Dialog – tak, ekskomunika

i antyklerykalizm – nie! ............... s. 3

Krzyż i cyrkiel w dialogu ............. s. 6

Wolnomularstwo, „nieślubne

dziecko” protestantyzmu ........... s. 13

Paryska wystawa 230 lat

tradycji Wielkiego Wschodu

w Polsce ........................................... s. 15

Katedra w Chartres .....................s. 22

Braterstwo wolnomularzy,

utopia czy rzeczywistość? ..........s. 25

Braterstwo

ratunkiem dla świata ...................s. 30

25 lat Sz... L... Wolność

Przywrócona, kilka

reeksji rocznicowych ................ s. 32

Z notatnika wolnomularza

operatywnego ...............................s. 37

Czapscy herbu Leliwa

w kręgach wolnomularskich .....s. 39

GŁOWA, czyli kryminał

z masonami w tle .........................s. 43

Pamięci

Piotra Cegielskiego

i Krzysztofa Załęskiego ....s. 44–45

Lato 2016

cena: 20 zł

(w tym 5% VAT)

ISSN 1231-0115

W O L N O M U L A R Z P O L S K I L A T O 2 0 1 6 • N U M E R 6 7

T E M P L U M I K O Ś C I Ó Ł

anim omówi ten wany artykuł, przypomn, kim jest

jego autor. Sigam do najpopularniejszej na wiecie

encyklopedii, czyli Wikipedii. Oto najistotniejsze

moim zdaniem informacje o kardynale. Mamy tu take

„lad” polski. Gianfranco Ravasi ma dzi 74 lata (ur. 18 pa-

dziernika 1942 roku w Merate) – jest włoskim duchownym

katolickim (wicenia kapłaskie w 1966 roku), biblist,

wybitnym znawc jzyka hebrajskiego, wysokim urzdni-

kiem Kurii Rzymskiej, wreszcie kardynałem. Był prefektem

Biblioteki-Pinakoteki Ambrozjaskiej i wykładowc teologii

biblijnej na Wydziale Teologicznym Północnych Włoch.

Od 1995 roku jest członkiem Papieskiej Komisji Biblijnej.

3 wrzenia 2007 roku papie Benedykt XVI powołał go

na przewodniczcego Papieskiej Rady Kultury, która co

roku honoruje artystów Medalem Per Artem Ad Deum, oraz

komisji ds. Dziedzictwa Kulturowego Kocioła i Komisji ds.

Archeologii. Sakr biskupi przyjł w 2007 roku, a 3 lata

póniej został kardynałem (wraz z polskim kard. Kazimie-

rzem Nyczem). Brał udział w konklawe 2013 roku, które

wybrało papiea Franciszka. Znany jest jako popularyzator

Biblii (od 2007 roku co tydzie publikuje artykuły biblijne

w „Przewodniku Katolickim”). Prowadzi programy w tele-

wizji, pisze w prasie. Dwukrotnie osobicie wrczał Medal

Per Artem Ad Deum podczas Midzynarodowej Wystawy

Budownictwa i Wyposaenia Kociołów Sztuki Sakralnej

i Dewocjonaliów Sacroexpo w Targach Kielce: w 2009 roku

Wojciechowi Kilarowi, a w 2012 – Ennio Morricone.

W tym samym roku, 28 wrzenia, otrzymał doktorat honoris

causa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

DRODZY BRACIA MASONI

racam do wspomnianego na pocztku artykułu, do

„Drogich braci masonów”. Gianfranco Ravasi, po

zarysowaniu skomplikowanych wzajemnych stosunków

w historii – silny antyklerykalizm z jednej i ekskomuniki

z drugiej strony – przywołuje dokumenty episkopatów

Niemiec i Filipin oraz podkrela: „S to znaczce teksty,

które dotycz teoretycznych i praktycznych przyczyn nie-

zgodnoci midzy masoneri i katolicyzmem: koncepcji

prawdy, religii, Boga, człowieka i wiata, duchowoci, etyki,

rytuałów, tolerancji”. Wszystko to jednak, jego zdaniem,

„nie przeszkadza w dialogu, jak wyranie stwierdzono

w dokumencie niemieckich biskupów, wymieniajcym

okrelone obszary do dyskusji, takie jak:

DIALOG – TAK

EKSKOMUNIKA

I ANTYKLERYKALIZM – NIE!

S ... M I R O S Ł A W A D O Ł Ę G O W S K A - W Y S O C K A











P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

4T E M P L U M I K O Ś C I Ó Ł

• wymiar wspólnotowy,

• dzieła miłosierdzia,

• walka z materializmem,

• ludzka godno i

• znajomo drugiego [człowieka]”.

Na zakoczenie kardynał Ravasi zwraca si do stanow-

czo do katolickich „jastrzbi”: „Musimy si wznie ponad

stanowiska pewnych krgów katolickich integrystów, które

– chcc uderzy w niektórych, niedarzonych sympati,

przedstawicieli m.in. hierarchii kocielnej – sigały po

apodyktyczne oskarenia o przynaleno do masonerii”.

W podsumowaniu stwierdza, nawizujc po raz kolejny

do stanowiska biskupów niemieckich, e oba podmioty

powinny wyj „poza wzajemn wrogo, obelgi i uprze-

dzenia, poniewa w porównaniu z minionymi wiekami

ton i sposób manifestowania naszych rónic si polepszył

i zmienił, nawet jeli rónice te dalej istniej w sposób

wyranie okrelony”.

Cytuj za tłumaczeniem artykułu dokonanym przez

niepodpisanych autorów, sygnowanych „malk, mat”. Tekst

streszczajcy pogldy włoskiego kardynała został powtó-

rzony na kilku katolickich portalach w dniach od 18 do

19 lutego 2016 roku. Jest obiektywny, ale podsumowany

jednym, znamiennym słowem: „k u r i o z a l n y”.

FRONDA ATAKUJE

a osobisty komentarz zdobył si jedynie Tomasz

Terlikowski. Ten najbardziej wyrazisty publicysta

prawicowy opublikował na portalu Frondy komentarz do

artykułu kardynała Gianfranco Ravasiego. Przytaczam ten

felieton tylko z jednym, niewielkim skrótem: „Ten tekst nie

moe nie szokowa – pisze Terlikowski. – Przewodniczcy

Papieskiej Rady ds. Kultury kard. Gianfranco Ravasi pub-

likuje artykuł pod poraajcym tytułem: Drodzy Bracia

Masoni. Kiedy dialog z satanistami? Nie ma i nie moe

by wtpliwoci, e masoneria pozostaje głównym wrogiem

Kocioła. To jej liderzy od wieków podkopuj fundamenty

Europy, niszcz wiar i Kociół, a take stoj za masowymi

mordami katolików w Hiszpanii czy Meksyku (o mniejszych

przeladowaniach w Portugalii nie wspominajc). Papiee

od wieków jasno potpiaj uczestnictwo w masonerii

i uznaj je za powód do ekskomuniki. A jednak przewod-

niczcy Papieskiej Rady ds. Kultury w opublikowanym

ostatnio tekcie okrela masonów mianem drogich braci

i sugeruje, e konieczny jest z nimi dialog. […] I trudno

nie zada pytania, czy rzeczywicie teolog tej miary nie

ma wiadomoci, e rozumienie ludzkiej godnoci jest

skrajnie odmienne w masonerii i Kociele, a budowanie

wspólnoty masoskiej jest oparte na sprzeciwie wobec

najbardziej podstawowych wartoci i prawd wiary Ko-

cioła? Jak zatem dyskutowa.

Ale na tym tekst kardynała si nie koczy. On równie

sugeruje konieczno przezwyciania stanowiska ka-

tolickich integrystów, którzy szukaj masonów nawet

wród hierarchii (jak pokazuje tekst kardynała, wcale nie

jest to przesada), i szukanie dróg wyjcia poza wrogo,

uprzedzenia i zniewagi. Wszystko za dlatego, e poza tym,

co – zdaniem kardynała – róni masonów od katolików, nie

brak rzeczy, które ich zbliaj. Idc dalej drog wytoczon

przez kardynała, nie sposób nie zada pytania, kiedy kolejny

tekst wielkiego dialogisty, pod tytułem, drodzy bracia

satanici! W kocu, jeli głosiciele szatana z masonerii

mog by uznani za drogich braci, to dlaczego nie inni

czciciele złego? A zaprzestajc artów, trudno nie uzna

takich wypowiedzi za znak czasów Antychrysta i mocny

dowód na to, e swd szatana, przed którym przestrze-

gał bł. Paweł VI, nadal bardzo dobrze czu w niektórych

miejscach Watykanu”.

DZIEDZINIEC POGAN

ialog zaproponowany wolnomularzom przez kardy-

nała Ravasiego jest kolejnym nietuzinkowym przed-

siwziciem przewodniczcego Papieskiej Rady Kultury.

Wczeniejszy był tzw. Dziedziniec Pogan, zainicjowany

za pontykatu Benedykta XVI. W najwikszym skrócie

polega on na spotkaniu katolików z niewierzcymi i odpo-

wiadaniu na ich pytania dotyczce Boga i wiata. Nazwa

nawizuje do dziedzica pogan w wityni króla Salomona.

Najsłynniejsze spotkanie odbyło si 18 wrzenia 2012

roku w Sztokholmie. Jego gospodarzem była Królewska

Szwedzka Akademia Nauk, a głównym gociem kardynał

Gianfranco Ravasi (wczeniej było spotkanie w Paryu

w siedzibie UNESCO, a take w Asyu). Pierwszy polski

Dziedziniec odbył si w Krakowie z inicjatywy Archidiecezji

Krakowskiej, Uniwersytetu Jagielloskiego oraz Instytutu

Dialogu Midzykulturowego im. Jana Pawła II 20 czerwca

2012 roku na dziedzicu Uniwersytetu Jagielloskiego

(w debacie udział wzili: bp Grzegorz Ry, Ryszard Bugaj,

Mieczysław Gil, Aleksander Hall, Paweł Kowal, Ryszard

Terlecki, Jerzy Fedorowicz i Henryk Woniakowski).

MASONI NA DZIEDZIŃCU POGAN

onad trzy lata temu, w witecznym wydaniu „Polityki”

(17 grudnia 2013 r.) ukazał si wany i ciekawy artykuł

Adama Szostkiewicza pt. Dziedziniec Pogan. Autor wyja-

niał w nim, czym był ów dziedziniec w staroytnej wityni

Jerozolimskiej, która powstała za czasów króla Salomona,

zburzona została przez Babiloczyków, odbudowana po

powrocie ydów z niewoli babiloskiej, wspaniale rozbu-

dowana przez Heroda Wielkiego („Okrutnika” – tego od

rzezi niewinitek) i ostatecznie zburzona przez Rzymian

w 70 roku naszej ery. Szostkiewicz, piszc o inicjatywie

papiea Benedykta realizowanej przez kardynała Ravasiego,

wspomina czeskiego ks. Halika i samego papiea Fran-

ciszka: „Halik i papie maj to samo wspólne podstawowe

dowiadczenie: trzeba wyj do ludzi niewierzcych lub

małej wiary, nauczy si z nimi rozmawia ich jzykiem,

traktowa ich jak partnerów, a nie jak obiekty akcji misyjnej.

I liczy si z tym, e i tak pozostan przy swoim, a wielu

W O L N O M U L A R Z P O L S K I L A T O 2 0 1 6 • N U M E R 6 7

T E M P L U M I K O Ś C I Ó Ł

moe nawet czu si le z tym, e kto ich zaprasza na ja-

kie dziedzice pogan, gdy oni takiej potrzeby wcale nie

czuj. Takie rozumienie spotkania wiary z niewiar jest nie

do pogodzenia z pych i triumfalizmem Kocioła, ale te

z pych wojujcych przeciwników religii. Wymaga symbo-

licznego powrotu na podwórza jerozolimskiej wityni”.

Jako masonka dobrze czuj si w klimacie przedstawio-

nym przez Adama Szostkiewicza. Wszak w loach wolno-

mularskich ju od XVIII wieku spotykaj si jak równy

z równym przedstawiciele rónych religii, a w masonerii

liberalnej, od XIX wieku, take agnostycy i ludzie całkiem

niewierzcy, ateici. My take czujemy si wietnie na

„Dziedzicu pogan”, tym symbolicznym rzecz jasna. Wszak

najwaniejszym mitem konstytuujcym masoneri jest

opowie o mistrzu Hiramie, budowniczym teje wityni

(w Biblii jest brzownikiem, u nas – architektem). Wród

nas, wolnomularzy duch pracy, budowy symbolicznej

wityni dla Ludzkoci nie tylko cały czas jest obecny,

ale bez niego po prostu nie ma masonów i masonerii!

Moe spotkajmy si zatem razem na „Dziedzicu Pogan”.

I rozmawiajmy ze sob. Czas ku temu najwyszy.

JAK DIALOGOWAŁ

„WOLNOMULARZ POLSKI”

rzechodzc za na własne podwórko: od samego

pocztku, tj. od numeru sygnalnego w 1993 roku

zapowiedzielimy otwarcie na róne rodowiska wolno-

mularskie, podejcie „ekumeniczne” rzec mona. Dialog

masosko-katolicki zrobił si za jakby... sam. Ju w kwiet-

niu 1994 roku wymienilimy listy z ksidzem biskupem

Władysławem Miziołkiem (WP nr 2 i 3 z 1994 r.) w zwiz-

ku z nasz publikacj na temat genezy organizacji YMCA.

Ksidz biskup wyraził al, e nie mógł si spotka osobicie

z redaktorem naczelnym „Wolnomularza Polskiego”. „Na

pewno wiadomoci o wolnomularstwie polskim z samego

ródła byłyby dla mnie nie tylko ciekawe, ale i poyteczne”

– pisał. W kolejnym numerze zamiecilimy duy artykuł

red. nacz. naszego pisma Adama W. Wysockiego pt. Jezuici

i wolnomularze, czy porozumienie Kościoła z masonerią jest

możliwe? Po wielu, wielu latach, wiosn 2013 roku powtó-

rzylimy go na naszych łamach, a powód był niezwykle

wany – abdykacja papiea Benedykta XIV i wybór na

stolic piotrow Franciszka, papiea–jezuity. Postawi-

łam wówczas kilka pyta: „Czy nowy papie wprowadzi

Kociół katolicki w XXI wiek? Czy ponownie nawie

dialog ze wiatem na miar II Soboru Watykaskiego?

Czy wycignie rk do wszystkich ludzi dobrej woli, w tym

wolnomularzy? Odpowiedzi nie znam, mog tylko prosi:

spraw to, Wielki Architekcie Wszechwiata”.

Nie musz pisa, e gdy przeczytałam tłumaczenie arty-

kułu ksidza kardynała Gianfranco Ravasiego do „drogich

braci masonów”, zrobiło mi si ciepło na duszy. Wiem, e

dialog midzy nami bdzie długi i najeony trudnociami.

Wiem, e kłody pod nogi bd rzuca i katolicy – jastrz-

bie, i nasi nieprzejednani masoni – antyklerykałowie.

Nie wtpi jednak, e ten dialog bdzie trwał i kiedy

przyniesie owoce.

Mam te swój osobisty powód, by by gorc ordow-

niczk dialogu, spotka, rozmów: moja znajomo ze

wspaniałym człowiekiem, zmarłym we wrzeniu 2015 roku

ks. pallotynem Feliksem Folejewskim. Prowadzilimy

ze sob rozmowy przez wiele lat. On dawał wiadectwo

Boga i prawdziwej, bezwarunkowej miłoci bliniego,

ja wród wielu duchowych tematów opowiadałam Mu

o masonerii i moim w niej uczestnictwie. Wiem zatem, e

takie spotkania drugiego, innego człowieka, s nie tylko

moliwe, ale i niezbdne, aby nasz straszny nieraz wiat

stawał si przynajmniej troszk lepszy. Std duch mojej

publicystyki na łamach wznowionego wiosn 2012 roku

„Wolnomularza Polskiego”. W tym miejscu zacytuj tylko

fragment artykułu pt. Masoński humanizm ekumeniczny

(WP 64, jesie 2015): „Pytania zadawane yciu publicz-

nemu przez masonów maj najczciej sens lozoczny

i etyczny. Moim zdaniem w dzisiejszym wiecie, zdomi-

nowanym przez mylenie materialistyczne, konsumpcyjne

i nansowe, czas zakopa topory midzy ludmi chccymi

u podstaw ycia społeczestw widzie wartoci, czy to

humanistyczne, czy to wypływajce z inspiracji religijnych.

Lepsze jest bowiem ycie oparte na wartociach ducho-

wych ni ycie bez nich. Czas na ogólnoludzki Dekalog.

Czas na ogólnoludzki ruch ekumeniczny! I w tym ruchu

powinni czynnie uczestniczy wolnomularze wszystkich

rytów i obrzdków”.

S... Mirosława Dołęgowska-Wysocka

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

6T E M P L U M I K O Ś C I Ó Ł

o dwa najbardziej znane

i najczciej przywoływa-

ne dokumenty, ale po nich

nastpowały kolejne głosy Stolicy

Apostolskiej w tej sprawie. Na szcze-

góln uwag zasługuje pontykat Le-

ona XIII, w trakcie którego Stolica

Apostolska wydała co najmniej 226

(sic!) dokumentów poruszajcych

problem wolnomularstwa. O. Rosario

Francesco Esposito wskazywał: „Nie

przeprowadzono dotychczas cisłej

statystyki, ale próbujc wskaza obec-

nie najbardziej prawdopodobne liczby

moemy powiedzie, e cały corpus

anti-massonicum powinien liczy nie

mniej anieli 400-450 dokumentów”.

Ukoronowaniem wszystkich tych

posuni był promulgowany przez

Benedykta XV 27 maja 1917 roku

Codex Iuris Canonici, którego Kanon

2335 mówił, i „katolicy, wstpujcy

do sekty masoskiej wzgldnie do

jej podobnych stowarzysze, wal-

czcych z Kociołem i z legalnymi

władzami cywilnymi, popadaj tym

samym w ekskomunik, zarezerwo-

wan Stolicy Apostolskiej simpliciter

[z samego faktu]”. Tak wic relacja

Kocioła do wolnomularstwa ukazana

była tu dostatecznie wyranie.

* * *

okresie midzywojennym na

gruncie niemieckim doszło do

próby konstruktywnego dialogu mi-

dzy wolnomularzami a przedstawicie-

lami Kocioła. Osob, która si do tego

przyczyniła był jezuita o. Hermann

Gruber, który od 1925roku korespon-

dował z niemieckojzycznymi wolno-

mularzami. Pocztkowo był to prof.

Erich Bischof, a nastpnie drKurt

Reichl. Gruber starał si wspólnie

z nimi przeanalizowa naukowo wia-

topogldowe podstawy Kocioła i wol

nomularstwa w celu wskazania rónic,

ale te znalezienia punktów stycznych.

Podjta w 1925roku korespondencja

z wolnomularzami znalazła swój nał

w czerwcu 1928roku w wydarzeniu

znanym w literaturze jako Konferencja

w Akwizgranie. Partnerem o. Gru-

bera w tych rozmowach byli, obok

wspomnianego ju Reichla, póniejszy

autor Międzynarodowego Leksykonu

Wolnomularskiego Eugen Lennho

oraz Amerykanin Osian Lang. W trak-

cie rozmów podeszłego wiekiem o.

Hermana Grubera zastpił współbrat

o. Friedrich Muckermann.

Uczestnicy rozmów zdecydowali

si odstpi od argumentów odwo-

łujcych si do polityki i uwarun-

kowa historycznych, a jako punkt

wyjcia przyj załoenie, e dzielce

Kociół i wolnomularstwo rónice

w sferze wiatopogldowej powinny

by rozpatrywane na płaszczynie

sporów intelektualnych, a nie propa-

gandy i rzucanych na siebie kalumnii.

Ostatecznym efektem tych ustale był

dziewiciopunktowy dokument, który

mógł stanowi stabiln podstaw dla

dalszego porozumienia. Na uwag

zasługuj zwłaszcza punkty 5 i 8 tego

dokumentu. W punkcie 5 czytamy, e

„Skierowana przeciw Sztuce kró-

lewskiej anatema tymczasem nie

zostaje zniesiona, ale Towarzystwo

Jezusowe wypowiadajce si przez

miarodajne osobistoci swojego za-

konu, zwłaszcza przez o. Hermanna

Grubera jako autorytet historyczny,

przez o. Friedricha Muckermanna

jako aktywist-publicyst, deklaruje

gotowo troski, by wolnomularstwo

w innych kołach katolickich było

uznawane za władz moraln, cho

powodowan innym etosem anieli

chrzecijastwo”. Z kolei w punkcie 8

wolnomularscy rozmówcy zobowi-

zali si wpływa poprzez masoskie

autorytety i organizacje na zaprze-

stanie przez to rodowisko wszelkich





IN EMINENTI

APOSTOLATUS SPECULO…



PROVIDAS ROMANORUM PONTIFICUM…



KRZYŻ I CYRKIEL W DIALOGU

D R N O R B E R T W Ó J T O W I C Z



Wolnomularstwo

a Kościół katolicki – Wrogowie,

przeciwnicy czy konkurenci?



W O L N O M U L A R Z P O L S K I L A T O 2 0 1 6 • N U M E R 6 7

T E M P L U M I K O Ś C I Ó Ł

wystpie w duchu antykatolickim

bd antychrzecijaskim. Rozmowy

akwizgraskie nie były oczywicie

w adnym stopniu rozmowami midzy

„Kociołem” i „wolnomularstwem”,

lecz dialogiem miedzy konkretnymi

osobami i rodowiskami, które podjły

inicjatyw majc pomóc we wzajem-

nym zrozumieniu.

* * *

kolejnych latach dialog kociel-

no-wolnomularski kontynuowa-

li jezuita o. Josef Berteloot i francuski

wolnomularz Albert Lantoine, którzy

prowadzili w latach 1934-1950 inten-

sywn wymian korespondencji. Ow

znajomo, owocujc z czasem coraz

głbszym zrozumieniem, a nawet prze-

radzajc si w przyja, o. Berteloot

pokazał na kartach ksiki Jezuita i wol-

nomularz. Wspomnienia o przyjaźni.

W wyniku tego procesu co najmniej

od 1947roku bdzie on jednym z wa-

nych rzeczników pojednania midzy

Kociołem a wolnomularstwem. Dru-

gi z uczestników tej wymiany pogl-

dów, członek Grande Loge de France

i Suprême Conseil du Rite Ecossais

Ancient et Accepté de France, Albert

Lantoine, wzywajc do porozumienia,

opublikował w 1937roku skierowany

do Piusa XI List do Najwyższego Kapła-

na. List ten został ogłoszony w okresie,

gdy szalejce totalitaryzmy (komunizm

na wschodzie i narodowy socjalizm

w Niemczech) stawiały Kociół i wol-

nomularstwo wobec wspólnego wroga.

W ksice tej autor obszernie, a zarazem

niezwykle sugestywnie zarysowuje

potrzeb wsparcia przez Kociół poro-

zumienia z wolnomularstwem w celu

wspólnej obrony przed komunizmem

zagroonej kultury i cywilizacji.

W okresie powojennym zaczły poja-

wia si głosy „e masoneria pewnego

okrelonego rytu nie jest ju przeciw-

na Kociołowi, a wobec tego i katoli-

cy mog do tej sekty wstpowa nie

naraajc si na potpienie”. Na takie

dictum Kongregacja witego Ocjum

odpowiadała pytajcym niezmiennie,

e „nie zaszło nic takiego, co mogłoby

zmieni decyzj Stolicy Apostolskiej

w tej kwestii, tote wskazania Kodeksu

Prawa Kanonicznego zachowuj nadal

swoj moc w stosunku do masone-

rii w kadej postaci”. W 1950roku

na łamach „L’Osservatore Romano”

opublikowany został artykuł o. Mario

Cordovaniego, w którym argumen-

tował on niemono porozumienia

midzy Kociołem a wolnomular-

stwem, wskazujc, e „porozumie

nie midzy Kociołem i masoneri,

jakby to były dwie władze, nadajce

form prawn swym nowym odnie-

sieniom, to sprzeczno sama w sobie.

Ten, kto nie podziela pogldów tej

sekty i posiada prawdziwie katolick

wiadomo, uzna za swój obowizek

wystpi z niej i nie pomnaa liczby

tych, którzy walcz pod sztandarami

apostaty od wiary”.

* * *

olejny etap wzajemnych relacji

midzy Kociołem to okres Vati-

canum II (1962-1965). Ju w momen-

cie gdy pojawił si pomysł zwołania

soboru francuski prawnik Alec Mellor

za aprobat diecezji paryskiej opub-

likował prac Nasi bracia odłączeni

– wolnomularze. Ksika ta została

odebrana jako wydarzenie przełomo-

we dla wzajemnych relacji, bo po raz

pierwszy tak pozytywne nastawienie

do wolnomularstwa zostało zaprezen-

towane w publikacji opatrzonej ko-

cielnym imprimatur. W tym samym

czasie, 18 marca 1961roku, francuski

jezuita o. Michel Riquet za aprobat

władz kocielnych uczestniczył w zor-

ganizowanej w loy Volney w Laval

konferencji, podczas której przed-

stawiał „katolicki punkt widzenia na

wolnomularstwo”. Kontaktów takich

było w tym okresie znacznie wicej,

lecz budowanie na sił mostów midzy

Kociołem katolickim a wolnomular-

stwem napotykało na znaczcy opór

po obu stronach. Wprawdzie dzia-

łajcy konsekwentnie w tym duchu

Mellor został w 1969roku członkiem

jednego z warsztatów Grande Loge

National Française, ale wielu wol-

nomularzy protestowało przeciwko

uytemu przez Mellora sformułowa-

niu „Frères Séparés”, podkrelajc:

„nie jestemy adnymi oddzielonymi

brami – naleymy do innej rodziny:

to rodzina samorzdnego wiata du-

cha i wymagamy, aby mie prawo do

działania w naszym yciu w oparciu

o nowoczesne zasady… Duch wolno-

mularstwa nie jest duchem poddania

si, ani przestarzałej hierarchii, ani

adnej innej przestarzałej instytucji.

W wolnomularstwie panuje duch

wolnoci”.

A quo die... (1758), Ut Primum... (1759) Christianae

reipublicae salus... (1766) Klemensa XIII; „Inscru-

tabile...” (1775) Piusa VI; konstytucja potpiajca

tajne towarzystwa (1814) i Ecclesiam a Jesu Christo...

(1821) Piusa VII; Qui Graviora... (1825) Leona

XII; Traditi Humilitate... (1829) Piusa VIII; Mirari

vos... (1832) Grzegorza XVI; Qui pluribus... (1846),

Quibus quantique... (1849), Quanta cura... (1864),

Multiplices inter... (1865), Apostolicae sedis... (1869),

Etsi multa luctuosa... (1873), Etsi nos... (1882) Piusa

IX; Humanum Genus... (1884), Quod multum...

(1886), list do biskupów Bawarii Officio Sanctissi-

mo... (1887), allokucja do pielgrzymów z Meksyku

(1888), allokucja do ludu Italii (1890), list do du-

chowiestwa Italii Del’alto Dell Apostolico Seggio...

(1890), list do ludu Italii Custodi Di Quella Fede...

(1892), Praeclara Gratulationis Publicae... (1894),

Ab Apostolici... (1890) czy wreszcie Annom ingresii...

(1902) Leona XIII; Vehementer... (1906) i list do

Francji Une fois encore... (1907) Piusa X. #

KOŚCIELNE AKTY ANTYMASOŃSKIE

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

8T E M P L U M I K O Ś C I Ó Ł

Zwołany przez Jana XXIII sobór

powszechny z załoenia miał by

kontynuacj Vaticanum I. Ranga tego

wydarzenia spowodowała, e poród

olbrzymiej liczby problemów, które

mogły si przy tej okazji pojawi, nie

zabrakło równie wolnomularstwa.

Podczas właciwych prac soboru je-

dynie biskup Sergio Méndez Arceo

z meksykaskiej diecezji Cuernavaca

postawił wprost kwesti zrewidowania

stosunku Kocioła do wolnomular-

stwa. Postulat ten przeszedł praktycz-

nie bez echa, a równoczenie z dru-

giej strony kilku ojców soborowych

wystpiło z wnioskiem o potpienie

wolnomularstwa. W praktyce Vati-

canum II nie był prost kontynuacj

Soboru Watykaskiego I, lecz miał by

z załoenia soborem duszpasterskim,

co spowodowało, e nie podjto tam

wicych decyzji w sprawie wolno-

mularstwa. Dla dalszych relacji midzy

Kociołem a wolnomularstwem istot-

ne moe by natomiast pojawienie si

w dokumentach soborowych pojcia

dialogu. W sferze dialogu religijnego,

w tym dialogu ekumenicznego, dialo-

gu midzyreligijnego i dialogu z nie-

wierzcymi zaszły wówczas znaczce

zmiany. Powołano nowe struktury

majce słuy realizacji tych zada

– w 1960roku powstał Watykaski

Sekretariat Jednoci Chrzecijan,

w 1964roku Sekretariat dla Reli-

gii Niechrzecijaskich i wreszcie

w 1965– Sekretariat dla Niewierz-

cych. W przeddzie zakoczenia so-

boru, 7 grudnia 1965roku, Paweł VI

promulgował bdc dopełnieniem

tych posuni Deklaracj o wolnoci

religijnej Dignitatis Humanae.

Kolejnym istotnym głosem w tym

dialogu była ogłoszona jeszcze w okre-

sie soboru wypowied eks-jezuity

i wolnomularza Töhotöma Nagy’a.

W 1963roku opublikował swoje wspo-

mnienia Jezuici i wolnomularze, uzupeł-

nieniem których był List otwarty do Jego

Świątobliwości Pawła VI. Dokument

ten czasem bywa przyrównywany do

Listu do Najwyższego Kapłana Alberta

Lantoine’a. List wzywajcy do zaprze-

stania sporu starał si wskazywa, e

załagodzenie wani jest spraw sto-

sunkowo prost, a przede wszystkim

konieczn w dobie zmian soborowych.

„Dzi – pisał Töhotöm Nagy – gdy Ko-

ciół poddaje rewizji swoje dawne spory

ze swoimi brami odłczonymi, na-

stał czas, aeby gruntownie ponownie

przyjrze si zagadnieniom zwizanym

z wolnomularstwem. Regulacja tych

kwestii jest o wiele łatwiejsza anieli

pojednanie si z sektami i przyniosłaby

znacznie wikszy efekt, wzbudzajc

pozytywne wraenia u tych wszyst-

kich, którzy wspólnie z Kociołem

chc działa na rzecz wyczekiwanego

pokoju powszechnego”. O ile opubli-

kowany półtorej dekady wczeniej list

Lantoine’a, mimo pewnych wtpliwo-

ci i podejrze, odbierany był do

pozytywnie, to list Nagy’a nie mógł

liczy na takie przyjcie. Pierwszy był

człowiekiem z zewntrz przychodz-

cym ze swoj ofert do Kocioła i jego

poczynania mogły by odbierane jako

gest dobrej woli. Tymczasem Nagy

to eks-jezuita, w ustach którego ko-

czce list zapewnienie o „posłusze-

stwie” i „proba o błogosławiestwo”

brzmiały – zdaniem wielu – niczym

gorzka ironia. Gorzka tym bardziej,

jeli uwzgldnimy zawarto tej czci

ksiki, która dotyczyła jezuitów.

* * *

aledwie wybrzmiał list Töhotöma

Nagy’a, mona było dostrzec ko-

lejne próby dialogu katolicko-wolno-

mularskiego. W tym miejscu wspo-

mnie trzeba uznawanego za jednego

z „architektów soboru” arcybiskupa

Wiednia Franza kard. Königa. Uczest-

niczc w Vaticanum II, odcisnł on

niezaprzeczalne pitno na ostatecz-

nym kształcie Deklaracji o stosunku

Kocioła do religii niechrzecijaskich

Nostra aetate. Gdy w 1965roku po-

wołano do istnienia Sekretariat dla

Niewierzcych, stanł na jego czele

i kierował jego pracami przez półtorej

dekady (1965-1980). Zapytany pod

koniec ycia o to, jakie tematy porusza-

ne przez Sobór Watykaski II uwaa

za szczególnie istotne dla przyszłoci

Kocioła, wród piciu najwaniejszych

wskazywał m.in. „dialog ekumeniczny”

i „dialog midzyreligijny”. Był bardzo

mocno zaangaowany w dialog midzy-

religijny, ale równie w dialog midzy

religi a nauk, tote w 1968roku zwró-

cił si do austriackiego wolnomularza

z Linzu, dr. Kurta Barescha z prob

„o danie mi autentycznych wiadomoci

o wolnomularstwie na terenie niemie-

ckojzycznym, wzgldnie z obszaru

Austrii”. List ten rozpoczł długotrwałe

rozmowy, w których ze strony ko-

cielnej uczestniczyli wgierski prałat

Johannes B. de Toth, austriacki dog-

matyk prałat Engelbert Schwarzbauer,

austriacki historyk Kocioła Joseph

Wodka i niemiecki teolog Herbert

Vorgrimler. W tym okresie równie

niektóre Kocioły lokalne na fali so

borowej „odnowy” zaczły wyraa

opini o potrzebie zwerykowania

podejcia do wolnomularstwa. Do

wyranie widoczne to było na gruncie

skandynawskim, gdzie podczas obra-

dujcej w dniach 21-23 padziernika

1966roku konferencji biskupi Danii,

Szwecji, Islandii, Norwegii, Finlandii

podjli decyzj o niewymaganiu od

starajcych si o włczenie do Kocioła

wolnomularzy rezygnacji z członko-

stwa w masonerii.

* * *

dniach 4-5 lipca 1970roku

w północno-zachodniej Austrii

niedaleko Linzu z inicjatywy Franza

kard. Königa obradowała mieszana

komisja dialogowa. Efektem prowa-

dzonych wówczas rozmów był zreda-

gowany przez samych wolnomularzy

dokument Lichtenauer Erklärung. Jego

zapisy nie zostały wówczas upublicz-

nione i po raz pierwszy tekst tej de-

klaracji opublikowali w 1975roku

Rolf Appel i Herbert Vorgrimler.

Sformułowany w dziewiciu punktach

dokument podkrelajc, e „dla wol-

nomularzy – braci odłczonych od

Kocioła katolickiego niezrozumiałym

jest, e przepisy Kocioła skazuj ich,

podczas gdy ustawy Wielkich Ló

pozwalaj kademu katolikowi na

członkostwo w loy wolnomularskiej”

koczył si sformułowaniem:

Żywimy przekonanie, że poruszające

kwestie wolnomularstwa bulle papieskie

W O L N O M U L A R Z P O L S K I L A T O 2 0 1 6 • N U M E R 6 7

T E M P L U M I K O Ś C I Ó Ł

mają znaczenie jedynie historyczne i nie

przystają już do naszych czasów. Po-

dobnie dotyczy to również potępienia

przez prawo kościelne, ponieważ zgodnie

z tym, co zostało uprzednio wskazane,

nie da się pogodzić takiego potępienia

z nauczaniem Kościoła nauczającego,

zgodnie z Bożym nakazem, miłości do

brata.

W tym czasie osoby zaangaowane

w dialog katolicko-wolnomularski

wyraały nadziej na opublikowa-

nie w 1971roku dokumentu Stolicy

Apostolskiej, który „zmazałby w pe-

wien sposób radykalne i krzywdzce

sformułowania antymasoskie uyte

w kanonie 2335, i kilku innych, Ko-

deksu Prawa Kanonicznego”, cho

równoczenie obawiano si, e „katoli-

cka opinia publiczna mogłaby przyj

ze zgorszeniem tego rodzaju decyzj”.

Podobnie jak w przypadku protokołu

nalizujcego wczeniejsze o cztery

dekady rozmowy akwizgraskie, tak

i tu powstał dokument, który nie miał

mocy wicej.

* * *

hcc zachowa chronologi, war-

to w tym miejscu zasygnalizowa

głony list Complures episcopi Prefek-

ta Kongregacji Nauki Wiary Franjo

kard. Šepera z 18 lipca 1974roku.

Autor podkrelił w nim, e z uwagi

na obowizywanie dotychczasowe-

go Kodeksu Prawa Kanonicznego nie

ma moliwoci na zmian obowi-

zujcego prawodawstwa w zakresie

interpretacji kanonu 2335. Równo-

czenie jednak zasada ta nie oddziałuje

w drug stron i dokument nie wska-

zuje, e ewentualna zmiana Kodeksu

musi automatycznie oznacza zmia-

n stosunku Kocioła do masonerii.

List wywołał do due zamieszanie

z uwagi na rónorodno interpretacji.

W 1975roku na pytanie o instrukcje

dotyczce tego dokumentu nuncjusz

apostolski w Brazylii abp Carmine

Rocco uznał, e „moliwym jest udzie-

lenie kredytu zaufania tym, którzy

naleeli do masonerii, za w dzisiejszej

dobie zaczli spontanicznie zabiega

o dopuszczenie do sakramentów”.

Z kolei arcybiskup São Salvador da

Bahia Avelar Brandão kard. Vilela

przyjł w tym samym czasie zapro-

szenie miejscowej loy Liberdade

i odprawił msz boonarodzeniow

dla jej członków. W Stanach Zjedno-

czonych wyrane gesty w kierunku

porozumienia z wolnomularzami

czynił take John kard. Krol.

* * *

1980roku zakoczyła prace ob-

radujca od 1974roku komisja

mieszana, w skład której wchodzili

katolicy i masoni niemieccy. Osta-

teczny efekt tego dialogu stanowiła

jednostronna deklaracja Kocioła mó-

wica wyranie o niemonoci pogo-

dzenia wiatopogldu masoskiego ze

wiatopogldem katolickim. Analiz

objto rytuały trzech pierwszych stop

ni, gdy w ich przypadku zgłaszanych

było znacznie mniej zastrzee, ani-

eli w przypadku stopni wyszych.

Ujte w formie syntetycznego komu-

nikatu z 12 maja 1980roku wyniki

prac komisji zostały opublikowane

w specjalnym wydaniu „L’Osservatore

Romano” z dnia 7 sierpnia 1980roku.

Przedmiotem analizy objte zostały

trzy pierwsze stopnie przynalenoci

do masonerii i to wobec nich strona

kocielna zgłosiła szereg zastrzeenia

natury dogmatycznej. Odpowiadajc

na podstawowe pytanie, które przy-

wiecało stronie kocielnej w mo-

mencie podjcia rozmów, wyranie

stwierdzono, e „szczegółowa analiza

rytuałów i podstawowych załoe

wolnomularstwa oraz obiektywne

ustalenie, e współczenie w maso

nerii nie zaszła jakakolwiek zmiana,

prowadzi do wniosku: równoczesna

przynaleno do Kocioła i masonerii

jest wykluczona”.

Dokument ten niewtpliwie zawa-

ył na dalszym stosunku Kocioła do

wolnomularstwa, który znalazł swój

wyraz w ogłoszonym w 1983 roku no-

wym Kodeksie Prawa Kanonicznego.

W tym miejscu warto równie pod-

kreli, i mimo kocowego wniosku,

w którym podkrelono niemono

pogodzenia tych dwóch wiatopo-

gldów owiadczenie Konferencji

Episkopatu Niemiec było niewtpli-

wie znaczcym krokiem na drodze

porozumienia. Pomimo wypunkto-

wania szeregu rónic i przeciwiestw

doktrynalnych w swej wypowiedzi

biskupi zaznaczali, e „Kociół katoli-

cki otwiera si dzi do podjcia wspól-

nych działa z innymi wspólnotami

religijnymi w realizowaniu pomocy

humanitarnej i celów charytatywnych.

O ile wolnomularstwo ma na celu na

pierwszym planie takie działania, to

Kociół gotów jest do podjcia wspól-







P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

10 T E M P L U M I K O Ś C I Ó Ł

nych działa i wsparcia”. Wida tu

bardzo wyran rónic w stosunku

do wczeniejszych dokumentów ko-

cielnych, gdy mimo stwierdzenia

niezgodnoci doktrynalnej autorzy

dokumentu nie odcinaj si katego-

rycznie od wolnomularzy, lecz starali

si znale obszary, w których ewen-

tualne porozumienie byłoby moliwe.

Konsekwencj owiadczenia Konfe-

rencji Biskupów Niemiec była ogło-

szona w nastpnym roku deklaracja

Sacra Congregatio Kongregacji Nauki

Wiary z 17 lutego 1981roku. W pod-

pisanym przez Franjo kard. Šepera

dokumencie podkrelone zostało wy-

ranie, e „dotychczasowa praktyka

dyscyplinarna prawa kanonicznego nie

została w aden sposób zmodykowa-

na i obowizuje w całej pełni”, tak wic

„nie została zniesiona ekskomunika

ani inne przewidziane kary”. Wydawa-

łoby si, e stwierdzenie to powinno

rozwia wszelkie wtpliwoci, ale ju

wkrótce wraz z wejciem w ycie 27li-

stopada 1983roku nowego Kodeksu

Prawa Kanonicznego pojawił si ko-

lejny problem. W miejsce dawnego

antywolnomularskiego kanonu 2335

pojawił si tu jedynie kanon 1374

mówicy: „Kto zapisuje si do stowa-

rzyszenia działajcego w jakikolwiek

sposób przeciwko Kociołowi, powi-

nien by ukarany sprawiedliw kar;

kto za popiera tego rodzaju stowarzy-

szenie lub nim kieruje, powinien by

ukarany interdyktem”. Nowy kodeks

nie wspominał ju explicite o „sekcie

masoskiej”, lecz aby wierni nie mieli

wtpliwoci co do stanowiska prawo-

dawcy w sprawie przynalenoci do

masonerii, w przeddzie jego wejcia

w ycie, 26 listopada 1983roku, zo-

stała ogłoszona deklaracja Quaesi-

tum est Kongregacji Doktryny Wiary.

W podpisanym przez Josepha kard.

Ratzingera dokumencie moemy wic

przeczyta:

Niezmieniona pozostaje negatywna

ocena Kościoła o wolnomularskich sto-

warzyszeniach, gdyż ich zasady były

zawsze uważane za niezgodne z nauką

Kościoła i dlatego też przystąpienie do

nich pozostaje zakazane. Wierni, którzy

należą do stowarzyszeń wolnomular-

skich, znajdują się w stanie ciężkiego

grzechu i nie mogą przystępować do

Komunii Świętej.

Wobec licznych wtpliwoci pod-

krelono równie, e

nie jest uprawnieniem lokalnych au-

torytetów kościelne wypowiadanie się

w sprawie istoty stowarzyszeń wolnomu-

larskich w sposób mogący podważać to,

co ustalono powyżej i to, co znalazło się

w deklaracji Świętej Kongregacji Nauki

Wiary z dnia 17 lutego 1981 roku.

Dokument ten wzbudził liczne emo-

cje ze strony tych rodowisk, które

po nowym Kodeksie oczekiwały ja-

kiej radykalnej zmiany. W zwizku

z tym 23 lutego 1985roku na łamach

„L’Osservatore Romano” ukazał si

opublikowany anonimowo komentarz

Josefa kard. Ratzingera interpretujcy

zapisy deklaracji Quaesitum est. Mo-

emy tam przeczyta m.in., e

[d]okonując tej deklaracji, Kongre-

gacja Nauki Wiary nie zamierzała

lekceważyć wysiłków podejmowanych

przez tych, którzy dysponując jej od-

powiednimi upoważnieniami dążyli do

rozpoczęcia dialogu z przedstawicielami

wolnomularstwa. Jednakże nie chcąc by

istniała możliwość rozprzestrzeniania

wśród wiernych błędnej opinii, że obec-

nie członkostwo w masonerii pozostaje

w zgodzie z prawem, uznaje za swój

obowiązek umożliwić poznanie praw-

dziwej myśli Kościoła w tym zakresie

i ochrony przed przyjęciem postawy

członkowskiej niezgodnie z wiary ka-

tolickiej.

Nowy Kodeks nie wspominał ju

explicite o „sekcie masoskiej” i by

moe dlatego czasem pojawiaj si

wypowiedzi, których autorzy usiłuj

tłumaczy to jako przejaw radykalnej

zmiany stosunku Kocioła do wolno-

mularstwa. Zmiana zapisów Kodeksu

w niczym nie wpłynła na obowizu-

jcy wczeniej zakaz przynalenoci

katolików do ló wolnomularskich.

W okresie po „Riessioni” hierar-

chowie Kocioła wracali do sprawy

wielokrotnie, podkrelajc bardzo

dobitnie ten zakaz. 19 kwietnia





W O L N O M U L A R Z P O L S K I L A T O 2 0 1 6 • N U M E R 6 7

T E M P L U M I K O Ś C I Ó Ł

1985roku przewodniczcy Natio-

nal Conference of Catholic Bishops

(NCCB) Bernard kard. Law rozesłał

do biskupów USA list, w którym

podkrelił, e przynaleno do

wolnomularstwa „nadal jest złem”,

poniewa „ich podstawowe zasa-

dy s niezgodne z wiar katolick”.

22stycznia 2005roku w ogłoszonym

na Wielki Post licie pasterskim Pa-

triarcha Lizbony José kard. da Cruz

Policarpo przypomniał o zakazie

wstpowania katolików do ló ma-

soskich. Wskazujc, e „kluczow

kwesti, w której katolicy maj prawo

oczekiwa odpowiedzi od biskupa

jest to, czy katolicka wiara i wizja

wiata s zgodne z wolnomularstwem

i ich wizj Boga”, odpowiedział na tak

postawione pytanie bardzo jedno-

znacznie: „A odpowied brzmi: Nie”.

Podobnie w owiadczeniu na temat

wolnomularstwa z 1 marca 2007roku

przewodniczcy Penitencjarii Apo-

stolskiej bpGianfranco Girotti,

podkrelajc istniejce sprzecznoci,

potwierdził niezmienno stanowiska

Kocioła w tym zakresie. Zaznaczył

on, e osoba bdca wolnomularzem

„znajduje si w stanie grzechu ci-

kiego, a wic nie moe otrzyma sa-

kramentów, a zatem Kociół uwaa

status takiej osoby za nieprawidłowy

w odniesieniu do Magisterium Ko-

cioła”. Mówic o skomplikowanych

relacjach midzy Kociołem a wol-

nomularstwem szwajcarski domini

kanin i Teolog Domu Papieskiego

o. Georges Marie Martin Coier

podkrelał, e „dialog nie oznacza

ani porozumienia rozmówców, ani

te nie prowadzi za wszelk cen do

konsensusu”.

Zdaniem niektórych opublikowany

w lutym br. artykuł Drodzy Bracia

Masoni! Przewodniczcego Papieskiej

Rady ds. Kultury Gianfranco kard.

Ravasiego moe stanowi kolejny

krok na drodze tego dialogu. Naley

jednak pamita, e niezalenie od

wysokiej pozycji, jak Ravasi aktualnie

zajmuje w Kurii Rzymskiej, tekst ten

był wyrazem tylko i wyłcznie jego

osobistych pogladów.

dr Norbert Wójtowicz

Sam chc odnie si do trzech

kwestii, które, w moim odczu-

ciu, maj znaczenie fundamen

talne dla poruszanego zagadnienia.

1. Dlaczego dialog katolicko-maso-

ski miałby by niemoliwy?

2. Co moe by przedmiotem dialo-

gu katolicko-masoskiego?

3. Dlaczego moliwy jest dialog

z masonami, ale nie z wolnomu-

larstwem?

Ad 1. Wolnomularstwo było wielo-

krotnie potpiane przez Magisterium

Kocioła rzymsko-katolickiego. Sprze-

ciw wobec masonerii był sprzeciwem

wobec modernizacji społecznej, któ-

rej elementem było wykształcenie

DOMENA LUDZI,

NIE INSTYTUCJI

O DIALOGU

KATOLICKO-MASOŃSKIM

B R ... M A R C I N B O G U S Ł A W S K I

















P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

12 T E M P L U M I K O Ś C I Ó Ł

obywatelskiej sfery publicznej, oddzielenie porzdku

wieckiego od religijnego oraz ruch na rzecz równego

traktowania wszystkich obywateli. Leon XIII w encyklice

Humanum genus tak diagnozuje zagroenia płynce ze

strony wolnomularstwa: „natura ludzka i rozum ludzki

maj by we wszystkich sprawach naszym nauczycielem

i przewodnikiem. Przyjwszy takie załoenie, albo mniej

dbaj o obowizki wzgldem Boga, […] nie przyjmuj

adnego nauczyciela, któremu obowizani byliby wierzy

dla samego autorytetu jego urzdu. […] Jedyn moral-

noci, która znalazła uznanie u adeptów sekty maso-

skiej i według której chcieliby wychowywa młodzie,

to moralno zwana przez nich moralnoci wieck,

niezalenlub woln, inaczej mówic moralno,

w której nie ma miejsca dla jakiejkolwiek idei religijnej.

[…] pastwo ma by bezwyznaniowe.Istniej róne wy-

znania religijne, lecz nie ma adnej racji, aeby któremu

z nich dawa pierwszestwo przed innymi; wszystkie maj

zajmowa takie samo miejsce”.

W odniesieniu do idei równoci Leon XIII pisał: „nic

si tak nie sprzeciwia rozumowi, jak zamiar sprowadzenia

wszystkich do jednej miary i zaprowadzenia jakiej cisłej

równoci w instytucjach ycia społecznego. Gdy jak

doskonała budowa ciała ludzkiego powstaje z połczenia

i zespolenia poszczególnych członków, które nie maj tego

samego kształtu ani tych samych funkcji, ale których celo-

we skojarzenie i harmonijne współdziałanie daje całemu

organizmowi pikno, sił i niezbdn sprawno, tak samo

w społeczestwie ludzkim znajduje si nieskoczona róno-

rodno niepodobnych do siebie czci. Gdyby wszystkie

były jednakowe i gdyby kada dowolnie mogła działa na

swój sposób, nie byłoby niczego bardziej ułomnego, ni

takie społeczestwo”. 

W ramach podsumowania mona, jak sdz, odwoła

si do słów z encykliki Ubi Arcano Dei Piusa XI: „Władzy

nie wywodzi si ju od Boga, ale od ludzi  a jakie tego

nastpstwa? Oto sam fundament władzy podkopany, skoro

porzucona główna zasada, dla której jedni maj prawo

rozkazywania, a drudzy obowizek słuchania i osłabione

podstawy prawa, skoro odrzuca si najwysze prawa ród-

ło, to jest odwieczne prawo Boe. […] Std cały ustrój

społeczny zachwiany, bo mu brak rzetelnego oparcia,

a wystawiony na walki stronnictwa, dbajcych wicej

o własny interes anieli o dobro Ojczyzny”.

Potpiane przez papiey „zagroenia” stały si trwałym

elementem midzynarodowego porzdku prawne-

go i porzdków poszczególnych pastw. Wskaza tu

mona na artykuły 1-3, 7, 12, 16, 18-21 Powszechnej

Deklaracji Praw Człowieka ONZ czy art. 1-2, 4, 25,

30-33, 35, 48 czy 53-54 Konstytucji RP. Zmieniło si

take nauczanie Magisterium – Sobór Watykaski II

uznał zasad wolnoci sumienia, wolno religijn,

wyranie wskazał na oddzielno porzdku religijne-

go i polityczno-partyjnego, otworzył take Kociół

na dialog midzyreligijny i ekumenizm. Wie si to

z koniecznoci „wprowadzenia rozumienia i dialogu

w obrb religii”, czy wrcz z przekształceniem samej

religii, która ze stanu zamknicia staje si „religi jako

dialogiem” (M. Szulakiewicz). Wydaje si zatem, e

najwaniejsze przeszkody stojce na drodze dialogu

katolicko-wolnomularskiego zostały zniesione.

Ad. 2. Przedmiotem dialogu masosko-katolickiego

nie mog by kwestie teologiczno-doktrynalne. Z dwóch

powodów. Primo, masoneria nie jest Kociołem, a obec-

na w czci wolnomularskich nurtów gura Wielkiego

Architekta jest symbolem, który pozwala łczy si we

wspólnej pracy siostrom i braciom rónych przekona.

Secundo, teologia religii jest spraw wewntrzn Kociołów.

Dialog na poziomie dogmatyki prowadzony moe by

przez wierzcych siostry i braci, ale o tyle raczej, o ile s

teologami czy członkami danych wspólnot wyznaniowych.

Dialog masosko-katolicki winien raczej dotyczy spraw

zwizanych z człowiekiem i społeczestwem. Obszara-

mi, w których wolnomularstwo i Kociół mog wrcz

współdziała, jest krytyka konsumeryzmu, „społecznego

programowania” poprzez ideologiczny przekaz medialny

czy rugowanie zasad sprawiedliwoci społecznej z ycia

wspólnotowego. Wolnomularstwo i Kociół łczy te

zobowizanie do poszukiwania prawdy, dlatego obszarem

dialogu winny by take wane kwestie etyczne i bioetycz-

ne, które zawsze s wyzwaniem dla społeczestw i które

wymagaj odpowiedzialnych rozwiza. Aby jednak taki

dialog był moliwy, uczestniczce w nim strony nie mog

wystpowa z pozycji ex cathedra. Moralne mylenie 

by odwoła si do pracy ks. Michała Hellera  wie si

bowiem z przekonaniem, e nie ma si racji absolutnej.

Swoje pogldy trzeba uzasadnia w jzyku zrozumiałym

dla wszystkich stron uczestniczcych w dialogu i na serio

traktowa moliwo innego rozwizania problemu ni to,

które samemu si proponuje. Wolnomularstwo  jako

ruch z gruntu pluralistyczny  moe by tu dla Kocioła

wsparciem, dzielc si swoim dowiadczeniem tego, jak

mona budowa jedno dziki rónorodnoci.

Ad. 3. Mylc o dialogu katolicko-masoskim, pamita

musimy, e nie istnieje co takiego jak masoneria. Istniej

raczej masonerie  poszczególne nurty wyranie róni

si midzy sob, cho łczy nas idea budowania braterstwa

i zbierania tego, co rozproszone. Z tego powodu trudno

by było mówi o jakim dialogu midzy posiadajcym

wyran tosamo, take doktrynaln, Kociołem, a wol-

nomularstwem. Mona mówi co najwyej o dialogach

z obediencjami i loami. Prawdziwy dialog jest jednak

domen ludzi, nie instytucji. Sdz wic, e naleałoby

postawi na dialog wolnomularzy i katolików. A ten si

toczy. Katolicy take bywaj wolnomularzami...

Br... Marcin Bogusławski

Sz... L... Loa Kultura na Wsch... Warszawy

W O L N O M U L A R Z P O L S K I L A T O 2 0 1 6 • N U M E R 6 7

T E M P L U M I K O Ś C I Ó Ł

PROTESTANCKA

RÓŻNORODNOŚĆ

rotestantyzm nie posiada

pastwa, lecz składa si z ró-

nych Kociołów narodowych

zrzeszonych w midzynarodowych

organizacjach eklezjalnych (wspól-

notach, federacjach itp.). W dodatku

powszechne kapłastwo, które jest jed-

nym z fundamentów protestanckiego

nauczania, sprawia, e niektóre sprawy

mog przybra wymiar jednostko-

wy: kady lub kada, kto przynaley

do jednego z Kociołów protestan-

ckich jest zarazem jego członkiem

lub członkini, jak i kapłanem lub ka-

płank, wezwanymi do indywidualnej

odpowiedzialnoci przed Bogiem.

W mowie potocznej utarło si nieco

karykaturalne i przesadzone powie-

dzenie, e w tym wyznaniu „kady

jest sobie papieem”.

W rodzinie Kociołów protestan-

ckich mamy zatem takie, które nie

zapatruj si przychylnie do wolno-

mularstwo, i takie, w których poczet

członkowski wchodz osoby przynale-

ce równolegle do masoskich ló –

szeregowi wierni lub osoby zajmujce

kocielne urzdy.

PROTESTANCI

U POCZĄTKÓW

WOLNOMULARSTWA

OBEDIENCYJNEGO

historycznego punktu widzenia

nie sposób nie zauway, e po-

cztki wolnomularstwa obediencyj-

nego cile powizane s z krgami

protestanckimi. Zarówno współzało-

yciele Wielkiej Loy Anglii i West-

minster (1717), jak i autorzy Księgi

Konstytucji Wolnych Mularzy wywo-

dzili si z rodowisk protestanckich.

Br...James Anderson był pastorem

prezbiteriaskiego Kocioła Szkocji,

Br...Jean-éophile Desaguliers

synem hugenockiego sługi Słowa

Boego, sam za piastował urzd du-

chownego w Kociele Anglii.

Co si tyczy obediencyjnego pro-

jektu wolnomularskiego jako takiego,

zapisy z pierwszego rozdziału Księgi

Konstytucji wiadcz o tym, e miał

on wydwik „ekumeniczny”. De-

niował on bowiem wolnomularstwo

jako „Centrum Zwizku” (ang. Center

of Union) dla ludzi „bez wzgldu na

to, przez jakie wyznania czy przeko-

nania nie byliby zrónieni” – tak te

fragmenty Księgi Konstytucji przetłu-

maczył Br... prof. T. Cegielski w jej wy-

daniu z 2011 roku. Wolnomularzom

tamtych czasów towarzyszyła zatem

idea tolerancji religijnej, któr chcieli

wprowadzi w kraju rozbitym przez

dziesitki lat wojen religijnych.

Podobnie rzecz si miała na kon-

tynencie, cho nie od samego po-

cztku. W pierwszej fazie rozwoju

obediencyjnego wolnomularstwa

we Francji Sztuk Królewsk inte-

resowały si przede wszystkim kr-

gi rzymsko-katolickiej arystokracji.

Sprawy zaczły przybiera stopniowo

inny obrót wraz z potpieniem wolno-

mularstwa przez Rzym w 1738 roku

(konstytucja apostolska In Eminenti

WOLNOMULARSTWO

„NIEŚLUBNE DZIECKO”

PROTESTANTYZMU?

B R ... D A W I D S T E I N K E L L E R











P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

14 T E M P L U M I K O Ś C I Ó Ł

Klemensa XII), a nastpnie od 1760

roku z falami powrotów francuskich

„ministrów religii” do ojczyzny – cz

z nich została inicjowana do wolnomu-

larstwa za granic. Zwrómy równie

uwag za Patrickiem Cabanelem,

którego opini przywołuje Frédérick

Casadesus w artykule opublikowanym

w „Réforme” w marcu 2010 roku, e

w XIX wieku warsztaty masoskie

stanowiły nieliczne miejsca dialogu

społecznego dla elit niekontrolowane

przez Kociół rzymsko-katolicki.

Jak zauwaył belgijski badacz Sztuki

Królewskiej Luc Nefontaine, autor

pracy Le Protestantisme et la Franc-

-Maçonnerie, na masoneri mona

spojrze jak na „nielubne dziecko

protestantyzmu”. Lecz – jak tłumaczy

Belg – „problem w tym, e luteranizm

i kalwinizm nigdy tego dziecka nie

uznały”. Słowa te padły w wyemito-

wanym 5 lutego 2001 roku przez te-

lewizj belgijsk programie „La Voix

protestante”. Twierdzenie to w cieka-

wy sposób obrazuje relacje midzy

protestantyzmem a masoneri, cho

czyni to nieco na wyrost.

WSPÓLNE WARTOŚCI

ród znaczcych postaci francu-

skiego wolnomularstwa znajdu-

jemy zaangaowanych kocielnie pro-

testantów. Znanym wolnomularzem

i protestantem zasiadajcym w kon-

systorzu Kocioła Reformowanego

Francji był François de Jaucourt, par

Francji, czyli członek wyszej izby

parlamentu w czasach Restauracji

(1814–1830). Inna wyróniajca si

posta to pastor Frédéric Desmons,

który pełnił swój urzd sługi Słowa

Boego w kalwiskim Kociele w la-

tach 1856–1881, a zasiadał w Radzie

Zakonu Wielkiego Wschodu Francji

od 1873 roku, zanim został jego Wiel-

kim Mistrzem w 1889 roku.

Br... Desmons znany jest z wanego

historycznego epizodu francuskiego

wolnomularstwa; wtku czsto refero-

wanego niepoprawnie. W 1877 roku

z jego inicjatywy usunito z Konstytu-

cji WWF obowizek odwoływania si

do Wielkiego Architekta Wszechwia-

ta w rytuałach wolnomularskich prak-

tykowanych w loach WWF. Przypo-

mnijmy równie, e ustawa o rozdziale

Kocioła od Pastwa przyjta została

przez francuski parlament w 1905

roku z inicjatywy Aristide’a Brianda,

kolejnego protestanta i masona.

Wolnomularzy i protestantów łczy-

ły przez lata nad Sekwan wspólne

wartoci – zaangaowanie na rzecz

społeczestwa otwartego, toleran-

cyjnego i wolnociowego. To zaan-

gaowanie wynikało z pewnoci ze

wspólnego dowiadczenia społeczne-

go ostracyzmu, którego przez wieki

dowiadczali zarówno protestanci,

jak i masoni. Jedni i drudzy długo

byli zmuszani do skrywania swoich

przekona i do prowadzenia swoich

zebra potajemnie.

Na punkty wspólne midzy pro-

testantyzmem a wolnomularstwem

zwrócił uwag Br... Pierre Lambi-

chi: „W metodologii wolnomular-

skiej odnalazłem to, co zapewniła

mi moja protestancka edukacja” –

owiadczył tygodnikowi „Réforme”

w marcu 2010 roku były Wielki Mistrz

WWF. Chodziło mu midzy innymi

o umiejtno krytycznego czyta-

nia rónych tekstów, w tym tekstów

fundamentalnych dla danego nurtu

religijnego lub lozocznego, o wol-

no wyboru zgodnego z sumieniem

jednostki i o demokratyczny sposób

sprawowania władzy, charakterystycz-

ny dla protestantyzmu, cho spotkał

si z nim równie w loy.

DYSTANS

PROTESTANCKICH

INSTYTUCJI

KOŚCIELNYCH

arto jednak pamita, e nie

wszdzie odnajdujemy t sam

otwarto na braci i siostry w fartusz-

kach. Przypomn tutaj chociaby bry-

tyjskich metodystów, którzy w 1985

roku uznali, e metodyzm i wolno-

mularstwo stanowi dla siebie pew-

nego rodzaju „duchow konkurencj”

i odradzaj swoim członkom i człon-

kiniom przynalenoci do maso-

skich ló (w: Guidance to Methodists

on Freemasonry). Podobnie w 1986

roku w raporcie Kocioła Anglii na

temat kompatybilnoci wolnomular-

stwa i chrzecijastwa znale mona

szereg zastrzee, które pojawiły si

podczas rozmów osób wchodzcych

w skład specjalnie powołanej do tego

celu komisji. Raport ten nie brzmi

jednak jednostronnie, a kwestii tej

nie drono dalej.

Nad kwesti protestantyzmu i wol-

nomularstwa nie pochyliły si jak

dotd polskie Kocioły protestan-

ckie. Po dzi dzie znany jest jeden

– cho bardzo znaczcy – przypadek

osoby aktywnie zaangaowanej tak

po jednej, jak i po drugiej stronie.

Mam na myli ks. Karola Serinie-

go, pastora luteraskiego, profesora

Uniwersytetu Warszawskiego i człon-

ka Sz... L... Wolność Przywrócona.

Br...Serini jest autorem kilku inspi-

rujcych tekstów wolnomularskich:

pracy Masoneria powiconej historii

wolnomularstwa, a opublikowanej

wstpnie w kilku numerach „Jed-

noty”, ocjalnego organu Kocioła

Ewangelicko-Reformowanego, oraz

pracy teoretycznej Symbol w wolno-

mularstwie. Nigdzie nie znalazłem

informacji o tym, aby Br... Seriniego

spotkały w Kociele jakiekolwiek

nieprzyjemnoci zwizane z jego

przynalenoci do naszego zakonu

lub w loy ze wzgldu na pełniony

przez niego urzd.

KWESTIA SUMIENIA

odrónieniu od Kocioła

rzymsko-katolickiego, Kocioły

protestanckie zdaj si pozostawia

w sprawie przynalenoci do wol-

nomularskich ló swoist wolno

wyboru. Wol odwoływa si przy

tym do sumienia jednostki, ni sta-

wia sztywne ramy, do których ich

członkowie i członkinie mieliby si

tylko podporzdkowa. Nawet tak

konserwatywna wspólnota jak Po-

łudniowa Konwencja Baptystyczna

w dokumencie powiconym ma-

sonerii (A Report on Freemasonry)

uznała, e „przynaleno do Zakonu

Wolnomularskiego pozostaje kwesti

indywidualnego sumienia”.

Br... Dawid Steinkeller

W O L N O M U L A R Z P O L S K I L A T O 2 0 1 6 • N U M E R 6 7

W Y D A R Z E N I A

Zarówno jedni, jak i drudzy uniemoliwiali wyco-

fanie si z pomysłu. Z przyczyn bezpieczestwa

i nowych przepisów wystawa bdca osi całego

eventu mogła si odby tylko w sali wystaw czasowych

Muzeum Masoskiego na rue Cadet, w siedzibie Wielkiego

Wschodu. Jedyny wolny termin w cigu planowanych kilku

lat to drugi tydzie marca 2016 roku.

Ok. Niech bdzie tydzie, niech bdzie marzec 2016.

Tak było na ponad rok przed terminem, a potem im bli-

ej, im bardziej twarde dania konkretnych decyzji, im

wicej braci francuskich było zaangaowanych, tym nasz

niepokój był coraz wikszy. Dni Polskie najpierw uboały

w stosunku do naszych marze w konfrontacji z naszymi

moliwociami. Potem zaczły rosn, a właciwie obrasta

dodatkowymi wydarzeniami typu „no, bo jak ju bdziemy

w Paryu”... Przyszedł marzec 2016 i konfrontacja z realiami.

* * *

teraz po kolei. Muzeum Masoskie w Paryu na rue

Cadet, w siedzibie WWF jest placówk nansowan

z funduszy publicznych, podlegajca standardom Pastwo-

wego Muzeum, tyle tylko, e jest zarzdzane przez właci-

ciela wikszoci eksponatów, czyli przez Wielki Wschód

Francji. W niektórych portalach francuskich okrela si

je jako Narodowe Muzeum Masonerii. Muzeum poza

ekspozycj stał posiada sal wystaw czasowych. W dro-

dze wyjtku została nam ona nieodpłatnie udostpniona.

Nie zdawalimy sobie sprawy, e nasza inicjatywa jest

pierwsz prezentacj masonerii innego kraju w siedzibie

WWF. I jedn z bardzo niewielu w Paryu, sercu liberalnego

wolnomularstwa. Jak zwykle niewiedza o niemonoci jest

najlepsz gwarancj powodzenia. Termin, który został

ustalony bardzo dawno temu, okazał si pechowy. W całym

Paryu obowizywał czerwony alarm antyterrorystyczny.

Na ulicach patrole wojskowe z broni, zebrania publiczne

pod specjalnym nadzorem i jeszcze siedziba Wielkiego

Wschodu znalazła si na licie budynków publicznych ze

zwikszonym prawdopodobiestwem zamachów. W czasie

naszego eventu przygotowywano budynek do nowych wa-

runków. Na ulicy zamiast donic z kwiatkami zainstalowano

barier z szyn stalowych, uniemoliwiajc wtargnicie

DNI POLSKIEGO WOLNOMULARSTWA

W SIEDZIBIE WIELKIEGO WSCHODU FRANCJI.

WYSTAWA 230 LAT TRADYCJI

WIELKIEGO WSCHODU W POLSCE

B R ... T O M A S Z S Z M A G I E R

















P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

16 W Y D A R Z E N I A

do siedziby za pomoc samochodu, parter został zasło-

nity nieplanowanym remontem, poniewa wzmacniano

konstrukcj i montowano pancerne szyby w witrynach.

Ale nasz polski event nawet w takich warunkach okazał

si sukcesem. Rozpoczł si 2 marca otwart debat, na

której prelekcje wygłosił socjolog prof. Jerzy (Georg)

Mink. Prelekcja pod tytułem Polska – fakty i mity wzbu-

dziła, jak si spodziewano, duo emocji.

Kim był prelegent? Prof. Georg Mink jest Dyrektorem Ba-

da w Instytucie Nauk Politycznych Narodowego Centrum

Bada Naukowych w Paryu, wykładowc w Kolegium

Europejskim i kilku jeszcze renomowanych wiatowych

uczelniach. Według opinii osób, które brały udział w tym

wydarzeniu, wystpienie było wietne, a spokojne wypo-

wiedzi profesora Minka w dyskusji, rzeczowe i wywaone.

Na sali było ponad 150 osób z całej Francji, które zareje-

strowały swój przyjazd z tygodniowym wyprzedzeniem

(prawo antyterrorystyczne) oraz przedstawiciele prasy.

Z uwagi na now sytuacj nasze spotkanie nie było imprez

otwart. Wszdzie obowizywały zaproszenia, zgłoszenia

udziału z wyprzedzeniem, promocja odbywała si tylko

wewntrz organizacji. Na wszystkich tablicach informa-

cyjnych w całej siedzibie WWF i w internecie wisiały

biało-czerwone plakaty naszych polskich dni.

W pitek 4 marca przywielimy z Polski wszystkie eks-

ponaty na wystaw. W sobot 5 marca po południu nieo-

cjalnie została ona udostpniona zwiedzajcym. Wystawa

składała si z kilku wyranie oddzielonych fragmentów.

Pierwszy to przedstawienie naszej historii. Zaczlimy

od 1721 roku i ladów Czerwonego Bractwa, potem wol-

nomularstwo saskie, francuskie, epoka Owiecenia i król

Stanisław August, powstanie Wielkiego Wschodu Naro-

dowego, Konstytucja 3 Maja, Legiony Wybickiego, okres

napoleoski po czasy współczesne. T cz koczył duy

baner mówicy o ciemnych stronach naszej historii, o kon-

skacie wszystkich dokumentów Wielkiego Wschodu w 1821

roku przez procarskie władze, o kilkudziesiciu latach

wymazywania masonerii ze wiadomoci społeczestwa

polskiego i stracie ladów po tym okresie, o straszliwych

zniszczeniach I i II wojny, o niszczeniu pamitek wolno-

mularskich w czasach powojennych; wreszcie o dzisiejszej

koniecznoci odbudowywania wolnomularskiej historii

z zachowanych okruchów.

Druga cz miała za cel pokazanie ludzi. Ludzi polskie-

go wolnomularstwa. W ramach plansz z ciekawostkami

„Czy wiecie, e…” pokazalimy udział hierarchów Kocioła



W O L N O M U L A R Z P O L S K I L A T O 2 0 1 6 • N U M E R 6 7

W Y D A R Z E N I A

w masonerii owieceniowej, udział masonów w Sejmie

Czteroletnim i powstaniu Konstytucji 3 Maja, opowiedzie-

limy o wolnomularzach budujcych zrby Uniwersytetu

Warszawskiego. Na szeciu planszach pokazalimy sylwetki

midzywojennych wolnomularzy: Janusza Korczaka,

gen.Tokarzewskiego, Wandy Dynowskiej, Karola Seri-

niego, Gabriela Narutowicza, Andrzeja Struga. Postacie

z rónych rodowisk, kady z wizj, a wszystkich łczyła idea

wolnomularska. Pokazalimy współczesne graki Linasa

Domarackasa, których tematem jest głównie stosunek

człowieka do symbolizmu, człowieka do masonerii, a take

graki Andrzeja Masianisa – ich do mroczna, ale bardzo

wolnomularska symbolika dopełniła całoci naszej wystawy.

Trzecia cz dotyczyła współczesnoci. Pokazalimy hi-

stori powstania Wielkiego Wschodu Polski od pierwszych

prób, jakie czynili Wielcy Mistrzowie WWF jeszcze w 1956

roku. Pokazalimy sylwetki trzech pierwszych Wielkich

Mistrzów Wielkiego Wschodu Polski: prof.Andrzeja No-

wickiego, prof. Zbigniewa Gertycha, Kuncewicza, nasz

działalno zewntrzn, polskie wydawnictwa wolnomu-

larskie z „Wolnomularzem Polskim” na czele oczywicie.

Specjalny baner pokazywał polskie współczesne wolno-

mularstwo. Wymienilimy organizacje wolnomularskie

działajce we dzisiejszej Polsce.

Specjalny baner poświęcony był podziękowaniom.

Pozwolę sobie zacytować jego treść:

Intencją autorów tej wystawy jest w tej formie wyrazić

podziękowanie wszystkim Braciom z Wielkiego Wschodu

Francji, wszystkim Braciom i Siostrom z Zakonu Le Droit

Humain i z innych Organizacji za trud i zaangażowanie

w kolejne rozpalenie świateł liberalnego wolnomularstwa

w Polsce wolnej i niepodległej po roku 1989. Dwadzieścia pięć

lat temu tylko współdziałanie i wzajemna pomoc pozwalała

nam na przetrwanie i rozwój. Dziś mamy własne krajowe

organizacje. Własne trwale urządzone miejsca spotkań. Co-

raz częściej zostajemy dostrzegani na wolnomularskim polu

międzynarodowym. Powoli budujemy świadomość istnienia

i świadomość prawdziwych idei wolnomularstwa liberalnego

w świadomości społecznej rozwijającego się europejskiego spo-

łeczeństwa polskiego. Sam fakt naszego istnienia, poznawany

przez internet, wystawy, prelekcje, wydawnictwa w języku

polskim powodują otuchę i siłę w postępowej części naszego

społeczeństwa. Za to dziękujemy Wam – Bracia i Siostry.

Liczymy dalej na wsparcie i pomoc w rozbudowywaniu

naszych krajowych struktur i we wspólnym pomaganiu innym.

Czwarta cz wystawy była dla nas, organizatorów

najbardziej wzruszajca. Za szyb w specjalnej wnce

wystawienniczej zostały zaprezentowane wybrane doku-

menty dotyczce polskiego wolnomularstwa zachowane

w archiwach Wielkiego Wschodu Francji. Przechowywane

tam s ocjalne dokumenty przysłane z Polski oraz pa-

kiet dokumentów – głównie korespondencji – która jest

adresowana do loy poznaskiej Bracia Polacy i Francuzi

Zjednoczeni.

Dwanacie najciekawszych dokumentów zostało zapre-

zentowanych w oryginale i w opisach. Drenie naszych

serc wywołała moliwo trzymania w rkach oryginalnej

deklaracji ustanowienia Wielkiego Wschodu Królestwa



 

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

18 W Y D A R Z E N I A

W O L N O M U L A R Z P O L S K I L A T O 2 0 1 6 • N U M E R 6 7

W Y D A R Z E N I A

Polskiego i Wielkiego Ksistwa Litewskiego w 1784 roku.

Dokument z 19 kwietnia 1784 roku informujcy, e dnia

26 lutego 1784 roku na Wschodzie Warszawy zebrali si

deputowani wolnomularscy Królestwa Polskiego i Wiel-

kiego Ksistwa Litewskiego. Uznawszy, e s w odpowied-

niej liczbie i opatrzeni w potrzebne wiatła, postanowili

połczy si w Wielki Wschód krajowy. Wielkim Mistrzem

został Brat Andrzej Mokronowski. Dokument opieczto-

wany pieczci Wielkiego Wschodu Polskiego i opatrzony

pieczci lakow.

* * *

Ocjalne otwarcie wystawy było imprez zamknit,

ale bardzo uroczyst. Wystaw otworzył w imieniu

Ambasadora RP w Paryu radca kulturalny ambasady.

Bardzo piknie o stosunkach francusko-polskich, wspomi-

najc historyczn rol loy Kopernik, mówił Christopher

Chabas, zastpca Wielkiego Mistrza Wielkiego Wschodu

Francji. Obecnych było wielu członków władz WWF oraz

przedstawiciele innych zaproszonych Zakonów (mam

nadziej, e ju niedługo relacj z wystawy bdzie mona

obejrze w internecie na nowym portalu na starym adresie

www.wolnomularstwo.pl).

Wystawie towarzyszyły jeszcze dwie imprezy wol-

nomularskie. Odbyły si wspólne rytualne prace loy

Droit&Justice Ecole Mutuelle pracujcej na Wschodzie

Parya i loy Atanor, pracujcej na Wschodzie Warszawy.

Było to ponowienie pobratania loy Wielkiego Wschodu

Francji i loy Wielkiego Wschodu Polski. Były Czcigodny

Mistrz loy paryskiej Br... Dariusz był jednym z głównych

ordowników i organizatorów ze strony francuskiej tego

wspólnego, polsko-francuskiego wydarzenia. W tym miej-

scu składamy wielkie podzikowania dla Niego od całego

Wielkiego Wschodu Francji.

Prace wspólne ló miały bardzo uroczysty charakter.

Oprócz duej grupy polskich wolnomularzy z warszawskiej

loy Atanor i wspomagajcych ich braci i sióstr z bydgoskie-

go Galileusza, pojawiła si dua grupa goci. Na pracach

było ponad 90 osób. Składanie pozdrowie pokazało

nam, jak duej liczby ló i Zakonów przedstawiciele brali

w nich udział. Desk okolicznociow wygłosił Patryk

Moron, brat z północy Francji. Przyjechał specjalnie, aby

przedstawi postacie wane dla jego loy i całego okrgu.

Mówił o Polakach, którzy po przybyciu na emigracj po

1830 roku byli członkami ló Wielkiego Wschodu Francji.

Desk w całoci przygotujemy do publikacji w nastpnym

numerze „Wolnomularza Polskiego”.

Bracia z Francji przygotowali na przyjazd polskiej delega-

cji specjalne wspólne prace dla członków wyszych stopni

Rytu Szkockiego Dawnego i Uznanego. Całodniowe prace

na rónych poziomach wtajemniczenia miały charakter

szkoleniowy, ale i integracyjny.

Dniom polskiego wolnomularstwa w Paryu towarzy-

szył take artykuł o historii polskiego wolnomularstwa,

który został opublikowany w miesiczniku Humanisme,

ocjalnym wydawnictwie Wielkiego Wschodu Francji.

Podsumowujc t relacj, cieszyły nas słowa poegnania,

które usłyszelimy od dyrekcji muzeum masoskiego –

szkoda, e tak krótko! Wystawa pozostała we Francji i jest

szansa, e zostanie pokazana jeszcze w innych miastach

w siedzibach Wielkiego Wschodu Francji. Spotkalimy

si z olbrzymi yczliwoci i wyrazami sympatii. Mam

nadziej, e to ukoronowanie naszych kilkuletnich stara

o bardzo równ i intensywn współprac midzynarodow

w oparciu o Wielki Wschód Francji zostanie wykorzystane

przez władze Wielkiego Wschodu Polski i przez poszcze-

gólnych wolnomularzy. Nie patrzmy pod nogi, wypatrujc

wyimaginowanych problemów, tylko podniemy wzrok

i patrzmy miało na wiat wokół nas. Mamy tam pikne

perspektywy pracy, działania i dokonywania wielkich

rzeczy. Trzeba wyj z midzyludzkich prostych ambicji

i działa na du skal. Pamitajmy, e nie tylko wozimy

taczkami kamienie na budow, ale przede wszystkim bu-

dujemy Wielk Katedr midzynarodowej wspólnej drogi.

Tomasz Szmagier

Br... jest byłym Wielkim Mistrzem

Wielkiego Wschodu Polski

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

20 W Y D A R Z E N I A

a długoci 500 metrów znaj-

dziecie tam: trzy hotele, dwa

apartamenty do wynajcia,

dwie ksigarnie, 9 rónych restauracji

i kawiarni, sklep z misem hallal dla

ortodoksyjnych muzułmanów, sy-

nagog liberaln, sklep z jedzeniem

tajskim. Na samym rodku znajduje si

futurystyczna fasada siedziby Wielkie-

go Wschodu Francji. Na parterze Mu

zeum Masoskie nansowane przez

francuskie Ministerstwo Kultury, a za-

rzdzane przez Wielki Wschód. W bu-

dynku tym, majcym osiem piter,

znajduje si kilkadziesit sal-wity

wolnomularskich, pracuje 286 ló!

W kadym tygodniu pracuje tu ponad

półtora tysica wolnomularzy. Dwie

znajdujce si na rue Cadet ksigarnie

praktycznie w stu procentach oferuj

setki tytułów ksiek o tematyce ma

soskiej. Mona tam kupi wyposae-

nie, gadety, fartuszki itd. Właciciele

s oczywicie zwizani z organizacj,

co wida kiedy kupujcy witaj si

wylewnie i rytualnie ze sprzedawc.

To samo jest w wikszoci kawiarenek.

Popołudniami i wieczorami pełne s

one wieczorowo ubranych panów

z teczkami, ciepło obejmujcych si

przy powitaniu.

iedzc, nawet w chłodne dni,

przy stolikach wystawionych na

zewntrz, mona obserwowa bar-

wny tłumek ludzi przechodzcych.

Wród obrazu mieszkaców i turystów

IXDzielnicy spotkamy wszystkie typy

ludzi. Widzimy starszych, elegancko

ubranych panów z teczkami witaj-

cych si na kadym kroku. Kolorytu

nadaj ortodoksyjni ydzi z pejsa-

mi, idcy dostojnie do synagogi. Pan

z kwiaciarni, o niadej karnacji, który

ju po kilku chwilach wita nas polskim

„dzie dobry”...

to kawiarnie dokładnie naprze-

ciw wejcia do siedziby Wielkie-

go Wschodu. Pijemy kaw, kieliszek

wina, czekamy na grup i zwiedzanie

JEST PEWNA ULICZKA W PARYŻU...











W O L N O M U L A R Z P O L S K I L A T O 2 0 1 6 • N U M E R 6 7

W Y D A R Z E N I A

muzeum. Po kilku latach naszych za

biegów o midzynarodowe uznanie

i realn współprac, teraz tu włanie

odczuwamy jej efekt. Co chwila kto

zagaduje, pozdrawia. I to w rónych

jzykach. Tu, na rue Cadet wida efekt

udziału w wolnomularskim wiecie.

Rozpoznajemy uczestników spotka

w Lizbonie, Brukseli, Marakeszu, War

szawie, Soi itd. Rue Cadet jest dla

naszego wolnomularskiego wiata

centrum zdarze i emocji. I nie tyle

ze wzgldu na siedzib władz, lecz tak-

e moliwo spotkania Braci i Sióstr

z całego wiata.

estemy przy stoliku z przedsta-

wicielem Wielkiego Wschodu

Ameryki Południowej, siostr z rytu

francuskiego Portugalii, Czcigodnym

Mistrzem – Polakiem – jednej z ló

Wielkiego Wschodu Francji, bratem

z Wielkiej Loy Francji. I czujemy

t wi, czujemy si czci wielkiej

Wolnomularskiej Rodziny. Z daleka

umiecha si i macha rk jeden z za-

stpców Wielkiego Mistrza Wielkiego

Wschodu Francji, w przelocie wita si

z nami „najwaniejsza osoba” w WWF

– osobista sekretarka Wielkiego Mi-

strza ☺.

Ulica Cadet, Pary, IX Dzielnica.

Pocztek marca. wieci słoce, ale jest

chłodno. Jestemy daleko od domu,

przy stoliku trwa rozmowa w trzech

jzykach. Rozgldam si wokół i czuj,

e jestem u siebie.

Br... T. Sz.







P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

22 D U C H I M A T E R I A

iektóre posgi maj otwart ksig – egzote-

ryczn – zaadresowan do profanów, do tych,

którzy „nie umiej ani pisa, ani czyta”, jest to

ksieczka z obrazkami opowiadajca histori Starego

i Nowego Testamentu.

Inne posgi maj ksig zamknit – ezoteryczn –

adresowan do wtajemniczonych. Mona interpretowa

w rónoraki sposób te zamknite ksigi, poprzez studia

symboliki liczb, w nawizaniu do witej geometrii, stu-

diujc linie energetyczne lub z punktu widzenia alchemii.

Katedra jest miejscem spotkania energii kosmo-tellurycz-

nych, sił yciowych, które, jeli je odbieramy, powoduj

chwilow koneksj „ciało-dusza-duch”. Specyczne układy

witej geometrii i kierowanie promieni wietlnych poprzez

witrae, uzyskane dziki specjalnym metodom alchemicz-

nym, sprawiaj, e ta katedra jest wyjtkowym miejscem

przycigajcym i potgujcym energie duchowe. Jest

arcydziełem doskonałej architektury (wita geometria),

wzniesiona w odpowiednim miejscu (prdy telluryczne),

przeznaczona dla istoty ludzkiej (bioenergia).

KATEDRA W CHARTRES

S S ... C H R I S T I N E M A L . I M U R I E L S C H .

























maju br. w Chartres pod Paryem odbyły si uroczystoci zwizane z jubileuszem 50-lecia loy

Ceres, nalecej do Wielkiej eskiej Loy Francji. Wród wielu sióstr i braci obecna była take

delegacja siostr z warszawskiej loy PROMETEA – loy bliniaczej Ceres. Szerzej napiszemy o tym

w jesiennym wydaniu «Wolnomularza Polskiego». Poniej publikujemy desk loow sióstr z Ceres,

wygłoszon take podczas prac PROMETEI. #

50 LAT SZ ... L... CERES NA WSCH... CHARTRES

W O L N O M U L A R Z P O L S K I L A T O 2 0 1 6 • N U M E R 6 7

D U C H I M A T E R I A

Przechodząc przez szlak energetyczny, nasze ciało naj-

pierw pozbywa się nadmiaru energii występującej w formie

napięcia, aby napełnić się nową energią, która, jeśli dorzucić

interpretację alchemiczną, przekształci się w poznanie du-

chowe, faworyzując introspekcję, skupienie, uporządkowanie,

i pozwoli nam wznieść się wyżej.

To dzieło Wielkiej Wiedzy inicjuje nawet nasza pod-

wiadomo.

Louis Carpentier mówi:

Katedra idzie dalej, wznosi się w powietrzu…

Odbiera światło, absorbuje je i je przemienia.

Z ziemi, wody, powietrza i ognia,

jakiż tygiel (athanor) może być pełniejszy,

aby zrealizować najpiękniejszą ludzką alchemię?

Bo jest to alchemia, transmutacja,

nie metalu, lecz człowieka, człowieka,

którego chce się poprowadzić

do wyższego stadium człowieczeństwa.

Program wizyty alchemicznej jest nam zasugerowany

od samego spotkania z Katedr: ci, którzy j stworzyli

byli inicjowani, zostawili nam symbole, które mamy

rozszyfrowa. Zacznijmy od trzech rzeb przy portalu

południowym, które dadz nam kilka wskazówek dla

naszych poszukiwa:

• Pierwsza to „Osioł z lirą”, nazwany tak, bo trzyma

w przednich łapach lir o siedmiu strunach.

Ten koncept: osła-muzyka, symbolu ignorancji często

występuje w średniowiecznym obrazowaniu zwierząt. Tutaj

osioł jest odbierany jako istota nieogarniająca procesów

twórczych, przypominając zwiedzającym katedrę, jak przy-

pominał w swoim czasie niewiernym i zbyt przywiązanym

do wartości materialnym wierzącym, że w ich grubiańskiej

niewiedzy nie mogą zbliżyć się do sedna rzeczy. (Ciekawostka

wymagająca wyjaśnienia tłumacza: po ancusku zakonnik

nazywa się „moine” – co można rozłożyć na „moi-âne”

czyli „ja-osioł”).

Zdaje si tu mówi „czybym był jak ten osioł z lir, tak

głupi i niezdolny do tego, by zrozumie dzieło wielkiej

wiedzy, którym jest ta Katedra?”. A wic otwórz szeroko

oczy, patrz, szukaj, a znajdziesz…

• Druga rzeba, „Biegnąca Świnia”.

To jest swojego rodzaju gra słówmidzy francuskim

wyrazem „winia:, czyli „porc” i „parqua” nawizujca

do pojcia czasu. Trzy Parki trzymaj ow tajemnicz ni

symbolizujc przebieg naszego ycia i nic nie jest w stanie

im przeszkodzi w ich pracy: jedna tka, druga rozwija ni,

a trzecia j przecina. Czy starczy nam czasu, aby przeby

cał nasz yciow drog?

• Trzecia rzeba to „Anioł z tarczą zegarową”.

Przypomina nam ona, e jestemy uzalenieni od przemija-

jcego czasu, który jest nam odliczony. „Szukaj wewnątrz osła,

a znajdziesz Anioła”. Posuwajc si t drog, osioł przemienia

si w „ja” (wymawiając po ancusku słowo „anioł”– anże - słyszy

się dźwięk – że – czyli „ja”). Czy Poznanie nie znajduje si

w nas samych? To daje nam take wskazówk co do połoenia

Katedry, która jest odchylona o 47° od osi wschód–zachód,

gdy ustawienie budynku z kamienia bierze pod uwag uło-

enie pokładów geologicznych, rodzaj skalnych fali.

Po tych ostrzeeniach ruszmy w drog, obserwujmy

wszystko oczyma dziecka, wyłczmy rozumowanie i po-

dejdmy do bramy królewskiej.

Przed nami dwie dzwonnice przypominajce kolum-

ny J i B, zachcaj do podniesienia głowy i odczuwamy

jakby głboki oddech dziki przepływowi energii: stara

dzwonnica po prawej stronie wciga powietrze i przyciga

energi, brama królewska je miesza, a dzwonnica gotycka

wydmuchuje wszystko we wspanialej symfonii w stron

nieba; ten ruch w planie pionowym odnajdujemy wewntrz

katedry w planie poziomym.

Stara dzwonnica zwana wie ksiycow jest zwie-

czona chorgiewk w kształcie ksiyca, zasady eskiej

kojarzcej si ze srebrem. Jej styl romaski zaprasza nas

do koncentracji, do wejcia we własn głbi, odczuwalna

energia przechodzi z zewntrz do wewntrz. To zasada Rtci

(„mercure” po ancusku i łacinie), Merkurego, wysłannika

Bogów, przynoszcego posłanie z wysokoci nieba.

Dzwonnica gotycka, zwana take wie słoneczn, jest

zupełnie odmienna, w stylu płomienistego gotyku, ma na

szczycie chorgiewk przedstawiajc słoce, zasad msk.

Słoce kojarzy si ze złotem, promieniuje z wewntrz na

zewntrz, jest to zasada Siarki, tego co ma z nas wyj:

jeli zatrzymujemy w sobie emocje, cierpimy. (Tu znowu

występuje gra słów: po ancusku cierpienie to „sourance”,

a siarka „le soure”). To, co wyraamy poprzez nasze

cierpienie, to siarka, która jest w nas.

Obie wiee otaczaj portal królewski, na którym rysuj

si formy geometryczne: rozeta jest wpisana w kwadrat,

nad którym widoczny jest trójkt. Te formy symbolizuj

4 ywioły: kwadrat „Ziemi”, okrg rozety „Wod”, a trójkt

„Powietrze” i „Ogie”. S tu reprezentowane cztery ywioły,

ale dla alchemika nie ma czterech ywiołów, lecz jeden

unikalny, wystpujcy w rónych stadiach transformacji.

odnajdujemy t jedno na wierzchołku trójkta, na samej

górze. Chrystus łczcy wszystko; jest on kryształem;

poszczególne elementy s uporzdkowane w jasno zorga-

nizowanej strukturze, jak w krysztale przepuszczajcym

promienie wiatła.

Chrystus w pozycji centralnej jest wpisany w eliptyczn

gur przypominajc tras, któr zarysowuje krca

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

24 D U C H I M A T E R I A

midzy dwoma dzwonnicami energia (często pojawiająca się

w średniowiecznej symbolice gura może przypominać czasem

znak nieskończoności, wyrażająca wielkość Boga – wyjaśnienie

tłumacza). Przechodzimy poza zasłon stworzon przez

znak wielkoci Boga, jak migdał, który podaje si jako ko-

muni, aby pozosta w wizi z Bogiem; jest to zaproszenie

do wejcia do wntrza katedry… aby kontynuowa nasz

wdrówk po katedrze. Tutaj napotykamy liczb 3, trójc

tak blisk alchemikom, o których mowa: rt, siarka, sól,

składniki niezbdne do trzech etapów Wielkiego Dzieła.

Zacznijmy nasz prac, zejdmy w głb ziemi, aby od-

nale tam alchemiczny tygiel, jak VITRIOL spotkany

w Izbie Rozmyla, aby dowiadczy tam próby ziemi,

któr symbolizuje Matka Boska Podziemna: zasada stała,

sól, corpus, to, co z ziemi unosi si ku niebu, co oczyszcza

przeszło i faworyzuje introspekcj.

Wzniemy si na powierzchni po własnowolnym odciciu

si od przeszłoci, aby zatrzyma si przed Matk Bosk

Filaru, zasada ywa, siarka, animus. Stawia nas to przed

teraniejszoci i faworyzuje dalszy cig drogi.

Podniemy wzrok tam, gdzie panuje pokój, w stron

witraa witej Anny: zasada pasywna, rt, spiritus, aby

przyj wiatło, które ten witra przepuszcza.

Te trzy Madonny podaj nam sól, siark i rt, a witra

„Piknej Szklarki”, tej Matki Boskiej „błkitnej” zaprasza

nas do ostatecznej transmutacji, abymy stały si istot

wietln.

Znajdujemy take trzy stoły:

• Stół okrągły: alchemiczne dzieło na czarno, labirynt

rozpuszczajcy materie. Labirynt przedstawia schody

wspinajce si w sferze ducha, jego trasa pozwala poru-

sza si w naszej podwiadomoci, w Dedalu naszego

mózgu, aby tam zapali małe wiatełka, dziki którym

bdziemy zdolni odbiera róne mesae, które wysyła

nam Katedra, aby doj do centrum i napotka tam ró.

• Stół kwadratowy: alchemiczne dzieło na biało, skrzy-

owanie transeptu, w celu oczyszczenia.

• Stół prostokątny: alchemiczne dzieło na czerwono, oł-

tarz, chór, transmutacja, przekroczenie własnych granic,

wejcie w wymiar kosmiczny, uniwersalny („uniwers”

i „sel” czyli po polsku „dziedzina soli”, przyp. tłum.).

Nasza katedra jako jedyna na wiecie nie posiada adnego

grobowca, jest „Katedr ycia”, „Odrodzenia”, znaczcym

miejscem połczenia z energi Miłoci i wiatła. To wite

miejsce pobudza w nas rezonans umoliwiajcy nam

przejcie do stanu przytomnoci umysłu innego ni ten

normalny (tu kolejna gra słów: przejście to po ancusku

„passage”, co można rozłożyć na „passe” = przejdź i „sage”

= mądry), dotyczy to akcji samooczyszczenia, prowadz-

cego do specycznej formy duchowoci, pozwalajcego

na nasze doskonalenie si i wznoszenie si jak najwyej.

Do nas teraz naley odnale nasz własn drog, aby

odnale kwintesencj, to, co najwaniejsze (rozbijając słowo

ancuskie „esencje nieba”) zgodnie z alchemiczn formuł

„lege, lege, relege, ora, labora et invenies”, czyli „czytaj,

czytaj, raz jeszcze czytaj, módl si, pracuj, a odnajdziesz”.

Szerokiej drogi…

Powiedziałyśmy,

Siostry Christine Mal. i Muriel Sch. z Sz... L... Ceres

Deska wygłoszona 26 lutego 2016 r. w Sz... L... Ceres

na Wsch... Chartres oraz 5 kwietnia 2016 r. w Sz... L...

Prometea na Wsch... Warszawy.

Bioenergetyka jest dziedzin nauki, badajc procesy,

dziki którym ywe komórki otrzymuj, przenosz, prze-

kazuj, uywaj, magazynuj i uwalniaj energi.

Bibliograa:

Stéphane CARDINAUX, Géométries sacrée.

Patrick BURENSTEINAS, Chartres Cathédrale alchimique

et maçonnique.

Christine DECHARTRES, Le Grand livre alchimique et

ésotérique de la Cathédrale de Chartres.

FULCANELLI, Le mystère des Cathédrales.

Le 3ème millénaire – L’Alchimie.

Drogie i kochane Siostry

Aby ten tekst stał się dla Was czytelniejszy, chyba muszę Wam coś wyjaśnić. Otóż ancuscy alchemicy mieli

zwyczaj posługiwać się tak zwanym „językiem ptaków”, który spotyka się w starych dziełach alchemicznych.

Polega to na używaniu pewnych słów, które można rozłożyć na człony, nadając im w ten sposób głębszą treść. Siostry,

pisząc te deskę o katedrze w Chartres i Alchemii, do tej tradycji nawiązują i w kilku miejscach tego używają. To jest

nieprzetłumaczalne! Tekst był wyjątkowo trudny do przetłumaczenia, ale przekazuje bogate treści symboliczne. Sta-

rałam się jak mogłam, mam nadzieje, że będzie czytelny. Niemniej wymaga słuchania z wyostrzoną uwagą, zwłaszcza

dla osób, które niewiele wiedzą o alchemii.

Życzę wam miłej lektury.

Z siostrzanymi serdecznymi uściskami,

Ewa, Paryż

W O L N O M U L A R Z P O L S K I L A T O 2 0 1 6 • N U M E R 6 7

K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

iosn biecego roku odbyły si wspólne prace dwóch warszawskich ló: Prometei nalecej do

Wielkiej eskiej Loy Francji oraz Jan Henryk Dąbrowski z Wielkiej Loy Kultur i Duchowoci.

Podczas tego spotkania sióstr i braci z dwóch obediencji francuskich wygłoszono trzy deski (referaty) na temat

braterstwa, jednej z trzech głównych wartoci wiatowego wolnomularstwa: Wolnoci – Równoci – Braterstwa.

Niej publikujemy bez skrótów teksty tych loowych wystpie. #

zy jest nasz codzienno-

ci? Powszechn praktyk?

Wszechobecn rzeczywisto-

ci? Nie! Ale jest naszym ideałem,

celem i drog! Stanowi fundament,

na którym zbudowany jest cały system

etyczny bractwa, zasad postpowania

zawart ju w Konstytucji Anderso-

na, a przede wszystkim w naszych

rytuałach.

Braterstwo w Konstytucji Andersona

zostało zapisane jako obowizek ka-

dego wolnomularza i wolnomularstwa.

Oto zapisy zda z pierwszej strony:

Wolnomularstwo ma za zadanie

rozszerzy na wszystkich członków

ludzkoci wizy braterskie łczce

wszystkich wolnomularzy na całym

wiecie (Art. II).

Wolnomularz ma obowizek w ka-

dej sytuacji pomaga, owieca, ochra-

nia swojego Brata, nawet z narae-

niem swego ycia, oraz broni go

przed niesprawiedliwoci (Art. III).

Nakaz braterstwa obowizuje wic

wolnomularzy jako uniwersalny na-

kaz moralny. Szczególnie adresowa-

ny do braci, nie ogranicza braterstwa

do wolnomularzy, a stawia zadanie

rozszerzenia wizów braterskich

na cał ludzko. Czy takie zadanie

ogólnowiatowego braterstwa mi-

dzy wszystkimi ludmi na ziemi jest

osigalne? Zapewne nie! Przynaj-

mniej dotychczas nie było takiego

momentu w historii ludzkoci. Czy

moe zatem moliwe jest braterstwo

wszystkich, bez wyjtku, wolnomula

rzy? Zapewne te nie! I w tym sensie

braterstwo uniwersalne jest utopi,

marzeniem, do spełnienia którego

d wolnomularze, podobnie jak d

do osignicia doskonałoci osobistej,

poznania prawdy, zapewnienia wolno-

ci, równoci wszystkim ludziom na

wiecie itp. Ideały s z reguły trudno

osigalnymi wzorcami postpowania,

a jednak wolnomularze krocz t dro-

g w nadziei, e oni sami i wiat wokół

nich, stanie si dziki temu troch

lepszym miejscem do ycia.

Braterstwo łatwiej si opisuje ni

deniuje. Bez trudu potramy wskaza

cechy, poprzez które wyraa si bra-

terstwo, takie jak zaufanie, szczero,

solidarno, powicenie. Kłopotu

nastrcza dopiero ogólne zdeniowa-

nie zjawiska. Spróbuj zatem opisa

braterstwo tak jak ja je rozumiem.

Braterstwo oznacza dla mnie współ-

odczuwanie i utosamianie si z kim

drugim, nierozdzielanie jego losu od

swojego. Z tej jednoci z drugim, z in-

nymi ludmi, wynikajcej z poczucia

człowieczestwa, wywodz si po-

stawy, które moemy nazwa brater-

skimi. Tak zdeniowane braterstwo

jest oczywicie trudno osigalnym

ideałem, a przyblienie si do niego

wymaga pewnego poziomu empatii

i tych wszystkich cech, za pomoc

których braterstwo si realizuje.

Czy braterstwo wolnomularskie ró-

ni si czym szczególnym od ogólnego

rozumienia tego pojcia lub innych

jego egzemplikacji jak: braterstwo

krwi, braterstwo broni, braterstwo

narodów, zakonne itp. Moim zdaniem,

nie róni si zasadniczo niczym co

do treci i emocji z nim zwizanych.

Dostrzegam jednak rónic zakresu.

Braterstwo wolnomularzy, jako nakaz

moralny, jest wartoci uniwersaln,

która obejmuje wszystkich ludzi na

BRATERSTWO WOLNOMULARZY

UTOPIA CZY RZECZYWISTOŚĆ?

S ... I Z I S I U S T A

















P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

26 K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

ziemi, a nie tylko swoich – grup po-

łczonych wizami krwi, wspólnoty

losu, ideologii czy wiary. Jest zrozu-

miałe, e braterstwo praktykujemy

przede wszystkim wród wolnomula-

rzy, ale mamy obowizek rozszerza

je na innych ludzi.

Wolnomularskim imperatywem bra-

terstwa jest łczenie ponad podziała-

mi. Braterstwo wolnomularzy stawia

sobie za cel zatarcie rónic religijnych,

etnicznych, narodowociowych itp.

Jest to obowizek szczególnie wany

w sytuacji, kiedy ycie i los innych

ludzi jest zagroony, tak jak dzisiaj los

uchodców z Syrii czy Erytrei.

Braterstwo wolnomularzy zakłada

take wzajemn pomoc midzy ma-

sonami. Tym, co pozwala nam doko-

nywa właciwych wyborów, jest spra-

wiedliwo, warto rozstrzygajca

w sytuacji koniktu interesów, take

midzy siostr/bratem wolnomula-

rzem a siostr/bratem w ludzkoci –

profanem. Gdyby pomin t wan

dla wolnomularza warto, braterstwo

łatwo mogłoby si zamieni, mówic

kolokwialnie, w „kumplostwo”, gdzie

obrona „swojego” – członka grupy, sta-

je si wartoci waniejsz ni prawda,

sprawiedliwo czy zwyczajna przy-

zwoito.

Rónica pomidzy braterstwem

wolnomularzy a braterstwem in-

nych wspólnot polega take na tym,

e w wolnomularstwie braterstwo

jest załoeniem wyjciowym całego

projektu edukacyjnego. Jest warto-

ci nadrzdn, fundamentaln, która

ley u podstaw inicjacyjnego systemu

kształtowania osobowoci wolnomu-

larza. To z braterstwa – okrelonego

stosunku człowieka do człowieka,

opartego na empatii i wzajemnym

szacunku, niezalenie od narodowo-

ci, religii, pogldów i koloru skóry

– wywodzone s inne podstawowe

wartoci wolnomularskie, takie jak:

solidarno, dobroczynno, toleran-

cja, wolno, równo itp. W czasie

rytualnych prac wolnomularskich

wielokrotnie składamy przyrzecze-

nie przestrzegania tych wartoci pod-

czas aklamacji „Wolno – Równo

– Braterstwo”. Wymieniamy uciski

braterskie, łczymy si w braterskim

Łacuchu Jednoci, z wszystkimi wol-

nomularzami wolnymi bd zniewolo-

nymi, tymi, co pracowali przed nami,

pracuj aktualnie i bd pracowali

w przyszłoci, przenoszc braterstwo

uniwersalne w czasie i przestrzeni.

Nakaz moralny braterstwa, z któ-

rego wynika imperatyw przyjaznych

relacji, jest obecny w wolnomular-

stwie ju od pocztku drogi kade-

go z nas, kiedy profanowi zadajemy

pytanie, czy gotów jest pogodzi si

ze swym wrogiem, gdyby takowego

spotkał w krgu wolnomularskim.

Brak odpowiedzi twierdzcej wy-

klucza kandydata. W loy uczymy

si braterstwa stopniowo. Kady

wolnomularz obrabia swój kamie,

by uczestniczy w budowie wity-

ni, a braterstwo sprawia, e kamie-

nie otrzymuj odpowiedni kształt

i dopasowuj si do siebie. Metale

zostawiamy na zewntrz wityni

i uczymy si panowa nad naszym

ego. Prosimy o głos w sposób, który

nie dopuszcza osobistych kontrower-

sji w dyskusjach. Jałmunik, któremu

powierza si Worek Wdowy, ma za

zadanie dba o to, aby potrzebujcy

dostał wsparcie.

Braterstwo to stan ducha, który

przekazujemy sobie nawzajem, któ-

ry stwarza, e kada loa ma swój

niepowtarzalny klimat, zwany przez

nas egregorem loy. Sznur Jednoci,

zakoczony chwostami, jest symbo-

lem nierozerwalnej wizi, która po

pracach powinna zosta przeniesiona

do wiata profaskiego. To zadanie

wykracza poza mury warsztatów i za

wiera si w rozumieniu braterstwa jako

prometejskiego przekazywania innym

ludziom boskiego ognia. Ukształtowa-

ni w loach, mamy wynosi to wiatło

na zewntrz. Przekładajc te symbole

na nasz codzienno i praktyk y-

ciow, oznacza to, e wolnomularz

winien wie ycie społecznie uy-

teczne, wnosi co dla dobra innych.

Mog to by wielkie dzieła, w jakich

uwiecznia si twórca, które tak mocno

podkrela w swojej Filozoi Wolno-

mularstwa nasz brat prof. Andrzej

Nowicki, mog to by wielkie wyna-

lazki, które zmieniaj losy ludzkoci,

ale równie dobrze zwykła, codzienna,

porzdna praca, wykonywana nie tyl-

ko ze wzgldu na zapłat, ale na pikno

i dobro, które stwarza. Praca wykony-

wana z pasj, jak zwykli wykonywa

artyci, a nie wyrobnicy. Braterstwo

moe zatem wyraa si w dziełach,

ale take, a moe przede wszystkim,

w naszych postawach solidarnoci

z potrzebujcymi. I tu te spektrum

moliwoci jest bardzo due. Mog to

by czyny bohaterskie w walce o nie

podległo i wolno, jakich wiele na

kartach historii wolnomularstwa, ale

równie dobrze moe to by pomocna

dło siostry czy brata podawana lu-

dziom w potrzebie.

Braterstwo jest postaw. wiat i y-

cie na co dzie wystawia je na prób.

Przykłady mona by mnoy, jak cho-

by ten zwizany z pomoc dla uchod-

ców z krajów zagroonych wojn i ter-

roryzmem. Łatwiej jednak jest zaj

postaw zgodn z naszymi ideami,

ni w niej wytrwa. Na przeszkodzie

uniwersalnemu braterstwu stoj nasze

ludzkie ułomnoci; dze, ambicje,

zawi, nieszczero, ignorancja itp.,

z którymi mierzy si nieustannie kady

wolnomularz w procesie własnego

doskonalenia.

Dlatego uwaam, e braterstwo jest

zarazem i utopi, i rzeczywistoci.

Utopi w odniesieniu do realizacji

stanu powszechnego braterstwa w sto-

sunkach midzy ludmi i bywa rze-

czywistoci w odniesieniu do relacji

niektórych ludzi i niektórych grup.

Zdaniem Leszka Kołakowskiego

„ludzko nie przetrwa bez wiary

w braterstwo, nawet jeli praktycznie

jest ono nieosigalne”. Tym bardziej

nie przetrwa wolnomularstwo. Gdyby

odebra wolnomularstwu warto bra-

terstwa, to cel, jakim jest nieustanne

doskonalenie si poprzez uporczywe

zwalczanie własnych przywar i słabo-

ci, byłby chyba niemoliwy do osig-

nicia. Wolnomularstwo straciłoby

swój uniwersalny sens i prawdopodob-

nie nie przetrwałoby przez stulecia.

Powiedziałam,

S... Izis Iusta

W O L N O M U L A R Z P O L S K I L A T O 2 0 1 6 • N U M E R 6 7

K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

róby deniowania i opisywania tej relacji po-

dejmowali róni specjalici od human relations:

antropolodzy, lozofowie, socjologowie, psycho-

analitycy, psychologowie i inni. Analiz antropologiczno-

-lozoczn tej relacji midzyludzkiej przedstawiłam

w postaci deski sprzed kilku lat pt. Agape (troska) i Filia

(braterstwo) w tradycji europejskiej, zaczn wic od

przypomnienia najwaniejszych jej fragmen-

tów. Przedstawi nastpnie rozszerzenie

interpretacji braterstwa w kategoriach

szeroko rozumianej lozoi, zarówno

tej, któr wolnomularze sami two-

rz, jak i tej, na któr si chtnie

powołuj.

gape i Filia nie wystpuj nigdy

w postaci całkowicie czystej.

„Potrzebuj si” nawzajem. Agape

jest starsz siostr Filii lub jej korze-

niem. Jest ona wczeniejsz rozwojowo

form przeniesienia miłoci własnej na innego

człowieka lub bóstwo. Czsto urasta do lepego

uwielbienia obiektu bardzo rónicego si od nas samych.

Obiektem tym z wielkim zaangaowaniem opiekujemy

si sami albo poszukujemy u niego opieki. Dopiero na tej

podstawie kształtuje si Filia, wyszy rodzaj miłoci mi-

dzy równymi partnerami z wyboru, którzy mog zapew-

ni sobie wzajemno i lojalno przy pełnej akceptacji

autonomii drugiej strony. W pocztkach rozwoju naszej

tosamoci, kiedy zaczynamy rozumie swoj odrbno,

Filia pomaga odnale siebie w drugim człowieku, ujrze

w nim swoje alter ego. A jednak zobaczenie wiata oczami

bliniego i podjcie na jego rzecz odpowiednich działa

wymaga czasem duego wysiłku intelektu i woli.

Agape to uznanie dla innego człowieka, troska o jego

dobro bez liczenia na nagrod, bezinteresowna miło,

której archetypem jest miło Boga do człowieka i vice

versa. Istnieje analogia, cho nie s to rzeczy tosame,

midzy Agape a biologicznie ukształtowanymi elementami

zachowania, które ka człowiekowi kocha swoje dzieci,

nie oczekujc wzajemnoci. Agape zawsze niesie

ryzyko, e staniemy si igraszk w cudzych

rkach, ale jest to ryzyko, które m u s i m y

podj, chcc nalee do innych i aby oni

mogli do nas nalee. Jest to, mówic

inaczej, „mroczna strona dobroci”,

ujawniajca si czasem w stosunkach

midzy najbliszymi sobie ludmi.

Pierwsi zwrócili na to zjawisko uwag

psychoanalitycy.

ygmunt Freud odbrzowił znacz-

nie obraz stosunków rodzinnych

w kulturze judeo-chrzecijaskiej, wska-

zujc na pojawianie si wród nich nie tylko

postaw opiekuczych, ale te agresji i lków wyni-

kajcych ze współzawodnictwa, przemocy czy wrcz

kazirodztwa pomidzy dziemi a rodzicami oraz pomidzy

rodzestwem. Wtek Agape obecny jest take w koncepcji

urazu narodzin wynikajcego z odseparowania od matki.

Fakt ten skazuje człowieka na osamotnienie i cigłe poszu-

kiwanie drogi powrotu do matczynego łona. Oo Rank

jako pierwszy zauwaył t prawidłowo u kilku swoich

pacjentów, których problemem było nadmierne przywi-

zanie do swych matek, cigłe liczenie si z ich zdaniem

i troszczenie si o nie bardziej ni o własne dzieci. Byli to

mczyni, którzy rozwodzili si, zmieniajc partnerki,

a one mimo wszystko były do siebie psychologicznie

BRATERSKI

ŁAŃCUCH JEDNOŚCI

S ... M . M .









SPIRITUS MOVENS



P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

28 K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

bardzo podobne, poniewa ich pierwowzo-

rem była po prostu własna matka ma.

Pomagajc pacjentom w rozwizywaniu tego

problemu, Rank skupiał swoje wysiłki na

uzyskaniu przez nich armacji własnej woli

i własnych potrzeb oraz na doprowadzeniu

do ponownych narodzin ich osobowoci,

silniejszej, bardziej dojrzałej i niezalenej.

Trenował u nich samodzielno, zachowu-

jc si wobec nich w sposób frustrujcy

i skłaniajc ich nastpnie do buntowania si

i zaznaczania własnej odrbnoci.

a inny aspekt „raju utraconego” zwraca

uwag Erich Fromm. Jako przedsta-

wiciela psychoanalizy społecznej interesuje

go problem integracji z szerzej rozumianym

społeczestwem. Po okresie młodzieczego

buntu i uzyskaniu „wolnoci od...” jednostka

ludzka czuje si do osamotniona. Staje

przed wyborem wtórnych w stosunku do

pokrewiestwa wizi społecznych, czyli

otrzymuje „wolno do”. Powstaje w niej tsknota za

przynaleeniem do kogo lub czego, prowadzca do

chwytania si niejednokrotnie irracjonalnych sposobów

wizania si ze społecznoci. Nale do nich sadoma-

sochizm, niszczycielstwo, mechaniczny konformizm

i uzalenienie od „magicznego opiekuna”. Opiekunem

tym moe by jaki autorytet indywidualny, np. cha-

ryzmatyczny przywódca, lub grupowy – naród, rasa,

płe lub orientacja polityczna. Autorytet ma zapewni

jednostce równowag i wzmocni j dziki identykacji

z władcz sił.

ednak zdaniem Fromma prawdziwe pojednanie moe

zosta osignite tylko przez miło równoznaczn

z bezinteresown akceptacj wiata, ze zdolnoci do

współistnienia i współodczuwania. Od czasów staro-

ytnych nazywana jest ona Filią. Ideałem tego rodzaju

wizi – według formuły: „Wiem, e jeste i chc by był

sob”, jest arystotelesowska, partnerska przyja. Wedle

greckiego lozofa moe ona zachodzi oczywicie tylko

midzy mczyznami, bo kobiety s nisze intelektualnie

i moralnie.

redniowieczu Filia jest elementem dwóch etosów:

rycerskiego i zakonnego. Etos rycerski zaczł si

kształtowa ju w czasach staroytnych. Podziw dla

mstwa i odwagi, ale take dla wiernej przyjani mi-

dzy bohaterami wielkich wojen i pojedynków wypełnia

karty choby Iliady i Odysei Homera. W redniowieczu

mamy natomiast stan rycerski wpisany na stałe w struk-

tur feudalnego społeczestwa. Stan ten posiada własn

etyk, styl ycia, zwyczaje i literatur. Rycerze walcz

w obronie wiary, honoru, sprawiedliwoci i pokoju. Wojna

jest sprawdzianem dla ich umiejtnoci i cnót, wród

których poczesne miejsce zajmuje wierno złoonym

przyrzeczeniom, podstawa braterskiej wizi: „Jeden za

wszystkich, wszyscy za jednego”.

tos zakonny zakładał wprawdzie uczuciow, zniewala-

jc wi z Bogiem, ale naley pamita take o tym,

e według w. Tomasza z Akwinu (1225–1274) miło

do Boga jest cnot, zasad postpowania, nie za uczu-

ciem wynikajcym z namitnego pragnienia połczenia

si z ukochanym. Człowiek kochajcy Boga zachowuje,

jak arystotelesowski przyjaciel, własn autonomi i nie

dy do utosamienia własnych potrzeb z potrzebami

przedmiotu swojej miłoci.

nacznie póniej, w okresie renesansu, do tego samego

wzorca przyjani nawizuje Michel de Montaigne

(1533–1592). Traktuje on przyja jako „wity wzeł”,

najdoskonalszy typ zwizku, jaki moe istnie pomidzy

ludmi. Powtarza za Arystotelesem, e moe ona w pełni

rozwin si tylko midzy mczyznami, poniewa ko-

biety nie s w stanie wznie si na tak wysoki poziom

obcowania z drugim człowiekiem.

o na temat Filii sdz profesjonalici? Analizujc

rozwój psychospołeczny, psychoanalityk Harry

Stack Sullivan (1892–1949) wyrónia „okres przyjaciel-

ski” obejmujcy kilka lat przed osigniciem dojrzałoci

płciowej (od 8. do 12. roku ycia). Jest to okres, w którym

dziecko naprawd lubi osoby tej samej płci i staje si

zdolne do spontanicznego udzielania pomocy i trosz-

czenia si o kogo innego. Sullivan twierdzi, e przed

tym okresem dziecko kocha tylko samego siebie, mimo

e z natury zdolne jest do empatycznej, emocjonalnej

W O L N O M U L A R Z P O L S K I L A T O 2 0 1 6 • N U M E R 6 7

K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

symbiozy z matk. Według tego autora brak dowiad-

czenia przyjani w dziecistwie powoduje niezdolno

do tworzenia trwałych wizi w wieku dojrzałym.

dotychczasowych rozwaa dowiadujemy si, e

braterstwo deniowane moe by jako miło, czyli

emocjonalna symbioza lub przyja midzy jednostka-

mi ludzkimi zachowujcymi autonomi i wiadomo

odrbnoci własnych potrzeb. Co do tego obrazu bra-

terstwa dodaj wolnomularze? Brat Andrzej Nowicki

w desce O braterskim łańcuchu i przekazywaniu ognia

odwołuje si do platoskiej metafory olimpijskiego znicza

przekazywanego uczniom przez mistrzów, przytaczajc

fragment dialogów o pastwie w tłumaczeniu Władysława

Witwickiego: „Pochodnie bd mieli w rku i bd je

sobie z rk do rk podawali”. Według Nowickiego słowa

te s najbardziej zwizł formuł istoty działalnoci

wolnomularskiej.

rzekazywanie „boskiego ognia” zachodzi według Pla-

tona w obrbie „magnetycznego łacucha, który łczy

przez kolejne ogniwa twórców ze słuchaczami. Twórcy

(których Nowicki utosamia z Mistrzami), z miodopłyn-

nych ródeł i po jakich ogrodach muz i dolinach zbieraj

pieni i przynosz nam je jak pszczoły”. Muzy s podobne

do kamieni magnetycznych, które przycigaj twórców do

siebie, jak kawałki elaza. Zachwyceni słuchacze równie

staj si magnesami zdolnymi do przekazywania swojego

zachwytu i tak oto powstaje długi łacuch braterskiej

wspólnoty miłoników poezji, muzyki i lozoi, łczcy

ludzi rónych narodów i rónych stuleci.

spółczesny uczniom Arystotelesa staroytny chi-

ski Mistrz Zuhang wie „przekazywanie ognia”

z niemiertelnoci Mistrzów. Nauczyciele nie obawiaj si

mierci, poniewa yj w swoich ideach przekazywanych

z pokolenia na pokolenie. Mistrz Zuhuang był pewien

trwałej obecnoci własnych myli w kulturze, poniewa,

jak pisał, „ogie bdzie przekazywany”. Podobn myl

mona znale u rzymskiego poety Lukrecjusza, który

pisze e „[chodzi o to] aby przez bieg pokole […], jasn

pochodni ycia podawa cigle dalej”.

Myślach o śmierci i nieśmiertelności Ludwika Feuer-

bacha Nowicki znajduje tak oto reeksj na temat

twórczoci: przedmiot miłoci – a moe to by ukochana

ksika albo dzieło sztuki – wchłania nas w siebie i sprawia,

e zanika rónica midzy podmiotem i przedmiotem. Twór-

czo sprawia, e unicestwiamy granic dzielc podmiot od

przedmiotów, wstpujemy w rzeczy, które wytworzylimy.

Twórca, według Feuerbacha, stanowi jedno ze swoimi

dziełami i sprawia, e s one wypełnione jego duchem. Po-

dobnie rzecz si ma z naszymi zwizkami z innymi ludmi.

Tak jak my yjemy mylami o tych, z którymi rozmawiamy

i których dzieła czytamy, tak nasi uczniowie i czytelnicy

yj ogniem naszych dzieł. mier nie jest kresem naszego

istnienia: „Jak pocztkowo istniałe tylko w wiadomoci

innych, tak i na koniec istniejesz tylko w ich wiadomoci.

[...] yjesz tylko dopóty masz co do przekazania”.

yl t przejł od Feuerbacha Friedrich Nietzsche.

Pisze on: „Najszczliwszy los wycignł autor,

który w staroci powiedzie moe, e wszystko co było

w nim z yciotwórczych, umacniajcych, budujcych,

owiecajcych myli i uczu yje dalej w jego pismach

i e on sam jest tylko szarym popiołem, podczas, gdy

ogie ocalony został i poniesiony dalej”.

atem, braterstwo rozumiane jest przez wolnomularzy

jako prometejskie przekazywanie innym ludziom

boskiego ognia. Ta włanie idea wzbogaca znaczenie poj-

cia braterstwa o istotny wymiar czasowy, czynic z niego

spiritus movens wybiegajcych w przyszło projektów

doskonalenia i rozwoju kadego z sióstr i braci, zarówno

z osobna jak i w obrbie warsztatów, ló i zakonów. Bra-

terski Łacuch Jednoci wie te projekty z przeszłoci,

przywołujc Drogich Nieobecnych, czyli Siostry i Braci,

którzy odeszli na Wieczny Wschód, pozostawiajc za sob

rezultaty swojej twórczej pracy, abymy mogli je zabra

w dalsz drog ku wiatłu.

Powiedziałam,

S... MM

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

30 K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

usimy zda sobie

spraw z tego, e

stosunki midzy-

ludzkie nie s stanem, ale

procesem, i to parafrazujc

powiedzenie pewnego du-

chownego katolickiego na te-

mat stanu małeskiego, tylko

od uczestników tego procesu

zaley, czy bdzie on proce-

sem karnym czy beatykacyj-

nym. W kadym razie moemy

przyj robocz denicj, i

braterstwo to bardzo mocna

ekspresja dynamicznych relacji

interpersonalnych. Z czego

to wynika i co z tego wynika?

Człowiek jest istot stadn.

Ten paradygmat lozoi i psy-

chologii jest znany i tak mocny,

e nikt go nie neguje. Ju sama

nazwa „społeczestwo” wska-

zuje na pochodzenie od jakie-

go wspólnego/spólnego dobra czy

działania. Najwaniejsz komórk spo-

łeczn, t tworzc podstawowe zrby

społecznoci był, i jest, ród i rodzina.

Najdawniejsze wielopokoleniowe ro-

dziny dzieliły si na grupy czy warstwy

generacyjne o cile zdeniowanych

prawach i obowizkach, w których

najmocniejszym zewntrznym ele-

mentem deniujcym był wiek. Fry-

deryk Engels w pracy O pochodzeniu

rodziny, własności prywatnej i państwa,

omawiajc badania Lewisa Morgana

nad struktur społeczn Huronów,

podkrela silne znaczenie braterstwa

wewntrz grupy rówieniczej, i to

zarówno braterstwa biologicznego,

konwencjonalnego, jak i rytualnego.

Te trzy rodzaje braterstwa dla Hurona

s nierozdzielne i nierozrónialne.

Jak podaje z kolei Mircea Eliade

w pracy pt. Szamanizm i archaiczne

techniki ekstazy, wród ludu Kiikoo

zamieszkałego na terytorium

Ziemi Arnhema na północy

Australii, mityczny przodek

ludu, Kii, yjcy samotnie

na ziemi, przy pomocy ka-

miennego noa przecina swe

ciało wzdłu i dzieli si na

siebie i swojego brata Koo.

Dopiero w ten sposób owi

dwaj bracia powołali do ist-

nienia lud Kiikoo.

Szokujcym dla nas, ale po-

pularnym na Ukrainie zwy-

czajem jest, e ołnierzy, któ-

rzy ponieli mier w jednej

bitwie, chowa si w jednej

wspólnej „bratskiej mohyle”,

wspólnym bezimiennym gro-

bie, nad którym najczciej

jest usypany kurhan. Dla nas

moe to by objaw jakiego

odczłowieczenia jednostki*,

ale jest w tym zwyczaju gł-

boka myl. Mianowicie, kady, kto

idzie si pomodli czy zapali znicz

na kurhanie, nie robi tego wyłcznie

w intencji swojego Wasyla czy Giena-

dija, ale za wszystkich, którzy s tam

pochowani.

W legendach bardzo wielu narodów

wystpuje motyw braci i braterstwa,

nierozłcznoci braci, jak choby grec-

cy Kastor i Polideukes (Polluks) bd-

cy brami Heleny, Danaidzi, staropol-

BRATERSTWO

RATUNKIEM DLA ŚWIATA,

SPOŁECZEŃSTWA I CZŁOWIEKA

B R ... D .











Lech, Czech i Rus

W O L N O M U L A R Z P O L S K I L A T O 2 0 1 6 • N U M E R 6 7

K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

skie Lelum i Polelum, czy nawet Cetno

zawsze wystpuje z Lichem. Bracia

musz trzyma si razem, w tym ich

siła. Nawet jak ycie ich rozdzieli, zro-

bi wszystko, aby si zjednoczy, bo

inaczej zgin. Szczególnie nie wolno

dopuci im do koniktu midzy sob.

Tu przywołam zapisan u Tukidydesa

histori o umierajcym Parcie, który

na łou mierci podaje synom pk

strzał do złamania. Kiedy, mimo i

s siłaczami, nie mog ich złama,

ojciec rozwizuje pk i słab, starcz

rk łamie je pojedynczo.

Staroruska bylina o załoeniu Kijowa

mówi o czterech braciach, Kiju, Ru-

sie, Czechu i Lachu oraz ich siostrze

Lebied’iu. Kij z siostr zostaj na zie

miach rodzinnych, zakładaj Kijów,

bracia rozjedaj si we wszystkie

strony, ale mimo i kady urzdził

si w swojej krainie, mieli w razie nie-

bezpieczestwa działa razem, cile

współpracowa i pomaga sobie.

Bracia i braterstwo zawsze było wa-

nym symbolem. Komunici piewali

(i piewaj nadal) w Międzynarodówce:

„…gdy zwizek nasz bratni…”, Unia

Europejska jako swój hymn obrała

Odę do Radości, opiewajc braterstwo

miedzy narodami.

Bracia sobie ufaj, aczkolwiek

i midzy brami moe dochodzi do

najwikszych łajdactw i przekrtów,

wemy na przykład Kaina i Abla czy

wyłudzenie od starszego, ale zmczo-

nego i głodnego brata przywileju star-

szestwa, jak w przypadku Ezawa i Ja-

kuba. Jak pisze w wierszu poeta Adam

Teodor Krzywda, tu przeprosz za

przeklestwo w cytacie: „…prawda to

znana jest całemu wiatu, e najmilej

opierdol dawa siostrze i bratu”.

Brat ma dba o rodzin. Swoj, a jak

potrzeba to i pozostał po zmarłym

bracie. U Izraelitów w razie bezpo-

tomnej mierci brata miał obowizek

powoła do ycia w łonie wdowy po

bracie syna zmarłego brata. Obyczaj

ten, tzw. prawo lewiratu, opisany jest

choby w dziejach Onana. Spogldajc

jeszcze dalej, Mahabharata opisuje

wielk wojn piciu braci Pandanów

w obronie czci ich siostry. Braterstwo

ma wpływ na histori wiata oraz na

dzieje i czyny bogów.

Zauwamy, i osoby przebywaj-

ce w zakonach s dla siebie brami

i siostrami. Tak mówi do siebie, wy-

łczajc przypadki, kiedy zwracaj si

do starszego lub pełnicego wysz

funkcj, wtedy tytulatura nadal jest ro-

dzinna (ojcze, matko) lub z dodatkiem

tytułów: Ojcze Przeorze czy Ojcze

Prowincjale. Pielgniarka w szpitalu

te jest zwyczajowo nazywana siostr,

zarówno z powodów historycznych –

kiedy chorymi opiekowały si zakon-

nice, jak i z powodów jej czułej opieki

w chwilach naszej choroby i słaboci.

Religia te czsto odwołuje si do

braterstwa jako emocji łczcej współ-

wyznawców. W Księdze Powtórzonego

Prawa wszyscy Izraelici s dziemi

jednego Boga, specjalnie przez Niego

wybranymi, a wic musz o siebie

dba po bratersku. W rozdziale 15 jest

nakaz, aby nie było biednego brata –

nawet trzeba posun si do tego, aby

w roku szabatowym anulowa wszelkie

długi brata. W rozdziale 17 król jest te

nazwany współbratem, dla podkrele-

nia, e sacrum władzy obejmuje osob

pełnic funkcj królewsk, ale nie

jako człowieka, który pozostaje bra-

tem, a wic kim równym. W Nowym

Testamencie nastpuje rozszerzenie

pojcia brat, czy blini, na kadego

człowieka. Narodem Wybranym staje

si cała ludzko, kady człowiek, pod

warunkiem uznania pewnych prawd.

Braterstwo kształtuje si i wzmacnia

szczególnie w warunkach ekstremal-

nych, jeeli przetrwa te warunki, je-

eli przezwyciy naturalny w takich

warunkach egoizm. Na przykład bra-

terstwo niejako in articulo mortis jak

braterstwo broni, kiedy kady z oł-

nierzy jest w stanie, w imi siły wspól-

noty, naraa si na najwiksze nawet

niebezpieczestwo, aby wzmocni

współtowarzyszy broni, kiedy rozum

i strach na poziomie komórkowym

raczej doradzaj ucieczk z sytuacji

zagroenia. Podobne zjawiska wyst-

puj w sportach ekstremalnych. W ta-

ternictwie wspólnota liny w cianie

zobowizuje, wspinacz wie, e w razie

odpadnicia od ciany osoba aseku-

rujca go raczej zaryzykuje wyrwanie

ze swojego stanowiska ni puci lin.

Jak widzimy na tych przykładach,

braterstwo wystpuje na rónych po-

ziomach – jednostek, rodzin, rodów,

narodów i społeczestw oraz orga-

nizacji ponadnarodowych i ponad-

pastwowych, takich jak Midzyna-

rodowy Czerwony Krzy, Półksiyc

i Diament. W braterstwie siła i ratunek

przed chaosem i złem wiata rozumia-

nym w najprzeróniejszym wymiarze

i na kadej płaszczynie.

Nie mona zapomina, e braterstwo

moe te przyj kształt społecznie

nieakceptowany, jak choby milczenie

przestpcy na temat działania wspól-

ników. Jest to negatywny wymiar bra-

terstwa.

* * *

Wolnomularze całego wiata take s

siostrami i brami. Mało tego, powiem,

e s brami kadego człowieka. War-

to zwróci uwag na „okrzyk trwogi”:

„Do mnie, dzieci Wdowy!”. Wskazuje

on na symboliczne pochodzenie od

jednej matki oraz na pełne zaufanie, i

w sytuacji zagroenia u kadego wolno-

mularza znajdziemy wsparcie i pomoc.

Wolnomularz ma siostry i braci na całym

wiecie i nigdy nie jest sam. Łacuch

jednoci jest te sposobem zobrazo-

wania tego braterstwa, tej niezwykłej

wspólnoty. Wspólnoty, jak wskazuje

agapa, tym rónicej si od małestwa,

i bdc wspólnot stołu, nie łoa (cho

pewnie niektórzy z nas tego ałuj ☺).

Wolnomularze, budujc braterstwo

ponad podziałami, budujc wityni

Ludzkoci, musz mie swój aktyw-

ny udział w procesie wzmacniania

braterstwa ogólnoludzkiego, ale re-

alizowa mog to jedynie na nasz

indywidualn skal, braterstwa in-

terpersonalnego. Łatwiej odczuwa

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

32 Z Ż Y C I A L Ó Ż I O B E D I E N C J I

braterstwo z milionami uchodców

z ogarnitego terrorem Sudanu, ni

pomóc konkretnej osobie, niewane

czy sudaskiej rodzinie, bezdomnemu

na ulicy czy ssiadowi, bo ta pomoc in-

terpersonalna, skierowana na o s o b 

wymaga działania konkretnego, jak

choby wniesienia zakupów, a nie uda

si jej zrealizowa wyłcznie w sferze

werbalno-deklaratywnej.

Braterstwo to bardzo silna zbiorowa

emocja o paradoksalnej strukturze.

Wic ludzi w konkretach, wyraa

si w symbolach. Cechuj j wspól-

ne pieni, agi, gesty, jak chociaby

u nas masonów „łacuch braterstwa”.

Ale najpełniejsze zobrazowanie, naj-

pełniejszy wymiar nastpuje poprzez

działania na rzecz osób. Konkretnych

osób. Tu wspomn choby braterski,

ludzki wymiar „worka wdowy”.

* * *

Siostry i bracia, jestemy powołani –

w duym stopniu z własnej woli – do

aktywnego budowania Braterstwa

Pozytywnego. Tego Braterstwa, które

ratuje Człowieka, Rodzin i Społe-

czestwo przed chaosem, egoizmem,

zamkniciem si na innego Człowie-

ka. To jest nasze powołanie, wyraa-

ne cał symbolik budowy wityni

Ludzkoci. witynia bowiem to nie

budynek bdcy tylko uporzdkowa-

n stert kamieni i spoiwa, ale my,

Ludzie, nasze wntrze i nasze war-

toci, nasze lki i nasza wspólnota.

Budujmy razem. Pojedyncza osoba

moe zarysowa kamie, moe od

niego odłupa czci, ale jedynie

wspólnie, połczonym wysiłkiem,

jestemy w stanie ociosany kamie

umieci we właciwym miejscu, czy

to ciany, czy zwornika sklepienia.

Kady element, jak i kady Człowiek

jest niezbdny, potrzebny, byle tylko

realizował ów pozytywny wymiar

Braterstwa interpersonalnego.

Rzekłem.

Br... D.

* Wanym symbolem jest u nas Grób

Nieznanego ołnierza; jest to sym-

bol „braterstwa w mierci” - RED.

o było jakby wczoraj. Jakby wczoraj Adam wrócił z Radzie-

jowic, gdzie w padzierniku 1992 roku został inicjowany na

masona loy Wolność Przywrócona na Wschodzie Warszawy.

A od tej chwili minło prawie 24 lata, a od zapalenia wiateł

loy – 25! W sobot 23 kwietnia br., w tym samym miejscu,

w radziejowickim pałacu, odbyło si spotkanie rocznicowe tych

najstarszych wolnomularzy (było ich kilku) i najmłodszej maso-

skiej generacji. Był podsumowujcy referat, który publikujemy

na nastpnych stronach, pamitkowe broszury i wygrawerowane

ozdobne deski dla wszystkich Czcigodnych Mistrzów. Był uro-

czysty, elegancki obiad i tort udekorowany fartuszkiem mistrzow-

skim z lukru (patrz okładka). Lecz najbardziej podobały mi si

wspominki, te bardziej i mniej powane. Obserwowałam wszystko

od pocztku, nawet troch zazdrociłam, bo ta loa naleca do

Wielkiego Wschodu Francji kobiet wówczas nie przyjmowała.

Jednak włanie przez ten kanał, czyli Czcigodnego Mistrza -

brata P. C., przyszedł na wiosn 1993 roku pierwszy kontakt

z Paryem, do masonerii eskiej. Byłymy na tym jubileuszu

i my, masonki z dwóch polskich ló kobiecych: Prometei i Gai

Aeterna. Wzruszajce było dla mnie i to, e spotkalimy si cał

nasz rodzin – jeden mason i dwie masonki. Jako redaktorzy

„Wolnomularza Polskiego” oarowalimy loy na pamitk cały

komplet pisma z lat 1993–2016.

S... Mirosława Dołęgowska-Wysocka

Z B L O G A A S Z E R A ,

Ż O N A P A N A B O G A

W O L N O M U L A R Z P O L S K I L A T O 2 0 1 6 • N U M E R 6 7

Z Ż Y C I A L Ó Ż I O B E D I E N C J I

roga ta kilkukrotnie zwizana była z okresem rozwo-

ju, po którym nastpowało odgórne rozwizanie. Po

okresie wstrzsu i co najmniej kilkudziesicioletniej

przerwie struktury wolnomularskie w Polsce de facto trzeba

było odtwarza od nowa, co za kadym razem owocowało

powtarzaniem procesu organizacyjnego. W rezultacie ma-

soni polscy stracili wiele dziesicioleci spokojnego rozwoju.

Minione wier wieku w miar spokojnego kształtowania

wszystkich nurtów wolnomularstwa w Polsce daje nadziej,

e masoneria w kocu okrzepnie. Najwaniejsze, e ma

wreszcie moliwo prezentowania swych pogldów w formie

konferencji naukowych, wykładów, artykułów prasowych

i wystaw, które maj szeroki oddwik społeczny i powoli

zaczynaj, jeli nie wyrównywa, to przynajmniej tonowa

wypowiedzi rodowisk jej nieprzychylnych czy wrcz wro-

gich, nieprzyjmujcych do wiadomoci adnych racjonal-

25 LAT

SZ... L... WOLNOŚĆ PRZYWRÓCONA

NA WSCH... WARSZAWY... 1990–2015

KILKA REFLEKSJI ROCZNICOWYCH

B R ... T A D E U S Z K R A C K I















P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

34 Z Ż Y C I A L Ó Ż I O B E D I E N C J I

nych argumentów. Szczytno haseł, chwalebno celów

i załoe nie zlikwidowały jednak moliwoci wystpowania

cech typowych dla kadej organizacji społecznej, przede

wszystkim nadmiernie akcentowanego indywidualizmu

i przerostu ambicji. Umiejtno wywaenia tych tendencji

w zestawieniu z celami Zakonu i metodami działania to chyba

jedno z głównych zada polskich masonów jako organizacji.

Wstrzs, jaki wywołał dekret Prezydenta Rzeczypo-

spolitej z 22 listopada 1938 roku, okres II wojny

wiatowej i czasy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej

spowodowały nie tylko zatrzymanie prac wolnomularstwa

w Polsce, ale sprawiły, e w tym czasie nastpiła zmiana

pokole; w rezultacie gdy nadszedł czas odbudowy, nie-

wielu braci sporód „starej gwardii” masonów polskich

mogło włczy si do podjtego dzieła. Naleało skorzysta

z inicjatyw i dowiadcze central zagranicznych.

zachowanej dokumentacji Sz... L... Wolność Przy-

wrócona wynika, e starania o reaktywacj wolnomu-

larstwa w Polsce podjto w 1990 roku. W maju i sierpniu

1990 roku do Warszawy przybyli J. R. Ragache – ówczesny

Wielki Mistrz Wielkiego Wschodu Francji, a potem Didier

Sniadach i Alain Marville, wysłannicy tej masoskiej

obediencji. Ich celem było zbadanie moliwoci odbudowy

wolnomularstwa w Polsce. Publiczne zebranie informacyjne

w tej sprawie odbyło si 9 sierpnia 1990 roku w Klubie

Lekarza przy Alejach Ujazdowskich 24.

grudnia 1990 roku w warszawskim Pałacu Myliwieckim

(na terenie Łazienek, na wyjazdowych pracach Loy

Victor Schoelcher 86, w obecnoci Andre Combes’a, ów-

czesnego Wielkiego Sekretarza ds. Zewntrznych WWF)

odbyły si pierwsze inicjacje masoskie kierunku liberal-

nego w Polsce. Jest to równie data wystawienia patentu

dla nowo powołanej Loy Wolno Przywrócona, działa-

jcej w strukturach Wielkiego Wschodu Francji. Mona

wic dzie ten przyj za pocztek istnienia tej loy, co

podkrela data umieszczona na loowej pieczci. Loa

otrzymała nazw po działajcej w latach 1920–1938 roku

w Warszawie loy Wolno Przywrócona, utrzymywanej

wówczas w strukturach Wielkiej Loy Narodowej Polski.

Równie pierwsze podwyki na stopie czeladnika odbyły

si w Warszawie 1 i 2 grudnia 1990 roku. Na pocztku 1991

roku pierwsze podwyszenia na stopie mistrza członków

Loy Wolno Przywrócona wizały si z wyjazdem do

Parya, do siedziby Wielkiego Wschodu Francji.

Polsce nadal odbywały si prace wyjazdowe loy

Victor Schoelcher 86. Jak zostało powiedziane,

patent naszej loy został wystawiony z dat 1 grudnia 1990

roku, jednak zapalenie wiateł odbyło si 26 kwietnia 1991

roku, w Radziejowicach, w obecnoci Jaques’a Orece’a,

zastpcy Wielkiego Mistrza Wielkiego Wschodu Francji ds.

Zewntrznych. Obecnych było 31 braci i 3 siostry z Polski

i Francji. W składzie pierwszych wiateł byli: Czcigodny

Mistrz Tadeusz Andrzejewski, Mówca Józef Ż..., Pierwszy

Dozorca Piotr C.... Francuscy bracia, którzy przyczynili

si do powstania Loy, zostali te wówczas uhonorowani.

Br... Michel Reyt otrzymał tytuł Czcigodnego Mistrza

Honorowego w uznaniu za osobiste starania o utworzenie

masonerii w Polsce. Ponadto za podobne zasługi tytuły

Członków Honorowych Loy otrzymali bracia: Jean

Stavrewitch, Didier Sniadach, Marcel Assun, Dominik

L... i Alexandre Volosin oraz Andre Ligęza – przyszły

załoyciel pierwszej loy Rytu Sz... D... i U... Gabriel

Narutowicz na Wschodzie Krakowa. Zgodnie z poczt

kowymi ustaleniami 20 czerwca młotek Czcigodnego

Mistrza przejł Br... Piotr C....

Wród innych istotnych postaci pierwszego okresu dzia-

łalnoci naszej loy nie mona zapomnie o takich braciach,

jak rzebiarz Marek B..., kompozytor i pedagog Paweł

B..., indolog Bogusław K..., lekarz Robert K..., prawnik

Zygmunt K... (pierwszy skarbnik loy), Mariusz B...,

wtedy student medycyny, a dzi ju wyspecjalizowany

lekarz – najmłodszy chyba mason, który doszedł do stopnia

mistrza w wieku 18 lat, i wielu innych. Póniej dołczyli do

nas wydawca Adam W. Wysocki, którego wszyscy znamy,

 

W O L N O M U L A R Z P O L S K I L A T O 2 0 1 6 • N U M E R 6 7

Z Ż Y C I A L Ó Ż I O B E D I E N C J I

twórca i redaktor naczelny „Wolnomularza Polskiego”,

kompozytor i organista Jerzy E... oraz kompozytor, pia-

nista i dyrygent Zygmunt K.... Wymienianie wszystkich

postaci trwałoby długo.

o pewnym czasie rozpoczto starania o zapalenie wia-

teł w suwerennym Wielkim Wschodzie Polski. W tym

czasie działały dwie loe polskie: Wolno Przywrócona

w Warszawie i powstała w tym samym czasie Nadzieja

w Lille, a Br... Tadeuszowi Andrzejewskiemu powierzono

funkcj Ocjalnego Pełnomocnika Loy do Reprezentacji

Zagranic. Zaczto szuka sposobu ustabilizowania loka-

lowego prac loowych, zatem wystpiono do Wielkiego

Mistrza Wielkiego Wschodu Francji J.-R. Ragache’a z pro-

b o pomoc nansow zwizan z wynajciem i adaptacj

lokalu przeznaczonego na wityni. Mierzono wysoko:

rozwaano moliwo zarówno postawienia oddzielnego

budynku, jak i wynajcia lokalu. W 1992 roku nawet

rozwaano moliwo rewaloryzacji i zagospodarowa-

nia groty masoskiej przy ulicy Ksicej w Warszawie.

Rzeczywisto bardzo szybko zwerykowała te nadzieje.

W nastpnym roku prace odbywały si w Kosewku, na

Ursynowie, w Radziejowicach, a take w mieszkaniu

Br...Piotra C.... Przed wyjazdem na Ursynów zbierano si

na placu Trzech Krzyy, Kolegium Ocerów za obradowało

wtedy regularnie (niekiedy nawet co tydzie) na Starym

Miecie, w kawiarni „Krokodyl”. W trakcie prac posługi-

wano si regulaminem ló Wielkiego Wschodu Francji,

w oryginale. W razie potrzeby odpowiednie fragmenty

tłumaczono na jzyk polski.

Wolnoci Przywróconej nie ograniczano si do dzia-

łalnoci stricte loowej. W 1992 roku opracowano

statut fundacji wolnomularskiej, notarialnie zgłoszono te

akt fundacji „Res Sacra Miser”. Podjto równie prace nad

opracowaniem regulaminu loy i tłumaczeniem Konstytucji

oraz Regulaminu Wielkiego Wschodu Francji. W maju 1992

roku przeprowadzono w Radziejowicach kolejne inicjacje

i podniesienia płac uczniom na stopie czeladnika. Zaczto

równie nawizywa kontakty z loami rosyjskimi, a w kilka

miesicy póniej podjto decyzj o powołaniu w kocu 1993

roku suwerennej obediencji liberalnej działajcej w Polsce.

Co szczególnie wane, w kwietniu roku 1993 zawarto umo-

w najmu lokalu (konkretnie mieszkania) pod adresem

Andersa 21B m. 60, pozostajcego do dyspozycji polskich

ló liberalnych. Ló, gdy 21 maja 1993 roku zapalono

wiatła w Loy Trzech Braci na Wschodzie Warszawy. Od

tamtej pory w kraju działały ju trzy loe tego kierunku,

z Wolnoci Przywrócon jako „Lo-Matk”. Jednak ze

wzgldów organizacyjnych powołanie Wielkiego Wschodu

Polski postanowiono wstrzyma o co najmniej kolejny rok.

W przecigu pierwszych lat swej działalnoci, do czasu

powstania WWP, Sz... L... Wolno Przywrócona systema-

tycznie brała udział w konwentach Wielkiego Wschodu

Francji (przecitnie od siedmiu do omiu mistrzów z Polski

obecnych za kadym razem), jej członkowie regularnie brali

równie udział w spotkaniach CLIPSAS w Strasburgu. Loa

organizowała równie wakacje dla dzieci masonów polskich

(z Warszawy i ze lska), a take z Wgier i z Czechosłowacji

(Pragi) na obozie organizowanym przez wolnomularzy

we Francji w miejscowoci Vichy.

oa W...P... brała udział w zapaleniu wiateł Wielkiego

Wschodu Wgier oraz Wielkiego Wschodu Czecho-

słowacji i wizytowała zaprzyjanione loe. W ramach

działalnoci charytatywnej opłaciła na przykład wyjazd

do Instytutu Pasteura ciko chorego na astm dziecka

wraz z matk.

W roku 1994 pojawiły si pewne trudnoci lokalowe,

które jednak nie przeszkodziły w zapaleniu 11 marca



P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

36 Z Ż Y C I A L Ó Ż I O B E D I E N C J I

wiateł w Loy Europa na Wschodzie Warszawy – równie

w wyniku zaangaowania mistrzów z Wolnoci Przywró-

conej. 3 grudnia w Radziejowicach odbył si Tymcza-

sowy Konwent Ló Polskich, na którym przyjto jako

obowizujcy Regulamin Wielkiego Wschodu Francji

oraz Konstytucj Andersona. Podjto równie uchwał

o powołaniu Wielkiego Wschodu Polski, ale bez okrelenia

konkretnej daty, przede wszystkim ze wzgldu na wci

niewielk liczb wolnomularzy i nieprzychyln atmo-

sfer wobec masonerii w kraju. Wreszcie w 1997 roku

postanowiono prowadzi wspólne prace ló liberalnych,

zwłaszcza gdy w programie bdzie inicjacja. Ostatecznie

zamiar powołania Wielkiego Wschodu Polski zrealizowano

13 lipca 1997 roku, a 14sierpnia WWP został wpisany

do rejestru stowarzysze. Pierwszym Wielkim Mistrzem

nowej obediencji został Br... prof. Andrzej R. Nowicki.

czasem kłopoty lokalowe zmusiły do nawizania

współpracy z Wielk Lo Narodow Polski i czaso-

wego korzystania z jej pomieszcze przy ulicy Koszyko-

wej. Potem prace odbywały si, te czasowo, przy ulicy

Zakrzewskiej 16.

Nowa obediencja rozpoczła działalno z rozmachem.

We współpracy z redakcj „Wolnomularza Polskiego” roz-

winito seri wydawnicz „Ex Oriente Lux”, rozpoczto

prace nad hymnem i sztandarem WWP, postanowiono

powoła kolejne loe we wszystkich miastach wojewódz-

kich. Jednak z czasem trzeba było te zamiary urealni.

olejne lata było okresem bardzo niejednolitym w oce-

nie i rozwoju wydarze. Loe Wielkiego Wschodu

Polski powstawały i si odradzały – Wolno Przywrócona

trwała.

Stopniowo wprowadzono patenty poszczególnych stopni,

legitymacje, ustalono zasad przybierania imion zakonnych

(nie zawsze jednak konsekwentnie realizowan). Systema-

tycznie starano si organizowa zebrania ocerskie, agapa

stała si stałym elementem kadego spotkania po pracach.

Liczba braci pocztkowo nie sigała 20, co zmuszało do

organizowania wspólnych prac kilku ló. Działalno

wolnomularska stała si bardzo ułatwiona dziki dyspono-

waniu od 2004 roku najpierw pomieszczeniem przy ulicy

Konstruktorskiej, a od przełomu lat 2008–2009 w pełni

wyposaonym lokalem przy ul. Andersa.

W 2008 roku, w oparciu o powstałe na spotkaniach Wol-

noci Przywróconej załoenia programowe, rozpoczła

si reforma organizacyjna Wielkiego Wschodu Polski

obejmujca z jednej strony przystosowanie go do wyma-

ga współczesnoci, a wic przede wszystkim otwarcie na

moliwo inicjowania kobiet, a z drugiej podniesienie

poziomu dbałoci o przestrzeganie tradycji obecnej w ry

tuałach i regulaminach. Jednoczenie od tamtego czasu,

poczwszy od impulsu danego przez Wolno Przywrócon,

Wielki Wschód Polski stara si polepsza administracyjny

wymiar swojego funkcjonowania.

roku 2009, w oparciu o Lo Wolno Przywrócona

powstały cztery nowe loe Wielkiego Wschodu Pol-

ski: Galileusz na Wsch... Bydgoszczy, Cezary Leżeński na

Wsch... Warszawy, Moria na Wsch... Rygi oraz Kultura na

Wsch... Warszawy. Lata 2008–2009 w ogromnym stopniu

zmieniły Wielki Wschód Polski, nadajc jego rozwojowi

now dynamik i jako.

W nowym tysicleciu Loa Wolno Przywrócona kil-

kakrotnie podejmowała prace zwizane z gromadzeniem

i porzdkowaniem dokumentacji, organizacj działa for-

malnych, dyscyplinowaniem sióstr i braci, podnoszeniem

poziomu wygłaszanych desek. Nowoci było wprowadze-

nie działa integracyjnych w ramach Wielkiego Wschodu

Polski i ló eskich – Prometei i Gai (obie na Wschodzie

Warszawy), nalecych do Wielkiej eskiej Loy Fran-

cji. Od 2009 roku zaangaowano si te w organizacj

wspólnych konferencji naukowych i wystaw, co stanowi

nowo w tradycji polskiego wolnomularstwa. Szczególn

form zaangaowania dla niektórych wolnomularzy jest

udział w pracach Instytutu Sztuka Królewska w Polsce,

który skupia zarówno wolnomularzy wszystkich polskich

obediencji, jak i profanów.

godnie z jedn z zasad funkcjonowania wolnomu-

larstwa, kilkakrotnie podejmowano działalno cha-

rytatywn, midzy innymi we wrzeniu 2013 roku, ze

wzgldu na Rok Korczakowski, gdy na wniosek Loy

Wolno Przywrócona worki wdowy i wpłaty indywidu-

alne poszczególnych ló WWP przekazano na rzecz dzieci

z Domu Dziecka im. Janusza Korczaka w Warszawie. Z kolei

w 2015 roku przekazano take pomoc na rzecz uchodców

z objtych wojn krajów Bliskiego Wschodu.

Loa Wolno Przywrócona na Wschodzie Warszawy,

bdca „Lo-Matk” innych ló Wielkiego Wschodu

Polski, działa, rozwija swe prace na chwał wolnomular-

stwa i ludzkoci – w drodze ku kolejnym dziesicioleciom.

Powiedziałem,

Br... Tadeusz Kracki

Deska wygłoszona podczas jubileuszowych prac

Sz... L... Wolność Przywrócona w Radziejowicach

23 kwietnia 2016 r.

W O L N O M U L A R Z P O L S K I L A T O 2 0 1 6 • N U M E R 6 7

Z Ż Y C I A L Ó Ż I O B E D I E N C J I

ój tata, i zarazem brat,

Adam Wysocki do dzi

pełni w Radzie Zakonu

Wielkiego Wschodu Polski funkcj

Wielkiego Edytora. Teraz jest to funk-

cja honorowa, jednak kilkanacie lat

temu Wielki Edytor działał operatyw-

nie, a nasze mieszkanie przy Nowym

wiecie było prawdziw manufaktur

masoskich druków, ulotek, desek,

patentów oraz oczywicie „Wolno

mularza Polskiego”.

Na samym pocztku lat dziewi-

dziesitych, jeszcze długo przed po-

wstaniem Wielkiego Wschodu Polski,

ówczesny Czcigodny Mistrz loy Wol-

no Przywrócona, Br... Piotr C...,

instalował w moim pokoju pierwszy

komputer. Brat Piotr był dla mnie,

wówczas niespełna 9-letniej, apo-

stołem nowoczesnoci. Do tej pory

pamitam jego telefon komórkowy

(pierwszy, jaki widziałam!), który

miecił si w sporej walizce. Nikt

wtedy nie przypuszczał, e za kilka

lat włanie na tym komputerze bd

powstawały liczne publikacje Wiel-

kiego Wschodu Polski (z serii „EX

ORIENTE LUX”), a ja bd zarabia

na kieszonkowe przy ich wykonaniu.

Tym trudniej było przewidzie, e 23

lata póniej zasid w loy Wolność

Przywrócona za pulpitem Sekretarza.

Wielu przyszłych wolnomularzy

rozpoczynało przygod z masoneri

w wymiarze symbolicznym lub -

lozocznym. Niektórych zapraszali

przyjaciele, akcentujc moliwo

rozwoju osobistego i szans spotka-

nia ciekawych ludzi. Niekoniecznie

jednak mówi si na pocztku o tym,

e masoneria oznacza cik, a czasem

nawet bardzo cik prac, któr nie

raz i nie dwa wykonuje si kosztem

odpoczynku, rodziny czy zdrowia.

Jako dziecko dwojga masonów – ojca

i matki, brata i siostry – widziałam

nasz ruch zgoła w innym wietle. Ma-

soneria była czym, co przenikało całe

ycie naszej rodziny. Oznaczała czste

wieczorne wyjcia, póne powroty,

regularne długie wizyty rónych osób

u nas w domu i potem niekoczce si

dyskusje za zamknitymi drzwiami.

Przychodzili do nas wspaniali ludzie,

bardzo zasłueni dla masonerii w Pol-

sce, z których najlepiej zapamitałam

braci: prof. Andrzeja Nowickiego

i prof. Zbigniewa Gertycha. Zjawiali

si historycy, tacy jak prof. Ludwik

Hass czy rozpoczynajcy dopiero ka-

rier naukow Norbert Wójtowicz.

Pojawiali si bracia, profani ubiegajcy

si o przyjcie do loy, ale równie

przeciwnicy ideologiczni o bardzo

rónych wiatopogldach. Zdaje si,

e był wród nich równie znany

masonoerca Stanisław Krajski, ale

by moe z nim tata tylko regularnie

korespondował?*. Wród czstych

goci był te młody, ciemnowłosy

maturzysta, którego dzi – po wielu

latach – widzimy za pulpitem Pierw-

szego Dozorcy.

Masoneria to było wielogodzinne pi-

sanie i przepisywanie tekstów – desek,

Z NOTATNIKA WOLNOMULARZA

OPERATYWNEGO

S ... A L E K S A N D R A E M I L I A W Y S O C K A











P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

38 Z Ż Y C I A L Ó Ż I O B E D I E N C J I

organizacja rónych wydarze,

podróe zagraniczne i kontakty

z masonami z innych krajów.

Gdy si o tym pisze z dystansu,

trudno przekaza, ile potu i krwi

za ni stało. Obok wzruszajcych

i ekscytujcych momentów były

setki godzin mozolnych, powta-

rzalnych zada, zarywania nocy,

chwil rezygnacji, a niejednokrot-

nie te złoci czy alu.

Mówi si, e z masonerii wy-

nosimy tyle, ile sami do niej

wniesiemy. Rodzice uczyli mnie

własnym przykładem, e naley

dawa z siebie zawsze sto pro-

cent, a kiedy trzeba, to nawet

sto dwadziecia. Przypominali

równie, e adna praca nie ha-

bi wolnomularza, poza t, któr

kto musi wykona za niego.

Bo jako wolnomularze powin-

nimy wymaga od samych sie-

bie znacznie wicej. Poprzeczk

naley stawia wysoko, pamita-

jc, e czsto najcisza praca to

praca nad sob. Przypomnijmy sobie

ten moment, gdy pod koniec rytuału

inicjacji zobaczylimy twarz nasze-

go najzagorzalszego wroga – własn

twarz. A potem, jak składalimy przed

ołtarzem przysig, e nie bdziemy

szczdzi sił w pracy nad budow

wityni Ludzkoci.

ycie kadego z nas to mozaika. Mu-

simy ułoy w mniej lub bardziej spój-

n i harmonijn cało róne kawałki

– prac zawodow, ycie rodzinne,

hobby, masoneri, ycie towarzyskie,

działalno społeczn. Gdy powa-

nie potraktowalimy złoon niegdy

przysig wolnomularsk, to jej duch

przenika równie inne dziedziny y-

cia. To fundamentalne pytanie: co to

znaczy by wolnomularzem? Jak to

wpływa na moj rodzin i obecno

w wiecie, na wybory, których doko-

nuj? Jakie obowizki i ograniczenia na

mnie nakłada? Odpowiedzi nie znaj-

dziemy w katechizmie ucznia, musimy

ich cały czas aktywnie poszukiwa, bo

te znalezione wczoraj mog dzi ju nie

by aktualne. Wolnomularze – zarówno

ci współczeni, jak i znani z historii –

wybierali bardzo róne odpowiedzi.

W moim prywatnym panteonie ma-

soskim szczególne miejsce zajmu-

j na przykład Br... Janusz Korczak

i Br...Szymon Starkiewicz – twórca

szpitala dziecicego na Górce w Busku

Zdroju, a z bardziej współczesnych Br...

Andrzej Nowicki. Ich wspóln cech

była niezłomno i wierno przyj-

tym przez siebie zasadom. Br:. Andrzej

grubo po 80. urodzinach nauczył si

korzysta z komputera i na nim przygo-

towywał swoje liczne lozoczne deski.

Do koca ycia intensywnie pracował

intelektualnie, tłumaczc midzy inny-

mi poezj chisk na jzyk polski. Czy

był człowiekiem bez wad? Na pewno

nie. Jednak pamita si go nie za wady,

tylko za zadziwiajc pracowito i ak-

tywno intelektualn.

Tata wiele razy opowiadał mi hi-

stori swojego spotkania z Wielkim

Mistrzem Wielkiego Wschodu Francji,

który pono artobliwie go zapytał,

co masoneria moe dla niego zrobi?

Tata odpowiedział, e dla niego klu-

czowe jest to, co on moe zrobi dla

masonerii. A jako dziennikarz zna

si tylko na wydawaniu gazety, wic

bdzie robił masosk gazet. Swojej

deklaracji jest wierny grubo po-

nad dwadziecia lat. To nie był

słomiany zapał, tylko wiele lat

systematycznego wysiłku, który

sam na siebie nałoył. A gazeta

to nie tylko zadrukowany papier

– to co głbszego, narzdzie do

komunikowania wiatu (nie za-

wsze przyjaznemu i otwartemu),

w co wierz i czym si zajmuj

masoni. Mozolna walka z prze-

sdami, uprzedzeniami i two

rzenie platformy do dzielenia

si przemyleniami o wiecie.

Oznaczało to równie ujawnie-

nie si i prezentowanie idei ma-

soskich w rónych dostpnych

mediach pod własnym imieniem

i nazwiskiem.

Obserwujc sytuacj w Polsce,

w Europie i na wiecie, odnosz

wraenie, e wolnomularze rozu-

miani jako ludzie wymagajcy od

siebie niemało i gotowi powici

wiele dla praktycznej realizacji

haseł Wolnoci, Równoci i Bra-

terstwa, s teraz szczególnie potrzebni.

W czasach, w których dominuje ciem-

no, wspólne poszukiwanie wiatła

niezwykle zyskuje na znaczeniu.

Takie wysiłki wydaj si czasem

drobne i nic nie znaczce. Ich siła staje

si widoczna dopiero z perspektywy

czasu. Błahe, zdawałoby si, codzienne

wybory, regularne aktywnoci, goto-

wo do podejmowania działa pomi-

mo nudy i zmczenia, podnoszenie

si po chwilach zwtpienia i uparta

droga naprzód. Dobrze by było, gdy-

by podczas tej niełatwej drogi udało

si zachowa poczucie humoru i nie

zgorzknie do szcztu.

Powiedziałam,

S... Aleksandra E. Wysocka

Deska wygłoszona

w Sz... L... Wolność Przywrócona

na Wsch... Warszawy

5 grudnia 6015 r.

* Stanisław Krajski nigdy się z nami

nie spotkał. W rozmowie telefonicz-

nej z Adamem Wysockim przy okazji

życzeń świątecznych, powiedział, że

„pewne czynniki” uniemożliwiają mu

spotkanie z masonami. MDW





W O L N O M U L A R Z P O L S K I L A T O 2 0 1 6 • N U M E R 6 7

Z K A R T H I S T O R I I

anim jednak przejd do bardziej szczegółowego

omówienia tematu, warto przytoczy kilka infor-

macji na temat tej rodziny. Otó Czapscy wywodzili

si z Prus Królewskich, a w XVIII wieku dziki wsparciu

dynastii saskiej osignli status magnaterii. Ich rola w yciu

kulturalnym i politycznym prowincji pruskiej nie podle-

gała właciwie adnym dyskusjom. Niestety do dzisiaj nie

doczekalimy si prac syntetycznych omawiajcych losy

tego zasłuonego rodu szlacheckiego dla Rzeczpospolitej.

TOMASZ OKRUTNIK I KOLEKCJONER

iewtpliwie członkiem loy masoskiej był jeden

z najbardziej znanych przedstawicieli tego rodu –

Tomasz Czapski, starosta knyszyski. By moe był on

CZAPSCY HERBU LELIWA

W KRĘGACH WOLNOMULARSKICH

M I K O Ł A J T O M A S Z E W S K I















 

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

40 Z K A R T H I S T O R I I

pierwszym z rodziny, który miał styczno z tymi krgami.

Był on znany nie tylko jako bogacz, ale take jako okrut-

nik. Do historii przeszły jego liczne konikty ze szlacht.

Zdarzało si, e skłóconego z nim szlachcica zamykał

w beczce wypełnionej... gwodziami. Z drugiej strony ten

gwałtownik był prawdziwym koneserem sztuki, miał liczne

kolekcje obrazów oraz wielk bibliotek. Tomasz w latach

1734-1738 przebywał we Francji. To włanie tam zetknł

si z masoneri. Przyjanił si z Andrzejem Mokronow-

skim, z którym czsto bywał na balach czy polowaniach

(Mokronowski wstpił do masonerii take w Paryu,

póniej odegrał du rol w rozwoju wolnomularstwa

polskiego). Starosta knyszyski wstpił do loy majcej

swoj siedzib w obery Ville de Tonnerre przy rue des

Boucheries na przedmieciu Saint-Germain. Wejcie do

tego grona ułatwił mu niejaki Jean Custos ze Szwajcarii,

który przed laty handlował kamieniami szlachetnymi.

Inicjacja Czapskiego odbyła si w 1737 roku. Niestety, nie

wiemy, czy ten magnat był równie członkiem jakiejkol-

wiek innej loy w Polsce. Moliwe, e zwizał si z jak

z ló gdaskich, poniewa w tym miecie posiadał wiele

majtnoci, w których spdzał wikszo wolnego czasu.

WOJAK ANTONI

nnym osiemnastowiecznym przedstawicielem Czap-

skich, który znalazł si w loy masoskiej, był Antoni

Czapski. Był on wojskowym, a take aktywnym uczest-

nikiem ycia politycznego w prowincji pruskiej. Od roku

1767 był członkiem loy Cnotliwy Sarmata w Warszawie.

Wielkim mistrzem był wówczas jego dobry znajomy, ak-

tywny działacz polityczny – August Fryderyk Moszyski.

Niestety przez brak ródeł niewiele moemy powiedzie na

temat tego, czy Antoni Czapski był mocno zaangaowany

w działalno tej organizacji. Wiemy jednak, e członkiem

tej loy był Henryk Brühl, minister, skorumpowany polityk,

który w okresie panowania Augusta III był odpowiedzialny

m.in. za sprzeda wielu wanych urzdów pastwowych.

Poza wyej wymienionymi w loy tej pracował take Jan

August Cichocki, kawaler orderu w. Stanisława, wojskowy

(plac-major garnizonu stołecznego).

KAROL JÓZEF, SZAMBELAN KRÓLEWSKI

iekawy jest równie yciorys Karola Józefa Czapskie-

go, szambelana króla Stanisława Augusta Poniatow-

skiego. Posta ta zwizana była z wieloma wpływowymi

krgami politycznymi nie tylko w Koronie, ale równie

na Litwie. Warto nadmieni, e swoj młodo spdził

na dworze jednego z najbardziej kontrowersyjnych mag-

natów osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej – Karola

Radziwiłła „Panie Kochanku”. Tak jak wielu jego krew-

nych był aktywnym politykiem, ale równie i członkiem

ló wolnomularskich. Najpierw wstpił do loy o nazwie

Szczęśliwe Oswobodzenie majcej siedzib w Niewieu,

a wic w miejscowoci od lat zwizanej z rodzin Radzi-

wiłłów h. Trby, co skłania nas do przypuszcze, e wpro-

wadzony do niej został przez którego z przedstawicieli

tego bogatego litewskiego rodu. Naley zauway, e był

take honorowym członkiem loy Doskonała Jedność

w Wilnie. Notabene ostatnie lata jego ycia były zwizane

włanie z t miejscowoci.

KANDYDA CZY ANNA?

o ciekawe, nie tylko mscy przedstawiciele Czapskich

przynaleeli do masonerii. Jedyn potwierdzon

ródłowo kobiet, któr naleała do loy, była Kandyda

Czapska z Lipskich. Według bada znawcy tej tematyki

Ludwika Hassa, Kandyda naleała do kobiecej loy adop-

cyjnej zwanej Katarzyna pod Gwiazdą Północną, która

W O L N O M U L A R Z P O L S K I L A T O 2 0 1 6 • N U M E R 6 7

Z K A R T H I S T O R I I

miała swoj siedzib w Warszawie. Ciekawostk jest fakt, e

była ona on wspomnianego wczeniej generała Antoniego

Czapskiego. Prawdopodobnie to jej m zainicjował lub

zainspirował przyjcie Kandydy do tej loy. Była to osoba

niezwykle energiczna, interesujca si lozo. Ludwik

Hass (co prawda w przypisie) pisze w Sekcie farmazonii

warszawskiej, za dwoma badaczami masonerii Skimbro

wiczem i Wilkoszewskim, e „przyjta do loy Czapska

mogłaby by równie ona gen. Stanisława Czapskiego,

Anna, z domu Aloe, siostra Ronieckiej. Okoliczno, e

nie wiadomo o przynalenoci loowej jej ma, osłabia

jednak prawdopodobiestwo takiego przypuszczenia”.

JÓZEF – ŻOŁNIERZ, POWSTANIEC,

EMIGRANT

iemy równie, e w XIX stuleciu inni Czapscy

wizali si z rónymi loami wolnomularskimi.

Dobrym przykładem jest Józef Huen-Czapski, który

przebywał głównie w Wielkopolsce. Ciekawostk jest

fakt, e znał osobicie gen. Ludwika Mierosławskiego,

poet oraz wolnomularza. Był działaczem politycznym

i patriot, znanym nie tylko w kraju, ale take za granic.

O jego zwizkach z wolnomularzami wiadczy fakt, i to

oni umoliwili mu przyjazd do Francji w 1733 roku pod

fałszywym nazwiskiem Józefa Chapmana. Był bliskim

współpracownikiem niejakiego Delhassesa, kupca belgij-

skiego i wolnomularza, który pomagał mu w interesach.

Wiele o jego osobowoci mówi te oto słowa, wygłoszone

po 1848 roku, czyli po Wionie Ludów: „zyskiwał wzgldy

taktem, wykształceniem i moe sw wysok godnoci

masosk”. Był członkiem loy Wytrwałość – Nadzieja

nalecej do Wielkiego Wschodu Francji. Zmarł w Kra-

kowie w 1900 roku.

JÓZEF KAZIMIERZ SULPICJUSZ

ednym z barwniejszych przedstawicieli Czapskich

w wieku XIX był niewtpliwie Józef Kazimierz Sulpi-

cjusz Huen-Czapski, który był członkiem wielu tajnych

zwizków młodziey. Ludwik Hass pisze we wspomnianym

wczeniej dziele: „Pod koniec drugiego dziesiciolecia

pojawili si w loach warszawskich nader młodzi wiekiem

adepci, jakich tu dotd nigdy nie widziano – przywódcy

na wpół legalnego ruchu studenckiego, zjawiska charakte-

rystycznego dla tych krajów europejskich, gdzie rewolucja

buruazyjna stała dopiero na porzdku dziennym”. Był

wród nich włanie Józef, „skrajny fanatyk” wedle władz

pruskich, relegowany z Uniwersytetu Wrocławskiego za

awantur z pruskim majorem, który musiał przenie si

do Warszawy. Sam Nowosilcow scharakteryzował go jako

„niebezpiecznego przywódc rewolucyjnego internacjonału

młodziey, obejmujcego cał Europ”. Przez wiele lat był

zwizany z Wrocławiem, jednak po pewnym czasie zaczł

podróowa po Europie. Powodem tego stanu rzeczy

była sytuacja polityczna. Przebywał w Anglii, Szkocji,

Irlandii oraz Francji. Jednak to nie w krajach zachodnich

zwizał si z ruchem wolnomularskim, ale w Warszawie.

W stolicy wstpił do loy Bracia Polscy Zjednoczeni,

a po latach uzyskał, dokładnie w dniu 3 czerwca 1817

roku, czwarty stopie, tj. stopie mistrza tajnego, w loy

Bracia Zjednoczeni Pod Gwiazdą Wschodnią (Kapituła

Najwysza – Wielki Wschód Polski). Równie we Francji

aktywnie uczestniczył w spotkaniach wolnomularzy. Warto

nadmieni, e 24 grudnia 1830 roku Wielkie Kolegium

Obrzdków Wielkiego Wschodu Francji w Paryu na

wniosek Rady Filozocznej nadało Józefowi Kazimierzowi

Sulpicjuszowi stopie Wielkiego Inspektora Generalnego.

Był to 33., najwyszy stopie obrzdku szkockiego. Czapski

zmarł w 1852 roku.

* * *

W tym momencie mona sobie zada pytanie, czy wszyscy

Czapscy zwizani z wolnomularstwem zostali tu wymie-

nieni? Niestety, brak ródeł powoduje wiele niepewnoci

w tych kwestiach. Mona przypuszcza, e wielu Czapskich,

którzy podróowali po Europie miało styczno z loami.

Na koniec warto przypomnie, e Bogdan Franciszek

Serwacy Huen-Czapski, znany kolekcjoner i działacz

społeczny h.Leliwa (1851–1937, prezydent Zwizku

PolskichKawalerów Maltaskich1926–1937, właci-

cielordynacjiSmogulec w obecnym woj. wielkopolskim),

w swoich ogromnych kolekcjach posiadał pamitki po

wolnomularzach. #

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

42 N A R Y N K U W Y D A W N I C Z Y M

Powtórzmy: jzyk to take po-

winno. Równie dla masona.

Innymi słowy jest to dług za-

cignity u minionych kolejnych po-

kole Polaków. Ponadto trzeba ceni

słowa, poniewa za nie si odpowiada.

S to powody, dla których naley oy-

wia i pielgnowa bogactwo rodzimej

leksyki, a w tym wyrazy wczeniej

bdce w uyciu, a dzi zignorowane,

mimo e nadal zrozumiałe. A wic

niby to samo, ale nadobniej.

Funkcjonaln dyspozycyjno

zapewniaj słownikowi dwa lary:

zastosowana klasykacja haseł oraz

podział ksiki na trzy czci:

• Indeks

• Zasób

• Przegld

W Indeksie zarejestrowano w ukła-

dzie alfabetycznym całe mnóstwo

wyrazów obiegowych, potocznych.

Jake czsto s one natrtnie czyn-

ne w naszym codziennym yciu tak

prywatnym, jak publicznym, ozda-

bianym – o ironio – dziki wszelkim

massmediom na czele z telewizj

i internetem. W drugiej, zasadniczej

czci słownika, zwanej Zasobem,

wyrazy potoczne proponuje si zast-

pi słowami innymi, alternatywnymi,

inaczej – komplementarnymi. Te za

uporzdkowano w ramach specjal-

nej klasykacji formalno-treciowej.

Cz trzeci stanowi Przegld alfa-

betyczny owych zamienników, poda-

nych ju w Indeksie, ale objanionych

dopiero w Zasobie.

Słownik mona nazwa take ukie-

runkowanym słownikiem wyrazów

bliskoznacznych. Ukierunkowanym

– poniewa słuy zastpowaniu słów

zuytych, niezrcznie uywanych, nie-

potrzebnie zapoyczonych odpowied-

nikami, wci wieymi, pikniejszy-

mi, cho niesłusznie zapomnianymi.

Korzystanie ze Słownika, wczytanie

si we pozwoli pielgnowa trady-

cj polszczyzny, wyrosł z bogatej

wspólnoty kulturowej, która łczy

ogół Słowian rodkowoeuropejskich,

obok Polaków równie Białorusinów,

Słowaków, a zwłaszcza Ukraiców.

Narody te zaludniały wraz z nami

przez całe wieki rozległe wschodnie

i południowe połacie Pierwszej Rze-

czypospolitej, wpływajc jednoczenie

na siebie wzajem jzykowo.

Spraw zainteresowanych czytel-

ników bdzie twórcze przedłuenie

podobnych wykazów, rozwijanie

w sobie wiadomoci jzykowej

i cieszenie si ni. Szczególnie wa-

n funkcj Słownika jest bowiem

przeciwdziałanie narastajcemu pro-

cesowi jzykowego, a zatem i kultu-

rowego uboenia, i prymitywizacji,

czego jaskrawym przejawem jest na-

gminne stosowanie protez zamiast

utrwalonych i w pełni funkcjonalnych

wyrae rodzimych. #

JĘZYK TO RÓWNIEŻ POWINNOŚĆ

– TAKŻE DLA MASONA

B R ... R Y S Z A R D R A D W I Ł O W I C Z













„ Sama przyjemność czytania – jak inaczej można prawie to samo określić i jak bogata

jest w te delikatności polska mowa – stanowi już wielką rekomendację Po/d/ręcznego

słownika”. Ernest Bryll

Wadliwy – błdny, felerny.

Walny – główny, rozstrzygajcy.

Wchodny – wyjciowy, wstpny, wej-

ciowy.

(Pieśni) Wibracyjne – drgajce, dy-

gocce.

Widomy – jawny, widoczny.

Wielorodny – wieloraki, rónorodny.

Wpasowany – dopasowany.

Wraży – wrogi, nieprzyjacielski.

W O L N O M U L A R Z P O L S K I L A T O 2 0 1 6 • N U M E R 6 7

N A R Y N K U W Y D A W N I C Z Y M

czym jest ksika? Tak o tym

pisze wydawca: „Pocztek

roku 1821. Dyrektor Teatru

Narodowego, a zarazem popularny

profesor Uniwersytetu Warszaw-

skiego, Ludwik Osiński ma nie lada

kłopot. Martwi si, czy cenzura nie

zdejmie mu nowego przedstawienia,

w jednej z ló teatralnych kto pod-

rzucił ludzk czaszk i umiecił w niej

star monet. Jakby mało było tego,

pojawi si jeszcze trup… Powie

kryminalna autorstwa cenionego

historyka, profesora Tadeusza Ce-

gielskiego łczy postaci i wydarze-

nia historyczne z kcyjnymi. Akcja

rozgrywa si w dwóch planach cza-

sowych: współczenie i w latach 20.

XIX wieku. Autor kreli sugestywny

obraz Warszawy i jej mieszkaców

w okresie przed powstaniem listo

padowym, przywołuje duszny kli-

mat kraju rzdzonego przez policj

i jej tajne słuby. Powie powstała

z okazji jubileuszu dwóchsetlecia

Uniwersytetu Warszawskiego, tote

tłem wydarze jest w duej mierze

Uniwersytet, bohaterami za – pro-

fesorowie i studenci. Jak na porzdn

powie kryminaln przystało, mamy

tu anonimowego trupa i podejrzenie

morderstwa, tajne bractwa [czyli ma-

soni] i przebiegłych agentów policji.

Nie zabrakło te wtku romantyczne-

go, a take tajemniczego Teatru wia-

ta i jego twórców. Główna ni intrygi

bierze swój pocztek w niezwykłym

darze ofiarowanym w 2015 roku

Muzeum Uniwersyteckiemu przez

spadkobierców profesora medycyny

Jana Milego i prowadzi czytelnika

wprost ku mrocznym wydarzeniom

XIX-wiecznej historii Polski i Eu-

ropy”.

Zachęcamy do lektury!

GŁOWA,

CZYLI KRYMINAŁ

Z MASONAMI W TLE

















 ...

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

44 NA WIECZNYM WSCHODZIE

o był szok. Piotr był starszy

ode mnie o niecały rok. By-

limy umówieni w redakcji

„Wolnomularza Polskiego” na maj,

na pogaduszki, wspominki, plany...

Piotr, młodszy brat prof. Tadeusza

Cegielskiego został autorem „Wol-

nomularza Polskiego” nie tak daw-

no – dopiero dwa i pół roku temu.

A dziennikarzem był od dawien

dawna, pisał do pism podziemnych:

„Biuletynu Informacyjnego KOR”,

„Robotnika”, „Tygodnika Mazow-

sze”, był szefem redakcji ekonomicz-

nej Polski Agencji Intepress, zastp-

c redaktora naczelnego Redakcji

Krajowej PAI, korespondentem

Polskiego Radia, „ycia Warszawy”

i „Gazety Wyborczej” ze Sztokhol-

mu i Berlina. Na przełomie epok,

w latach 1999–2005 był dyrektorem

Instytutu Polskiego w Sztokholmie

oraz radc ds. kultury i nauki w Am-

basadzie RP w Szwecji.

Fascynowała Go literatura popular-

na, w tym take utwory o masonach;

dwa artykuły powicone tej tema-

tyce napisał dla naszego kwartalnika

(WP 60, 66). Pierwszy nosił tytuł

Masońskie thrillery, czyli rozrywka dla

wtajemniczonych. Piotr omówił w nim

dwie tłumaczone na jzyk polski po-

wieci francuskich autorów Erica

Giacomeiego i Jacquesa Ravenne’a:

Brat krwi i Rytuał ciemności. „Jeden

z autorów powieci, ukrywajcy si

pod pseudonimem Jacques Raven-

ne, jest mistrzem w Zakonie i, jak

czujemy to podczas lektury, wkłada

duy wysiłek w rzetelne opisanie

dziejów, reguł, lozoi i organizacji

ló oraz rónych obediencji Sztuki

Królewskiej”. Z kolei w Tajemnicy ma-

sońskiego zegara z nadtytułem Pierw-

szy polski kryminał wolnomularski?

Zajł si przedwojenn powieci

zapomnianej dzi autorki – Marii

Szpyrkówny.

Wczeniej, w WP nr 61 (zima

2014/15) zapoznał czytelników na-

szego pisma z sylwetk emigranta po

powstaniu styczniowym, Jankiela

Ławskiego, czyli Jeana Lawskiego,

wolnomularza patrioty, działajcego

m.in. na rzecz Muzeum Narodowego

Polskiego w Rapperswilu w kantonie

Sankt Gallen w Szwajcarii.

Dla mnie najciekawszy był frag-

ment ksiki powicony rodzinie

Cegielskich. Piotr we wspomnie-

niach i archiwaliach odnalazł nie-

wyrane lady wiodce do wol-

nomularstwa. Pisał w artykule pt.

Profesorowie i masoni: „Jak opowia-

da moja Mama, Maria Cegielska,

jej wuj, czyli brat mojej babci Olgi,

Tadeusz Grodyński, przedwojen-

ny profesor skarbowoci SGH oraz

Uniwersytetu Warszawskiego, wie-

loletni wiceminister i przejciowy

(w 1929 r.) minister skarbu, cho

w swych licznych rolach ycio-

wych miał kontakt z wielk mas

ludzi i był dla ich słaboci bardzo

wyrozumiały i tolerancyjny, tak

naprawd potrał przyjani si

tylko z osobami nieprzecitnymi.

Cho czsto obracał si w krgu

wolnomularzy, to sam masonem

nie był. Ale tu rodzinny przekaz

niekoniecznie musi by prawdzi-

wy! (WP 65, zima 2015/16)”.

Piotr był stałym Czytelnikiem mego

bloga. Raz po raz widziałam w staty-

stykach Szwecj, gdzie mieszkał od

dłuszego czasu. Dostał ode mnie eg-

zemplarz ksiki Aszera, żona Pana

Boga zaraz po jej ukazaniu si i napisał

o niej w mailach duo ciepłych słów.

I nagle taka wiadomo! Nie zdył ju

napisa kolejnego artykułu na jesie,

cho plany mielimy skonkretyzowa-

ne. Bardzo mi Ciebie, Piotrze, bdzie

brakowało – tak na łamach WP, jak

i w moim sercu. Byłe ciekawym, inte-

ligentnym, dobrym Człowiekiem. Do

widzenia. #

PAMIĘCI

PIOTRA CEGIELSKIEGO

S ... M I R O S Ł A W A D O Ł Ę G O W S K A - W Y S O C K A









W O L N O M U L A R Z P O L S K I L A T O 2 0 1 6 • N U M E R 6 7

NA WIECZNYM WSCHODZIE

o znaczy? – naszym to znaczy tych wszystkich

szczciarzy, którzy mieli moliwo styka si

z nim na stopie zawodowej – w Muzeum Naro-

dowym, Stowarzyszeniu Historyków Sztuki, Instytucie

Sztuka Królewska w Polsce – na stopie loowej, w redakcji

czasopisma „Ars Regia”, wreszcie czysto prywatnej. Pik-

ny dom Krzysztofa i Tamary w Radoci pod Warszaw,

dom-muzeum, stał zawsze otworem dla przyjaciół, czy

choby tylko znajomych pana kustosza. Dom „sub Rosa”

(pod Ró), jak brzmi moo nad portykiem wejciowym,

dom pełen prawdziwych skarbów, pilnie strzeony przez

pieska pastwa Załskich, imieniem Róa.

* * *

ój pierwszy kontakt z Krzysztofem miał zwizek

z instytucj muzeum. Oto jesieni 1993 roku na

adres powołanego rok wczeniej czasopisma „Ars Regia”

nadszedł list datowany „Muzeum Narodowe, Warszawa,

padziernik 1993”, podpisany przez Krzysztofa Załskiego

oraz Izydora Grzeluka, koleg z MNW, zarazem przyjaciela

tego pierwszego. List w sposób przekorny i satyryczny

odnosił si do publikowanej na łamach AR relacji na

temat pobytów w Warszawie komandora amerykaskiej

Rady Najwyszej RSDU, J. H. Cowlesa. Autorów listu

zaniepokoiła informacja, i dostojny go spdziwszy dwie

godziny – od 16.00 do 18.00 – w stołecznej restauracji,

udał si o godz. 18.00 na uroczysty obiad wydany na jego

cze. Ten gastronomiczny wyczyn sdziwego komandora,

który Załski i Grzeluk uznali za kaczk dziennikarsk,

stał si powodem dla przyznania redaktorom „Ars Regia”

specjalnej nagrody, której logo narysowali: niezbdnik

turystyczny, łyka i widelec wbite w pieczonego kurcza-

ka – stanowice aluzj do cyrkla i wgielnicy. Redakcja

opublikowała list wraz z reprodukcj logo nagrody oraz

odpowiednimi podzikowaniami. I tak to si zaczło:

Krzysztof przystpił wkrótce do naszego bractwa, a z po-

cztkiem lat dwutysicznych zaczł wspiera tak redak-

torów, jak i wydawców „Ars Regia”, pierwszego w Polsce

czasopisma naukowo-popularnego powiconego idei

i historii wolnomularstwa. Trudno sobie wyobrazi edy-

cj ostatnich czterech grubych tomów tego periodyku

bez pomocy Krzysztofa, a zwłaszcza bez Jego Słownika

polskich wolnomularzy – artystów i architektów, lekarzy

i farmaceutów oraz duchownych, owocu wieloletniej

kwerendy bibliotecznej i archiwalnej.

* * *

ył znawc malarstwa i graki – nie tylko polskich.

Z pocztkiem lat siedemdziesitych odkrył, i pod

domalowan szat duchown na obrazie przechowywanym

w Muzeum Diecezjalnym w Warszawie kryje si portret

wileskiego kanonika katedralnego Ignacego Dłuskie-

go w stroju Kawalera Róanego Krzya. Pasjonował si

zwizkami pomidzy malarstwem i muzyk (!). Przede

wszystkim był erudyt. I to jakim! Nie było dziedziny hu-

manistycznej, z zakresu której nie posiadałby gruntownej

wiedzy. Kolekcjonował grak i ksiki; jako bibliol miał

na koncie kilka powanych odkry i dokona. Zapewne

najwiksze stanowiło znalezienie na terenie byłej NRD

jedynego zachowanego egzemplarza „rozdrukowanej”

w grudniu 1781 roku konstytucji suwerennej polskiej obe-

diencji wolnomularskiej, Wielkiego Mistrzostwa Polskiego

PAMIĘCI

KRZYSZTOFA ZAŁĘSKIEGO

B R ... T A D E U S Z C E G I E L S K I









P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

46 W N A S T Ę P N Y M N U M E R Z E

ROZMOWA I SŁUCHANIE

Prawdziwe porozumienie jest prób otwarcia si na

drugiego człowieka i odsłonicia przed nim swo-

jego wewntrznego wiata. Nasz kosmos spotyka

si wtedyz kosmosem drugiej osoby i w tej przestrzeni

odbywa si przemiana. Niepewno jest jej immanentn

czci, bo gdy spogldamy poprzez czyje oczy i słowa do

serca bd duszy drugiej osoby, dotykamy jej tajemnicy.

Moliwo komunikowania si ze sob jest prawdopodob-

nie jedynym z najbardziej wyjtkowych i cennych darów,

w jaki zostalimy wyposaeni. aden inny gatunek nie

ma zdolnoci korzystania z symbolicznej funkcji jzyka.

Moliwo posługiwania si symbolami otwiera przed

nami wszechwiat znacze i poj, dziki którym kultura

- bdca take form komunikacji - staje si dostpna. Czy

mona zmarnowa te szans? Utkn na mielinie obaw,

stereotypów i rutyny, pozbawi si wiatów wokół nas,

pozbawi swój wewntrzny wiat tego, co go dopełnia?…

Br... Paweł Pl.

i Litewskiego. T pierwsz rodzim adaptacj Księgi Kon-

stytucji Jamesa Andersona Krzysztof opublikował w 2007

roku, tworzc solidny grunt pod historiograczn tez, i

obecna Wielka Loa Narodowa posiada korzenie sigajce

czasu powołania tej zwizanej z Londynem obediencji.

* * *

rzysztof wiedział wszystko o wszystkich zabytkach

wolnomularskich przechowywanych w muzeach

i archiwach całej Polski. Bez tej wiedzy nie byłoby mo-

liwe otwarcie we wrzeniu 2014 roku głonej wystawy

Masoneria. Pro publico bono w salach warszawskiego Mu-

zeum Narodowego. Krzysztof, emerytowany ju w tym

momencie kustosz MNW, stworzył inwentarz tej wystawy.

Jako jej współautor napisał wspólnie z niej podpisanym

obszerny katalog tej wystawy; z powodu niskiego nakładu

dzi jest to biały kruk ksigarski! Przygotowanie wystawy

Masoneria okazało si trudnym zadaniem; Krzysztofa

znajomo instytucji i muzealniczego rzemiosła wielo-

krotnie ratowały spraw. Dziki Jego obecnoci – zawsze

pogodnego, spokojnego i majcego na zawołanie jak

krzepic serce anegdot – prac nad wystaw pamitam

jako wielk przygod, zarazem wielk satysfakcj. Wci

widz Jego sylwetk: szczupłego dentelmena, który szyb-

kim, energicznym krokiem wyłania si z czeluci korytarzy

Muzeum Narodowego.

* * *

ył aktywny zawodowo do ostatnich tygodni ycia.

6marca 2016 zamknła podwoje w Muzeum Naro-

dowym w Warszawie wielka wystawa zatytułowana Bro-

nisław Krystall. Testament, do której Krzysztof, który znał

bohatera tej ekspozycji, przygotowywał si przez ostatnich

dziesi lat. Chorował ju, tote długo czekalimy, by mógł

spełni dan przyjaciołom obietnic i oprowadzi po wy-

stawie powiconej warszawskiemu kolekcjonerowi. Jego

kuratorskie oprowadzanie było dla nas, przyjaciół, wiel-

kim przeyciem: patrzylimy jak urzeczeni, jak Krzysztof

zapomina natychmiast o chorobie, ze swad i z błyskiem

w oku wprowadza nas w tajniki ycia Bronisława Krystalla.

Równo dwa miesice po zamkniciu wystawy Krzysztof

opucił nas na zawsze. Dla mnie jednak bdzie wci

obecny w salach i niekoczcych si korytarzach Muzeum

Narodowego. Tak jak był dobrym duchem tej instytucji

i jej ludzi, tak pozostanie yczliwym, opiekuczym duchem

nas wszystkich: przyjaciół i współbraci.

Warszawa, 15 czerwca 2016 r.

Tadeusz Cegielski

O POŻYTKACH Z WYGLĄDANIA PRZEZ OKNO

Loa masoska oferuje zatrzymanie. Od-

twarzany pieczołowicie i niespiesznie

powtarzalny rytuał wprowadza w trans. Po-

zwala przełczy umysł w tryb alfa, w którym

symbole odrywaj si od swojej zycznej

formy i oywaj, nabierajc swoistych zna-

cze. W którym niebo na sklepieniu oywa,

a kamienny pion nie wisi na metalowej lin-

ce, ale lewituje w powietrzu. Temperatura

w alchemicznym piecu ronie, umoliwiajc

przemian pierwiastków w złoto.

S... Aleksandra E. Wysocka