otwarta. Wolnomularstwo nie jest

ju instytucj „robotników”, gdy

ma szlachetnych przodków. Pierwsze

„wysokie stopnie” były wzorowane na

społeczestwie cywilnym, z cał swo-

j drabin stopni podporzdkowania.

Istniała jednake jedna, zasadnicza

rónica. W wolnomularstwie pozycja,

stopie i funkcja były przyznawa-

ne ocjalnie, według zasług, a nie

tylko za urodzenie. Co za honor!

dla Mistrza Stolarza, który zostaje

mianowany na przykład Rycerzem

Wschodu i Zachodu i to tylko dziki

swojej pracy. Dlatego te wolnomu-

larstwo stało si zwizkiem, w którym

spełniały si sny o znaczeniu i pot-

dze. Po co „wysze stopnie”? Mona

odpowiedzie, e jest to naturalne

i bezporednie przedłuenie trzech

pierwszych stopni wolnomularstwa

niebieskiego, koczcego si na mi-

strzu.

Wielki francuski znawca wolno-

mularstwa Claude Guérillot nazwał

prawdziw „herezj inicjacyjn” obec-

ny rozdział pomidzy tzw. loami

niebieskimi i wyszymi stopniami.

Jego zdaniem ten, kto zatrzymuje

si na trzecim stopniu wtajemnicze-

nia, moe wprawdzie twierdzi, e

dostpił całociowej inicjacji wol-

nomularskiej, jednak tak naprawd

pozostaje nadal ignorantem w stosun-

ku do prawdziwego Mistrza Hirama,

w którym si symbolicznie odrodził,

zostajc mistrzem masoskim. I ni-

gdy nie bdzie wiedział, co oznaczaj

„słowa zastpione”, i zostanie niestety

„inicjowanym w niepełnym wymia-

rze”. #

Żródła

1. Irene Mainguy, Symbolique des Gra-

des de Perfection et des Ordres de

Sagesse, „Dévry”, Paris 2003.

2. Wykład z cyklu „Prestonian

Lectures” prowadzonych przez

Sz...L...Quatuor Coronati Lodge

Nr 2076, wygłoszony przez

Cz...M...Michela L. Brodsky’ego

i zatytułowany A European View of

Masonic Growth, dostpny: hp://

internet.lodge.org.uk/compo-

nent/edocman/?task=document.

viewdoc&id=62 (24.11.2015).

3. Paul Nodon, Les Origines de la Franc

-Maçonnerie. Le sacré et le métier,

„Dévry”, Paris 1998, s. 230nn.

4. Zakaz masonerii w Gdasku.

5. José Antonio Ferrer Benimeli, Les

Archives secrètes du Vatican et de

la anc-maçonnerie. Histoire d'une

condamnation ponticale, „Dévry”,

Paris 1989.

dRoga siostRo RedaktoRko,

w moim artykule opublikowanym pod tytułem Konwer-

sja i inicjacja w „Wolnomularzu Polskim” (nr 63/2015)

znalazło si zdanie, które odnosiło si do konwersji reli-

gijnej: „Zaczynamy patrze na siebie samych i otaczajcy

nas wiat w inny, nowy, głbszy, cho nadal ezoteryczny

sposób”. Zdanie to zawiera błd i powinno brzmie:

„Zaczynamy patrze na siebie samych i otaczajcy nas

wiat w inny, nowy, głbszy, cho nadal egzoteryczny

sposób”. Chodziło mi tu rzecz jasna o uwidocznienie

podziału na to co ezoteryczne i egzoteryczne. I tak wszel-

kie kulty inicjacyjne, jak wolnomularstwo, prowadz

do poznania ezoterycznego, za wszelkie kulty (religie

i zwizki wyznaniowe) niemisteryjne i nieinicjacyjne

do poznania egzoterycznego.

Z potrójną akoladą

– Br... Dawid Steinkeller.

z r e d a k c y j n e j p o c z t y

1 Dwa lata wczeniej działalno ló została zakazana w Neapolu, Hiszpanii, Wiedniu, Louvain, Bawarii, Sardynii i Monako, a nawet w krajach czy miastach

protestanckich: Holandii, Genewie, Hamburgu, Bernie, Hanowerze, Szwecji, Gdasku i Prusach.

W o l n o m u l a r z P o l s k i z i m a 2 0 1 5 / 1 6 • n u m e r 6 5

s e k r e t y B u d o w y

u samo to stanowi wystarczaj-

c rekomendacj, by sign po t

pozycj z przekonaniem, e czas

powicony na lektur nie bdzie czasem

straconym. A jeli dodamy do tego fakt,

e jest to ósmy tom wydawanej od 2007

z powodzeniem serii podrczników „Brill

Handbooks on Contemporary Religion”,

to mamy rekomendacj podwójn. Na

cało liczcego blisko 700 stron dzieła

składaj si wywaone wprowadzenie

redaktorów oraz 30 artykułów pogru-

powanych w piciu obszernych blokach

tematycznych:

I Perspektywy historyczne,

II Wolnomularstwo i religia,

III Rytuał, organizacja i przenikanie,

IV Wolnomularstwo, społeczestwo

i polityka,

V Masoneria i kultura.

Nie sposób omówi tu wszystkich tych artykułów, ale

warto choby krótko zasygnalizowa podejmowan w nich

problematyk.

• W pierwszej części znajdziemy wprowadzenie do zasad-

niczych tematów w historii wolnomularstwa, szereg intere-

sujcych odniesie do takich kwestii, jak jego pochodzenie

czy wczesne losy. Po wprowadzeniu, pióra redaktorów

tomu, zamieszczone tam zostały teksty powicone Sta-

rym Obowizkom, pocztkom wolnomularskim w Szkocji

i w Anglii, zwizkom wolnomularstwa z templaryzmem,

kwestiom owieceniowym i wreszcie koczcy ten blok

tekst powicony wolnomularskiej historiograi.

• Część druga powicona została relacjom pomidzy

masoneri a rozmaitymi tradycjami religijnymi, przy

czym warto podkreli, e autorzy nie ograniczyli si do

wtków znanych szerzej, lecz sigaj równie tam, gdzie

do tej pory brakło kompetentnych opra-

cowa. Powoduje to, e w mojej ocenie

blok ten moe uchodzi bodaj za najcen-

niejsz cz tej publikacji. Po tekcie

przybliajcym historyczne relacje po-

midzy wolnomularstwem a Kociołem

katolickim, omówione zostały stosunki

midzy wolnomularstwem a prawosła-

wiem i protestantyzmem, relacje midzy

masoneri a dwoma innymi religiami

monoteistycznymi – judaizmem i isla-

mem, kwestia relacji miedzy wolnomu-

larstwem a religiami Wschodu, tekst na

temat wolnomularstwa i zachodniego

ezoteryzmu oraz zamykajcy ten blok

artykuł powicony masonerii i nowym

ruchom religijnym.

• W trzeciej części poruszone zostały

takie tematy organizacyjne jak stosowanie rytuałów, prze-

gld rónych masoskich rytuałów, systemów i wyszych

stopni, relacje midzy Wielkimi Loami, a take kwestia

dotyczca kontaktów midzy wolnomularstwem a innymi,

tak licznymi w krgach kultury anglosaskiej stowarzysze-

niami braterskimi.

• Czwarta sekcja dotyczy zagadnie zwizanych z funk-

cjonowaniem wolnomularstwa, społeczestwa i polityki

– kwestia kobiet, Murzynów, kolonializmu, nacjonalizmu

i problemu wojny.

• Wreszcie piąta i ostatnia cz omawianego tomu po-

wicona została stykowi masonerii i kultury, w tym mu-

zyki, literatury, sztuki nowoczesnej, architektury i kultury

materialnej.

Handbook of Freemasonry, red. Henrik Bogdan, Jan A. M.

Snoek, Wyd. Brill, Leiden [2014], 689 stron, ISBN 978-

90-04-21822-8.









noWy podRęcznik

WolnomUlaRstWa

d r n o r B e r t w ó j t o w i c z

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e W s k i e j

24 M i t y i s y M B o l e

adam i eWa

od amBaRasU z mitem

do mini galeRii

B r ... r y s z a r d r a d w i ł o w i c z













nany szwajcarski psychiatra

i psychoanalityk Carl Gustav

Jung włcza mity w zakres

szerszego pojcia archetypów. S to

według niego pierwotne obrazy – sym-

bole, pradawne przewodnie noniki

zbiorowej niewiadomoci. Tworz

one zasadnicz struktur ludzkiej

psychiki, stanowic od pradziejów

dominant zbiorowej niewiadomoci

czy raczej podwiadomoci.

Takie jungowskie rozumienie prze-

monej i wci obecnej roli archety-

pów towarzyszyło mojej onie i mnie

od lat siedemdziesitych ubiegłego

wieku, od kiedy to zaczlimy zbiera

wszelakie prace plastyczne ukazujce

pierwsz ludzk par. Nic wic dziw-

nego, e ju na pocztku poznawania

twórczoci samego mistrza i jego szko-

ły zaintrygował nas fakt, i Adam i Ewa

nie znaleli si wród jungowskich

archetypów. Umylny głbszy sonda

literaturowy potwierdził wstpn kon-

statacj, e nasi mityczni prarodzice

nie zyskali w systemie Junga statusu

samoistnego archetypu, to jest pozycji

równorzdnej z postaciami Matki,

Ojca, Syna czy Maga. Pojawiło si

wic pytanie: Dlaczego?

olno przypuszcza, e zapewne

po czci z tej racji, i w przeci-

W o l n o m u l a r z P o l s k i z i m a 2 0 1 5 / 1 6 • n u m e r 6 5

M i t y i s y M B o l e

wiestwie do Freuda, z którym Jung

si rozstał, i dla którego libido ozna-

czało podanie płciowe – Jung uywał

tego terminu na okrelenie ogólnej

energii yciowej. Ale czy tylko z tego

powodu? A moe take dlatego, e

byłaby to jedyna autentyczna para

ludzka poród herosów pojedynczych.

Wszake z drugiej strony impliko-

wałaby ona dwoisto, czyli raczej

akcentowan przez Junga jedno i gr

przeciwiestw.

W tekstach jungowskich i okołojun-

gowskich mona wprawdzie napotka

pewne wzmianki bliskie Adamowi

i Ewie. Jednak s one tylko ladowe

i rozproszone. Moe brak Adama i Ewy

w publikacjach szkoły jungowskiej

objania si bardziej prozaicznie. Po

prostu tak w czasie jej narodzin, jak

zwłaszcza obecnie o tym uniku zde-

cydowała obawa przed naruszeniem

autorytetu Biblii?

wiedzajc przed wielu laty II Targi

Sztuki Współczesnej w Warsza-

wie, sporód wielu obiektów, które

nam si spodobały, skupilimy uwa-

g na trzech duych witraach Marii

Powalisz-Bardoskiej z Poznania. Były

to „Kwiaty”, „Ryby” i „Raj”. Zdecydo-

walimy si, by moe z podszeptów

podwiadomoci, na Adama i Ew.

Wszak to oni włanie, podobnie jak

Prometeusz, uosabiaj odwieczne

ludzkie denie do przekroczenia

zaczarowanego koła najszerzej poj-

tej niemonoci dyktowanej Natur

i Losem.

Nasza unikalna, obecnie ju za-

sobna (250 eksponatów!) kolekcja

plastyczna pod nazw „A plus E”

(inaczej „Adam i Ewa”) autorstwa

współczesnych twórców, głównie

profesjonalnych, lecz take ludo-

wych, w wikszoci polskich, lecz

równie zagranicznych, zwłaszcza

litewskich i niemieckich, składa si

z dzieł rónych wymiarów, wykona-

nych z rónych materiałów i róny-

mi technikami. S to obrazy, rzeby,

płaskorzeby, wyroby snycerskie,

ceramiczne i metalo-plastyczne, go-

beliny, witrae i plakaty, a take spora

liczba reprodukcji, powikszonych

z pocztówek i albumów. W skład ko-

lekcji wchodzi równie archiwum oraz

biblioteczka, zawierajca kilkadziesit

ksiek i albumów. Wszystko to wypeł-

nia szczelnie, ale bezkoniktowo całe

kilkuizbowe prywatne mieszkanie.

Nie powtarzajc tego, co ju powie-

dziano, przejdmy do przekrojowej

charakterystyki zbiorów przez wskaza-

nie na inne istotne cechy tej całej, pod-

krelmy, monotematycznej ekspozycji.

Ju pierwszy ogld ogólny pozwala

stwierdzi niejednakow czstotli-

wo rónych wtków treciowych.

Przede wszystkim kuszenie, w dru-

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e W s k i e j

26 M i t y i s y M B o l e

giej kolejnoci wygnanie, w trzeciej

zakaz i kara, a nastpnie rozproszone

pozostałe motywy.

W aspekcie znaczeniowo-symbolicz-

nym daj si wyróni dwie główne

warstwy na kształt geologicznych:

• Warstwa naiwnej dosłowności. To

biblijna legendarno sprzed zale-

dwie kilku tysicleci, łcznie z mitem

grzechu jako złamaniem zakazu sek-

su, uznawanego za nieczysty.

• Warstwa metaforyczna z dwoma

pokładami: z religijno-moralnym,

heteronomicznym tabu dla sa-

modzielnego sigania po wiedz

dobrego i złego oraz z jedynie

społeczno-moralnym, jednostko-

wo autonomicznym niebezpiecze-

stwem przekraczania tego, co nie-

znane i grone, łcznie z zakusem na

tak zwane drzewo niemiertelnoci.

Tu człowiek staje w obliczu potgi

zewntrznej i presji własnej natury.

Do tych głbokich warstw i pokła-

dów sztuki pikne sigaj skutecznie

stosunkowo rzadko. Dawniej udało

si to Dürerowi, Jordaensowi, Rem-

brandtowi, Michałowi Aniołowi, a ze

współczesnych z naszej galerii Wła-

dysławowi Hasiorowi – i o dziwo

autorowi małego obrazka podpisane-

go Rele, kupionego na warszawskim

Starym Miecie. Ukazuje on dwoje

ludzi stojcych przed domem w sa-

dzie owocowym, ale zarazem w sa-

dzie bdcym Ziemi, któr otacza

metalowa klatka.

Kada analiza, majca na celu ocen

czego, wymaga uycia okrelonych

kryteriów. Tote i my (ona i ja) – bio-

rc pod uwag wielk rónorodno

nasuwajcych si znacze mitu Adama

i Ewy – staralimy si ustali róne,

odpowiadajce im punkty widzenia,

moliwie wszystkie te, które by po-

zwoliły scharakteryzowa wybrane

utwory pod ktem kluczowego pyta-

nia: Czy i na ile przedstawiona w nich

para Adama i Ewy posiada znamiona

archetypu?

Najpierw prawie intuicyjnie, ale

póniej ju całkiem wiadomie zbu-

dowalimy wieloaspektow list

dwunastu kryteriów-aspektów, ale

tu ju nie miejsce na szersze dywaga-

cje. Z przyjemnością podzielę się

całą swoją wiedzą z potencjalnym

amatorem – nabywcą, osobą, któ-

ra podjęłaby się kontynuacji dzieła

założycieli kolekcji – zauroczonych

archetypem „A plus E”. #

W o l n o m u l a r z P o l s k i z i m a 2 0 1 5 / 1 6 • n u m e r 6 5

M i t y i s y M B o l e

łoce jest symbolem archetypowym, za-

tem charakteryzuje si ambiwalentn

i dwoist natur. Z jednej strony

jest bowiem dawc ycia, ródłem

wiatła i ciepła na ziemi, z drugiej

za moe sta si sił niszczy-

cielsk, zabi i przynie susz.

W mitologii negatywn istot

słoca obrazuje mit o Faeto-

nie. Symbol Słoca słuył ju

w zamierzchłych czasach jako

znak magiczny przy rytuałach

religijnych. Słoce w pierw-

szych pocztkach obrazowano

w postaci dysku lub tarczy, czyli

podobnie do tego jak ukazuje si

ono oku ludzkiemu1. Przemierzajce

niebo słoce w wielu dawnych reli-

giach uwaano za Boga lub jego epifani.

Jako najbardziej rozbudowane wyobraenie

bóstwa solarnego pojawiło si w Egipcie, w postaci

Re. Lista bogów utosamianych ze słocem jest długa. Znaj-

duj si na niej babiloski Szamasz, grecki Helios, rzymski

Sol czy słowiaski Swaroyc.

Egipcjanie np. czcili nie samo słoce,

lecz fetowali je jako ródło wszelkiego

ycia. Podobn ewolucj moe-

my zaobserwowa w staroyt-

nej Persji. Zaratustra widział

w słocu jedynie obraz do-

brego boga Ahura Mazdy.

Jednake zarówno przed,

jak i po nim, ulegajc

wpływom magów, Ira-

czycy dopatrywali si

w słocu samego Mazdy.

Czcili zatem dosłownie

wietlist kul. Podobna

ewolucja miała miejsce

w wedyjskich Indiach. Po-

cztkowo czczono tam słoce

jako wyobraenie ducha, póniej

jednak uznano sam gwiazd za Boga

i nadano jej imi Surja. Niestety nawet

wród najbardziej inteligentnych narodów wik-

szo stanowi zawsze ludzie niezdolni do wzniesienia si

ponad znak, niezdolni do przekroczenia granicy symbolu

i dotarcia do prawdy, któr ów symbol przedstawia.













Helios, mazda, mitRa, Re, sol, sURJa, sWaRoŻyc, szamasz

symBolika słońca

d r z B i g n i e w ł a g o s z

1 Zobacz: M. Baistini, Symbole i alegorie, Warszawa 2005, s. 192.

Przysięgę na południu Słowiańszczyzny chłopi składali na słońce,

w zwyczaju szlacheckim było nawet wyciąganie ku niemu palców (Gie, 133).

Boski świadek stawał się tym samym gwarantem trwałości podjętych zobowiązań

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e W s k i e j

28 M i t y i s y M B o l e

Symbol słoca, który został przyjty przez chrzecijastwo

ze staroytnoci, zyskał w tekstach pisarzy chrzecijaskich

i redniowiecznych głboki sens teologiczny. Jego podbu-

dow stanowi teksty biblijne. Symbolika słoca w rednio-

wieczu zakorzeniona jest w lozoczno-teologicznej oraz

estetycznej myli o wiecie. W łaciskiej poezji liturgicznej

symbol słoca wystpuje w odniesieniu do Chrystusa,

Marii oraz witych. Został on równie wykorzystany dla

przyblienia i zobrazowania tajemnic wiary chrzecijaskiej

zwłaszcza za zmartwychwstania. „Jako emblemat Chrystusa

«nowego Słoca» sprawiedliwoci i prawdy, ma dwanacie

promieni, odpowiadajcych dwunastu apostołom”2.

Podług Leksykonu symboli chrześcijańskich Chrystus jest

słocem boskiej sprawiedliwoci, Słowem wcielonym,

które opromienia wiat swymi dobrami. To zapewne wynik

rywalizacji w pocztkowej fazie chrzecijastwa z bogiem

Mitr (słocem niezwycionym). Motyw ten podejmuje

równie tradycja apokryczna: według rumuskiego

przekazu słoce i ksiyc powstały, gdy małemu Jezusowi

darowano dwa jabłka, by uciszy jego płacz, a on rzucił je

w niebo (Vul, 37-38).

„Z deikacj słoca zwizana jest znana z ludowych

tradycji jego antropomorzacja. W ywych jeszcze do dzi

wyobraeniach przedstawia si je (podobnie jak ksiyc)

jako ludzi, którzy maj rodziców, dom i gospodarstwo”3.

Podług wierze słowiaskich ani gwiazd, ani słoca nie

wolno pokazywa palcem, poniewa zniewaa to Boga,

którego słoce jest okiem. Mówi si, e byłoby to jedno-

znaczne z wtykaniem palca w jego oko. Nasze rodzime

zwyczaje nakazywały, by koszc zboe, nie stawa nigdy

do słoca plecami, gdy były one zwizane z mroczn

stron istnienia. Grzechem było równie obnaanie si

przed słocem czy jedzenie na słocu4.

Numerologia tradycji zachodniej deniuje słoce liczb1.

Symbolizuje ona prapocztek, stwórc, indywidualno.

Wyraa doskonało boskiego stworzenia i otwiera przed

nami bramy wszystkich tajemnic, jakie przynosi ze sob

słoce kadego dnia. Jedynka to magiczna liczba wiatła,

poniewa stanowi jedno sam w sobie, tak jak i słoce,

którego jest wyrazem. Jeli tak pokrótce jawi nam si

denicja słoca, nic dziwnego, i jego symbol pojawi si

nieomal we wszystkich kulturach wiata.

W wielu religiach drzwi wityni lub ołtarz musz by

skierowane w stron wschodu słoca. Nie tylko w polskiej

tradycji znale mona przykłady modłów zanoszonych do

słoca lub za jego porednictwem do Boga. Wschodzce

słoce witano obnaon głow (Gie, 132), a niekiedy nawet

przyklkniciem. W obliczu wschodzcego słoca górale

kładli si dawniej krzyem na ziemi, z twarz zwrócon

ku dołowi, a głow do wschodu (Mo2, 438). Wtedy te

dzikowano mu za dobroczynne wiatło: „Słuneszko,

jak ty nas ogrzewasz i owiecasz twoj łask!”. Przysig

na południu Słowiaszczyzny chłopi składali na słoce,

w zwyczaju szlacheckim było nawet wyciganie ku niemu

palców (Gie, 133). Boski wiadek stawał si tym samym

gwarantem trwałoci podjtych zobowiza. Jeli w Wigili

słoce zawieciło wczenie rano, trzeba było w tym widzie

wskazówk, e ziemniaki powinno si sadzi wczeniej ni

zazwyczaj; gdy za wieciło dłuej, sadzenie mona było

odłoy (Ki, 271). Z pokazujcego si w Dniu Matki

Boskiej Gromnicznej (2 lutego) słoca przepowiadano

mokry rok lub prorokowano, e „zima jeszcze długo trwa

bdzie” (BiWe, 425). Zamienie słoca zawsze traktowano

jako zaburzenie w funkcjonowaniu kosmosu i odbierano

jako co złowróbnego.

W niektórych mitologiach pojawia si obraz czarnego

słoca, które nieobecne na dziennym niebie, wdruje przez

krain podziemn. U Hetytów czarne słoce było bogini

otwierajc wiat podziemny i go strzegc. W alchemii

czarne słoce to symbol ukrytego duchowego potencjału,

ale równie emblemat składajcy si z trzech swastyk, któ-

rych granice s odziane w okrg formujcy obraz słoca.

Symbol czarnego słoca mona znale jako ornament

podłogi zamku Wewelsburg w Niemczech, centrum wiata

Himmlera, gdzie odbywały si zloty i przyjcia nazistow-

skich partii centrali SS.

A czyme jest słoce dla wolnomularza? Podług ksiki

Wolnomularstwo – Sekrety i symbole masonów, ich historia

i znaczenie W. MacNulty’ego – słoce i ksiyc to symbole

dualizmu. Dualizm to dwie strony, dwie natury czło-

wieka – dobro i zło. Słoce to zatem denie do dobra,

która to cecha winna by bliska dla wolnomularza. Blask

słoca – wiatło – dostaje profan w momencie rytualnego

przejcia w wiat masonerii. W buddyzmie owiecenie to

urzeczywistnienie prawdziwej natury umysłu.

Słoce posiada t sam symbolik co złoto, serce, krew czy

lew. Podobnie jak one, oznacza chwał, promieniowanie,

zmagazynowan energi, syntez, hojno, kosmiczny ład,

porzdek boski. Jak uczy tradycja, jest ono pozytywne,

gorce, suche, mskie. W rodzinie w tradycji słowiaskiej

symbolizuje małonka. W społeczestwie chrzecijaskim

za króla, wodza. Czy nie te włanie atrybuty winien po-

siada wolnomularz? Czy to nie wolnomularstwo poprzez

słoce wiedzy niesie ład i porzdek? Czy hojno to nie

podstawa działa wolnomularza? Czy nie do chwały on

dy? Nie moe dziwi zatem, i słoce jako symbol goci

w naszych loach. #

2 Tame.

3 P. Kowalski, Kultura magiczna, omen, przesąd, znaczenie, PWN, Warszawa 2007, s. 517.

4 Tame.

W o l n o m u l a r z P o l s k i z i m a 2 0 1 5 / 1 6 • n u m e r 6 5

l u d z i e i c z a s y

1 Maria Cegielska, Podróż do Brazylii. Wspomnienia córki galicyjskiego naowca, oprac. Piotr Cegielski, Kraków 2009, s. 65-66.

pRoFesoRoWie

imasoni

p i o t r c e g i e l s k i















aria Cegielska o tej rzekomej

przynalenoci wuja do loy

pisze w swoich wspomnie-

niach tak: „Jako w pierwszej połowie

lat trzydziestych stosunki naszej ro-

dziny z plebani uległy ochłodzeniu,

poniewa proboszcz w nieznanych

mi okolicznociach wypowiedział si

publicznie na temat mojego wuja Ta-

deusza, e jest masonem. Wuj, który

był gorliwym katolikiem, ogromnie

si tym posdzeniem przejł, a ja dzi

domylam si, z czego narodziła si

owa plotka. Otó pewnego lata gociła

w Szymbarku, zachcona przez wujo-

stwo do spdzenia tu urlopu, pisarka

Maria Dbrowska, obracajca si w kr-

gach wolnomularskich. A moe dotarły

w te okolice słuchy o takich nielubia-

nych przez prawdziwych Polaków

nazwiskach jak wspomniany ju Bartel

czy Retinger, których posiadacze zali-

czali si do przyjaciół wuja Tadeusza.

wiat dorosłych był skomplikowany

i ciekawy, ale ja nie byłam nim wtedy

absolutnie zainteresowana, czego dzi-

siaj poniewczasie ałuj”1.

Tadeusz Grodyński (1888-1958). Absolwent wydziału

prawa Uniwersytetu Jagielloskiego, doktorat w 1911r.,

w latach 1912-1913 studia w zakresie prawa i nauk

politycznych w Paryu, habilitacja na UJ w 1932 r. Od

1934 r. profesor nadzwyczajny w Katedrze Skarbowoci

Warszawskiej Szkoły Głównej Handlowej oraz od 1936r.

profesor zwyczajny Uniwersytetu Warszawskiego. Od

1911 r. urzdnik skarbowy we Lwowie i Wiedniu, od

1918 r. w Ministerstwie Skarbu w Warszawie. W latach

1919-1926 dyrektor Departamentu Finansów Minister-

stwa Skarbu, w latach 1926-1927 dyrektor Departamen-

tu Budetowego. W okresie 1927-1931 podsekretarz

stanu w Ministerstwie Skarbu, 1935-1939 wiceminister

skarbu. Od 8 marca do 13 kwietnia 1929 r., po dymisji

Gabriela Czechowicza, kierownik ministerstwa skarbu

w gabinecie Kazimierza Bartla. Autor monograczne-

go opracowania systemu skarbowoci „Polskie prawo

budetowe” (1925) oraz wielu innych pionierskich

publikacji z tego zakresu. W opinii historyka

gospodarki prof. Zbigniewa Landaua Grodyski

był najwybitniejszym polskim znawc zagadnie

skarbowych w okresie II Rzeczypospolitej. Po 1939r.

przebywał na emigracji w Rumunii, Francji i Wielkiej

Brytanii, gdzie pełnił m.in. funkcj z-cy Prezesa Naj-

wyszej Izby Kontroli Pastwa. Pozostajc na etacie

NIK, kierował te Działem Ogólnym Prezydium Rady

Ministrów. Póniej aktywny w yciu społecznym i na-

ukowym wychodstwa. Prezes Stowarzyszenia Ekono-

mistów Polskich w Wielkiej Brytanii, prof. Uniwersytetu

Oxfordzkiego, dziekan Wydziału Ekonomicznego oraz

członek Senatu Polskiego Uniwersytetu na Obczynie

w Londynie.

Poniszy tekst jest przeredagowanym fragmentem

rozdziału z najnowszej ksiki Piotra Cegielskiego Ga-

licyjskie portrety, czyli mój kolaż rodzinny, Ksigarnia

Akademicka, Kraków 2015. #

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e W s k i e j

30 l u d z i e i c z a s y

k w tym, e naprawd gorliwy

katolik nie szukałby przyjaciół

w takim gronie. Kociół, jak wiadomo,

potpiał ruch wolnomularski i zabraniał

swym wiernym wstpowania do ló.

Jedenastoletnia wówczas panna rzeczy-

wicie raczej nie znała mechanizmów

wielkiej polityki, a take mogła nie

rozumie, i owa rodzinna religijno

bywała silniej demonstrowana – zwłasz-

cza w małomiasteczkowym otoczeniu

w Gorlicach i wiejskim w Szymbarku

– ni naprawd przeywana. Co wicej,

istniej liczne przesłanki, by uzna, i

w pewnym okresie swego ycia Tadeusz

Grodyski jednak otarł si o lo.

zatem, jak ju wspomniano, Tade-

usz Grodyski i jego ona Antoni-

na, zwana Tol, byli blisko zaprzyja-

nieni ze Stanisławem Stempowskim,

byłym Wielkim Mistrzem Wielkiej

Loy Narodowej Polski i jego partnerk

Mari Dbrowsk. To włanie za ich

namow pisarka przyjechała latem roku

1933 do Szymbarku, do pensjonatu

przyjaciela rodziny, właciciela miej-

scowego zamku, Zbigniewa Skiewicza,

by pracowa nad kolejnymi tomami

Nocy i dni. Zamek i pensjonat leały

w najbliszym ssiedztwie szymbar-

skiej kopalni ropy naowej „lsk”,

nalecej do mojego dziadka – std

ta znajomo z Skiewiczem. Pobyt

ten pisarka wspominała dwukrotnie

w swoich Dziennikach.

Co wane, Grodyski nigdy nie miał

adnych słubowych relacji ze Stemp-

owskim, tak wic ich przyja musiała

powsta w Warszawie na zupełnie in-

nym gruncie. Stempowski zajmował

wtedy skromne stanowisko kierownika

Referatu Bibliotecznego Ministerstwa

Rolnictwa i Reform Rolnych, równo-

czenie jednak był, zwłaszcza od upie-

nia si w 1929 r. Andrzeja Struga, po-

staci numer jeden polskiej masonerii.

Inny wolnomularz, premier Kazimierz

Bartel2, był nie tylko szefem Grody-

skiego, ich przyja trwała równie

w latach 30. XX wieku, kiedy Bartel

nie piastował ju adnych stanowisk

rzdowych.

czywicie kwestia ewentualnej

loowej inicjacji Tadeusza Gro-

dyskiego nie jest, jak w wielu podob-

nych przypadkach, jednoznaczna. Nie

wymienia jego nazwiska adna z re-

ferencyjnych publikacji dotyczcych

polskiego wolnomularstwa Ludwika

Hassa czy Leona Chajna, ani aden

z historycznych przyczynków do dzie-

jów naszej masonerii. Co oczywicie

dowodem adnym nie jest, osobicie

znam wolnomularzy, których nazwi-

ska powinny np. znale si w pracach

Ludwika Hassa Masoneria polska XX

wieku3 oraz Wolnomularze polscy w kraju

i na świecie 1821-19994, ale ich tam

nie ma.

O przynalenoci Grodyskiego do

loy ma wiadczy jeden jedyny, ale

do wany dokument z 11 padzier-

nika 1941 r., przechowywany w archi-

wum Instytutu Polskiego i Muzeum im.

gen. Sikorskiego w Londynie w zbiorze

osobistych akt (teczka: „Róne sprawy

polityczne. Z działalnoci osób b. re-

ymu”) emigracyjnego prezesa Rady

Ministrów5. Czytamy w nim: „Ma-

soneria polska w Londynie. Skład

loży: do londyńskiej «Wielkiej Loży

Narodowej» należą: Tomaszewski,

Nagórski, Grodyński, Neuman, Fi-

lipowicz, Pragier, Ciołkosz, Szerer,

Kuncewicz, Wszelaki, Tarnowski.

Należał ś.p. Graliński. Autorytetami

głównymi są: Zaleski i Łukasiewicz”.

roblem w tym, i wszystko wskazu-

je na to, e taka loa w ogóle w tym

momencie w Londynie nie istniała!

Prawd jest, i w lutym 1940 r. w Pa-

ryu ukonstytuowała si nawizujca

do warszawskiego Kopernika loa o tej

samej nazwie, a jej przewodniczcym

został adwokat Tadeusz Tomaszewski,

od grudnia 1939 r. szef emigracyjnej

Najwyszej Izby Kontroli. Znajdowała

si ona pod zwierzchnictwem Wielkiej

Loy Francji (Grande Loge de France).

Po kapitulacji Parya w czerwcu 1940r.

wikszo jej członków wyjechała

do Wielkiej Brytanii i loa przestała

działa. W Londynie, z uwagi na fakt,

i Wielka Loa Anglii nie uznawała

Wielkiej Loy Narodowej Polski, nie

udało si prac Kopernika reaktywowa.

en, kto przygotowywał notatk dla

premiera Władysława Sikorskiego,

nie był jednak dyletantem, cho nie był

te z pewnoci masonem. Dlatego

mógł nie wiedzie, i działalnoci loy

nie wznowiono, równoczenie jednak

2 Kazimierz Bartel (1882-1941) – wybitny uczony i polityk II Rzeczpospolitej, wolnomularz. Członek jednej z ló Wielkiej Loy Narodowej ju przed

1926 r. W latach 1926-1938 członek lwowskiego kółka warszawskiej loy Kopernik. Po przewrocie majowym mianowany na stanowisko premiera, funkcj

t pełnił piciokrotnie w latach 1926-1930, był te wicepremierem w rzdzie Piłsudskiego (1926-1928). W 1930 r. na znak protestu przeciwko przemocy

zastosowanej przez piłsudczyków wobec przywódców Centrolewu zrezygnował z mandatu poselskiego i powrócił do pracy naukowej na Politechnice

Lwowskiej. W tym samym roku został jej rektorem. Członek Polskiej Akademii Umiejtnoci. Od 1938 r. senator. We wrzeniu 1939 r. w czasie obrony

Lwowa stanł na czele Komitetu Obywatelskiego. Po wkroczeniu Niemców do Lwowa aresztowany przez Gestapo i na rozkaz Himmlera rozstrzelany.

3 Ludwik Hass, Masoneria polska XX wieku. Losy, loże, ludzie, Warszawa 1996.

4 Ludwik Hass, Wolnomularze polscy w kraju i na świecie 1821-1999. Słownik biograczny, Warszawa 1999.

5 Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego, Prezydium Rady Ministrów, Teczka 59B, Niepodpisana notatka (kopia maszynopisu) „Masoneria polska

w Londynie”.

W o l n o m u l a r z P o l s k i z i m a 2 0 1 5 / 1 6 • n u m e r 6 5

l u d z i e i c z a s y

prawidłowo przypisał członkostwo

w zakonie wolnomularskim Tadeu-

szowi Tomaszewskiemu, Tytusowi

Filipowiczowi, Adamowi Pragierowi

– co wicej, cała trójka faktycznie kiero-

wała pracami emigracyjnego Kopernika

w Paryu – a take Zygmuntowi Na-

górskiemu, Adamowi Tarnowskiemu,

Zygmuntowi Graliskiemu, Władysła-

wowi Neumanowi, Augustowi Zale-

skiemu i Juliuszowi Łukasiewiczowi.

Oczywicie byli oni członkami rónych

ló, tyle e zawsze rytu szkockiego,

inicjowani w rónym czasie i miejscach,

ale niewtpliwie naleeli do braterskiej

wspólnoty. Natomiast zdecydowanie

wtpliwe s w tym zestawieniu nazwi-

ska Adama Ciołkosza i Mieczysława

Szerera. Co do Jerzego Kuncewicza

i Jana Wszelakiego trudno cokolwiek

przesdza. Mona zgodzi si z Lu-

dwikiem Hassem, gdy wskazuje on, e

„koła zwizane z Sikorskim uporczywie

lansowały wersj o istnieniu w Londy-

nie polskiej loy emigracyjnej, nawet

Wielkiej Loy Narodowej, wymieniały

te jej członków, w tym osoby, które

w ogóle nie były wolnomularzami”6.

Czy dotyczy to take Grodyskiego?

Moe kiedy odnajd si dokumenty,

które spraw wyjani. Rzeczywicie

był on wtedy najbliszym współpra-

cownikiem Tomaszewskiego, przej-

ciowo – w czerwcu 1940 r. – pełnił

w jego zastpstwie obowizki szefa

NIK. W Kolegium NIK byli te Na-

górski i Szerer, czyli w opisywanym

okresie całe czteroosobowe kierowni-

ctwo tej instytucji miałoby si składa

(jeli przyj prawdziwo przytacza-

nego dokumentu) z „wtajemniczo-

nych”. Chyba jednak tylko zagorzali

zwolennicy teorii spiskowych mog

wyciga z tego stuprocentowo pew-

ne wnioski co do przynalenoci do

zakonu Grodyskiego. Mog tu rów-

nie dorzuci fakt, i w okresie, kiedy

był delegowany z NIK do kierowania

Działem Ogólnym Prezydium Rady

Ministrów, jego najbliszym współ-

pracownikiem był szef Sekretariatu

6 Ludwik Hass, Zasady w godzinie próby. Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej 1929-1941, Warszawa 1987, s. 253.

7 W wyniku licznych, narastajcych od 1947 r. politycznych sporów wewntrz elity polskiej emigracji oraz nieustpienia latem 1954 r. po zakoczeniu sied-

mioletniej kadencji prezydenta Augusta Zaleskiego (który odmówił przekazania swego stanowiska gen. Kazimierzowi Sosnkowskiemu, a nie był w stanie

znale innego wiernego sobie i cieszcego si równoczenie powszechnym zaufaniem kandydata) powstały w Londynie dwa orodki władzy. Pierwszy

to „Zamek” z prezydentem Zaleskim na czele, Rad RP – namiastk parlamentu – oraz rzdem Stanisława Cata-Mackiewicza. Drugim orodkiem była

Rada Trzech (Anders, Arciszewski, Raczyski) pełnica funkcj kolektywnej głowy pastwa z Tymczasow Rad Jednoci Narodowej – odpowiednikiem

parlamentu – oraz Egzekutyw Zjednoczenia Narodowego – w roli alternatywnego rzdu.

8 Ludwik Hass, Masoneria polska XX wieku…, s. 96.











P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e W s k i e j

32 l u d z i e i c z a s y

Prezesa Rady Ministrów, powszechnie

umieszczany w kontekstach wolnomu-

larskich Józef Retinger. Retinger był ró-

wienikiem Grodyskiego, jego koleg

z krakowskiego gimnazjum w.Anny,

gdzie w czerwcu 1906 r. obaj zdali

matur z odznaczeniem. Na loow

przynaleno Retingera te nie udało

si dotd odnale dowodów, upor-

czywie powtarzajce si informacje,

jakoby naleał on do paramasoskiej

loy „B’nei B’rith” naley jednak włoy

midzy bajki. Retinger był od urodze-

nia ochrzczony, jako katolik (nawet

niepraktykujcy) nigdy nie zostałby

do „B’nei B’rith” przyjty.

Wspólnot loow, cho chyba

bardziej w ideowym ni formalnym

znaczeniu, mona te tłumaczy przy-

wizanie Wujcia Tadzia do obozu pre-

zydenta Zaleskiego, tzw. Zamku, take

po rozłamie, jaki nastpił w politycz-

nym kierownictwie emigracji w 1954

roku.

easumujc: naley przypuszcza,

i albo loy Kopernik w Londynie

w ogóle nie obudzono, ograniczajc

si do „prac” typu towarzysko-dys-

kusyjnego, albo została ona szybko

formalnie upiona, albo te jej ywot

wygasł w sposób naturalny wraz z utrat

sił i odchodzeniem na Wieczny Wschód

kolejnych jej członków. Hass ujmuje to

w sposób bardziej kategoryczny: „[…]

loa swej działalnoci nie wznowiła.

Tylko niektórzy jej członkowie, zwłasz-

cza zwizani z rozmaitymi agendami

Rzdu RP na Obczynie, jeszcze latami,

moe równie po zakoczeniu wojny,

tworzyli niesformalizowane kółko nie

tyle nawet byłych wolnomularzy, co

towarzyskie, i mniej czy bardziej regu-

larnie spotykali si. Brali w tym udział

równie tacy starej daty wolnomularze,

którzy do emigracji dołczyli dopiero

w Wielkiej Brytanii, jak dyplomaci

Adam Tarnowski […] czy Władysław

Schwartzburg-Günther. […] Bywał

na tych spotkaniach równie August

Zaleski […] .

eli jednak przyjmiemy, i Grodyski

inicjowanym wolnomularzem nie

był, to najprostsze wyjanienie tego

faktu moe brzmie, e po prostu nie

odpowiadało mu ycie w jakikolwiek

sposób zorganizowane. Nigdy nie był

członkiem adnej partii politycznej

czy jakiej organizacji o charakterze

innym ni czysto zawodowym. Ale

nie popełnimy chyba wielkiego błdu,

twierdzc, e był co najmniej wolno-

mularzem „w sercu”.

Piotr Cegielski, Sztokholm

amiętam dobrze moją ciekawość, kiedy po raz

pierwszy podczas lekcji polskiego usłyszałam o wol-

nomularzach romantycznych. Ich tajemniczość

i niedomówienia pobudziły moją nastoletnią wówczas wy-

obraźnię. Na studiach polonistycznych znowu pobudzono

moje zainteresowanie, ale każdy, kto studiował ten kieru-

nek wie, że nie mieliśmy wolnego czasu na prowadzenie

prywatnych „śledztw” przy ogromie nauki, jaką byliśmy

zarzucani. Teraz, kilkanaście lat później, pytam samą

siebie, dlaczego nie wybrałam historii wolnomularstwa

za temat mojej pracy magisterskiej? Pisałam wówczas

o „Obcości w literaturze XX-lecia międzywojennego”.

W rok po studiach sama znalazłam się na obczyźnie,

więc może było mi pisane zgłębianie właśnie tego tematu?

W rok po przyjeździe do USA poznałam mojego przy-

szłego męża. Pewnego wieczoru postanowił wyjawić mi

swój sekret. Zapytał, czy słyszałam kiedyś o masonerii.

Moje oczy zabłysły pobudzone ciekawością. Szybko sko-

jarzyliśmy, że to, co on nazywa masoneria, ja znałam jako

wolnomularstwo polskie. Mark powiedział mi, że niestety

nie może mi zbyt wiele na ten temat powiedzieć. Raz na

jakiś czas znikał na spotkania. Ja płonęłam z ciekawości,

on chciał się ze mną podzielić swoim światłem. Niestety,

należał do męskiej loży i nie mógł mi niczego wyjawić.

Po kilku latach Mark znalazł rozwiązanie naszego

problemu. Okazało się, że w Princeton, miasteczku obok,

funkcjonuje loża żeńsko-męska. Wystąpił z męskiego za-

konu i złożył podanie do Le Droit Humain. Dwa miesiące

później i ja postąpiłam podobnie. W listopadzie 2009 roku

odbyła się moja inicjacja.

Od tego czasu wiele się wydarzyło. Kiedy urodził nam

się syn, przedstawiliśmy go naszym braciom i siostrom

podczas ocjalnej ceremonii nadania imienia. Oboje

awansowaliśmy w naszych stopniach (ja mam przed sobą

o wiele więcej pracy niż Mark, gdyż on został przyjęty

z uwzględnieniem jego trzech stopni w tzw. loży niebieskiej,

których osiągnięcie wymaga najwięcej pracy), wzięliśmy

udział w kilku narodowych konferencjach w USA. Współ-

pracujemy z lożami w New York City, Baltimore i innymi.

Kilka miesięcy temu zaczęliśmy pracę nad utworzeniem

„trójkąta” w Filadeli.

Każda edycja „Wolnomularza Polskiego” jest bardzo

wyczekiwana w naszym domu. Dziękujemy siostrze Mi-

rosławie za przyjęcie nas i spędzenie z nami czasu podczas

naszej wizyty w Warszawie w minione wakacje.

Fraternal greetings

... Ewa Dziedzic-Ellio, 3*

... Mark Ellio, 14*

z r e d a k c y j n e j p o c z t y

moJa pRzygoda z masoneRiĄ W ameRyce

W o l n o m u l a r z P o l s k i z i m a 2 0 1 5 / 1 6 • n u m e r 6 5

w o l n o M u l a r s t w o – p o z n a j n i e p o z n a n e

ystawa, której twórc i kuratorem jest zasłu-

ony propagator Ars Regia Tomasz Szmagier,

stanowi swoist podró poprzez róne aspekty

wolnomularskiej rzeczywistoci. Rozpoczyna si tam,

gdzie kady z masonów wkraczał na sw drog inicjacyjn:

w zaimprowizowanej Izbie Rozmyla, przy nakrytym

czarnym suknem stole, w towarzystwie czaszki i wiecy,

pod inskrypcj V.I.T.R.I.O.L. Obok, na zawieszonej na

cianie tablicy, znalazło swe miejsce zwizłe wyjanienie

uytej symboliki.

wiedzajcy odbywaj nastpnie krótk wycieczk

przez histori ruchu wolnomularskiego – poczwszy

od jego na poły legendarnych pradziejów oraz zwizków

z organizacjami operatywnych budowniczych, tradycj

zakonów rycerskich i alchemi, poprzez słynn biesiad

„Pod Gsi i Rusztem”, skutkujc powołaniem Wielkiej

Loy Londynu w noc witojask 1717 roku, opracowanie

Konstytucji Andersona, a po wielobarwn i wielonurtow

współczesno. Tej czci towarzyszy gablota z wybranymi,

zabytkowymi publikacjami masoskimi.

drbnie zaprezentowana została historia Sztuki Kró-

lewskiej w Polsce. Rozpoczyna j przypomnienie

o pierwszej na naszych ziemiach (i zarazem jednej z najw-

czeniejszych na wiecie!) loy La Confrérie Rouge, czyli

Bractwo Czerwone, zwizanej z tajemniczym i nieco dzi

zapomnianym nurtem tzw. masonerii jakobickiej – kato-

lickiej, zaangaowanej politycznie i nieuchylajcej si od

inicjowania kobiet. Nastpnie mamy opis funkcjonowania

polskiego wolnomularstwa w „złotym” okresie stanisła-

wowskim, gdy loe zgromadziły postpow elit kraju,

a bracia w fartuszkach wnieli wielki wkład w reformy,

uwieczone Konstytucj 3 Maja. Zamyka t cz wystawy

prezentacja dotyczca odrodzenia polskiej masonerii w XX

wieku, jej rozwoju w okresie II Rzeczypospolitej – z przy-















BRacia i siostRy

W kleRykoWie

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e W s k i e j

34 w o l n o M u l a r s t w o – p o z n a j n i e p o z n a n e

pomnieniem wybitnych działaczy, takich jak Rafał Radzi-

wiłowicz, Gabriel Narutowicz, Janusz Korczak, Michał

Karaszewicz-Tokarzewski i inni – a wreszcie czasów PRL

i „podwójnego” funkcjonowania loy Kopernik, jawnego

na emigracji w Paryu i konspiracyjnego w Warszawie.

odajc dalej, zwiedzajcy staj midzy gablotami

pełnymi masoskich akcesoriów – zwraca wród nich

uwag odnaleziony w zakamarkach archiwów kieleckiego

Muzeum Narodowego, oryginalny (z pocztków XIX wie-

ku), niezwykle ozdobny fartuszek mistrzowski Antonima

Walewskiego – burmistrza, potem prezydenta i gubernatora

Kielc. Obok – szarfy, szpady, rytualne kielichy o mister-

nym zdobieniu (w tym jeden niezwykle pomysłowy, bo

„dwustronny” – pozwalajcy pi wino ze swego szerszego

koca i mocniejsze alkohole z wszego, udanie pokazujcy

zamiłowanie ówczesnych braci do biesiad, a zarazem ich

zmysł praktyczny i poczucie humoru). Cz wystawy

powicon przedmiotom rytualnym wiecz manekiny,

ubrane tak jak mason podczas prac loowych – mczyzna

w ciemnym garniturze, kobieta w specjalnej czarnej sukni

(oryginalnej, wypoyczonej na t okazj przez jedn z sióstr

z Prometei, polskiej loy eskiej nalecej do Wielkiej

eskiej Loy Francji), oczywicie oboje w stosownych

szarfach i fartuszkach. Za nimi jeszcze plansze ukazujce

wystrój wityni, w tym eleganckie meble, ze stołem

i fotelem Czcigodnego Mistrza włcznie, a dalej gabloty

z masoskimi przedmiotami codziennego, „pozaloowego”

uytku (spinkami do mankietów, długopisami, itp.) oraz

pamitkowymi medalami poszczególnych obediencji.

amykaj wystaw plansze zwile podsumowujce

lozoczno-etyczne podstawy i cele ruchu wolno-

mularskiego – duchowe doskonalenie jednostki oraz

pogłbianie braterstwa midzy ludmi niekoniecznie

podzielajcych t sam religi czy pogldy.

Otwarcie wystawy uwietnił wspomniany panel dys-

kusyjny, który w niedziel 4 padziernika 2015 roku po-

prowadziła dyrektor Muzeum Dialogu Kultur, Monika

Rosmanowska.

rezes Instytutu Sztuka Królewska, prof. Tadeusz

Cegielski, przypomniał w nim najwaniejsze fakty

dotyczce genezy i rozwoju Sztuki Królewskiej; nastpnie

Tomasz Szmagier, jako wiceprezes ISK i kurator wystawy,

omówił załoenia ekspozycji. Dr Mirosława Dołęgowska-

-Wysocka, zastpca redaktora naczelnego i wydawca

„Wolnomularza Polskiego”, opowiedziała o tradycjach

masoskich na Kielecczynie, ze szczególnym uwzgldnie-

niem działalnoci doktora Szymona Starkiewicza, twórcy

i wieloletniego dyrektora sanatorium i szpitala „Górka”

w Busku-Zdroju, aktywnego członka zagłbiowskiej loy

Staszic, nazywanego nie bez podstaw Judymem z Górki.

Dr Witold Sokała, politolog z kieleckiego Uniwersytetu

Jana Kochanowskiego, mówił z kolei o zwizkach wolno-

mularstwa z polityk, a take o zjawisku antymasonizmu.

W o l n o m u l a r z P o l s k i z i m a 2 0 1 5 / 1 6 • n u m e r 6 5

w o l n o M u l a r s t w o – p o z n a j n i e p o z n a n e

drugiej czci panelici

wystpili natomiast jako

reprezentanci poszczególnych

obediencji działajcych w Polsce.

Tadeusz Cegielski, jako Wielki

Mistrz Honorowy Wielkiej Loży

Narodowej Polski, przybliał

struktury i działalno masone-

rii „regularnej”, opierajcej si

o tradycj i patent Wielkiej Loy

Anglii. Tomasz Szmagier, urz-

dujcy Wielki Mistrz Wielkiego

Wschodu Polski, prezentował

nurt masonerii adogmatycznej.

Mirosława Dołgowska-Wysocka,

jako była Czcigodna Mistrzyni

eskiej loy Prometea i członkini

loy Gaja, działajcej w ramach

Grande Loge Feminine de France (Wielkiej eskiej

Loy Francji), barwnie opowiadała o masonerii kobiecej

na wiecie i w Polsce. Witold Sokała, Wielki Sekretarz

Rady Federacji Polskiej Międzynarodowego Zakonu

Wolnomularskiego „Le Droit Humain”, skupił si na

idei masonerii mieszanej oraz jej historii i współczesnoci.

wielowtkowej dyskusji z udziałem publicznoci,

któr sprowokowały wystpienia panelistów, poru-

szono midzy innymi zagadnie-

nia stanu liczebnego i wpływów

wolnomularstwa w Polsce, jego

roli społecznej oraz relacji z po-

szczególnymi religiami, a take

masoskiemu pojmowaniu wol-

noci i „dobrych obyczajów”.

Wystawa w MDK została zapla-

nowana do 3 stycznia 2016 roku,

a bd jej towarzyszy kolejne

spotkania merytoryczne.

arto doda, e towarzy-

szy jej równie oywienie

aktywnoci wolnomularskiej.

W przeddzie wspomnianego

panelu odbyły si w Kielcach,

prawdopodobnie po raz pierwszy

w historii tego miasta, prace rytualne. Na wyjazdowym

posiedzeniu spotkała si loa Witelon, naleca do struk-

tur Wielkiego Wschodu Polski, a udział w nim wziła

m.in. grupa kielczan inicjowanych w tym warsztacie oraz

gocie z innych ló i obediencji. Jest dua szansa na to,

e jeszcze w trakcie trwania wystawy nastpi inauguracja

pierwszej stałej placówki „na Wschodzie Kielc” – trójkta

zakonu „Le Droit Humain”.

(ws)



P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e W s k i e j

36 n a s z e s p o t k a n i a

grudnia 2015 roku byłam

w Busku-Zdroju na zaproszenie

tamtejszego Uniwersytetu Trze-

ciego Wieku. Mówiłam o wielkiej,

buskiej postaci: doktorze Szymonie

Starkiewiczu, społeczniku, lekarzu,

załoycielu szpitala na Górce, wol-

nomularzu z loy Staszic.

Jak si okazało po spotkaniu, gdy

podpisywałam swoj ksik pt. Czyn

i łza. Wspomnienia z Górki, wielu

z obecnych spotykało si ze ladami

starego doktora lub jego działalnoci:

kto urodził si na Górce, kto praco-

wał z chorymi dziemi, uczc je sztu-

ki (terapia zajciowa), kto chodził

z ojcem – listonoszem na Górk, kto

jedził z akcjami prolaktyczynymi

po buskim powiecie razem z on

Starkiewicza Wand. Czyj ojciec

wreszcie chował starego doktora

w styczniu 1962 roku. I te spotkania

były dla mnie najbardziej wzruszaj-

ce. Była te cz „ogólnomasoska”.

Opowiadałam o swojej drodze do

wolnomularstwa, o swojej rodzinie:

mu-masonie i córce-masonce,

„Wolnomularzu Polskim” (rozdałam

archiwalne egzemplarze), mówiłam

take o celach masonerii, jej historii,

rytuałach loowych (ile mogłam). Nie

wiem, na ile w cigu półtoragodzin-

nego wykładu przekazałam wiedzy

moim słuchaczom. Jedni wychodzili

umiechnici, drudzy prosili o auto-

grafy, ale przynajmniej jedna z pa

zadowolona nie była. Dla niej moja

opowie była płytka, i działalno

współczesnych masonów taka sama,

w porównaniu z „durn i chmurn”

histori. Wielk Histori Masonerii.

Gdy mylałam sobie o tej „płycinie”,

inna cz mnie przebywała w Warsza-

wie. Duchem byłam pod Trybunałem

Konstytucyjnym z córk, wnuczk

i starym przyjacielem ze studiów,

którzy razem z Komitetem Obro-

ny Demokracji manifestowali swój

sprzeciw wobec rozmontowywania

demokracji w naszym kraju.

I tak teraz myl, e te wielkie ha-

sła masoskie: Wolno, Równo,

Braterstwo weszły do kanonu no-

woczesnych demokracji liberalnych.

Nasze idee po prostu zwyciyły. Od-

dychamy nimi jak powietrzem, nie

pamitajc czsto, e s, e istniej.

I dopiero gdy kto chce zabra nam

podstawowe wolnoci obywatelskie,

okazuje si, e tak jak bez powietrza,

bez naszych, wolnomularskich war-

toci y si nie da. #

z B l o g a a s z e r a , ż o n a p a n a B o g a

W BUskU o JUdymie z góRki

W o l n o m u l a r z P o l s k i z i m a 2 0 1 5 / 1 6 • n u m e r 6 5

B r a c i a i c z a s y

BR... stanisłaW sołtyk,

UkocHany synoWiec BiskUpa

s ... M i r o s ł a w a d o ł ę g o w s k a - w y s o c k a















– Na tej sali będzie bufet – dobiegł

mnie głos z ssiedniego stolika, przy

którym siedziało kilka eleganckich

młodych pa. Elegancja była typu

słubowego. „Piar albo markieting” –

pomylałam. Panie uzgadniały menu

dla konferencji na 100 osób.

– Tu będzie bufet, z piwem. A inne

alkohole? – pytała pani od pałacu.

– Wino i wódka do konsumpcji na

stołach. Oczywiście nie od rana –

odpowiedziała pani od organizacji

konferencji. Potem było te o pała-

cowych termach i basenie. O koniach

do przejadek nic nie usłyszałam,

pewnie kongresowicze maj konie

wyłcznie mechaniczne.

Stolik znajdował si w zabytkowym

wntrzu Term, czci Pałacu Odro-

wążów w Chlewiskach k. Szydłowca.

Ja, jako drugie pokolenie inteligencji

z rodowodem robotniczo-chłopskim,

weniłam si w ród Odrowów, ale

tych dawno zbiedniałych. Herb nosz

ju tylko na sygnetach, a w rodzinnych

archiwach przechowuj poółkłe i po-

dziurawione (przez myszy?) papiery.

S rzecz jasna take portrety przod-

ków w oleju, na czele ze w. Jackiem

Odrowążem, załoycielem polskich

oo.dominikanów i błogosławionym

Iwo Odrowążem, biskupem krakow-

skim, nastpc na stolcu krakowskim

Wincentego Kadłubka.

a odpoczynek w Pałacu Odrow-

ów namówiła nas córka Alek-

sandra. Siedzc zatem w zabytkowych

termach (przełom XIX i XX wieku,

fundator – hrabia Ludwik Plater),

posilalimy si potrawami z menu

prosto z zamkowej kuchni. Polecam

zwłaszcza pierogi Odrowa, całkiem

podobne do ruskich, ale take cał

kuchni, wygodne łóka, a zwłaszcza

rekreacj cielesn. Basen krystaliczny

bez chloru „Ery Wodnika”, w basenie

płynca rzeka. Od parku przypałaco-

wego odgradzaj nas pikne, „wene-

ckie” okna, za nimi taras i stare, stare

drzewa. Najstarsze maj i po 150 lat.

Wieczorem, przed kolacj, mona i

do Rzymskich Term na dwugodzinny

program odnowy biologicznej.

istoria pałacu liczy sobie 900

lat z okładem, poczynajc od

woja Krzywoustego i jego obronnego

grodziska, poprzez wspomnianych

Odrowów, którzy sprzedali zamek

w XVI w., po wielkiego Polaka, pa-

triot, wolnomularza Stanisława

hr.Sołtyka, który nabył Chlewiska

około roku 1804 od Aleksandra

Potkańskiego i uczynił z nich sw

główn rezydencj. Przy przebudowie

był zatrudniony architekt Fryderyk

Albert Lessel. Obszerny kompleks,

z urzdzeniami przemysłowymi do

wydobycia i przetwarzania metali,

stanowił zaplecze gospodarcze. Dziki

urzdzeniom wprowadzonym przez

specjalist sprowadzonego z Francji,

uzyskiwano w roku 1811 do 5 tys. cet-

narów elaza, z którego wytwarzano

szyny, blachy do kominów, kotły, osi,

garnki, gwodzie i elazka do praso-

wania.



P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e W s k i e j

38 B r a c i a i c z a s y

Jednak do historii przeszedł Sołtyk

jako wybitny polityk i wolnomularz,

który wraz z innymi masonami-pa-

triotami stał u praródeł i Konstytucji

3Maja, i Legionów Polskich gen. Hen-

ryka Dbrowskiego, i Towarzystwa

Przyjaciół Nauk (poprzedniczki Pol-

skiej Akademii Nauk), po powstanie

listopadowe, za które pałac w Chlewi-

skach został mu skonskowany.

iedaleko pałacu połoony jest

pikny i romantyczny, acz za-

ronity malownicz rzs pałacowy

staw. Nad tym oto stawem czytałam

dzieło napisane w 1818 r., a wydane

w Londynie w 1968 r., pt. Rys histo-

ryczno-chronologiczny towarzystwa

wolnego mularstwa w Polsce. Jego au-

torem jest Walenty Wilkoszewski,

Wielki Archiwista Wielkiego Wschodu

Polski, generał w yciu profaskim.

Rkopis ten, słowo po słowie odpisał

jego bratanek, który z kolei w testa-

mencie przekazał swemu wnukowi,

Tadeuszowi wicickiemu. On to –

dziki pomocy czcigodnego mistrza

i braci z polskiej emigracyjnej loży

Kopernik w Paryu – prac t wy-

dał. Ksika została oarowana memu

mowi-masonowi 23 lata temu i słuy

nieocenion pomoc w szkicu na te-

mat br... Stanisława hr. Sołtyka. Wil-

koszewski podaje, e pełnił on funkcj

sdziego w loy Cnotliwy Sarmata.

Sołtyk był sdzi take w ówczesnych

masoskich władzach obediencyjnych

[strukturach łczcych loe], czyli

Wielkim Wschodzie Królestwa Pol-

skiego i Wielkiego Xistwa Litewskie-

go, a w latach 1811/1812 roku został

członkiem kolejnej loy – Świątynia

Izis (loa macierzysta m.in. ksicia

Józefa Poniatowskiego).

osta Stanisława hr. Sołtyka

znajdziemy take na kartach in-

nej pracy, opisujcej dzieje polskich

wolnomularzy. Mam na myli Dzieje

wolnego mularstwa w Krakowie 1755-

1822, napisane przez Stanisława hr.

Małachowskiego-Łempickiego,

a wydanej w roku 1929 (autor sam

był wolnomularzem i pełnił funkcj

Wielkiego Archiwisty w przedwo-

jennej Wielkiej Loy Narodowej Pol-

ski). Sołtyk wstpuje do utworzonej

w 1778 r. w dawnej stolicy Polski

loy tzw. namiestniczej Pod Trzema

Hełmami. Lo utworzył warszawski

warsztat o podobnej nazwie: Karol

Pod Trzema Hełmami. W 1777 r.

został do niej przyjty król Stanisław

August Poniatowski, który posłu-

gujc si masoskim pseudonimem

Salsinatus Magnus „gorliwie popierał

wolnomularstwo hojnemi oarami

pieninemi i rónemi darowiznami”.

ołtyk przez dwa lata pełnił w loy

funkcj Drugiego Dozorcy, po

czym wybrano go na Wielebnego

Mistrza. Wkrótce potem, w 1782 r.

loa zakoczyła swoje istnienie. Przy-

czyn tego nie znamy, moemy jednak

postawi kilka znaków zapytania. Otó

w roku 1781 Sołtyk niefortunnie, jak

si okazało, wprowadził do loy swe-

go nauczyciela jzyka angielskiego,

profesora Akademii Krakowskiej

Abrahama Jakuba Pentzla. Był to

człowiek niezwykle utalentowany

(znał 10 jzyków), niestety z duymi

„kwalikacjami” na midzynarodo-

wego awanturnika i... pleciug. By

moe to włanie jego długi jzyk, spo-

wodowany naduywaniem alkoholu

spowodował, e do krakowskiego bi-

skupa Kajetana Sołtyka, u którego

na dworze (dziki staraniom swego

ucznia Stanisława) mieszkał, doszły

plotki, i jest ukochany bratanek bi-

skupa „deist i bigamist”. Jak podaje

Polski Słownik Biograczny, „na sku-

tek tych pomówie Sołtyk, zagroony

gniewem biskupa i wydziedziczeniem,

ukrywał si jaki czas u ojców Ka-

pucynów w Krakowie, zdołał jednak

odzyska łaski stryja i pozycj ulubio-

nego bratanka”. Czas ukrywania si





W o l n o m u l a r z P o l s k i z i m a 2 0 1 5 / 1 6 • n u m e r 6 5

B r a c i a i c z a s y

u Kapucynów zbiega si z upadkiem

loy Pod Trzema Hełmami. Czy to

zwykła zbieno, przypadek? Tego

ju raczej nie dowiemy si...

o podłe cechy charakteru Pent-

zla znajduj odzwierciedlenie

w korespondencji kolejnej loy kra-

kowskiej Przesąd Zwyciężony, do

której chciał si aliowa w 1787r.

Józef Konstanty Bogusławski, pijar

(póniejszy kanonik katedry wile-

skiej), mówca loy Świątynia Izis

pisał w jednym z listów, e „gdyby

brat Pentzel został afiljowany do

loy, dla złego serca swego wicej by

mógł przynie umartwienia braciom,

zdradzajc wite ich prace”. Cytuj

ten list za wspomnianym wczeniej

Małachowskim-Łempickim i jego pra-

cy o loach krakowskich. Łempicki

nigdy nie na trał na aden lad tych

publikacji. „W kadym razie w historii

wolnomularstwa polskiego, Pentzel

był pierwszym, który zdradził tajem-

nice zakonu” – podkrelił.

d tego czasu Sołtyk w wolno-

mularstwie krakowskim ju nie

udzielał si, widzimy go za to w spisach

wolnych mularzy warszawskiego war-

sztatu Cnotliwy Sarmata. Załoona

przez Alojzego Fryderyka von Brühla

11 stycznia 1767 r., powołana została

jako loa pracujca w rycie staroszko-

ckim. Dwa lata póniej ogłoszono j

Lo Wielk, a jej Wielkim Mistrzem

został August Fryderyk Moszyński.

Pracowała w jzykach polskim i nie-

mieckim. Loa ta utworzyła kobiec

placówk adopcyjn (czyli lo nie-

samodzieln, zwizan integralnie

z msk). Po kilkunastu latach nosiła

ona nazw Wielka Loża Adopcyjna

pod Klimatem Warszawy, póniej

za Wielka Loża Dobroczynności na

Wielkim Wschodzie Warszawskim.

Loa ta była pierwsza kobiec lo

adopcyjn w naszej czci Europy.

W loy znajdujemy najznamienitsze

nazwiska ówczesnej polskiej arysto-

kracji: Poniatowskich, Potockich,

Lubomirskich, Sanguszków, Sapie-

hów, Rzewuskich. Zasiadały w niej

ony, siostry, matki oraz... przyja-

ciółki polskich masonów, cho nie

tylko. Włanie w tej loy zostały po

raz pierwszy zrównane z arystokrat-

kami reprezentantki stanu trzeciego,

ony warszawskich bankierów: znana

francuska elegantka Filipina Maria

z domu Vallentin, małonka Piotra

Teppera czy Klemensa Berneaux

z domu Chapiseaux de la Grande

oraz Janowa Chaudoir.

oe adopcyjne funkcjonowały

z mniejszym lub wikszym powo-

dzeniem take w Ksistwie Warszaw-

skim – Loża Eden. Naleała take do

niej ona Stanisława Sołtyka Karolina

z Sapiehów (1760-1814). Warto tu

doda, e Czcigodn Mistrzyni loy

adopcyjnej Eden była jej rodzona sio-

stra, Anna z Sapiehów Sewerynowa

Potocka. Karolina prowadziła w War-

szawie wielki dom, skupiajcy niemal

cał elit intelektualn. Jak czytamy

w Polskim Słowniku Biogracznym:

„Sołtyk «gocinny, wesoły, artobli-

wy, czstokro ucinkowy, przy tym

pełen nauki i obznajomiony z obcymi

krajami» – wraz ze swoj ruchliw

i popularn w towarzystwie on [Ka-

rolin] uczestniczyli aktywnie w yciu

kulturalnym stolicy, a ich dom kon-

kurujcy z pałacem «Pod Blach»,

stał si na przełomie XVIII i XIX w.

jednym z głównych jego ognisk.

oniec działalnoci patriotycz-

nej Sołtyka, po mierci Karoliny

w 1814r., to uczestnictwo (po aresz-

towaniu Waleriana Łukasińskiego,

twórcy konspiracyjnego Wolnomu-

larstwa Narodowego) w Towarzystwie

Patriotycznym. Został w nim preze-

sem Komitetu Centralnego, uwaano

bowiem, e tylko on mógł nada mu

„konieczn powag”. Za t działalno

był jaki czas wiziony. Pod koniec

ycia, chory, zamieszkał pod opiek

córki. Zmarł tam – w domu ela-

zowskiego na Nowym wiecie – 4

czerwca 1833; pochowany został 2

lipca w grobie rodzinnym w kociele

w Chlewiskach.

na koniec tego wtku ciekawostka:

jak wspomniałam, Stanisław hr. Soł-

tyk był ukochanym synowcem, czyli

bratankiem biskupa krakowskiego

Kajetana Sołtyka. Stryj biskup tra-

gicznie skoczył ywot biskupi, zacho-

rował psychicznie (znamy dzisiejsze

rozpoznanie: drczyła go cyklofrenia

maniakalno-depresyjna), został z bi-

skupstwa krakowskiego zdjty i pod

kuratel mieszkał w Kielcach w rezy-

dencji biskupów krakowskich a do

swej mierci 30 lipca 1788 r. Niespeł-

na rok póniej, 27 lipca 1789 r. Sejm

Wielki uchwalił ustaw, na mocy której

kieleckie dobra biskupów krakowskich

zostały za odszkodowaniem przejte

przez administracj królewsk. Tak oto

zaczł si dla „Klerykowa”, jak miasto

nazwał Stefan Żeromski, czas wiecki.

est w Kielcach jeszcze jedna pa-

mitka po nieszczsnym biskupie

Kajetanie Sołtyku – Kawiarnia Sołtyki.

Mieszczca si przez wiele lat przy

kieleckim rynku (dzi przeniesiona)

kawiarnia, któr odwiedzałam z lubo-

ci jako młoda panienka, uczennica

Pastwowego Liceum Sztuk Plastycz-

nych (1970-1975), była wybudowana

przez biskupiego kucharza, Macieja

Gilbę w 1767 r., który to kucharz

karmił wspaniale i biskupa, i jego sy-

nowca masona Stanisława, i jego on

masonk Karolin. #



P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e W s k i e j

40 d u c H i M a t e r i a

Zadania podjł si przyjaciel i doradca króla Stani-

sława Augusta Poniatowskiego – August Fryderyk

Moszyski (1731-1786) – alchemik, róokrzyo-

wiec i wolnomularz, od 1769 roku Wielki Mistrz loy Cnot-

liwy Sarmata i zwierzchnik, mianowany przez Wielk Lo

Anglii, całego polskiego i litewskiego wolnomularstwa. Za

jego spraw pojawił si Essey sur le Jardinage Anglois, czyli

Rozprawa o ogrodnictwie angielskim – w Polsce, pierwszy

podrcznik sztuki ogrodniczej. Ksieczka, spisana rcznie

przez autora sepi na czerpanym papierze i oprawiona

w skór, podarowana została królowi z okazji jego urodzin

17 stycznia 1774 roku. Dzieło składa si z Rozprawy ogólnej,

Teorii ogrodnictwa angielskiego z podziałem na dwadzieścia

tematów oraz Aneksów dopełnionych rycinami przedsta-

wiajcymi 116 proponowanych przez autora elementów,

z pomoc których mona skomponowa pikny pejzaowy

park. W oryginalnym egzemplarzu nie zachowały si jednak

ryciny, a szkoda, bo wykonał je, o czym zawiadamia stosow-

ny przypis autora w tekcie, sam Szymon Bogumił Zug,

przyjaciel Moszyskiego i brat z loy Cnotliwy Sarmata.

Zug w nastpnych latach wcielił w ycie to wszystko, co

spisał i zaproponował Moszyski w swoim podrczniku,

kładc w ten sposób pitno artystycznego smaku nie tylko

na architektoniczny obraz Warszawy lat 70. XVIII wieku,

równie na jej ogrody. Dopiero na podstawie zachowa-

nych innych jego rysunków i projektów moemy sdzi

o ilustracjach umieszczonych w Rozprawie.

Moszyski radzi we wstpie czytelnikowi „obdarzonemu

smakiem”:

By zrobił […] wedle swego upodobania aleję, fermę, Park

czy ogród, które miałyby wygląd taki, jakby uczynione były

przez naturę. W okolicy jednak pozbawionej tej różnorod-

ności, nawet największy geniusz, gdyby chciał upiększyć

miejsce, z pewnością nie zdoła tak ukryć swej sztuki, iżby

się ona widzieć nie dawała. Łatwo jest tworzyć piękno

w okolicy, którą natura obdarowała pięknymi widokami, tym

bogactwem, jakie przynosi krajobraz pomiędzy zboczami

Pagórków, Jeziorami, łąkami, lasami, starymi Murami,

wielkimi drogami, rzekami, polami uprawnymi i innymi;

to jest już gotowe dzieło, potrzebuje tylko człowieka.

A człowiek, według zalece, miał zachowywa si jak ar-

tysta: „Planuj tak, jakby malował” – te słowa Aleksandra

Pope’a, czyli czołowego ideologa parków wolnomularskich

– mona było znale w kadej z ksiek powiconych

nowemu ogrodnictwu. U Moszyskiego odnajdujemy

je take obok konkretnych propozycji powtarzajcych

angielsk „recept”: ogród powinien składa si z szeregu

scen, obrazów połczonych sieci nieregularnych cieek

wijcych si pomidzy nimi, które widziane pod rónymi

ktami i o rónych porach dnia maj wywoływa emocje oraz

kRól staś i Jego

WolnomUlaRskie

ogRody (ii)

d r a n n a M a r i a B a u e r















W o l n o m u l a r z P o l s k i z i m a 2 0 1 5 / 1 6 • n u m e r 6 5

d u c H i M a t e r i a

skojarzenia. Autor zachca do budowania pejzau poprzez

zastosowanie elementów pogodnych, melancholijnych,

zadziwiajcych, take do stosowania zasady kontrastu przy

budowie kolejnych krajobrazowych sekwencji i, o dziwo, do

stosowania symetrii (szczególnie wokół głównego domu).

To jedyny zreszt postulat, który odrónia podrcznik polski

od angielskich, albowiem na wyspach symetria i geometria

barokowego ogrodu była całkowicie potpiona (była to

forma zaproponowana przez władc absolutnego, a wic

przez demokratycznie nastawionych do ycia wolnomularzy,

sławicych wolno, nie do przyjcia).

Za twórc ogrodu nowego typu, który z powodzeniem

zajł miejsce barokowego, uwaa si Williama Kenta (1685-

1748), a jego pierwsz realizacj, która zapocztkowała styl

we wzorcowy sposób, był ogród lorda Cobhama w Stowe,

w południowo-zachodniej Anglii. To tam ten uzdolnio-

ny malarz, architekt i dekorator, wietny rysownik, pod

wpływem ideologii pochodzcej z twórczoci Aleksandra

Pope’a (1688-1744) zaczerpnł pomysł tworzenia obra-

zów wewntrz parku, obrazów symbolicznych. To jemu

przypisuje si stwierdzenie, e „ogrodnictwo to nic innego

jak malarstwo pejzaowe”. Tak powstał park krajobrazo-

wy, z pocztku zwany „angielskim” (do mierci Kenta, tj.

do r. 1748). Po nim prym w komponowaniu ogrodów

przejł Lancelot Catability Brown (1716-1783), zwany

przez rodaków „najwikszym angielskim ogrodnikiem”;

w czasach jego działalnoci pojawia si termin „parku

krajobrazowego”. W latach 70. XVIII wieku, w momencie

kiedy moda na now organizacj przestrzeni pojawia si

i rozwija na terenie pastw europejskich wraz z upowszech-

nianiem si ló, we Francji, znów pod wpływem idei czysto

poetyckich wyjtych z utworów Jana Jakuba Rousseau

lub Jakuba Delille’a – pojawia si „park sentymentalny”.

Epoka romantyzmu skorzystała z dowiadcze poprzed-

nich pokole, ale pozostawiajc w parkach rónorodno

nastrojów, usunła z nich wtki edukacyjne.

ścieŻka inicJacyJna

Rozprawa Moszyskiego zawarła wszystkie elementy

obecne w innych podrcznikach i powieliła wrcz rysujcy

si w nich schemat. Jest tu podana wskazówka o wyborze

miejsca pod ogród, krytyka symetrii i geometrycznych

ogrodów (w jego przypadku nader skromna), dalej po-

dane s przykłady właciwych ogrodów godnych miana

wzoru (czsto w tym miejscu pojawiaj si odwołania do

Stowe, Kenta i Pope’a oraz do ogrodów chiskich, którymi

fascynowali si Anglicy).

Moszyski proponuje tworzenie parkowych „obrazów”

z uyciem elementów tzw. małej architektury – wity,

pawilonów, sztucznych grot, kaskad, mostków, akweduk-

tów, folwarków, chatek drewnianych, monopterów, pasiek,

ołtarzy, obelisków, monumentów. Dla wolnomularzy

wyrastały one z symboliki loowej i dawały, postawione

w przestrzeni parku, wyraziste skojarzenia, na przykład:

1) kada witynia to loa, powołana została do tego, aby

dy do odtworzenia kształtu doskonałej wityni, czyli

jerozolimskiej (Salomona);

2) egipski snks, obelisk („igła Kleopatry”) lub piramida

kojarzy si miały z misteriami, z kultem Ozyrysa i Izydy,

a wic z czci rytuału wewntrzloowego;

3) grota to miejsce, w którym, według legendy, ukryli si

trzej zabójcy budowniczego wityni Salomona, Hirama,

ale te miejsce (jak w alchemii) powicone samotnym

rozmylaniom, lozoi i pracy nad doskonaleniem si

(symbolizowane w loy przez Izb Rozmyla), wystpuje

take jako obraz loy stopnia czwartego;

4) ruiny antyczne lub budowle „gotyckie” to przypomnienie

o historii, przeszłoci, od której naley si uczy mdroci,

take melancholijna zaduma nad przemijaniem, symbol

tajemnicy;

5) trzy kolumny z zaznaczonymi porzdkami: doryckim,

joskim i korynckim to symbole godnoci loowych:

Mistrza i dwóch Dozorców, oznaczaj te Sił, Mdro























P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e W s k i e j

42 d u c H i M a t e r i a

i Pikno, odnosz si te do kolumn Boaz i Jakin znajdu-

jcych si w stałym wyposaeniu kadej z ló;

6) monopter, rodzaj antycznej witynki na planie koła,

symbolizuje miejsce pracy wolnomularzy operatywnych

– lo operatywn. Mogła j obrazowa take budowla

drewniana lub stóg wsparty na czterech larach;

7) pasieka lub pojedynczy ul to znak wolnomularstwa bardzo

popularny w XVIII wieku, czsto stosowany w ikonogra-

i, take jako element dekoracji architektonicznej (np.

jako relief na fryzie zdobicym e Royal Circus Johna

Wooda w Bath);

8) naturalne kamienie pokryte inskrypcjami; w loy kamie

to stały element rytuału masoskiego, który oznacza

Ucznia gdy jest nieociosany, a Czeladnika, gdy został

skutkiem wytonej pracy ociosany;

9) kamienne pomniki powicone cnotom wolnomularskim

np. „Sławie” lub „Przyjani” – do tej przywizywano

bardzo du wag, była spoiwem „braterskiej wizi”,

stawiano te pomniki Minerwy, Wenery i Herkulesa,

które bywały w stałym wyposaeniu ló;

10) ołtarz to element przeniesiony do parku z rytuału i wol-

nomularskiej ikonograi; jest on stałym elementem

wyposaenia loy znajduje si te na fartuszkach maso-

skich (cz rytualnego stroju) w postaci haowanych,

rysowanych i malowanych przedstawie;

11) sztuczna wyspa na stawie lub jeziorze, z usypanym pa-

górkiem, a w nim widoczn grot, to popularny w XVIII

wieku symbol wolnomularstwa, jako alegoryczny atry-

but pojawia si take w malarstwie, np. na portrecie

króla Stanisława Augusta „z klepsydr” (1793r., autor

Marcello Bacciarelli);

12) akacja to drzewo, obok topoli, bardzo czsto stosowane

do przyozdobienia ogrodów, wie si z legend o zabi-

tym Hiramie, na jego grobie wyrosła akacja, wskazujc

braciom mularzom miejsce pochówku;

13) gaj reprezentuje wzniosło i wielko, a Moszyski pisze:

„Jeli za chce si powici zaktek Parku pamici wiel-

kich ludzi swego kraju albo Staroytnoci, jak to uczyniono

w Stowe, proponowałbym ustanowi Gaj wity”;

14) pola elizejskie, czyli dua trawiasta przestrze usiana

staroytnociami to przypomnienie mitu arkadyjskiego,

wysp szczliwych i greckich Pól Elizejskich. U Mo-

szyskiego przemienia si w Elizjum wielkich ludzi.

Oczywicie symboli jest wicej, a te ich wykładnia bardziej

skomplikowana, wymieniłam tylko najbardziej charakte-

rystyczne, które mona bez trudu odnale w osiemna-

stowiecznych parkach lub dostrzec na rycinach z epoki je

dokumentujcych. Obecno w ogrodzie czy parku wymie-

nionych budowli dla odwiedzajcego była w pierwszym

rzdzie rodzajem wiadomoci, e tu mieszkaj bd pracuj

wolnomularze. Jeli za odwiedzajcy był adeptem wieo

do loy przyjmowanym, mógł spodziewa si, e na terenie

parku odbdzie si jego inicjacja – e tu przebdzie drog

symboliczn, swoist ciek inicjacyjn rozpostart po-

midzy ywiołami, a przechodzc pomylnie „prób ognia”

i „prób wody”, dotrze do celu podróy, to jest do wityni,

miejsca wszelkiej mdroci. Gdy za jego wtajemniczenie

było rzecz dokonan, mógł przebywa w ogrodzie, oddajc

si lozocznej zadumie, rozlicznym studiom lub pracom

wolnomularskim tu majcym miejsce. Z takiego odczytania

znacze wywodzi si te okrelenie ogrodów – lozoczne.

Inicjacyjna cieka w Arkadii wiodła od wejcia (tzw. Słu-

py Itara) przez Chatk Baucydy i Filemona, Łuk, wityni

Diany, Przybytek Arcykapłana, Akwedukt, Chat przy Ka-

skadzie, Namiot Rycerza, Ołtarze na Wyspie Oar (póniej

zwana Wysp Uczu), Grobowiec na Wyspie Topolowej,

Bram Czasu, Wejcie na Pola Elizejskie, Pola Elizejskie,

i dalej Dom Murgrabiego, Domek Gotycki, Grot Sybilli,

przez Zaktek Melancholii i Grobowiec Złudze, a do

miejsca, gdzie „przez Cyrk wychodzi si z Arkadii” – jak

koczy swój opis H. Radziwiłłowa. Podobny program

odnajdziemy na terenie ogrodu warklaskiego Michacha

Borcha, w warszawskich Łazienkach króla Stanisława

Augusta Poniatowskiego, w Jabłonnej prymasa Michała

Jerzego Poniatowskiego czy w Młynowie, siedzibie rodu

Chodkiewiczów. #

























W o l n o m u l a r z P o l s k i z i m a 2 0 1 5 / 1 6 • n u m e r 6 5

s e k r e t y w a r s z t a t u

































1877 roku Eugenia pod

Ukoronowanym Lwem

witowała swoje stulecie.

Na uroczysto przybyło wielu braci

z Londynu, Królewca, Berlina oraz

licznych pomorskich miast. Mistrzem

Katedry zostaje Johann Georg Few-

son. Pocztkowo lekarz wojskowy,

uhonorowany elaznym Krzyem

za zasługi wojenne. Swoj funkcj

Mistrza Katedry pełni prawie nie-

przerwanie do roku 1894 z wyjtkiem

okresu 1883-1884, kiedy to funkcj

t pełnił doktor medycyny Karl Frie-

drich Bach. Dziki jego staraniom

w loy panowała wspaniała atmosfera.

Zacieniły si stosunki z innymi gda-

skimi warsztatami: Pod Czerwonym

sz... l... eUgenia

pod UkoRonoWanym

lWem (ii)

k a c p e r k u B i a k

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e W s k i e j

44 s e k r e t y w a r s z t a t u

Krzyżem i Jedność. Przyja Fewso-

na z mistrzami tych ló przyczyniła

si organizowania osobnych spotka

w budynku przy Długim Targu 16.

Rozmowy Fewsona, Czwaliny i von

Flotowa dały impuls do zapocztko-

wania zwizku ló z obszarów Prus

Zachodnich. W połowie wrzenia

1882 roku w Eugenii odbyła si dwu-

dniowa konferencja Stowarzyszenia

Wolnomularzy Niemieckich.

roku 1887 ukoczono roz-

budow willi na ulicy Nowe

Ogrody, włcznie z sal przeznaczon

na wystawne przyjcia (patrz fot.).

Dziki specjalnym statutom na nie-

które z nich, tzw. białe prace mogły

przychodzi osoby postronne, ale

musiały przestrzega cile narzu-

conych zasad. W nastpnym roku

miała miejsce huczna i symboliczna

rocznica 150. urodzin wstpienia

króla pruskiego Fryderyka II Hohen-

zollerna w szeregi wolnomularzy. Pod

koniec marca 1879 r. w siedzibie loy

wybuchł poar. Braciom udało si

szybko odbudowa zniszczon cze

spalonego budynku, a póniej uko-

czy przeniesion wyej wityni.

Kontynuacja prac loowych przebie-

ga ju w komfortowych warunkach.

Za spraw Ernsta Waldemara Oa,

nauczyciela z Królewskiej Szkoły

Sztuk Piknych i Rzemiosła Arty-

stycznego oraz architekta miejskiego,

w tym pierwszego Namiestnika Loy,

zaproszono kobiety na uroczystoci

sylwestrowe Eugenii. Była to nagroda

dla córek i on braci za ich pomoc we

wczeniejszym przystrojeniu wi-

tyni. W 1890 roku bracia wituj

150.rocznic załoenia Loy-Matki.

Na uroczysto t brat Mahlau przy-

gotował okolicznociowe przemówie-

nie o samej Loy-Matce i dziejach

wolnomularstwa. Całokształt pracy

wolnomularskiej Mistrza Johanna

Georga Fewsona zostaje doceniony.

Bracia nadaj mu tytuł Mistrza Hono-

rowego Loy-Matki z Berlina, a take

loy Eugenii, loy Jedno, loy Pod

Czerwonym Krzyem, a take kilku

innych z Pomorza. W roku 1892 po-

wstaje Zachodnioprusko-Pomorski

Związek Lóż Wolnomularskich,

który organizuj gdaskie spotka-

nia w siedzibie Eugenii. Omawiano

na nich sytuacje poszczególnych

ló, szukano rozwiza rozmaitych

problemów. Planowano wspólnie

przedsiwzicia. Szukano take no-

wych inspiracji.

o mierci Fewsona nowym Mi-

strzem Katedry zostaje inynier

Paul Hermann Steimmig, współwła-

ciciel odlewni oraz fabryki maszyn

i papieru Carl Steimmig Co. Maschi-

nen-Bauanstalt. Przed swym wyborem

pełnił w loy funkcje Mówcy i Drugie-

go Namiestnika. Póniej został zasłu-

onym Mistrzem Honorowym kilku

ló. W czasie jego przewodnictwa loa

witowała setn rocznic edyktu Fry-

deryka Wilhelma III (1898), a rok

póniej stulecie włczenia do Loy-

Matki. Po przeprowadzce do Sopotu

Steimmig doprowadza do utworzenia

loy Pod Gwiazdą Wschodu i zostaje

nieco póniej jej Namiestnikiem. Na-

tomiast na kolejnego Mistrza Katedry

Eugenii bracia wybieraj na krótko

nauczyciela piewu Ernsta Hansa

Mahlau (wczeniejszy Mówca oraz

Pierwszy i Drugi Namiestnik Kate-

dry). Dziki kwerendzie i zebraniu

dawnych archiwów loy, w tym mate-

riałów Kusa, włcznie z jego ksik,

Mahlau napisał od podstaw kronik

Eugenii.

o kadencji Mahlaua urzd Mistrza

Katedry piastuje doktor lozoi

Karl Heinrich Löbner. W 1906 roku

powstaje scentralizowany Związek

Mistrzów Katedry z Prus Zachod-

nich i Wschodnich. Wszelkie działania

zwizku ló zostaj jednak wstrzyma-

ne po wybuchu działa wojennych.

Podczas I wojny wiatowej budynek

loy zaczł słuy jako tymczasowy

szpital, zarzdzał nim lekarz naczelny

Lohsse. Ponadto leczył tu Mistrz Kate-

dry Łańcuch nad Wisłą dr Abraham.

Spotkania braci staj si coraz rzadsze

i odbywaj si w rónych, ju poza-

loowych miejscach. Ponadto wielu

braci zostaje powołanych do wojska.

Kolejni zajmuj si pracami pomocni-

czymi w lazarecie wojskowym razem

z własnymi córkami oraz onami.

a przerwa w regularnych pracach

loy trwa do pocztków roku

1920. Na pocztku lipca tego roku

bracia Eugenii zaczynaj ponownie

spotyka si w swojej dawnej siedzibie.

O kolejnym Mistrzu Katedry mamy

informacj dopiero z roku 1922. Zo-

staje nim tajny radca prawny Max

Vogel. W roku 1925 po rozmowach

z Lo-Matk zostaje ostatecznie

i ocjalnie okrelony rok utworze-

nia Eugenii (wczeniej wymieniano

róne daty). I tak za ocjaln uznano

moment utworzenia loy Pod Trzema

Pionami, z której niejako powstała

póniej Eugenia. Rok póniej, pod

koniec maja 1926 roku obchodzone

jest 175-lecie powołania Eugenii, na

którym Max Vogel Mistrz Katedry

zaznajamia goci z histori loy. Prze-

mawiaj równie znamienici gocie

z Loy-Matki Pod Trzema Globa-

mi. Ponadto kilku braci otrzymuje

zaszczytne tytuły Członków Hono-

rowych. Gra i piewa chór Eugenii.

Bracia wspominali, e uroczystoci

były bardzo udane i podniosłe. Vogel

pełni swoj funkcj do 1933 roku.

Jeszcze tego samego roku zmienia go

Kurl Schleissing, z zawodu inynier.

hmury zaczynaj si zbiera na

politycznym rmanencie Nie-

miec. Włanie w tym roku do pełni

władzy dochodzi Adolf Hitler, który

zostaje kanclerzem Rzeszy. Hitlerowcy

uwaali, e wolnomularze stanowi

cze jednego wielkiego midzyna-

rodowego spisku i e naley całko-

wicie zakaza ich działalnoci. Ta-

kie podejcie wynikało tak z obawy

hitlerowców przed rozbudowanymi

i starymi strukturami masonerii, jak

i wolnociowej i równociowej ideo-

logii wolnomularstwa, nawet w wy-

daniu „pruskim”, zatem tradycyjnym

i bardzo konserwatywnym. Sdzono

te, e dyskretne stowarzyszenia mog

w przyszłoci przeszkodzi w realiza-

cji tajnych planów Rzeszy. Narzuco-

no zatem ustawy, które zakazywały

funkcjonowania struktur innych ni

W o l n o m u l a r z P o l s k i z i m a 2 0 1 5 / 1 6 • n u m e r 6 5

s e k r e t y w a r s z t a t u

S P I S D A W N Y C H L Ó Ż I O R G A N I Z A C J I

P A R A M A S O Ń S K I C H W G D A Ń S K U

POD ŻUWIEM ZUM KNISCH

PWDA ZUR WAHRHEIT

MATEUSZ WARTOWNIK WSCHODU MAHAEUS ZUM WACHT IM OSTEN

MOCNY ZAMEK NA WSCHODZIE FESTE BURG IM OSTEN

POD CZERWONYM KRZYŻEM ZUM ROTHEN KREUZ

KOPERNIK COPERNIK

JEDNOŚĆ ZUR EINIGHEIT

ZGODA EINTCHT

POD TRZEMA PIMIDAMI ZU DEN DREI PIMIDEN

POD TRZEMA KOLUMNAMI ZU DEN DREI SÄULEN

POD ZWYCIĘSKIM ŚWIATŁEM ZUM SIEGENDEN LICHT

W PANU NADZIEJA IN DOMINO SPES

ŁAŃCUCH NAD WISŁĄ ZUR KEE AN DER WEICHSEL

EUGENIA POD UKORONOWANYM LWEM EUGENIA ZUM GEKRÖNTEN LÖWEN

POD TRZEMA GWIAZDAMI ZUM DREI STERNEN

POD TRZEMA PIONAMI ZU DEN DREI BLEIWAGEN

BÓZ VISTULA NR 1 VISTULA NO 1

POD SREBRNYM LICHTARZEM ZUM SILBERNEN LEUCHTER

GEDANIA NR 1 GEDANIA LOGE NR.1 DER FREIEN STADT DANZIG

GEDANIA NR 3 GEDANIA LOGE NR.3 DER PROVINZ WESTPRUSSEN

BORUSSIA BORUSSIA = LOGE XXXXI NO 491

SZLAFIA SCHLAFFIA GEDANIA E.V

CONCORDIA POD TRZEMA KOŁAMI CONCORDIA ZU DEN DREI RINGEN

HUMANITAS (CZŁOWIECZEŃSTWO) HUMANITAS

RESURSA NA FISCHERTOR RESSOURCE AM FISCHERTOR

PRZYJACIELSKI ZWIĄZEK GDAŃSKI 1810 ZUM FREUNDLICHEN VEREIN ZU DANZIG 1810

RESURSA ZGODA RESSOURCE EINIGKEIT

RESURSA KLUB OBYWATELSKI RESSOURCE BÜRGER-VEREIN

hitlerowskie lub niedziałajcych dla

nich. W skrócie wszystko, co nie hit-

lerowskie, było uznawane za wrogie,

szkodliwe, obce i złe.

Wielkie Loe z Berlina w obawie

przed przeladowaniami zostały

zmuszone wyrzec si swojej historii,

obrzdowoci, a take zerwa kontak-

ty z innymi loami. Robi to ocjal-

nie, składajc stosowne dokumenty

w jednym z niemieckich ministerstw.

W rzeczywistoci zabieg ten ma by

wybiegiem i pozwoli im dalej funk-

cjonowa w nowej i skomplikowanej

rzeczywistoci Rzeszy. Od tej pory

Loa-Matka nie jest ju lo Pod Trze-

ma Globami, lecz przybiera nazw:

Narodowy Zakon Chrześcijański

Fryderyka Wielkiego. W latach trzy-

dziestych sdzono, i całkowite pod-

porzdkowanie si nowym władzom

hitlerowskim uchroni wolnomularzy

przed przeladowaniem. Na nic si

to jednak nie zdało, wikszo ló ze

wzgldu na przeladowania (odłoone

w czasie) lub z powodu obaw przed

nimi, sama zaczła si rozwizywa.

W 1935 roku w Eugenii było jeszcze

nieco ponad pidziesiciu braci, lecz

stało si jasne, e dalsze funkcjonowa-

nie loy wisi na włosku. Jeszcze w roku

1935 Kurl Schleissing Mistrz Katedy

postanowił zadba o materiały loy. Do-

kumenty i ksigozbiór zostały umiesz-

czone kolejno w archiwum i Bibliotece

Miejskiej. Nieliczni bracia spotykali si

jeszcze pod przykrywk spółki handlu

nieruchomociami lub jako Stowa-

rzyszenie Stałych Stołowników. Ich

ostatni kryjówk były wynajte pokoje

na ulicy Piwnej. Kiedy Tajna Policja

Pastwowa („Geheime Staatspolizei”)

zaczła wszy wokół braci i samego

Mistrza Katedry Schleissinga, bracia

ostatecznie zaniechali dalszych spot-

ka. Długa i pikna historia gdaskiej

loy dobiegła koca. #

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e W s k i e j

46 w n a s t ę p n y M n u M e r z e

gaJa aeteRna RUsza

W dalszĄ dRogę

WolnomUlaRstWo

konseRWatyWne,

tRadycyJne, liBeRalne

czy geneRał

WładysłaW sikoRski

Był WolnomUlaRzem?

arszawska loa kobieca Gaja Aeterna na uroczystym posiedzeniu

28 listopada 2015 roku obchodziła swoje 5-lecie. Pi wieczek

na urodzinowym torcie zdmuchnły: pierwsza Czcigodna Mistrzyni

Małgorzata M., obecna Czcigodna Mistrzyni Klara L. i siostra Pierw-

sza Dozorujca Sonia L. Dopisali gocie, na czele z nowym Wielkim

Mistrzem Wielkiego Wschodu Polski bratem Filipem. Na Wschodzie

zasiedli take: Czcigodna Mistrzyni loy Prometea, a take Czcigodni

Mistrzowie ló Galileusz oraz Cezary Leżeński z WWP. Kolumny

zdobili siostry i bracia z Atanora, Witelona i przedstawiciel loy Jan

Henryk Dąbrowski, z Wielkiej Loy Kultur i Duchowoci. Siostra

Sekretarz odczytała listy gratulacyjne z Polski i Francji. W kwietniu

2016 roku, w Dzie Ziemi, Gaja bdzie witowa swoje imieniny. #

zsto polscy wolnomularze lub wolnomularki operuj pojciem „re-

gularno”, mylc je z „uznaniem przez Londyn”. Stosuj take epitety

odnoszce si do wolnomularstwa takie jak: „liberalne”, „konserwatywne”

lub „tradycyjne”, wic je wyłcznie z kwesti inicjacji kobiet. Osobicie

nie chciałbym by nazywanym wolnomularzem liberalnym tylko i wyłcznie

dlatego, e nie widz powodów, by nadal dyskutowa nad moliwoci inicjacji

kobiet. Ona po prostu jest faktem! W dodatku była praktykowana na prze-

strzeni wieków od samego pocztku, co najwyej z krótszymi lub dłuszymi

przerwami. W tej desce poka, e istniała ona równie w zamyle autorów

i autorek najstarszych Dawnych Powinności.

BR... DAWID STEINKELLER

prawa przynalenoci loowej generała Władysława Sikorskiego

nie jest do dzisiaj jednoznacznie rozstrzygnita. W relacjach, wspo-

mnieniach, a take na łamach przedwojennej prasy opinie w tej kwestii

s podzielone. Wybitny badacz masonerii Ludwik Hass nie umiecił

Władysława Sikorskiego w swoim „Słowniku wolnomularzy”. Zabawn

sytuacj opisał Stanisław Strumph-Wojtkiewicz w ksice pt. Gwiaz-

da Władysława Sikorskiego (1946). Gdy autor usłyszał oskarenia, e

generał jest masonem, ten miał powiedzie: „Przecież Sikorski co dzień

odmawia różaniec! Narodowiec odpowiedział: to jakiś masoński różaniec,

nie nasz katolicki!”. JAN SZOSTAK