Masoni i konstytucja .................... s. 3

300 lat masonerii spekulatywnej s. 5

Masoneria u progu czwartego

stulecia ............................................. s. 7

Podejrzany Zamenhof ............... s. 10

UFL. Marzenie o masońskim

uniwersalizmie .............................s. 12

Pod pomnikiem Gabriela

Narutowicza .................................s. 17

Powstał Wielki Wschód

Rzeczpospolitej Polskiej ............ s. 17

Zimowy Jan Stołowy ..................s. 18

Hej, kto Polak na bankiety .........s. 20

Śladami

warszawskiej masonerii ..............s. 22

Mistrz i uczeń ...............................s. 30

Światło dla loży w Kielcach ....... s. 31

Mnemotechnika

i wolnomularstwo ........................s. 34

Józef Wybicki jako

wolnomularz .................................s. 39

Br∴ Bruno Kiciński –

hrabia redaktor ............................ s. 43

Wiosna 2017

cena: 20 zł

(w tym 5% VAT)

ISSN 1231-0115

W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 7 • N U M E R 7 0

J U B I L E U S Z E

dśpiewaniem Mazurka Dąbrowskiego zakończyła

się 22 marca br. [1997] trwająca osiem lat debata

w polskim parlamencie nad nową ustawą zasadni-

czą III Rzeczypospolitej. Jeśli za dwa miesiące, w powszech-

nym referendum równie zdecydowana większość wyborców

poprze wolę posłów i senatorów, to po dwóch stuleciach

będziemy mieli drugą w dziejach Konstytucję Majową.

Dla Przyjaciół Sztuki Królewskiej, których niezależnym,

liberalnym pismem jesteśmy – wszystko jest symbolem.

W tym przypadku podwójnym, ponieważ zarówno autor

słów odśpiewanego hymnu Józef Wybicki [czyt. tekst na

str. 39, red.], jego bohater gen. Jan Henryk Dąbrowski,

jak i główni twórcy pierwszej na kontynencie europejskim

demokratycznej i postępowej Konstytucji 3 Maja byli

masonami. Mieli też swój udział w tej pierwszej, marcowej

z 21 marca 1921 roku. Żadna z polskich ustaw zasadniczych

nie jest polskim wolnomularzom obojętna.

ieprzypadkowo też zastępca Wielkiego Mistrza Wiel-

kiego Wschodu Francji, br... Eric Vanjerberghe oraz

towarzyszący mu wysocy dostojnicy Zakonu Alain Dupret

i Michel Klich, zanim spotkali się z polskimi i zagranicznymi

dziennikarzami na zorganizowanej 2 lutego br. [1997] przez

„Wolnomularza Polskiego” konferencji prasowej, złożyli hołd

i symboliczne róże wielkim polskim masonom: pierwszemu

prezydentowi odrodzonej Rzeczypospolitej Gabrielowi Na-

rutowiczowi, marszałkowi Polski i Francji księciu Józefowi

Poniatowskiemu oraz twórcy Ody do młodości Adamowi

Mickiewiczowi. O tym, że byli oni wolnomularzami, wiele

milionów Polaków dowiedziało się z relacji w telewizyjnych

„Wiadomościach”...

zecz w tym, że tak podczas konferencji prasowej, którą

miałem zaszczyt prowadzić, jak i w całym mnóstwie

publicznych odgłosów po niej, raz po raz pojawiały się

MASONI

I KONSTYTUCJA

B R ... A D A M W . W Y S O C K I

MEMENTO

a rok 2017 przypada 20. rocznica uchwalenia

Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Każdy

mason i masonka, przystępując do wolnomularstwa,

składa przysięgę, że będzie przestrzegał praw kraju,

którego jest obywatelem, w tym najwyższego aktu

prawnego, jakim jest Konstytucja. Stabilne państwo

prawa jest opoką, jest fundamentem, na którym mogą

rozwijać się wszelkie ruchy obywatelskie, do których

należą także stowarzyszenia masońskie. „Falandyzacja”

prawa, z którą mamy obecnie do czynienia, a jest to

najłagodniejsze określenie, jakie przychodzi nam do

głowy powoduje, że fundament zaczyna się kruszyć,

a granice tego, co wolno i czego nie wolno (i komu!)

– rozmywać. Napawa to wszystkich praworządnych

Polaków obawami. Budzi obawy i w nas, redaktorach

„Wolnomularza Polskiego”. Równo 20 lat temu, wiosną

1997 r. wydaliśmy do „trzecioobiegowego” wówczas

„Wolnomularza Polskiego”, kolportowanego jedynie

wśród wolnomularzy i zadeklarowanych przyjaciół

Sztuki Królewskiej, dodatek specjalny zatytułowany

„Masoni i Konstytucja”. Chcemy przypomnieć artykuł

redaktora naczelnego pisma Adama W. Wysockiego, bo

w dzisiejszych dniach nabiera on znowu niepokojącej

aktualności. REDAKCJA

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

4J U B I L E U S Z E

spekulacje i komentarze nie tylko na temat przygotowań do

powołania Wielkiego Wschodu Polski, o których mówił Eric

Vanjerberghe, ale również o ogólnoprawnej sytuacji współ-

czesnych polskich masonów w świetle uchwalonej właśnie

nowej konstytucji RP. W artykule (nomen omen) 13. tejże

jest bowiem mowa o zakazie działalności organizacji, które

nie ujawniają swoich struktur i stanu osobowego. Nie tylko

dziennikarze dopatrzyli się w tym artykule intencji postawie

nia wolnomularstwa poza prawem. Aby nie było wątpliwości,

że o to właśnie chodzi, i nie czekając, aż konstytucja zostanie

uchwalona, Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe wystą-

piło publicznie najpierw z żądaniem „lustracji” wszystkich

masonów, a następnie całkowitej delegalizacji wolnomular-

stwa. Zarzucono wolnomularzom, iż są źródłem wszelkiego

zła, wrogami Kościoła, Państwa i Narodu.

olemizując z takimi oskarżeniami, nieopartymi na żad-

nych dowodach, wicemarszałek Sejmu Marek Borowski

tłumaczył w telewizyjnym „Centrum Uwagi”, że podczas

dyskusji w sejmowej Komisji Konstytucyjnej nad artyku-

łem 13. (dopisanym jako kompromis wobec prawicowej

opozycji), nikt w ogóle nie wspominał, iż ma on dotyczyć

masonerii. Stawiane wolnomularzom zarzuty, że wspierają

cywilne rozwody, aborcję oraz rozdział Kościoła od państwa

uznał za „niepoważne”. Badania opinii publicznej wykazują

jasno, że tak samo myśli większość dorosłych Polaków. – Jeśli

tak – powiedział marszałek Borowski – to uznać by trzeba,

że ponad połowa polskiego społeczeństwa to masoni i że

trzeba by to społeczeństwo „wymienić”... Jego zdaniem art. 13

w żadnym wypadku nie może służyć do uchwalenia zakazu

działalności jakiejś partii czy organizacji. O tym, czy jest ona

„tajna” i wymierzona przeciwko państwu, rozstrzygnąć może

jedynie niezawisły sąd. W przypadku masonerii byłoby to

nonsensem. Prowadzącej program Jolancie Pieńkowskiej

zawarta w art. 13 zapowiedź zakazu kojarzyła się z maą,

Markowi Borowskiemu przyszło na myśl Opus Dei, czyli

katolicka organizacja Dzieło Boże.

ednak radykalni narodowcy i klerykałowie węszą wszędzie

spisek żydo-masoński i obcą agenturę. Według ks. Józefa

Tischnera, demaskatorskie zabiegi podejmowane ostatnio

przez niektórych publicystów i polityków, powołujących się

na wartości chrześcijańskie i głoszących, iż są obrońcami

Kościoła, wpisują się w historię „hermeneutyki podejrzeń”.

Słowo „mason” zajmuje u nich miejsce po takich słowach

jak „kapitalista”, „reakcjonista” czy „zapluty karzeł reakcji”

(cyt. za „Tygodnikiem Powszechnym”). Moim zdaniem do

tej listy dorzucić by można jeszcze słowo „Europejczyk”,

którym radykalna prawica narodowa ironicznie określa

wszystkich pragnących szybkiego wejścia do zjednoczonej

Europy, inspirowanego rzecz jasna przez masonerię.

a wspomnianej wcześniej konferencji prasowej prof.Lu-

dwik Hass przypomniał, że na decyzję o zakazie ma-

sonerii zdobyli się poza Stalinem jeszcze inni „demokraci”,

tacy jak Hitler, Mussolini, Franco i Pétain. Później, czyli od

połowy lat czterdziestych XX wieku, uczyniły to jedynie

niektóre reżimy fundamentalistycznego islamu, prezydent

Sukarno oraz cały obóz państw „demokracji ludowych”,

zwanych potocznie „demoludami”. Zakazu wolnomularstwa

nie wydał nawet generał Pinochet, mimo że obalony przez

niego prezydent Salvador Allende należał do masonerii. Cóż

tu dodać, poza stwierdzeniem, iż antymasońska histeria,

z którą mamy do czynienia, nie jest zjawiskiem nowym.

o upadku komunizmu – o czym pisze cytowany ks.Tis-

chner – oskarżenia o przynależność do masonerii objęły

m.in. Tadeusza Mazowieckiego, Hannę Suchocką, Jerzego

Turowicza i redakcję „Tygodnika Powszechnego”, a także na-

szych noblistów – Czesława Miłosza i Wisławę Szymborską.

Pierwszą damę poezji polskiej profesjonalny antymasonolog

katolicki Stanisław Krajski oskarża o to z powołaniem się

na fakt, iż jej wiersz pt. Nienawiść wydrukowaliśmy w „Wol-

nomularzu Polskim”!

ista potencjalnych kandydatów już nie tylko do „lu-

stracji” czy „delegalizacji”, ale i do postawienia przed

przypominającym bolszewicką Czerezwyczajkę Trybunałem

Narodowym wymierzającym rewolucyjną sprawiedliwość

stale się wydłuża. Czy w tej sytuacji obawy części polskich

wolnomularzy, którzy odczuwają lęk przed ujawnianiem

swoich nazwisk są tak całkiem bezzasadne?...

uż przed uchwaleniem nowej konstytucji, podczas

manifestacji i protestów, które miały być „pokojowe”,

płonęły najpierw opony, potem siedziby demokratycznie

wybranych członków parlamentu. Próbowano okupacji

urzędów państwowych w Warszawie i wielu województwach.

Nieco wcześniej „ktoś” próbował podpalić jedyną warszawską

synagogę, a dwóch niedorostków zatłukło kijami stypendystę

Oxfordu, za to tylko, że miał długie włosy.

Według spiskowej teorii dziejów, wszystkiemu co złe winna

jest „żydo-masoneria” oraz „cykliści”. Dlaczego „cykliści”?

A dlaczego Żydzi i masoni?

Br∴ Adam Witold Wysocki

onstytucja Rzeczypospolitej Polskiej została uchwalona 2 kwietnia 1997 roku przez Zgromadzenie

Narodowe, zatwierdzona w ogólnonarodowym referendum 25 maja tego samego roku, ogłoszona

w Dzienniku Ustaw z 1997 r. nr 78, poz. 483, weszła w życie 17 października 1997 roku. Złożona jest

z preambuły i 13 rozdziałów, w tym z 243 artykułów. #

W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 7 • N U M E R 7 0

J U B I L E U S Z E

nóstwo francuskich gazet

i portali, a u nas strona Po-

lonia Christiana podało, że

prezydent Francji François Hollande

udał się w poniedziałek 27 lutego na

rue Cadet, gdzie mieści się siedziba

Wielkiego Wschodu Francji. 300 lat

masonerii, 300 lat emancypacji –

tak francuscy wolnomularze nazwali

wydarzenie, które bracia angielscy

i szkoccy zapoczątkowali za kanałem

La Manche 300 lat wcześniej w gospo-

dzie o wdzięcznej nazwie Pod Gęsią

i Rusztem, kiedy to cztery londyńskie

loże połączyły się w Wielką Lożę Lon-

dynu. François Hollande spotkał się

z br∴ Christophem Habasem, Wiel-

kim Mistrzem WWF, a następnie zwie-

dził Muzeum Masonerii mieszczące

się także przy Rue Cadet (patrz fot.).

Przypomnę, o czym pisaliśmy na ła-

mach „Wolnomularza Polskiego” nr 68

(jesień 2016), że Christophe Habas,

wybrany na Wielkiego Mistrza WWF

25 sierpnia ub.r. na konwencie w Mar-

sylii, kilkakrotnie gościł w Polsce, re-

prezentując Wielki Wschód Francji na

uroczystościach Wielkiego Wschodu

Polski. Występował jako prelegent na

konferencji Laickość w państwie, w pra-

wie i w społeczeństwie. Doświadczenia

Belgii, Francji oraz Polski, zorganizowanej

przez Katedrę Prawa Wyznaniowego

Wydziału Prawa i Administracji Uni-

wersytetu Warszawskiego i organizacji

pozarządowych. Trzeci kontakt Wielkie-

go Mistrza ze sprawami polskimi miał

miejsce w marcu 2016 roku. Christophe

Habas wraz z przedstawicielem polskiej

ambasady otwierał w Paryżu wystawę

230 lat tradycji wolnomularskich Wiel-

kiego Wschodu w Polsce, która odbyła się

w Muzeum Masonerii na rue Cadet. Jak

relacjonował na naszych łamach Tomasz

Szmagier: „Wielki Mistrz wykazał się

bardzo dobrą znajomością historii ma-

sonerii polskiej, przypominał działania

emigracyjnej loży Kopernik, bardzo

dużo mówił o wzajemnych partnerskich

stosunkach”.

* * *

ednak nie tylko wolnomularze na

całym świecie myślą o tym jubileu-

szu. Dostaliśmy link do tekstu homilii

ks.Ignacego Deca, biskupa świdnickie-

go, wygłoszonej 6 lipca 2014 roku do

uczestników XVI Pielgrzymki Rodziny

Radia Maryja ze Stanów Zjednoczo-

nych i Kanady do Sanktuarium Matki

Bożej Częstochowskiej w Doylestown,

zwanego Amerykańską Częstochową.

Biskup Dec wspomniał w niej cztery

ważne daty z ostatnich 500 lat i wyszcze-

gólnił poszczególne lata: 1517, 1717,

1917 i 2017. Zacytujmy stosowny frag-

ment homilii: „Rok 1517 był rokiem

wybuchu reformacji – drugiego wielkiego

rozłamu chrześcijaństwa i narodzin pro-

testantyzmu. Protestantyzm odrzucił

Boga tradycji i Kościoła w imię Boga

Biblii. Uznał Pismo Święte za jedyne

źródło wiary. Odrzucił sakramenty i tra-

dycję Kościoła. 200 lat później, w roku

1717, powstała pierwsza loża masońska

w Londynie i zapowiedź narodzin lozo-

i Oświecenia, w której odrzucono Boga

300 LAT MASONERII

SPEKULATYWNEJ

S ... M I R O S Ł A W A D O Ł  G O W S K A  W Y S O C K A





MASONERIA U PROGU CZWARTEGO STULECIA







P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

6J U B I L E U S Z E

objawiającego się w Biblii na rzecz Boga

Rozumu, Wielkiego Architekta. Wiek

ten stworzył podłoże do rewolucji fran-

cuskiej i rozpoczęcia ostrej walki z religią

objawioną i Kościołem. Trzecim etapem

w tej układance był rok 1917, czyli rok

objawień Matki Bożej Fatimskiej, ale tak-

że rok wybuchu rewolucji bolszewickiej

w Rosji, kiedy to odrzucono Boga jako

takiego w imię rzekomo wyzwolone-

go człowieka. […] Historia w naszych

czasach nabrała przyspieszenia i może

się okazać, że na kolejny etap nie trzeba

będzie czekać kolejnych dwieście lat.

Oto dzisiaj – patrząc na to, co dzieje się

– możemy zauważyć, że po odrzuceniu

Boga tradycji w imię Boga Biblii w XVI

wieku, Boga Biblii w imię Boga Rozumu

w XVIII wieku i wreszcie po odrzuceniu

Boga jako takiego w imię człowieka w XX

wieku, zbliżający się rok 2017 przynosi

nam próbę odrzucenia człowieka – samej

jego natury – obiektywnych wartości

(prawdy, dobra, piękna) w imię fałszywie

pojętej wolności, tolerancji, demokracji”.

Prezentyzm – to najkrótsze określenie

zaprezentowanej wyżej metody opi-

su historycznych zdarzeń, tj. do tezy

dopasowane są stosowne fakty i daty.

W podtekście wszystkiego leży spisko-

wa teoria dziejów, z którą rozumowo

dyskutować się nie da, bo albo się w nią

wierzy, albo nie. Takie widzenie historii

napawa dużym smutkiem, bo zakłada,

że nie istnieje dobra wola tej drugiej

strony, ludzi myślących i wierzących

inaczej, tylko są złe podszepty diabła.

No właśnie – diabli biorą wtedy cały

dialog między religiami chrześcijań-

skimi, niechrześcijańskimi, ludźmi

niewierzącymi, już nie wspominając

o nas, masonach, bo z tej perspektywy

bliźnimi biskupa Deca jakby nie jeste-

śmy. Współgrają z takim widzeniem

świata comiesięczne modły w Niepo-

kalanowie o nawrócenie różnej maści

grzeszników, w tym Żydów i masonów.

s∴ Mirosława

Dołgowska-Wysocka

PS. Brat Tadeusz Cegielski 15 września

2016 roku zamieścił na prolu FN Insty-

tutu Sztuka Królewska w Polsce nastę-

pujący wpis: „Profesor Andrew Presco

z Uniwersytetu w Glasgow burzy nasze

wyobrażenie o dacie powstania Wielkiej

Loży Londynu. Nie 1717 rok, a 1721!

I ma na to twarde dowody! Zapewne dla

profanów to mało ważna wiadomość, ale

dla nas, braci-masonów (i ich przeciwni-

ków) to prawdziwa sensacja!

Przecież szampan już studzi się, by

wystrzelić 24 czerwca 2017 roku. I nie

tylko w Londynie. Polecam wykład

prof. Prescoa wygłoszony w tym roku

w Ontario. W całości w sieci”. Mówiąc

językiem potocznym, „jedna jaskółka

wiosny nie czyni”. Wykład prof. Pre-

scoa nie zaważył na rocznicowych

obchodach. #

ATAK NA WIELKIEGO

MISTRZA WWF

uż przed oddaniem tego wydania WP do druku dowiedzieliśmy się

z portalu wolnomularstwo.pl, że 22 marca wieczorem Christophe

Habas Wielki Mistrz Wielkiego Wschodu Francji został zaatakowany, gdy

opuszczał siedzibę WWF przy rue Cadet w Paryżu. Jakaś kobieta próbowa-

ła uderzyć go młotkiem w głowę, ale trała w ramię, które podniósł, by się

ochronić. Osoba ta wykrzykiwała jednocześnie antysemickie obelgi: „Dość

Żydów”. Christophe Habas, lekko ranny w ramię, ale przede wszystkim

wstrząśnięty tym atakiem, wezwał policję, której nie udało się znaleźć spraw-

czyni. Zostało złożone zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. Wielki

Mistrz WWF sądzi, że jest to zapewne odosobniony przypadek, niezwiązany

z żadną zorganizowaną grupą skrajnej prawicy, a kobieta sprawiała wrażenie,

że cierpi na rodzaj paranoi związanej z fobią spiskową (przypomnijmy, że

teoria spisku żydo-masońskiego była wykorzystywana przeciwko zarówno

Żydom, jak i masonom w ubiegłym stuleciu). Jest też możliwe, że uprzednio

osoba odpowiedzialna za tę agresję brała udział w niedawnym przygotowaniu

antymasońskich napisów na chodniku przed siedzibą WWF. #

ada Zakonu Wielkiego Wschodu Polski przyjęła Stanowisko wobec

wydarzeń 22 marca 2017 r., w którym z cała mocą potępiła londyński

atak terrorystyczny, wyrażając jednocześnie „głęboki żal i współczucie dla jego

oar”. „Tego samego dnia miała miejsce napaść na Wielkiego Mistrza szczególnie

bliskiej nam organizacji wolnomularskiej – Wielkiego Wschodu Francji – czy-

tamy. Oba te wydarzenia wydają się wyrażać tę samą, narastającą w Europie

i na świecie tendencję do ekstremizmu. Wolnomularstwo sprzeciwia się wszelkim

ekstremizmom i tym można tłumaczyć, jak bardzo jest zwalczane, gdy skrajne

ideologie dochodzą do władzy – jak było to choćby w czasach nazizmu i stalini-

zmu. Jednak nie możemy dać się zastraszyć i musimy pracować dalej nad tym, by

ludzie reprezentujący najróżniejsze narodowości, religie i przekonania polityczne,

zamiast ze sobą walczyć, mogli ze sobą rozmawiać i próbować się wzajemnie

zrozumieć, doceniając swoją różnorodność”. w.

W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 7 • N U M E R 7 0

J U B I L E U S Z E

rat-profesor podkreślił na wstępie, że cykl wy-

kładów będzie miał charakter dialogu. Nie cho-

dzi o namawianie kogokolwiek do czegokolwiek,

a przedstawienie obiektywnej wiedzy i rozmowę na tematy

wzbudzające często wiele emocji. W wykładzie inaugura-

cyjnym mówca zastanawiał się nad aktywami i pasywami

wolnomularstwa. Zanotowaliśmy kilka reeksji na ten

temat, zainteresowanych odsyłamy na strony Instytutu-

lub na prol FB „Wolnomularza Polskiego”, gdzie można

nagranie obejrzeć i posłuchać go w całości.

ata 1717 r. – powstanie Wielkiej Loży Londynu – jest

datą umowną, choć powszechnie przyjętą w literatu-

rze przedmiotu. Niektóre najnowsze badania potwierdzają,

że należałoby przenieść ją na rok 1721 (czyt. także na str. 5-6,

red.).Tak czy inaczej, to w 2017 roku planowane są wielkie

obchody 300-lecia masonerii spekulatywnej. W Wielkiej

Brytanii patronować im będzie sam książę Kentu Edward,

Wielki Mistrz Zjednoczonej Wielkiej Loży Anglii.

Dlaczego w XVIII-wiecznej Anglii masoneria odnoto-

wała takie sukcesy? Nie tylko proponowała formułę

dobrej zabawy w doborowym towarzystwie. Była, przede

wszystkim, miejscem spotkań ludzi „wolnych i dobrych

obyczajów”, pomostem między nowożytnymi elitami, roz-

dartymi sporami politycznymi i religijnymi. Dawała wreszcie

możliwość awansu społecznego i kulturalnego jednostkom

zdolnym i ambitnym, choć "gorzej urodzonym". Przykładem

postać Wolfganga Amadeusza Mozarta(w tym kontekście

warto także przytoczyć art. Tadeusza Cegielskiego pt. Jak

Casanowa miast księdzem został masonem, w WP nr 69, zima

2016/2017). Loża była także miejscem spotkania starych,

odchodzących elit z nowymi, dopiero się kształtujący-

mi. Zapewniała przestrzeń intelektualną, wolność ekspe-

rymentów społecznych i politycznych, o czym świadczą

choćby losy Beniamina Franklina, który z prostego dru-

karza stał się jednym z założycieli Stanów Zjednoczonych

Ameryki, a w latach późniejszych – jako badacz zjawiska

elektryczności – uczonym rangi światowej. Również bio-

graa George’a Washingtona, Czcigodnego Mistrza loży

w Wirginii, pierwszego prezydenta Stanów Zjednoczonych.

Na Biblię, która znajdowała się w kierowanej przezeń loży

w Wirginii, składał przysięgę prezydencką on sam, a także

wszyscy kolejni prezydenci USA. Masoneria proponowała

także nową formułę lozoczną – twórczego połączenia

wiedzy z wiarą. Była sposobem myślenia o sprawach ziem-

skich w kontekście zwartej i całościowej wizji Wszechświata

z Bogiem – Wielkim Architektem w roli głównej; była to

transcendencja, ale objęta rozumem.

rof. Cegielski krótko omówił dwie legendy założy

cielskie masonerii: o budowniczych katedr gotyckich

oraz zakonach rycerskich – joannitach i templariuszach.

W masońskich lożach nastąpiło ciekawe połączenie tych

dwóch różnych tradycji. Oddawano w nich faktycznie hołd

pracy, w tym pracy zycznej (rzemieślniczej), co raczej nie

miało precedensu w społeczeństwie stanowym. Architek-

tura zyskała rangę syntezy, ukoronowania wszystkich sztuk

INSTYTUT SZTUKA KRÓLEWSKA W POLSCE

MASONERIA U PROGU

IV STULECIA

W ROKU 2017 PRZYPADA 300-LECIE POWSTANIA MASONERII SPEKULATYWNEJ. Z OKAZJI JUBILEUSZU,

INSTYTUT SZTUKA KRÓLEWSKA W POLSCE ORGANIZUJE W WARSZAWSKIEJ KAWIARNI NOWY ŚWIAT

MUZYKI CYKL WYKŁADÓW POŚWIĘCONY HISTORII I WSPÓŁCZESNOŚCI WOLNOMULARSTWA. OD

LUTEGO DO LIPCA 2017 R., W KAŻDY TRZECI PONIEDZIAŁEK MIESIĄCA, O GODZ. 19.00, SŁUCHACZE

BĘDĄ MOGLI WYSŁUCHAĆ WYKŁADÓW O ZWIĄZKACH WOLNOMULARSTWA Z POLITYKĄ, RELIGIĄ,

ETYKĄ, EZOTERYKĄ, KULTURĄ ETC., KTÓRE WYGŁOSZĄ CZŁONKOWIE INSTYTUTU. WYKŁAD

INAUGURACYJNY PT. MASONERIA U PROGU IV STULECIA WYGŁOSIŁ W PONIEDZIAŁEK 20 LUTEGO

PROF. TADEUSZ CEGIELSKI, PREZES INSTYTUTU.

W 2017 r. planowane są wielkie obchody

300-lecia masonerii spekulatywnej.

W Wielkiej Brytanii patronować im będzie

sam książę Kentu Edward, Wielki Mistrz

Zjednoczonej Wielkiej Loży Anglii.

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

8J U B I L E U S Z E

wizualnych. Caritas, czyli cnota charytatywności, stała się

aktem pomocy skierowanej początkowo do wewnątrz,

później zaś i na zewnątrz. W lożach snuto reeksje nad

reformami społecznymi i politycznymi, czego symbolem

w naszym kraju stała się Konstytucja 3 Maja. Zorganizowa-

na niemal trzy lata temu w Muzeum Narodowym (wrzesień

2014 – styczeń 2015)wielka wystawa o masonerii pod

hasłem PRO PUBLICO BONO przywoływała dziesiątki

przykładów takiej zaangażowanej i patriotycznej postawy

braci-wolnomularzy.

rat profesor omówił także – siłą rzeczy skrótowo –

dzieje polskich nurtów wolnomularskich, zaczynając

od roli Wielkiej Loży Narodowej Polski w II Rzeczypo-

spolitej. Jej słabością – podkreślił – było uzależnienie od

polityki wewnętrznej i niejawność, spadek czy kontynuacja

sławetnego „liberum konspiro”. Wspomniał działalność

paryskiej loży Kopernik(działającej w ramach Wielkiej

Loży Francji od 1939 roku), która podtrzymała ciągłość

masonerii w Polsce i warszawską tajną lożę o tej samej

nazwie, z wielkimi nazwiskami takimi jak:Tadeusz Gliwic,

Antoni Słonimski, Jan Józef Lipski, Klemens Szaniawski,

Aleksander Małachowski.

eaktywacja tego tradycyjnego nurtu polskiej masone-

rii, czyli powstanie Wielkiej Loży Narodowej Polski

nastąpiła po 1991 roku. Równolegle rozpoczął się rozwój

nurtu liberalnego, związanego z Wielkim Wschodem Fran-

cji. Pierwszą lożą była warszawska Wolno Przywrócona,

której członkiem był Adam W. Wysocki, redaktor naczelny

„Wolnomularza Polskiego”, ważna postać tego kierunku.

– Nas nazywają konserwą, ale my się nie obrażamy – dodał

mówca (z uśmiechem).

Odrębną kwestią poruszoną przy okazji rozwoju ma-

sonerii różnych nurtów (bo także mieszanej Le

Droit Humain i stricte kobiecej) w naszym kraju Tadeusz

Cegielski podkreślił rangę odrodzenia wolnomularstwa

w Europie Środkowo-Wschodniej (w tym na Ukrainie,

w Chorwacji, Rumunii), ale także w Afryce i Ameryce

Łacińskiej, gdzie masoneria przyczynia się – tak jak to się

dzieje u nas – do rekonstrukcji społeczeństwa obywatel-

skiego. Ważną rolę mają tu do odegrania loże kobiece i ko-

edukacyjne, nieobecne u narodzin masonerii na Wyspach

Brytyjskich z powodu wyraźnego zakazu członkowstwa

kobiet w Konstytucji Andersona (masoneria kobieca będzie

tematem odrębnego wykładu, red.).

daniem prof. Cegielskiego, właśnie rosnąca rola kobiet-

-masonek jest jednym z aktywów wolnomularstwa

współczesnego. Kolejnym, to obszerne badania naukowe,

piśmiennictwo (w Polsce naukowa „Ars Regia” i popu-

laryzatorski „Wolnomularz Polski”), muzea i wystawy.

W dalszym ciągu ważna jest także działalność charytatywna.

Są też i pasywa: tradycyjny antymasonizm Kościoła

katolickiego i – groźniejszy – na gruncie kultury po-

pularnej, wspierany przez reżimy autorytarne (dawne

i współczesne). Także starzenie się światowej populacji

wolnomularskiej oraz spadek liczebności lóż (np. w USA

dwukrotny w stosunku do lat dwudziestych), co jest

być może związane z kryzysem klasy średniej w kra-

jach rozwiniętych, gdzie loże były zawsze najliczniejsze

i najsilniejsze. Jeśli ta klasa upadnie, zagrożone jest także

wolnomularstwo. Masoneria wchodzi w czwarte stule-

cie z wielką historyczną tradycją, wspaniałymi starymi

rytuałami i symbolami. Czy i jak przetrwa?

Wysłuchała i streciła mw.



W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 7 • N U M E R 7 0

N A S Z E K O R Z E N I E

e najbogatsze treściowo, za-

razem najdoskonalsze pod

względem artystycznym

wyszły spod prasy dwu działających

we Frankfurcie artystów: Strasbur-

czyka Johanna eodore De Bry

(1561–1623) oraz pochodzącego

z Bazylei Mahäusa Merianader

Ältere starszego (1593–1650). Ich

dzieła typograczne i graczne do-

czekały się wielu opracowań, z któ-

rych na szczególną uwagę zasługują

te autorstwa Stanislasa Klossowskiego

de Roli (ur. 1942), polskiego pocho-

dzenia kolekcjonera i znawcy lozoi

hermetycznej. Edycja José Boumana

i Cis van Heertuma nie przynosi no-

wych interpretacji ikonograi spod

znaku „róży i krzyża”, stanowi wszak

użyteczne kompendium. Znajdzie ono

bez wątpienia miejsce w bibliotece

czytelników zainteresowanych mani-

festacjami „wyobraźni symbolicznej”,

w tym jej lożowego, wolnomularskiego

wcielenia.

Dlaczego nie tylko różokrzyżowe-

go, lecz także wolnomularskiego?

Siedemnastowieczny ruch intelektu-

alny, zrodzony w Tybindze i Kassel,

dwóch ośrodkach niemieckiego pro

testantyzmu, zaanonsowany głośnymi

manifestami zatytułowanymi Fama

Fraternitatis (Sława Bractwa, 1614) oraz

Confessio Fraternitatis (Wyznanie wiary

Bractwa, 1615), dostarczył późniejsze-

mu o sto lat ruchowi wolnomularstwa

spekulatywnego zarówno zasadniczej

części fundamentów ideowych, jak

i aparatu pojęciowego idee te wyra-

żającego. Niżej podpisany poświęcił

temu zagadnieniu pracę Ordo ex Chao.

„Oświecenie Różokrzyżówców” i początki

masonerii spekulatywnej (Warszawa

1994). W tym miejscu przypomnij-

my, iż ruch różokrzyżowców z jego

programem „generalnej reformacji

całego szerokiego świata”, z postula

tem zasypania przepaści pomiędzy

teologią chrześcijańską i nauką, jaka

zarysowała się już w XVI, a pogłębiła

w następnym wieku, stanowił – iden-

tycznie jak później masoneria – jeden

z najważniejszych przejawów nowożyt-

nej „wyobraźni symbolicznej”. Swoje

treści, swoje przesłanie prezentował

w dziełach sztuki – jak graki Meria-

na Starszego i De Bry’ego – językiem

emblematów, symboli i alegorii. Za-

wierał w poematach, dramatach i po-

wieściach, jak utwory niemieckiego

lidera ruchu różokrzyżowców, Johanna

Valentina Andreae’go (1586–1634).

Rozpowszechniał w całej Europie –

Rzeczypospolitej polsko-litewskiej nie

wyłączając – za pośrednictwem licz-

nych pametów (za i przeciw różokrzy-

żowcom), w formie broszur i druków

ulotnych. Podzielił uczoną publiczność

na gorących zwolenników i na wrogów

głoszonego programu, także na tych,

którzy wierzyli w istnienie „tajnego

bractwa Christina Rosenkreutza” – jak

i tych, którzy przeczyli jego autentycz-

ności. A wszystko dlatego, że nigdy

niczego nie oznajmiał wprost – lecz

ukrywał w czytelnych tylko dla wta-

jemniczonych symbolach. Ukrywał

i odsłaniał zarazem – jak głosi tytuł

omawianej tu książki – Boską Naturę

i Boską Mądrość. Dotykał spraw „nie

z tego świata”!

Dziełem sztuki o wartościach symbo-

licznych jest dzieło, które posiada to, co

francuski historyk i antropolog Etienne

Souriau nazywa „Aniołem dzieła”, co

znaczy, że „ukrywa ono w sobie treści

nie z tego świata”. Dlatego „wyobraź-

nia symboliczna nie jest pewną niższą

formą myślenia charakterystyczną dla

człowieka pierwotnego; jest ona na-

rzędziem poznania, dopuszczającym

człowieka w te regiony rzeczywisto-

ści, które nie są dostępne dla myślenia

abstrakcyjnego, pojęciowego ani też

doświadczenia zmysłowego” (Ceza-

ry Rowiński, Wstęp do: G. Durand,

Wyobraźnia symboliczna, Warszawa

1986). Taka jest też funkcja symboli

różokrzyżowców, taka również misja

ich duchowych spadkobierców, braci-

-wolnomularzy: poznać to, co wymyka

się zmysłowemu poznaniu.

BR∴ Tadeusz Cegielski

Na marginesie ksiki Boska Mą-

drość. Boska Natura. Przesłanie Ma-

nifestu różokrzyżowców w wizualnym

języku siedemnastego stulecia, Redak-

cja: José Bouman i Cis van Heertum,

In de Pelikaan: Amsterdam-Kraków

2016, ss. 168.

POD SKRZYDŁAMI

JEHOWY







P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

10 LUDZIE I IDEE

o już pewne, że rok

2017 będzie rokiem

wybitnego okulisty,

twórcy języka esperanto Lu-

dwika Zamenhofa. Zadziwia

jednak to, że taką uchwałę

przyjęli radni Słupska, a nie

Białegostoku, w którym

słynny lekarz przyszedł na

świat…

„Sam pomysł budowania

tożsamości Białegostoku,

promowania go na świecie

w oparciu o idee Zamenhofa

jest nad wyraz kuriozalnym” – tak między innymi argu-

mentował radny Dariusz Wasilewski to, że Białystok nie

zgodził się na ustanowienie 2017 Rokiem Zamenhofa.

Robert Biedroń, prezydent Słupska zaraz po decyzji

swoich radnych napisał na Twierze: „Rok 2017 będzie

w Słupsku rokiem Ludwika Zamenhofa, wielkiego Polaka

(…). Brawo radni! Mi estas tre era!”.

Decyzja Rady Miejskiej w Białymstoku zaskakuje, zwłasz-

cza, że patronat nad obcho-

dami objęło samo UNESCO.

Prawicowa większość (m.in.

PiS) w Białymstoku na po-

czątku tego roku odrzuciła

wniosek prezydenta miasta

Tadeusza Truskolaskiego, by

rok 2017 ustanowić Rokiem

Zamenhofa. Wcześniej radni

zadecydowali o włączeniu

Centrum im. Ludwika Za-

menhofa do Białostockiego

Ośrodka Kultury, co w prak-

tyce oznacza jego likwidację.

adni ze Słupska postanowili jednak pokazać, że re-

prezentują otwarte i przyjazne miasto. Miasto ponad

podziałami i wszelkimi uprzedzeniami. Uchwałę o ustano-

wieniu w tym mieście Roku Ludwika Zamenhofa przyjęto

jednogłośnie. W jej uzasadnieniu czytamy:

„W 2017 roku przypada setna rocznica śmierci Ludwika

Zamenhofa – inicjatora uniwersalnego języka esperan-

PODEJRZANY

E W E L I N A R U B I N S T E I N

Ludwik Zamenhof, chorowity nastolatek, wychodzi na ruchliwy rynek przed

swoim domem w Białymstoku. Widzi Żydów, Polaków, Tatarów, Białorusinów,

Niemców, ich kłótnie, mordobicia. Słyszy zgiełk językowy, który jest przeszkodą

do porozumienia.

To lata siedemdziesiąte XIX wieku, Polska zaborowa, Białostocczyzna włączona

w opresyjne machiny caratu.

W głowie małego Ludwika kiełkuje myśl, by wszystkie nacje i wiary połączyć

językiem. Wspólnym, akceptowanym, neutralnym. Kilkanaście lat później pisze

pierwszy podręcznik do esperanto, ale nie bez problemów. Ojciec Zamenhofa,

Żyd, cenzor carskiej władzy, chce syna kształcić na lekarza i pali książkę w piecu.

Dorosły Zamenhof, utkany z lęków, wrażliwości, empatii, cierpi jako okulista –

biedę i egzystencjalne troski. Pod koniec swojego życia, gdy dudnią jeszcze armaty

I wojny światowej, wierzy, że ludzie mogą się jednak porozumieć, ale niezbędny

jest humanitaryzm, wolność od „ślepej służby narodowi, która przeradza się

w szowinizm, i ślepego posłuszeństwa klerowi, które przeradza się w fanatyzm”.

Marcin Kącki, „Zamiast Wstępu”, w: BIAŁYSTOK. Biała siła, czarna pamięć,

Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2015. #

Radni PiS nie chcieli Zamenhofa, bo wybitny lekarz „miał podobne

pomysły do tych, jakie stworzyły system totalitarny w XX wieku”.

W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 7 • N U M E R 7 0

LUDZIE I IDEE

to i wielkiego zwolennika dialogu międzykulturowego.

W uznaniu dla zasług Zamenhofa setna rocznica jego śmierci

będzie w 2017 roku obchodzona pod auspicjami UNESCO.

Zaplanowano szereg wydarzeń służących uczczeniu pamięci

człowieka, który nazywany jest Symbolem Braterstwa. Polska

zamierza promować Ludwika Zamenhofa także za granicą

poprzez szereg wystaw i publikacji rozpowszechnianych

przez sieć ambasad, konsulatów i instytutów polskich.

W związku z tym Miasto Słupsk planuje dołączyć do działań

promujących dokonania Zamenhofa, organizując różnorodne

imprezy kulturalne i edukacyjne. Pokojowa, nastawiona

na porozumienie postawa Ludwika Zamenhofa oraz język

esperanto, którego powstanie zainicjował, zyskały na świecie

niezwykłą popularność. Jest to najbardziej rozpowszechniony

międzynarodowy język pomocniczy – neutralny i łatwy do

nauki, przydatny do międzynarodowej komunikacji, nie

zastępujący jednak innych, narodowych języków. Według

językoznawców, język esperanto jest dziesięciokrotnie

łatwiejszy do nauczenia się niż jakikolwiek inny język. Do-

konania urodzonego w Białymstoku Ludwika Zamenhofa

doceniono także w Słupsku. W mieście znajduje się ulica

jego imienia (od 1959 roku) a także obelisk ufundowany

przez mieszkańców w 1960 roku. Działania te zostały podjęte

z inicjatywy prężnego w latach 1950–1960 słupskiego śro-

dowiska esperantystów. Pośród 200 tysięcy haseł Wikipedii

opisane w języku esperanto zostało także miasto Słupsk”.

adni z Białegostoku nie widzą jednak nic złego w tym,

że nie przegłosowali ustawy o upamiętnieniu wy-

bitnego mieszkańca. Lokalni politycy argumentowali to

m.in. tym, że już wcześniej na patrona 2017 roku wybrano

marszałka Józefa Piłsudskiego. Dariusz Wasilewski, radny

Komitetu Tadeusza Truskolaskiego na swoim Facebooku

napisał: „Sam pomysł budowania tożsamości Białegostoku,

promowania go na świecie w oparciu o idee Zamenhofa

jest nad wyraz kuriozalnym. Jednak czego się nie robi, by

płynąć w głównym nurcie modnego multikulturalizmu.

[…] Jeżeli do tego dorzucimy kolejne naiwne postulaty

o zjednoczeniu państw, nadzorze prawnym i dyploma-

tycznym, by zapanował wieczny pokój, widzimy cudaczną

ideologię, jakich było wiele. Utopie mają to do siebie, że

ładnie brzmią, a są groźne w realizacji, czego przykład dały

inne utopijne programy, które na nieszczęście ludzkości

były wdrożone (komunizm z ZSRR, Trzecia Rzesza pro-

mująca Miel Europę [sic!] czy unionizm eurokratów)”.

Na początku stycznia „Newsweek” w jednym ze swoich

artykułów na ten temat napisał, że decyzja radnych w Bia-

łymstoku nie jest przypadkowa i wcale nie chodzi o to, że

wcześniej wybrano Piłsudskiego. „Przez wielu białostoc-

czan krok ten odbierany jest jako odwet na środowiskach

pielęgnujących pamięć o wielokulturowej tożsamości

miasta. Jest to o tyle uzasadnione, że decyzja rady miasta

zapadła zaledwie kilka dni po premierze spektaklu «Biała

siła, czarna pamięć» w białostockim Teatrze im. Węgierki.

Przedstawienie oparte na głośnej książce Marcina Kąc-

kiego o fali rasizmu w Białymstoku i zacieraniu pamięci

po żydowskich mieszkańcach miasta wywołało protesty

prawicy, która oskarżyła twórców o szkalowanie miasta.

Pod teatrem odbyła się manifestacja Młodzieży Wszech-

polskiej, a odwołania premiery żądali radni PiS”.

etna rocznica śmierci Ludwika Zamenhofa to za mało,

żeby radni Prawa i Sprawiedliwości chcieli ocjalnie

uhonorować najbardziej rozpoznawalnego na świecie

białostocczanina. Mimo wszystko rok twórcy esperanto

oraz zaplanowany wcześniej Ogólnopolski Kongres Espe-

rantystów odbędzie się dzięki zaangażowaniu mieszkańców

i wsparciu UNESCO. #

EWELINA RUBINSTEIN

welina Rubinstein to prawniczka i dziennikarka,

absolwentka studiów prawniczych w Warszawie.

Obecnie mieszka i pracuje zarówno w Polsce, jak

i w Izraelu. W 2014 roku zadebiutowała mini-powieścią

pt. Nina, prawdziwa historia. W marcu 2016 roku

w Jerozolimie ukazała się jej druga książka napisana

w języku angielskim pt.: Everything is possible. Jest

autorką reportaży związanych z Bliskim Wschodem.

Jej teksty publikowane są również na łamach czasopis-

ma „Midrasz”. W październiku ukazała się jej trzecia

książka Jerozolima. Miasto Boga. Od roku związana na

stałe z Medium Publicznym. #

Z B L O G A A S Z E R A ,  O N A P A N A B O G A

O BYŁYM KSIĘDZU JACKU

„N

ajwiększymi wrogami Kościoła, największymi

wrogami całego świata są żydowscy imperialiści

oraz masoneria. Najwyżej postawionymi masonami są

Żydzi. Z wielką ironią i niechęcią nazywają nas gojami,

zwykłymi owcami, prowadzonymi na rzeź, które zosta-

ną rozszarpane przez watahę wilków, którymi oni się

mienią” – Jacek Międlar na You Tube. Wychodzi na to,

że „największym wrogiem” dla byłego ks. Jacka Międ-

lara może być także i Ludwik Zamenhof, Żyd i patron

masonów w jednym. Czy ujrzymy go w Białymstoku

podczas obchodów 100. rocznicy śmierci twórcy espe-

ranta w kwietniu br.? I z jakim przesłaniem? #

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

12 LUDZIE I IDEE

dea powołania ponadobediencyj-

nej organizacji wolnomularskiej

zaczęła kiełkować w różnych śro-

dowiskach masońskich po 1870 roku,

kiedy to doszło w Europie do nasilenia

tendencji nacjonalistycznych. Wyda

rzenia w światowej polityce, by wspo-

mnieć tylko wojnę francusko-pruską,

odbiły się niestety także w środowi-

skach wolnomularskich.

W niektórych wielkich obediencjach

wolnomularskich doszło wtedy do

ostrych sporów na temat fundamen-

talny. Chodziło m.in. o odpowiedź,

czy loża masońska ma być otwarta dla

wszystkich braci masonów z całego

świata, czy też jedynie dla tych „re-

gularnych”. Praktykowały to warsztaty

np. w krajach skandynawskich, czy

tzw. staropruskich lożach niemieckich,

gdzie warunkiem uznania i przystą-

pienia była deklaracja o wyznawaniu

wiary chrześcijańskiej. W roku 1877

Konwent Wielkiego Wschodu Francji

odszedł od obowiązującej dotychczas

formuły wiary w Wielkiego Budowni-

ka Wszechświata, co doprowadziło do

zerwania z nim wszelkich stosunków

przez Wielką Lożę Anglii oraz innych

związanych z nią lóż na świecie. Od

ujemnych skutków tej „schizmy” ma-

soneria światowa nie uwolniła się do

dziś.

Od samego początku tego podziału

nie zabrakło prób jeśli nie całkowitego

usunięcia, to przynajmniej złagodzenia

ich ujemnych skutków. 8 sierpnia 1905

roku doszło do pierwszej naprawdę

doniosłej próby, choć jeszcze nie po-

jednania, to przynajmniej zaprzestania

wzajemnych oskarżeń oraz wrogości.

Szansę na to dawał zwołany po raz

pierwszy Midzynarodowy Kongres

Esperanto w Boulogne-sur-Mer we

Francji. W wielu różnych środowi-

UFL

MARZENIE O MASOŃSKIM

UNIWERSALIZMIE

S ... M I R O S Ł A W A D O Ł  G O W S K A  W Y S O C K A













W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 7 • N U M E R 7 0

LUDZIE I IDEE

skach masońskich wielkie zaintere-

sowanie wzbudził stworzony przez

lekarza z Polski, doktora Ludwika

Zamenhofa język esperanto, łatwy

do nauczenia, który miał posłużyć do

porozumienia się wolnomularzy róż-

nej narodowości, z różnych środowisk

społecznych i politycznych orientacji.

Był znakomitym narzędziem realizują-

cym idee wolnomularskie. To właśnie

jest geneza narodzin Uniwersalnej Ligi

Masońskiej, organizacji ponad istnie-

jącymi uprzedzeniami i wrogością,

przyjaznej wszystkim i otwartej dla

wszystkich wolnomularzy.

ierwszym Prezydentem Uni-

versala Franmasona Ligo został

br∴ Pourcine z Francji, pierwszym

wiceprezydentem – inicjator całego

przedsięwzięcia – Wielki Mistrz Se-

nior Wielkiej Loży Indii, brytyjski

pułkownik, ówczesny wiceguberna-

tor Indii John Pollen. Na pierwsze-

go Sekretarza Generalnego wybrano

br∴ Fritza Uhlmana ze Szwajcarii.

Głównym zadaniem nowo powstałej

Ligi było dążenie do porozumienia

i nawiązania bezpośrednich kontaktów

między nieuznającymi się obediencja-

mi masońskimi na wszystkich konty-

nentach. Podobne cele stawiało przed

sobą założone w 1905 roku pismo „La

Heroldo”.

W roku 1913, na uroczystym po-

siedzeniu loży Honung (nadzie-

ja) w Bernie w Szwajcarii, podjęto

formalną uchwałę, że Uniwersalna

Liga Masońska „jest stowarzyszeniem

braci wszystkich rytów i krajów”.

Zdecydowano wówczas, że człon-

kami organizacji mogą być wyłącznie

wolnomularze. Wstępując do UFL,

zachowują swoją przynależność do

lóż macierzystych oraz mają całko-

witą swobodę we wszystkich innych

dziedzinach nieobjętych programem

Ligi. Znajomość języka esperanto

nie jest warunkiem przynależenia do

Ligi, jednakże jego nauka powinna

być jednym z organizacyjnych obo-

wiązków. Wystąpienie z UFL jest

możliwe w każdej chwili.

Łamanie pierwszych barier i uprze-

dzeń zostało brutalnie przerwane

przez wybuch I wojny światowej

w 1914 roku. Zamiast poprawy we

wzajemnych relacjach przyszła nowa

fala nienawiści – politycznej, wyzna-

niowej, rasowej. Tej fali nie oparły

się środowiska masońskie, tak w Eu-

ropie, jak i na innych kontynentach.

Członkowie UFL spotkali się dopiero

w roku 1920 w Hadze. W 1926 roku

w Wiedniu podkreślono ponownie

neutralność Ligi zarówno w sprawach

politycznych, jak i wyznaniowych.

Zwrócono uwagę na konieczność

niemieszania się w żadne sprawy

wewnętrzne Wielkich Lóż i innych

obediencji oraz poszczególnych war-

sztatów. Kolejne kongresy odbyły się

w roku 1927 w Bazylei, a rok później

w Wiedniu. Obecnych było wówczas

700 delegatów, reprezentujących 30

Wielkich Lóż i innych obediencji.

Przemawiając na kongresie, Wielki

Mistrz Wielkiej Loży Wiedeńskiej

br∴ Richard Schlesinger powiedział:

„Wielka Loża Wiednia nie dostrzega

w Lidze jakiegoś państwa w państwie,

lecz uważa ją za organ, który – jak to

rozumiemy – stara się o to, by wolno-

mularskie treści i wartości upowszech-

niać na świecie”.

Po kolejnym kongresie UFL w Pary-

żu (1931) skierowano do wszystkich

członków pismo, w którym wskazano

na narastającą groźbę nowej wojny

światowej. UFL wystąpiła wówczas

ze specjalną odezwą do Konferencji

Rozbrojeniowej w Genewie oraz Ligi

Narodów.













P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

14 LUDZIE I IDEE

Przewidziany na 1932 rok światowy

kongres UFL w Berlinie trzeba było

odwołać ze względu na przeciwdzia-

łania niemieckich narodowych socja

listów, przygotowujących przejęcie

władzy przez Hitlera.

II wojna światowa spowodowała

przerwę w działalności UFL. Człon-

kowie władz Ligi, którym udało się

przeżyć zawieruchę wojenną, po raz

pierwszy spotkali się w bardzo uszczu-

plonym składzie w Bazylei w 1946

roku. Byli to głównie bracia z Francji,

Holandii i Szwajcarii. I to oni właśnie

podjęli uchwałę o wznowieniu działal-

ności grup narodowych UFL. W roku

1965 Liga była obecna w 50 krajach

świata. Nie tylko w Europie, ale rów-

nież na Filipinach, w Iranie, Pakistanie,

Japonii i na Formozie, w Australii,

Nowej Zelandii, Indonezji, Afryce

Północnej, Republice Dominikańskiej.

Po upadku „żelaznej kurtyny” w UFL

zaczęto się zastanawiać, jak dotrzeć do

masonów z byłych krajów „demokra-

cji ludowej”. Pionierem w tym dziele

okazała się Austria.

Z AUSTRII DO POLSKI

efekcie sporów o wolnomu-

larską „regularność” UFL

Austria wznowiła swoją działalność

dopiero w roku 1978, dzięki stara-

niom takich znakomitych działaczy

jak br∴Oo Teschauer z Salzburga

oraz br∴Wolfgang Lukasiewicz, ów-

czesny Czcigodny Mistrz wiedeńskiej

loży Zukunt.

Pisząc o Wolfgangu Luksiewiczu,

nie sposób nie wspomnieć o tym, że

był to w prostej linii potomek naszego

Ignacego Łukasiewicza, wynalazcy

lampy naowej i pioniera przemysłu

naowego w C.K. Galicji. Wolfgang

Łukasiewicz to jedna z najwybitniej-

szych postaci w masonerii europej-

skiej i uniwersalnej. On właśnie był

organizatorem i współtwórcą dwóch

światowych kongresów UFL w Wied-

niu – w roku 1984 i 1994. On także

patronował założeniu znakomitego

pisma wolnomularskiego „Blaue Blät-

ter” („Żółte Kartki”), z którym od

swojego pierwszego numeru w 1994

roku blisko współpracował „Wolno-

mularz Polski”. Było osobistą zasługą

br∴ Lukasiewicza, że przynajmniej

w części światowej masonerii począł

znowu panować duch wzajemnego

zrozumienia i porozumienia, ponad

podziałami na „regularnych” i „nie-

regularnych”. Przeważyły opinie, że –

mówiąc w największym skrócie – UFL

powinna być organizacją masońską

najbardziej uniwersalną, szanując bar-

dzo różne tradycje oraz doświadczenia

lóż i obediencji pracujących w rycie

szkockim, francuskim i innych, byle

tylko uznawały wspólne wartości za-

warte w przesłaniu o łączących nas

ideałach Wolności, Równości i Bra-

terstwa.

To osobistej inicjatywie Wolfganga

Lukasiewicza i z jego czynną pomocą

odrodziła się podczas Światowego

Kongresu UFL w Wiedniu w sierpniu

1994 roku idea, aby w Polsce, ojczyź-

nie twórcy języka esperanto Ludwika

Zamenhofa mogła się odrodzić UFL

– Polska.

Kierowanie Grupą Narodową UFL

Polska powierzono na kongresie wie-

deńskim bratu Adamowi W. Wyso-

ckiemu, redaktorowi naczelnemu

„Wolnomularza Polskiego”. Miał on

poprzednika w osobie wybitnego

przedwojennego wolnomularza,

Wielkiego Archiwisty i Wielkiego

Sekretarza Wielkiej Loży Narodowej

Polski, znakomitego historyka i dy-

plomaty, Emila Kipy, który w latach

1930–1931 był prezydentem polskiej

grupy UFL, uczestniczył w jej kongre-

sach w roku 1929 i 1931, a w latach

1932–1933 był członkiem zarządu

niemieckiej grupy UFL.

Na jesieni 1994 roku tworzyły się

struktury Grupy Narodowej UFL

Polska. Zastępcami Adama W. Wy-

sockiego zostali bracia prof. Andrzej

Nowicki i prof. Zbigniew Gertych,

którzy w niedalekiej przyszłości mieli

zostać Wielkimi Mistrzami Wielkiego

Wschodu Polski. O postępach organi-

zacyjnych i merytorycznych donosił

„Wolnomularz Polski” prawie w każ-

dym swym numerze. Jedynie jako

ciekawostkę podajmy fakt, iż podej-

rzewany przez wielu o bycie masonem

prof. Ludwik Hass rzeczywiście został

członkiem UFL – Polska, ale jedynie

honorowym.

o właśnie te trzy nazwiska braci:

Wysockiego, Nowickiego i Ger-

tycha widnieją pod Dyplomem dla

prof.Ludwika Hassa, Przewodniczą-

cego Rady Programowej „Wolnomu-

larza Polskiego”, który w roku dzie-

więćdziesięciolecia Uniwersalnej Ligi

Masońskiej, roku 1995 otrzymał tytuł

Honorowego Członka UFL Polska.

W uzasadnieniu czytamy: „W uznaniu

ogromnych zasług w upowszechnia-

niu rzetelnej wiedzy historycznej

o Wolnomularstwie Polskim i Eu-

ropejskim poprzez liczne znakomite



W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 7 • N U M E R 7 0

LUDZIE I IDEE

publikacje książkowe oraz krytycz-

ną, obiektywną publicystykę służącą

urzeczywistnieniu szlachetnych idei

WOLNOŚCI, RÓWNOŚCI I B

TERSTWA”. Reprodukcję dyplomu

znajdziemy w „Wolnomularzu Pol-

skim” nr 5/1995.

cytowanym numerze odnaj-

dziemy także pierwszą wzmian-

kę o nowej inicjatywie „Wolnomularza

Polskiego” oraz UFL Polska, jaką stały

się nieformalne, dyskusyjne Spotka-

nia pod Akacją. Pierwsze takie spot-

kanie w salonie na Nowym Świecie

(w prywatnym mieszkaniu państwa

Wysockich) odbyło się w pierwszy

czwartek lutego 1995 roku. Wykład

inauguracyjny pt. Świętojańska lozoa

słów wygłosił prof. Andrzej Nowicki,

wiceprezydent UFL – Polska i członek

Rady Programowej pisma.

Kolejne Spotkanie pod Akacją od-

było się 6 października 1995 roku

i zaowocowało wydaniem Apelu nastę-

pującej treści: „Wolnomularze polscy,

Przyjaciele Sztuki Królewskiej z lóż na

Wschodzie Warszawy i Paryża, człon-

kowie i sympatycy Uniwersalnej Ligi

Masońskiej zaniepokojeni są coraz

liczniejszymi przejawami nietolerancji

oraz braku kultury politycznej podczas

obecnej kampanii wyborczej. Kieruje-

my więc do kandydatów ubiegających

się o najwyższą godność w Państwie,

do ich sztabów wyborczych, polity-

ków świeckich i duchownych oraz

do wszystkich uczestników spotkań

wyborczych, serdeczną prośbę i apel

o wzajemną tolerancję i przestrzeganie

reguł kultury politycznej.

Podzielamy pogląd, iż walka wy-

borcza w państwie demokracji i pra-

wa powinna być walką na konkretne

programy dla dobra człowieka i spo-

łeczeństwa, a nie walką na hasła, po-

mówienia czy inwektywy. Prezydent,

którego będziemy wybierać, ma być

prezydentem wszystkich obywateli,

a nie jedynie tych, którzy podziela

ją jego własną opcję polityczną czy

światopogląd. Prezentując swoje racje,

trzeba umieć z szacunkiem i uwagą wy-

słuchać argumentów oraz wątpliwości

tych, którzy myślą inaczej”.

Miesiąc później, 25 listopada 1995

roku, A.W. Wysocki był w Wiedniu,

na Kongresie Krajowym UFL – Au-

stria. Tematem wiodącym Kongresu

był współudział w tworzeniu Karty

Tosamoci Europejskiej, której

zredagowanie zaproponował Vaclav

Havel na forum Parlamentu Europej-

skiego w Strasburgu. Wokół tej Karty

powstało już kilka gremiów redakcyj-

nych, w wielu zasiadali także masoni.

Wiceprezydent Światowy UFL Wolf-

gang Lukasiewicz wystąpił w trakcie

Kongresu z wnioskiem, aby Austriacka

Grupa Krajowa UFL zajęła się również

promowaniem tej idei tak w Austrii,

jak i w skali globalnej, gdyż jest to za-

danie ważne także z wolnomularskiego

punktu widzenia (WP7/1996).

Realizując postulat i prośbę Wolf-

ganga Lukasiewicza, A.W. Wysocki

wygłosił deskę na ten temat w swej ma-

cierzystej loży Europa w dniu 8maja

1996 roku. Pełny jej tekst przyniósł nr

8 WP (maj/czerwiec 1996 r.). „Byłoby

pożyteczne – powiedział Vaclav Havel

– aby mieszkańcy Europy nauczyli

się rozumieć, że w przypadku Unii

Europejskiej nie chodzi o jakieś biu-

rokratyczne Monstrum, lecz o nowego

rodzaju ludzką wspólnotę, która po-

większa znacznie zakres ich wolności”.

racając zaś do Spotkań pod

Akacją, na których spotykali

się masoni i masonki z różnych pol-

skich lóż i obediencji. Odbyło się ich

kilkanaście. Tu chcemy przypomnieć

jedno z nich, bardzo wzruszające, któ-

re odbyła się w październiku 1997

roku (WP 15-16/1997). Spotkaliśmy

się wówczas z Ink Nowotn-Lacho-

wieck, członkinią Międzynarodowej

Rady Najwyższej Zakonu Le Dro-

it Humain, wielokrotną Czcigodną

Mistrzynią brytyjskiej International

Concord Lodge nr 972, legitymują-

cą się 33. stopniem Rytu Szkockiego

Dawnego i Uznanego.

„Patrząc na nią, aż wierzyć się nie

chce, iż jej przygoda z masonerią za-

częła się w roku 1946. I że nie dalej jak

przed rokiem cała Międzynarodowa

Rada Najwyższa, nie mówiąc o macie-

rzystej loży, z wielką pompą i braterską

serdecznością, obchodziła jej masoń-

skie pięćdziesięciolecie. Szczytowym

punktem «świeckim» jej wspaniałego

jubileuszu była uroczysta dekoracja

jednym z najwyższych odznaczeń bry-

tyjskich, jakim jest Order Imperium,

której w Pałacu Buckingham dokonała

osobiście królowa Elżbieta II.

Inka Nowotna-Lachowicka powie-

działa, że ma to wszystko zarejestro-

wane na video i przy następnym spot-

kaniu chętnie pokaże nam tę taśmę.

Z największym jednak wzruszeniem

opowiadała o tym, gdy podnoszono

ją na najwyższy, 33 stopień. Uchylając

rąbka masońskiego sekretu, powie-

działa uśmiechając się, iż otrzymała

wtedy do wyboru – albo nowe zupeł-

nie, wspaniale haowane regalia zwią-

zane z tym stopniem, albo używane,

znacznie starsze, które przed nią nosił

inny mason polski, mianowicie gene-

rał Michał Karaszewicz-Tokarzewski.

«Jak myślicie, które wybrałam?» –

zapytała, mrugając do nas luternie

okiem. A większości z nas, uczestni-

ków tego kameralnego, dyskusyjnego

spotkania, dziwnie jakoś zrobiło się

w oczach wilgotno...

Słuchając opowieści o niezwykłych,

wojennych przygodach Inki, która

via Francja i Portugalia dotarła do

Anglii w 1942 roku... hydroplanem,

zadawaliśmy sobie pytanie, skąd w tej

niewieście, o jakże kruchej i delikatnej

posturze, znalazło się tyle sił ducha,

aby od pierwszych dni po przyby-

ciu na oblężone Wyspy Brytyjskie

stanąć do służby pomocy innym lu-

dziom, podobnie jak ona uciekinierom

przed hitlerowską zagładą. Tej idei,

twórczej, bezinteresownej, prawdzi-

wie masońskiej lantropii, pozostała

wierna, pracując w departamencie

pomocy społecznej, najpierw polskie-

go rządu emigracyjnego, a następnie

w brytyjskim ministerstwie, gdzie

cieszyła się powszechnym szacunkiem

i uznaniem. Również w swojej loży

Concord za główne zadanie stawiała

sobie zawsze pomaganie tym, którzy

jej pomocy potrzebują. Czerwonym

winem spełniliśmy serdeczny toast za

długie jeszcze lata w równie wspania-

łej kondycji, oraz z takim poczuciem

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

16 LUDZIE I IDEE

humoru i skromności, jakie zapre-

zentowała na tym, niezapomnianym

dla wszystkich Spotkaniu pod Akacją.

Po latach uczestnik tego spotkania

Władysław Misiuna napisał dla Inki

wiersz, który zamieszczamy obok.

Do Spotkań pod Akacją powró-

ciliśmy na początku roku 2012,

gdy po sześciu latach nieobecności

wróciliśmy w nowej formule redak-

cyjnej i wydawniczej na rynek prasy

wolnomularskiej (relacja w „Wol-

nomularzu Polskim” nr 50). Nasza

myśl wybiega jednak znacznie dalej.

W tym samym numerze, red. Alek-

sandra Wysocka-Zako, przedstawi-

cielka najmłodszego pokolenia pol-

skich wolnomularzy i dziennikarzy,

w artykule pt. Mason na wirtualnych

ścieżkach pisała w imieniu całej na-

szej redakcji: „Chcieliśmy stworzyć

platformę, która byłaby miejscem

wymiany myśli i przestrzenią spotka-

nia osób o różnych poglądach, gdzie

jedynym wspólnym mianownikiem

byłoby zainteresowanie wolnomu-

larstwem. Drukowany kwartalnik

«Wolnomularz Polski» wspiera

główny cel, jakim jest budowanie

wspólnoty. Wyszliśmy z założenia, że

ludziom potrzebne jest miejsce, gdzie

mogą czuć przynależność do więk-

szej zbiorowości wyznającej zbliżone

wartości, dążącej do samorozwoju

swoich członków oraz działającej na

rzecz dobra wspólnego. Jednocześnie

chcieliśmy wyjść poza mury «do-

mów» lożowych, otwierając się na

osoby z innych lóż, obediencji oraz

na tak zwanych profanów. Wyzwa-

nia stojące przed wszystkimi ludźmi

w XXI wieku wydają się nam bardziej

doniosłe od różnic, które ludzi dzielą.

Stojąc przed wyborem między kul

tywacją elitarności i tajemniczości

a bardziej otwartym działaniem dla

Ince Novotnej-Lachowickiej

w Londynie na Jubileusz poświęcam

dobra wspólnego, zdecydowaliśmy się

opowiedzieć raczej za tą drugą opcją,

szanując jednocześnie fakt, że inni

mogą mieć w tej sprawie odmienny

pogląd. I tak w pewną styczniową

sobotę na portalu społecznościowym

Facebook powstał prol magazynu

«Wolnomularz Polski»”. #

Obecnie mamy na naszym prolu

ponad 5500 fanów. Zwolennicy „za”

i „przeciw” zgodz si chyba z tez, e

internet i nasza twórcza w nim obec-

no to nic innego jak urealnienie

uniwersalistycznych marze brata dra

Ludwika Zamenhoa o powszechnie

zrozumiałym jzyku komunikacji

midzyludzkiej.

S∴ Mirosława

Dołęgowska-Wysocka

BIAŁA RÓA „Pod Akacj”

Szukałem

Wielce Dostojnej

wśród dostojnych magnolii

w Ogrodzie Botanicznym

Spotkałem

„Pod Akacją”

na Nowym Świecie

w odrodzonej Warszawie

z „Różyczkami” i „Bratkami”

bez słowa

rozpoznałem

Zachwyciła

mnie czysta biel

Białej Róży skromnej

wśród „Różyczek”

„Bratków” kolorowych

Światłem, dostojnością

lśniła

Zjawiła się na Zaciszu

w moim ogródku

skromnym wśród róż

mazowszańskiego

zdobiła

podziwiana

Różo Biała

Stąd Cię obejmuję

po bratersku całuję

Inko, Ineczko

Jubileuszu gratuluję

kochana

Władysław Misiuna, UZBIERKI,

Wydawnictwo TS, Warszawa 2016, str. 184

W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 7 • N U M E R 7 0

Z  Y C I A L Ó  I O B E D I E N C J I

grupą wolnomularzy z trzech pol-

skich obediencji, 16 grudnia 2016

roku byliśmy pod pomnikiem Ga-

briela Narutowicza. 16 grudnia przypada-

ła 94. rocznica Jego śmierci. Złożyliśmy

wieniec z biało-czerwonymi szarfami, na

których widniał napis: Bratu Narutowiczo-

wi siostry i bracia wolnomularze. Wolność

– Równość – Braterstwo, 16 grudnia 2016r.

Przy pomniku utworzyliśmy braterski

łańcuch. Była wśród nas siostra, która

posiada obraz Szron Teodora Ziomka,

pod którym w 1922 roku zastrzelono

w Zachęcie pierwszego prezydenta RP.

Potem, u siostry Aleksandry, inicjatorki

tego przedsięwzięcia, aktualnej zastępczy-

ni Wielkiego Mistrza WWP (brat Filip był

oczywiście z nami), wychyliliśmy lampkę

białego i czerwonego wina za Pamięć, za

Demokrację, za Pokój.

PS. Zanim złożyliśmy nasz wieniec, spot-

kaliśmy przy pomniku znajomą z KOD;

Kodowcy po nas mieli czcić pamięć Pre-

zydenta. To od niej dowiedzieliśmy się, że

pod Sejmem zbiera się tłum demonstran-

tów, broniących wolnych mediów. To, co

miało być ukłonem w stronę tragicznej,

polskiej historii, nabrało ostrzegawczego,

współczesnego posmaku. w.

POWSTAŁ WIELKI WSCHÓD

RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Portal Rzeczpospolita Wolnomularska poinformował, że „25 lutego 2017 roku na Wschodzie Warszawy odbył

się konwent zjednoczeniowy, na którym przedstawiciele pięciu lóż wolnomularskich, bazując na strukturach

Wielkiego Liberalnego Wschodu Polski, powołali do życia nową polską obediencję wolnomularską – Wielki

Wschód Rzeczypospolitej Polskiej. W składzie WWRP znalazły się cztery loże warszawskie: Nadzieja (Ryt Szkocki

Rektykowany), Trzech Braci (Ryt Francuski), Europa (Ryt Francuski), Kultura (Ryt Francuski) oraz Gwiazda Morza

na Wschodzie Gdańska (Ryt Szkocki Dawny Uznany). Siły obediencji wspierają także dwa trójkąty wolnomularskie

– Karol Marcinkowski w Poznaniu i Mikrokosmos we Wrocławiu. – Zadaniem każdego wolnomularza jest zbieranie

tego, co rozproszone – co czyniliśmy przez ostatnie kilka lat po odejściu z WWP. Dzisiejszy Konwent Zjednoczeniowy polskiego

wolnomularstwa liberalnego jest potwierdzeniem właściwego wyboru drogi naszego dalszego rozwoju w poszanowaniu tradycji,

zasady tolerancji i potrzeby przestrzegania zapisów Konstytucji. W naszym gronie jest wielu Braci i Sióstr posiadających duże

doświadczenie wolnomularskie, ale także liczna grupa młodych co jest szczególnie cenne – mówił Wielki Mistrz Wielkiego

Wschodu Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Kamierczak. #

POD POMNIKIEM

GABRIELA NARUTOWICZA





P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

18 Z  Y C I A L Ó  I O B E D I E N C J I

ZIMOWY

JAN STOŁOWY









radycyjne toasty za demokratyczną ojczyznę

i Europę, masonów w Polsce i na świecie oraz

serdeczne kuluarowe rozmowy zostały w tym

roku wzbogacone o prezentacje multimedialne, uka-

zujące życie polskich masonów z Wielkiego Wschodu

Polski, Wielkiej Loży Kultur i Duchowości oraz polskich

lóż kobiecych – Prometei i Gai z Wielkiej Żeńskiej

Loży Francji.

Łamaliśmy się, jak to czynimy od lat kilku, specjalnie

upieczonym z tej okazji chlebem, którego przepis zdradził

nam niegdyś brat z Serbii (na Wiecznym Wschodzie).

Jedliśmy wolnomularski mazurek, przeglądaliśmy liczne

W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 7 • N U M E R 7 0

Z  Y C I A L Ó  I O B E D I E N C J I

wydawnictwa prasowe, z „Wolnomularzem Polskim” na

czele, i książkowe. Oglądaliśmy folder z wystawy malarskiej

jednej z sióstr Prometei. Na pamiątkę tego uroczystego dnia

każdy uczestnik bankietu otrzymał długopis ze stosownym

okolicznościowym napisem, folder, z którego można się było

dowiedzieć, czym są rytualne prace stołowe od początków

XIX wieku odbywające się wśród masońskiej braci oraz

zdjęcie – fotomontaż, ukazujący siostry i braci budujących

od początku lat dziewięćdziesiątych wolnomularstwo pol-

skie. Przy organizacji bankietu napracowało się wiele osób,

ale specjalne podziękowania otrzymała s∴ Aleksandra,

zastępczyni Wielkiego Mistrza WWP. w.







P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

20 Z  Y C I A L Ó  I O B E D I E N C J I

śród zaproszonych gości

byli członkowie i oce-

rowie, w tym Czcigodni

Mistrzowie niemal wszystkich lóż

warszawskich związanych z Wielkim

Wschodem Francji. Nie naruszając

reguł dyskrecji obowiązujących ma-

sonów, możemy napisać jedynie, iż

było bardzo, bardzo uroczyście, tak

jeśli idzie o stroje (piękne, długie kre-

acje pań, smokingi i czerń garniturów

panów), jak i wystrój (nakrycia, ser-

wety, dekoracja stołu, świece – ściśle

według historycznych zapisów). Z li-

sty „obowiązkowych” toastów z roku

1811 skreślony został toast za cesarza

Napoleona i zastąpiono go toastem

za Wolność, Równość i Braterstwo.

Zrezygnowano również z „żelaznego

sklepienia” w postaci skrzyżowanych

szpad. Słowem, było prawie jak daw-

niej. „Prawie”, gdyż zabrakło niestety

obowiązkowej w dawnych czasach

tradycyjnej oprawy. Gospodarze ban-

kietu zapowiedzieli, że postarają się za

rok spełnić i ten warunek.

Sz∴L∴ Europa ma już kilkuletnią

tradycję uroczystych spotkań „letnich”,

z okazji Świętego Jana, które urzą-

dza zazwyczaj w niezwykle barwnej

i malowniczej scenerii ogrodu Bo-

tanicznego Polskiej Akademii Nauk

w Powsinie. W roku 1996 członko-

wie loży Europa, wraz z gośćmi ze

wszystkich innych lóż warszawskich,

wysłuchali recitalu fortepianowego

w wykonaniu jednego w czołowych

pianistów polskich.

W styczniu 1997 roku, z okazji Jana

Zimowego, członkowie Sz∴L∴ Europa

spotkali się w gronie co prawda bardziej

kameralnym, ale za to pod pewnym

względem także bardzo pionierskim,

w nawiązaniu do starych, masońskich

tradycji... Gwoździem programu była

bowiem prezentacja specjalnie na po-

dobne okazje przygotowanych tekstów

literackich. A że słowo mówione jest

ulotne, postarano się o to, aby każdy

z uczestników tej świętojańskiej biesia

dy otrzymał egzemplarz oryginalnego

HEJ, KTO POLAK

NA BANKIETY...







∴∴







lat temu „Wolnomularz Polski” nr 11/12 z 1997 roku opubli-

kował tekst poświęcony masońskim rytuałom bankietowym.

Wspomniano w nim małą broszurkę pt. Po Agapie, odbitą na ksero-

grae w mikroskopijnym nakładzie 20 egzemplarzy dla braci z loży

Europa, świętujących Jana Zimowego. Dwie sztuki tego „dziełka”

zachowały się w archiwum WP. Jedną dostał na pamiątką b. Wielki

Mistrz WWP Waldemar Gniadek, gdy zawitał do redaktora-seniora

Adama W. Wysockiego w przededniu jego urodzin, druga pozostała

nadal w archiwach dla potomności (masońskiej). Poniżej przypo-

minamy tekst sprzed lat. Choć niepodpisany, wiemy, że napisał go

osobiście red. A.W. Wysocki.  #

W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 7 • N U M E R 7 0

Z  Y C I A L Ó  I O B E D I E N C J I

wydawnictwa, nieprzypadkowo no-

szącego tytuł Po Agapie. Egzemplarze,

żartobliwie opatrzone klauzulą „super

tajne”, zawierały tekst, żywo przypo-

minający staropolską balladę pt. Jak

nabożnego braciszka uwodziła gamratka

niektóra, chucią wszeteczną pałająca, ze

znanego pokoleniom gimnazjalistów

zbiorku Sylwestra Podolskiego pt. Pyta

nie błądzi, wydanego w Paryżu AD

1929*.

W wolnomularstwie wszystko jest

symbolem. Po Agapie wydano w na-

kładzie ściśle odpowiadającym liczbie

uczestników tej, współcześnie pierw-

szej u nas tego typu biesiady. I z tego

względu trzeba ją z uznaniem odno-

tować dla przyszłych kronikarzy życia

masońskiego w Polsce. Podobnie jak

i kolejne Spotkanie pod Akacją, urzą-

dzone przez redakcję „Wolnomularza

Polskiego” i UFL Polska, tym razem

nawiązujące do tradycji starowarszaw-

skich „herbatek tańcujących”. W stylo-

wym saloniku na Nowym Świecie przy

ponczu i pączkach od Bliklego siostry

i bracia z różnych lóż na Wschodzie

Warszawy uczcili masońskiego, zimo-

wego Jana nie tylko słownie, w postaci

ciekawej dysputy, ale i pląsami. #

* Pod pseudonimem dr Sylwester Podolski krył się Mieczysław Jagoszewski (1897–1987), znany i bardzo popularny swego czasu łódzki

dziennikarz, felietonista, recenzent teatralny. Drukował on także frywolne poematy, które jako dr Podolski pisał wytworną staropolszczyzną.

Jak czytamy w Wikipedii, „to one wpędziły go w tarapaty, kiedy rozszyfrowano, kto kryje się pod autorską ksywą. Zacny Jagosz (tak nazywała

go dziennikarska brać) został oskarżony o pornograę i ponoć tylko interwencjaPiłsudskiegouratowała mu skórę (jeden egzemplarz glar-

nego utworu miał być przeznaczony dla marszałka)”. Tomik Pyta nie błądzi z ilustracjami Szymona Kobylińskiego wydano już po śmierci

Jagoszewskiego, w 1990 roku. #



P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

22 W C Z O R A J I D Z I 

ie czułem strachu przed trudnym tematem, a je-

dynie przed wywiązaniem się z roli narratora, by

nie ulec pokusie powszechnej chęci ferowania

wyroków, wydawania opinii i osądów, aby jak pisał Her-

bert, wyznaczyć sobie tylko „rolę kronikarza”. Spacery

po Warszawie są jak odkrywanie mitycznej Atlantydy,

przypominają badanie zaginionych miast Azteków i Inków

z tą różnicą, że są na wyciągnięcie ręki.

VIII-wieczna Warszawa była silnym ośrodkiem poli-

tycznym i intelektualnym z dworem królewskim oraz

zapleczem arystokracji, chcącej naśladować króla i jego oto-

czenie. Zamożne elity państwa traktowały masonerię jako

przyjemność i rozrywkę. Plutokracja jako platformę społeczną,

która pomaga wspinać się po szczeblach kariery. Natomiast

dla oświeconych kobiet Sztuka Królewska była kolejnym

krokiem do zrównania pozycji kobiety i mężczyzny, wyrazem

dążeń emancypacyjnych oraz aspiracji; zapowiedzią, że już

nie tylko teatr czy salon będzie areną ich działania.

SPACER ŚLADAMI

WARSZAWSKIEJ

MASONERII

A D R I A N S O B I E S Z C Z A  S K I































FARMAZONII WARSZAWSKIEJ









W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 7 • N U M E R 7 0

W C Z O R A J I D Z I 

oprowadzenie wycieczki szlakiem masonerii war-

szawskiej, wiodącej przez ogrody i parki miasta było

pomysłem traonym, a rozpoczęcie jej przed podziemną

grotą zwaną Elizeum, zapowiedzią dobrej przygody.

Podziemna grota położona w dolnym ogrodzie pod-

komorzego królewskiego przy ulicy Książęcej, będącą

dawnym korytem rzeczki Żórawki, jest dobrze znana

mieszkańcom Warszawy, a przez lata obrosła legenda-

mi. Nic w tym dziwnego, gdyż jej właścicielem był brat

królewski, wolnomularz i niesamowity oryginał swoich

czasów – Kazimierz Poniatowski. Julian Ursyn Niem-

cewicz (sam wolnomularz) pisał, iż:,, nie było lubieżniej-

szego człowieka i większego próżniaka, który odmieniał

kochanki i faworytów”. Dla odmiany Stanisław Trbecki

nazywał dom podkomorzego ,,świątynią”, a jego samego

,,przyjacielem ludzkości”. Moim zdaniem obie opinie nie

wykluczają się przecież nawzajem.

owyżej Elizeum Poniatowski zapewne chciał wy-

budować sobie pałac godny królewskiego brata.

Koniec końców zamieszkał w zaprojektowanym przez

Szymona Bogumiła Zuga pawilonie nazywanym „Ober-

żą” – drewnianym budynku mieszczącym między in-

nymi salę taneczną, pokój z bilardem i pomieszczenia

księcia. Tym samym podkomorzy realizował zgodną

z masońskim ideałem tendencję do tworzenia ogrodów

w wiejskim stylu, co dodatkowo popierał hodowlą...

małp i ananasów.

Po drugiej stronie alei nad wąwozem nakazał wznieść

klasycystyczny pawilon, który do historii przeszedł

jako „Loża Masońska”, a o którym przewodnik z roku

1893 pisał : ,,W jednym ze starych domków, w początkach

bieżącego wieku była loża masońska, której mistrzem był

ks. Jabłonowski, ówczesny właściciel Frascati. Cały dom

odpowiednio był do tego urządzony. Miał on jedną salę,

z góry tylko oświetloną, z której schodziło się do sali niższej

i piwnic na dwa piętra zbudowanych. Z tych piwnic jest

do dziś dnia korytarz, na pół zasypany, zaczątek owych

podziemi, które pobudował książę ex-podkomorzy".

w pawilon tak zrósł się z miejscem, że nawet pod-

czas XX-wiecznej przebudowy architekt Bohdan

Pniewski zachował jego dolną część, w której urządził

pracownię. Front zaś ozdobił napisem: SCANDIVS DD

AR FX TAMRC+, oznaczający jak chcą niektórzy : ,,Pnący

się przebudował świątynię masonów i zamieszkał w niej".

odobnie do księcia musiał myśleć sam królewski archi-

tekt – Dominik Merlini, kiedy swój letni dom postawił

na skarpie tuż za placem Trzech Krzyży, aby był dobrze

widoczny dla gości królewskich, jadących ulicą Wiejską

w stronę Ujazdowa. Sam Merlini był chyba idealnym połą-

czeniem wolnomularza i architekta – realizującego zlecenia

swoich możnych protektorów. Willa na lata odeszła w za-

pomnienie, przebudowywana i modernizowana, zatraciła

swój pierwotny charakter, by w latach siedemdziesiątych



P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

24 W C Z O R A J I D Z I 

XX wieku profesor Marek Kwiatkowski przywrócił jej

rodowód i zapomnianą historię.

atomiast jeśli mówimy o architekturze, nie możemy

nie wspomnieć jednej z kluczowych ,,realizacji”

doby stanisławowskiej. Świątynia Najwyższej Opatrz-

ności, bo o niej mowa, miała się stać ukoronowaniem

marzeń króla o realizacji kościoła Ujazdowskiego, a także

wotum całego narodu za uchwalenie konstytucji i reform

Sejmu Czteroletniego. W pierwszą rocznicę konstytucji

na uprzątniętym terenie skarpy król rozpoczął wmuro-

wywanie kamienia węgielnego. Uczynił to złotą kielnią

i młotkiem, które po uroczystości zostały oddane posłowi

kijowskiemu Janowi Chojnickiemu, z racji tego, że był

przedstawicielem województwa, które jako pierwsze

dobrowolnie opodatkowano na jej budowę. Dziś są z pie-

tyzmem przechowywane jako cenna pamiątka w Muzeum

Czartoryskich w Krakowie.

aprojektowany przez Jakuba Kubickiego, ucznia

Merliniego i również masona-architekta, kościół miał

odwoływać się do tak uwielbianej w masońskich kręgach

architektury palladiańskiej. W jego wnętrzu zaś nie chciano

umieszczać symboli religijnych, co nadawać miało świątyni

charakter ponadwyznaniowy. Z pewnością był to zamysł

oświeconych wolnomularzy takich jak Stanisław August

czy jego brat Michał Poniatowski, marszałkowie Sejmu

Czteroletniego Stanisław Małachowski, Kazimierz Nes-

tor Sapieha czy posłowie skupieni wokół Zgromadzenia

Przyjaciół Konstytucji Rządowej – będącego pierwszym

polskim klubem parlamentarnym.







W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 7 • N U M E R 7 0

W C Z O R A J I D Z I 

zień naszego spaceru przypadł na 219. rocznicę

śmierci Stanisława Augusta. Do końca życia czuwał

przy nim jego osobisty lekarz – jeden z założycieli loży

Cnotliwy Sarmata – Jan Boeckler. Był on nie tylko leka-

rzem, ale też politykiem i społecznikiem, między innymi

inicjatorem darmowych szczepień przeciwko ospie. Po-

niatowski i Boeckler poznali się zapewne dzięki Madame

Georin, przyjaciółce króla, która w Paryżu prowadziła

salon artystyczny, będący dla Poniatowskiego inspiracją

„obiadów czwartkowych”. Boeckler dorobił się niemałego

majątku pozwalającego mu na zakup podmiejskiej rezy-

dencji między Alejami Ujazdowskimi a ulicą Mokotowska.

Sześcioosiowy budynek mieszkalny znajdował się w miejscu

dzisiejszej ambasady Bułgarii, a ogród ciągnął się aż do

ulicy Mokotowskiej.

lamrą spinającą naszą wędrówkę była postać same-

go Stanisława Augusta, zgodnie z wolnomularską

symboliką jawiącego się jak polski Salomon, pragnący na

polu pokoju i kultury, a nie militarnych podbojów, zdo-

być przymioty, którymi Bóg obdarzył biblijnego władcę.

W Łazienkach Królewskich niewątpliwie król dał wyraz

swoim pasjom i zainteresowaniom, wierząc przez całe życie

w los, który wyczytano dla niego w gwiazdach. Chociaż

złośliwi mówili, że nikt oprócz niego i jego matki w to

nie wierzył. Mason, lozof, koneser sztuki, a poniekąd jej

twórca, którego ocena nie może być dzisiaj jednoznaczna.

Nie był on przecież ministrem kultury swojego kraju, ale

władcą, za którego rządów kraj ten stracił niepodległość.

Z drugiej strony, czy bez historycznego bagażu doświadczeń

i perspektywy czasu możemy jednoznacznie stwierdzić, że

po odzyskaniu niepodległości bylibyśmy chociaż odrobinę

tacy, jacy jesteśmy, gdyby nie trzy dekady rządów króla-

-mecenasa?

iespełna dwugodzinny spacer, to zbyt mało czasu,

aby przywołać zapomniane historie o miejscach

i ludziach – zbiorowym bohaterze naszej wędrówki. Czy

taki spacer daje nam szanse poznać prawdziwe oblicze

XVIII-wiecznej masonerii warszawskiej i jej przedstawicieli?

Czy chociaż trochę próbuje opowiedzieć na nurtujące nas

pytania? Zapewne tak, chociaż inną kwestią jest to, czy mu

się udaje. Ale czy w historii nie pociąga nas najbardziej to,

co tajemnicze i nigdy nieodkryte do końca?

Adrian Sobieszczaski

Przewodnik warszawski







 –





P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

26 W C Z O R A J I D Z I 

stąpił na tron w 1764 roku.

Jako siedemnastolatek

pobierał lekcje rysun-

ków, architektury i inżynierii

wojskowej u wysokiej rangi

masona Jean Luc Louisa

de Salvetre, który założył

jedną z pierwszych lóż na

ziemiach polskich – lożę

Bon Pasteur, czyli Do-

brego Pasterza. Sam

król został inicjowany

w loży należącej do

odłamu tzw. Ścisłej

Obserwy (nawiązu-

jącej do mitu tem-

plariuszy) o nazwie

Karol Pod Trzema

Hełmami, a stało się

to w 1777 roku, w trzy-

nastym roku jego pano-

wania. Król, posługując

się masońskim pseudo-

nimem Salsinatus Magnus,

„gorliwie popierał wolnomu-

larstwo hojnemi oarami pienięż-

nemi i różnemi darowiznami”, jak

zaświadczają ówczesne źródła. Podpisał

pisemne zobowiązanie wierności i po-

słuszeństwa zwierzchnikom Zakonu,

wypełniania obowiązków i zachowania

tajemnicy.

Jak pisze br∴ Cezary Leeski

w książce pt. Masoni bez maski (Toruń

2006), po inicjacji, na tym samym po-

siedzeniu loży, nadano Stanisławowi

Augustowi Poniatowskiemu wszyst-

kie stopnie wtajemniczenia, których

w Ścisłej Obserwie było 7. Zapłacił za

to 76 i pół dukata. Od loży „otrzymał

pisemną gwarancję w języku fran-

cuskim, że jego akces do wolnomu-

larstwa będzie zachowany w tajem-

nicy nie tylko przed profanami, lecz

i przed braćmi – adeptami, którzy nie

osiągnęli siódmego stopnia wtajemni-

czenia, tj. Kawalera Różanego Krzyża”.

W liście pisanym rok później do jedne-

go z obediencyjnych dostojników król

wyjaśniał, dlaczego poza uiszczaniem

składek w macierzystej loży się nie udzie-

la. „Uczciwy człowiek musi dotrzymywać

słowa. Dlatego pomagałem już i będę

jeszcze pomagał, zgodnie ze wskazaniem

Wysoko Szanowanych, w wypełnianiu

świadomej roboty i nadal będę na tyle

stosował się do tych wskazań, na ile mogą

dać się pogodzić z moimi obowiązkami

publicznymi i okolicznościami”.

W 1784 roku wolnomularstwo było

już na tyle rozwinięte, że powstał

Wielki Wschód Królestwa Polskiego

i Litewskiego. Wielkim Mistrzem

został wojewoda mazowiecki

Andrzej Mokronowski, z któ-

rego m.in. inicjatywy od-

były się 7 maja tego roku

huczne imieniny króla

Stasia. Wielki Mówca

obediencji Stanisław

Kostka Potocki wygło-

sił orację pt. O cnotach

i wielkich przymiotach

Stanisława Augusta na-

szego króla. Ten tekst

przesłano wszystkim

trzynastu Lożom Wiel-

kiego Wschodu do od-

czytania w trakcie prac.

W roku 1789, roku

powszechnej dyskusji

o zadaniach braci masonów

w naprawie Rzeczypospolitej,

podjęto decyzję o prymacie pra-

cy publicznej nad lożową, w tym

samym czasie zmieniono nazwę loży

Katarzyna pod Gwiazd Północy

na Stanisław August pod Gwiazd

Północy. Natomiast po dwóch latach,

3 maja 1791 roku uchwalono Konsty-

tucję 3 Maja, w której przygotowaniu

i przeforsowaniu brało udział liczne

grono polskich masonów na czele

z królem. Było to apogeum reforma-

torskiej działalności Stanisława Augusta

Poniatowskiego, który chciał zreformo-

wać i unowocześnić I Rzeczpospolitą

zgodnie z wielkimi ideami humanizmu

i oświecenia. #

Deska wygłoszona przez s∴ Mówczy-

nię Sz∴ L∴ Gaja Aeterna w 2016 roku,

w ramach cyklu „Wielcy polscy wolno-

mularze”.

KRÓL STANISŁAW AUGUST PONIATOWSKI

KAWALER

RÓŻANEGO KRZYŻA

