20 lat

Wielkiego Wschodu Polski ........ s. 3

Wolnomularze spod znaku

cyrkla i węgielnicy II .....................s. 7

Sens wolnomularstwa kobiecego

we współczesności ..................... s. 11

Pożegnanie Brata Jerzego ......... s. 17

Ars Regia w Polsce

i na Śląsku ..................................... s. 22

Wielość w jedności,

jedność w wielości ...................... s. 24

Wolność, równość,

spółdzielczość .............................. s. 26

Skrucha masona ..........................s. 30

Wolnomularze wobec

koniktu wartości ....................... s. 32

Brat Andrzej Strug......................s. 35

Masoni i cykliści .........................s. 36

Notatki na łupince orzecha ...... s. 37

Dwie kolumny w Świątyni

wolnomularskiej ......................... s. 39

Apostolski Kościół Episkopalny

wobec masonerii ......................... s. 43

cena: 20 zł

(w tym 5% VAT)

ISSN 1231-0115

Zima 2017/18

W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

J U B I L E U S Z

czylimy si braterstwa, rozumnego korzy-

stania z wolnoci, budowania. Na tej drodze

nie zawsze było łatwo. Niektórzy rezygnowali

z tego trudnego i wymagajcego marszu, inni wybierali

własne cieki. Zawsze jednak zostawała grupa osób,

dla których Wielki Wschód Polski to co wicej ni

stowarzyszenie, to Zakon, dla którego warto dawa

z siebie wszystko, a czasem nawet wicej.

W chwilach najwikszego zwtpienia znajdowali

si ci, którzy podawali bratersk dło, pomagali si

podnie, otrzepa i maszerowa dalej w kierunku

Ludzkoci Lepszej i wiatlejszej.

Co udało si zbudowa przez te 20 lat? Wielki

Wschód Polski angaował si w szereg wydarze

artystycznych, kulturalnych, edukacyjnych, lozo-

cznych. Budował relacje i dialog z wolnomularzami

z całego wiata: z Belgii, Francji, Włoch, Irlandii,

Wgier, Rumunii, a nawet odległego Mauritiusu.

W pamici pozostan doroczne rajdy wolnomularskie

w róne strony Polski, wspólne podróe do Francji,

na Łotw czy Wgry. witynia, któr wspólnie wy-

posaalimy, remontowalimy po zalaniu. Niezliczone

dyskusje o wolnomularstwie, yciu, naszych marze-

niach. Głbokie przyjanie na całe ycia, a czasem

jeszcze dłusze.

A co przed nami w czasach nasilania si radykali-

zmów, nieufnoci, wrogoci? Włanie teraz wolno-

mularska dewiza WOLNO – RÓWNO – B-

TERSTWO jest szczególnie potrzebna. Gdy wiat

pdzi do przodu na łeb na szyj, szczególnie cenne

jest wolnomularskie zatrzymanie, zagldanie w głb

siebie, wspólna reeksja. Wolnomularstwo to take

szkoła mdrego dialogu, panowania nad emocjami,

otwartoci na odmienne punkty widzenia.

Pamitajmy wic, jak wielkie postawilimy sobie zada-

nia. Pamitajmy te o mistrzach, którzy budowali przed

nami, zostawiajc nam w spadku swoje narzdzia. Nie

ma ju z nami pierwszych trzech Wielkich Mistrzów

Wielkiego Wschodu Polski – Andrzeja Nowickiego,

Zbigniewa Gertycha i Piotra Kuncewicza. Jest jednak

Ich myl, spucizna, intencja. A naszym obowizkiem

jest kontynuowa Ich dzieło najlepiej, jak potramy.

Aleksandra Emilia Wysocka

Zastpca Wielkiego Mistrza WWP

20 LAT

WIELKIEGO WSCHODU POLSKI













P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

4J U B I L E U S Z

oroczny XXI Konwent

WWP wybrał władze –

Wielki Mistrz br∴ Filip

został na trzeci rok. Na Konwencie

były reprezentowane wszystkie

loe WWP: Wolność Przywró-

cona, Atanor, Cezary Leżeński,

Galileusz, Witelon oraz Moria

(na Wsch∴ Rygi). Sale loowe

przygotowano niezwykle sta-

rannie na jubileusz i przybycie

znamienitych goci. Na cianach

„izby wilgotnej” zawisły plansze

przedstawiajce histori masonerii

polskiej, specjalnie na t okazj zo-

stały namalowane portrety trzech

pierwszych Wielkich Mistrzów,

braci: Andrzeja Nowickiego, Zbi-

gniewa Gertycha i Piotra Kun-

cewicza. Został wydany numer

specjalny „ATENY”, pisma WWP.

W desce jubileuszowej s∴ Alek-

sandra E. Wysocka, zastpczyni WM

ds. zewntrznych (deskę drukujemy

na str.3), mówiła z dokonaniach, ale

i zagroeniach, o ociosywaniu kamie-

nia w trudnych dzisiejszych czasach.

„WWP to Zakon, dla którego warto

dawa z siebie wszystko, a czasem na-

wet wicej” – mówiła ze wzruszeniem.

Na zamkniciu Konwentu była dele-

gacja Wielkiej Loy Kultur i Duchowo-

ci z br∴ Henrykiem Wierniewskim.

S∴ Mirosława Dołęgowska-Wysocka

reprezentowała Sz∴L∴ Promete

i Gaj Aetern, polskie loe Wielkiej

eskiej Loy Francji. Były take sio-

stry i brat Józef Żeleśkiewicz z Le

Droit Humain (swoj dług maso-

sk drog rozpoczynał w 1990 r. od

loy Wolno Przywrócona, której

nastpnie był Czcigodnym Mistrzem).

Przedstawicielem krakowskiej loy

Gabriel Narutowicz (WWF) był Do-

minique Lesage, zwizany z Wielkim

Wschodem Francji i loami polskimi

od przeszło 30 lat.

Do Polski przyjechały take dele-

gacje zagraniczne: br∴ iery Ger-

vais, delegat Rady Zakonu Wielkiego

Wschodu Francji do spraw Europy

Wschodniej, s∴ Gabriele Eder, Wielki

Mistrz Wielkiego Wschodu Austrii,

s∴Nieves Bajo, Wielki Mistrz Wiel-

kiej Loy Symbolicznej Hiszpanii oraz

br∴ Juan Martin-Mas – Wielki Sekre-

XXI KONWENT WWP

Trzeba dać z siebie

wszystko, a nawet więcej











∴

W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

J U B I L E U S Z

tarz do Spraw Zagranicznych WLSH.

Z t ostatni obediencj WWP podpi-

sał Traktat Przyjaźni, co stało si pod-

czas prac jubileuszowych. Wielka Loa

Symboliczna Hiszpanii, czyli Gran

Logia Simbólica Española (GLSE)

jest obediencj załoon w 1980 roku

przez grup wolnomularzy, którzy

powrócili z uchodstwa po upadku

dyktatury generała Franco. W 1983

roku dołczyła do CLIPSAS. Nale-

y te do ródziemnomorskiej Unii

Wolnomularskiej (UMM) oraz do

Europejskiego Sojuszu Wolnomular-

skiego, zrzeszajcego wolnomularskie

organizacje adogmatyczne (AME).

W mowach kocowych mówiono

o zadaniach masonerii w dzisiejszych

czasach globalizacji, technologiza-

cji, wzrostu populizmów i nacjona-

lizmów, zastanawiano si, jak konty-

Thiery Gervais, Juan Martin, Nieves Bajo, Henryk Wierniewski, Gabriele Eder, Józef Żelaśkiewicz



P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

6J U B I L E U S Z

Przez Wolność rozumiemy zarówno nasze zaangaowanie po stronie wolnoci politycznej, demokracji parla-

mentarnej, pluralizmu, jak i walk o absolutn wolno sumienia, wolno myli, wolno bada naukowych

i twórczoci artystycznej, wolno publicznego głoszenia pogldów słowem i drukiem.

rzez Równość rozumiemy zarówno równe prawa dla wszystkich obywateli bez wzgldu na ich płe, ras, naro-

dowo, wyznanie, pozycj społeczn i pogldy, jak i nasze zaangaowanie w walk o sprawiedliwo społeczn.

rzez Braterstwo rozumiemy przede wszystkim Braterstwo narodów, walk o trwały Pokój, o zgodne współycie

wszystkich narodów na zasadach wolnoci i równorzdnoci, obron praw wszystkich mniejszoci narodowych

przed jakkolwiek dyskryminacj, popieranie organizacji midzynarodowych powołanych do rozwizywania

najwaniejszych problemów współczesnoci w skali całego globu (obrona rodowiska przed gospodark rabun-

kow i zagroeniem nuklearnym, pomoc krajom najbiedniejszym, obrona praw człowieka, organizacja wymiany

kulturalnej). Chcemy bra udział w tworzeniu kultury wiatowej na zasadzie respektowania jej zrónicowania,

poniewa istniejca i rozwijajca si rónorodno jest jedn z najwikszych wartoci kultury. […]

Mamy pikne tradycje, ale liczy si bdzie przede wszystkim to, co nasze pokolenie współczesnych polskich wol-

nomularzy wniesie do kultury polskiej i wiatowej. A chcemy wnie przede wszystkim Więcej Światła! #

Cyt. za: „Wolnomularz Polski” nr 15-16 (październik-listopad) 1997 r., s. 2.

WOLNOŚĆ – RÓWNOŚĆ – BRATERSTWO

Z D E K L A R A C J I W W P , 1 1 L I S T O P A D A 5 9 9 7 R .

∴ Nieves Bajo∴ Juan Martin







nuowa masoskie ideały, nie tracc

z pola widzenia nowych wyzwa spo-

łecznych, kulturowych i politycznych.

Wanym elementem uroczystoci

było złoenie wieca w formie ma-

soskiego trójkta pod Pomnikiem

Bohaterów Gea w imieniu Wielkiej

Symbolicznej Loy Hiszpanii, kiedy

to do przedstawicieli hiszpaskiej

obediencji spontanicznie dołczyli

uczestnicy Konwentu.

Obchody zakoczyła uroczysta aga-

pa z potrawami polskimi: rosołem

z domowym makaronem, indykiem

w sosie grzybowym, buraczkami i ko-

pytkami. Na deser był tort w formie

masoskiego fartuszka. Toasty wzno-

szono winem białym i czerwonym,

po polsku, francusku, hiszpasku, an-

gielsku, łotewsku i niemiecku. Było to

braterstwo i siostrzestwo w praktyce,

ponad podziałami.

Wys.

W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

Z K A R T H I S T O R I I

omimo ocjalnego zakazu działalnoci, niektóre loe

w Warszawie nie zastosowały si do postanowie

dekretu prezydenta Mocickiego i wolnomular-

ska praca toczyła si nadal, a do wybuchu powstania

warszawskiego w 1944 roku. W Krakowie bracia z loy

Przesd Zwyciony organizowali swoje spotkania przez

cały okres okupacji hitlerowskiej, a zaprzestali uczestnictwa

w wolnomularskich pracach z chwil wkroczenia do miasta

oddziałów Armii Czerwonej.

o zakoczeniu II wojny wiatowej, w nowych wa-

runkach ustrojowych, przedwojenni wolnomularze

kontestowali zaistniał sytuacj polityczn. W innych

pastwach Europy rodkowo-Wschodniej, takich jak

Rumunia, Wgry i Czechosłowacja, na nowo został pod-

jty wysiłek odbudowy struktur wolnomularskich. Ruch

wolnomularski nie tylko w Polsce wyszedł z wojny silnie

okaleczony i rozbity organizacyjnie. Wielu wolnomularzy

nie przeyło okupacji, wielu pozostało na emigracji i nie

wróciło do swoich krajów po zakoczeniu wojny, jeszcze

inni postanowili odnale swoje miejsce w nowym ustroju

i podjli współprac z władzami, jednoczenie zrywajc

przedwojenne kontakty wolnomularskie. Takim przykła-

dem moe by postaHenryka Kołodziejskiego, który

był jednym z twórców Tymczasowego Rzdu Jednoci

Narodowej, posłem na Sejm, członkiem Rady Pastwa

i prezesem Najwyszej Izby Kontroli.

ówczesnych realiach politycznych polscy komunici

kierowani przez Bolesława Bieruta nie mieli adnych

powodów, by tolerowa pod swoimi rzdami odbudo-

wane struktury wolnomularskie, absolutnie sprzeczne

z ich wiatopogldem. Pomimo e postanowienia IV

Kongresu Kominternunakazywały członkom wszystkich

partii komunistycznych opuszczenie ló wolnomularskich,

Bolesław Bierut, cho sam do loy nie naleał, pierwotnie

przychylnie odnosił si do idei odrodzenia ruchu wolno-

mularskiego w Polsce. Przed I wojn wiatow, pracujc

na stanowisku pomocnika zecera w redakcji lubelskiego

„Kuriera”, utrzymywał kontakty z członkami tamtejszej loy

Wolni Oracze (czyt. art. na str. 26) i by moe zachował do

nich jaki sentyment. Kiedy w 1947 roku przedwojenny

wolnomularz, Ludwik Rajchman podjł prób wznowienia

działalnoci wolnomularskiej w Polsce, ostro i negatywnie

zareagował członek Biura Politycznego PPR Jakub Berman.

lutym 1957 roku wielki sekretarz Wielkiego Wschodu

Francji Paul Blanc podjł rozmowy z przedstawicie-

lem ambasady polskiej w Paryu w sprawie ewentualnego

wznowienia działalnoci masonerii w Polsce. W pro-

wadzonych rozmowach starał si powiza historyczn

antykocieln działalno wolnomularzy [liberalnych]

z załoeniami ideowymi partii komunistycznej. Nie dało to

jednak spodziewanego rezultatu i dialog został przerwany.

kolejn inicjatyw obudzenia wolnomularstwa nad Wisł

pojawił si w 1962 roku w Warszawie wielki mistrz Wiel-

kiego Wschodu Francji – Jacques Mierrand.Równie i on

nic nie wskórał, gdy ówczesny I Sekretarz PZPR Władysław

Gomułka dał swojemu rozmówcy odpowied odmown.

iecały rok wczeniej, 12 lutego 1961 roku,omiu

przedwojennych adeptów „młotka i kielni” dokonało

w warunkach konspiracyjnych rytualnego „obudzenia”

przedwojennej loy Kopernik (pisaliśmy o tym obszernie

w poprzednim numerze, red.). W tydzie póniej, na ko-

lejnych pracach dokonano pierwszych inicjacji nowych

adeptów Sztuki Królewskiej. Do loy został wówczas

przyjty m.in. prezes Klubu Krzywego Koła, póniejszy

członek Komitetu Obrony Robotników i wielki mistrz

WLNP, Jan Józef Lipski. Zapocztkuje to przenikanie

si wolnomularstwa z działaczami opozycji demokra-

tycznej.Do konspiracyjnego Kopernika na przestrze-

ni 30 lat (1961–1991) inicjowano nastpujce osoby:

Jana Wolskiego, Stefana Zbroyn, Tadeusza Gliwica,

Aleksandra Lutze-Birka, Józefa Roliskiego, Mariana

Serejskiego, Juliana Kulskiego, Erazma Samotych, Ta-

deusza Wyszomirskiego, Jana Józefa Lipskiego, Klemensa

Aleksandrowicza, Włodzimierza Zonna, Ludwika Cohna,

Jerzego Jasiskiego, Janusza Maciejewskiego, Edwarda

Lipiskiego, Antoniego Słonimskiego, Jana Kielanow-

skiego, Klemensa Szaniawskiego, Stanisława Wydg,

Huberta Janowskiego, Ignacego Sieradzkiego, Tadeusza

Cegielskiego i Jana Kurmana.

WOLNOMULARZE SPOD ZNAKU

CYRKLA I WĘGIELNICY II

B R ∴ W A L D E M A R G N I A D E K







P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

8Z K A R T H I S T O R I I

1984 roku kierownictwo Ministerstwa Spraw We-

wntrznych powołało specjaln grup operacyjn,

której zadaniem było rozpracowanie rodowiska polskiej

masonerii oraz jej zwizków z krgami opozycyjnymi na

emigracji.

Po 4 czerwca 1989 roku na tyle zmieniły si w Polsce

realia polityczne, e działajcy dotychczas w dyskrecji

wolnomularze podjli jawn aktywno w przestrzeni pub-

licznej, po raz kolejny powodujc renesans wolnomularstwa

w Polsce. Na przełomie lat 1989–1990 zapadła decyzja

w warszawskiej loy Kopernik o ujawnieniu podziemnego

warsztatu wobec zagranicznych obediencji, tak aby na-

stpnie – działajc w porozumieniu z brami z paryskiego

Copernika – publicznie ujawni (wrzesie 1992 r.) istnienie

Wielkiej Loy Narodowej Polski. Podobnie jak w 1920 roku,

tak i teraz nieocenion rol odegrała masoneria włoska.

Paryanie z Copernika wykorzystali swoje wieloletnie

kontakty z wolnomularzami z Italii, zarówno z Polakami

mieszkajcymi nad Tybrem, jak równie z wybitnymi wol-

nomularzami z Wielkiego Wschodu Włoch, w zabieganiu

o uznanie WLNP na forum midzynarodowym. Zabiegi

te zakoczyły si sukcesem i ju 17 grudnia 1991 roku

zostały zapalone wiatła Wielkiej Loy Narodowej Polski,

a jej pierwszym powojennym wielkim mistrzem wybrany

został Tadeusz Gliwic. W lutym 1993 roku WLNP została

zarejestrowana w sdzie jako stowarzyszenie.

ównie Wielki Wschód Francji w pierwszej połowie

1990 roku podjł inicjatyw budowania nad Wisł

swoich struktur. W maju tego roku do Warszawy przy-

jechał z Lille przedstawiciel WWF, potomek polskich

emigrantów Didier niadach. Odbył on kilka spotka

w Warszawie i Łodzi, których celem było zorientowanie

si w nastrojach panujcych wród polskiej inteligencji

i jej stosunku do wolnomularstwa liberalnego. Wnioski

musiały by budujce, skoro trzy miesice póniej przy-

była do Warszawy kierowana przez członka Rady Zakonu

WWF Allaina Marville’a grupa „braci”. Zamiecili oni

na łamach „Gazety Wyborczej” ogłoszenie nastpujcej

treci: „Francuscy wolnomularze zapraszaj wszystkich

interesujcych si ruchem wolnomularskim na wiecie na

spotkanie informacyjne w czwartek 9 sierpnia, godzina

19.00, Klub Lekarza, Aleje Ujazdowskie 24”. W efekcie

tego spotkania 1 grudnia 1990 roku bracia z paryskiej

loy Victor Schoelcher dokonali kilku inicjacji w pałacyku

myliwskim usytuowanym w parku łazienkowskim. Tym

pierwszym warsztatem wolnomularskim była Wolno

Przywrócona, której wiatła zapalono 26 kwietnia 1991

roku. Nazwa nawizywała do aktualnych wydarze po-

litycznych, jak te korespondowała z wanym momen-

tem dziejowym Polski z 1918 roku. Przed drug wojn,

w latach 1920–1938, istniała loa o tej samej nazwie, lecz

działała ona pod auspicjami Wielkiej Loy Narodowej

Polski i skupiała w swoich szeregach głównie ludzi nauki

i pióra. Niezalenie od wolnomularzy z ló paryskich,

przy duym zaangaowaniu braci z loy l’Esperance na

Wschodzie Lille, zainstalowana została w Polsce na jesieni

1991 roku kolejna loa nurtu liberalnego – Nadzieja na

Wschodzie Warszawy.

kolei z loy Wolno Przywrócona zrodziły si w War-

szawie loe: Trzej Bracia (21 maja 1993) oraz Europa

(11 marca 1994). Loe wywodzce si z Wolnoci Przy-

wróconej praktykowały ryt francuski nowoczesny. W lutym

1997 roku przybył do Polski zastpca Wielkiego Mistrza

Wielkiego Wschodu Francji do spraw zagranicznych Eric

Vanderberghe oraz m.in. zastpca Wielkiego Mistrza do

spraw administracyjnych Alain Dupret i Gwarant Przyjani

polskich ló liberalnych przy Wielkim Wschodzie Fran-

cji Michel Klich. W trakcie konferencji prasowej gocie

z Francji poinformowali o planach powołania w Polsce

samodzielnej obediencji masonerii rytu francuskiego. Eric

Vanderberghe mówił: „Moemy ju wycofa si z Polski.

Pozostawiamy nasz rytuał i organizacj, deklarujemy pomoc

polskim braciom w ich samodzielnej działalnoci”. Pierw-

szym Wielkim Mistrzem powstałego wówczas Wielkiego

Wschodu Polski był lozof i religioznawca prof. Andrzej

Rusław Nowicki.

Br∴ Waldemar Gniadek

ielki Wschód Francji, w toku obrad Rady Stowarzyszenia 24 i 26 kwietnia 5997 roku, postanowił

wrczy braciom polskim Patent uprawniajcy do utworzenia Wielkiego Wschodu Polski. Dokument

został podpisany przez Wielkiego Mistrza WWF oraz 25 braci z Rady WWF. Uroczyste odebranie Patentu

odbyło si 13 lipca 1997 roku. Nastpnie 28 lipca, na wniosek loy Nadzieja Komitet Załoycielski w składzie:

Andrzej Nowicki, Wojciech Tarnachiewicz, Adam Wysocki i 12 innych braci złoył w VII Wydziale Reje-

strowym Sdu Wojewódzkiego w Warszawie wniosek o rejestracj stowarzyszenia o nazwie Wielki Wschód

Polski. Rozprawa odbyła si 4 listopada 1997 roku. Od tego dnia WWP istnieje legalnie, ma osobowo

prawn i uprawnienie do działania na terenie całej Rzeczpospolitej Polskiej. Informacj na ten temat złoył

Wielki Mistrz WWP Andrzej Nowicki w swoim programowym referacie wygłoszonym 11 listopada 1997

roku w trakcie Pierwszego Konwentu WWP. #

W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

S U K N I A I F A R T U S Z E K

ednoczenie okres pionierski

narzucił bardzo bliskie kontakty

z powstajc równolegle struktur

Le Droit Humain Polska – orga-

nizacj od pocztku swego istnienia

mieszan. Kobiety, które bracia z WWP

chcieli widzie w wolnomularstwie,

były po prostu inicjowane w LDH.

Póniej czsto pracowali razem w czasie

wspólnych prac obu obediencji. Z jed-

nej strony podział był bardzo wyrany

i oczywisty, ale z drugiej współpraca

okresu pionierskiego wymagała wspie

rania si i wspólnych działa.

Z biegiem lat obie organizacje okrze-

pły i umocniły si. Dotychczasowy

model bardzo bliskiej współpracy mógł

ulec pewnemu rozlunieniu. Natomiast

pojawienie si czysto eskiej loy Pro-

metea (2000), nalecej do Wielkiej

eskiej Loy Francji, ukazało kwesti

przyjmowania kobiet do wolnomular-

stwa w nowym wietle.

Pierwsze próby podjcia decyzji

o przyjmowaniu kobiet do Wielkiego

Wschodu Polski nie powiodły si*.

Wikszo braci postanowiła zachowa

istniejce status quo. Jedni ze wzgldu

na tradycj Wielkiego Wschodu, inni

ze wzgldu na kurtuazj w stosunku do

Le Droit Humain, inni za przekonani

do czysto mskiej formuły funkcjo-

nowania masonerii. Jednak z biegiem

lat narastało przekonanie o tym, e

wolnomularstwo liberalne, aby sprosta

wymogom współczesnoci, musi sta

si bardziej egalitarne – midzy innymi

w aspekcie praw kobiet. Potrzebny był

jednak impuls, który mógłby spowo-

dowa dokonanie tej zmiany.

W roku 2007 doszło do kumulacji

zawirowa strukturalnych zarówno

w Wielkim Wschodzie, jak i w LDH.

W Toruniu bracia i siostry loy LDH

Pod Ulem zdecydowali o upieniu

loy w strukturach LDH. Cz z nich

chciała kontynuowa wolnomularsk

działalno, ale w innej strukturze. Loa

była jednak mieszana. Bracia zostali

aliowani w loy Wolno Przywró-

cona Wielkiego Wschodu Polski, ale

siostry pozostały bez moliwoci pracy

w obediencji mieszanej.

Jednake w tym samym czasie Rada

Zakonu WWP powołała komisj do

zbadania moliwoci przekształcenia

tej obediencji z mskiej w miesza-

n. Komisja, kierowana przez brata

Klausa Dbrowskiego, przedstawiła

swoje wnioski na Konwencie 2007,

za obradujcy bracia (w Konwen-

cje WWP uczestnicz wszyscy mi-

strzowie obediencji), zgodnie z jej

propozycjami, przegłosowali – przy

zaledwie jednym głosie odrbnym –

przekształcenie WWP w obediencj

mieszan. Warto zauway, e przy-

jto model zakładajcy dowolno

decyzji konkretnej loy odnonie do

wybrania sposobu funkcjonowania –

jako warsztatu mskiego, eskiego

lub mieszanego. Dokładnie taki sam

model został zaadaptowany trzy lata

póniej przez Wielki Wschód Francji,

jednak przy wikszym oporze znacz-

cej mniejszoci.

Jeszcze w tym samym roku, tj. 2007,

aliowano do loy Wolno Przywró-

cona cz sióstr z Torunia. Rozpoczto

take starania o zapalenie wiateł pierw-

szej mieszanej loy WWP Galileusz na

Wsch∴ Bydgoszczy. Loa otrzymała

wiatło na pocztku 2008 roku.

W niedługi czas potem w WWP a-

liowano siostry i braci, którzy utworzyli

lo Cezary Leeski na Wsch∴ War-

szawy. Kolejnymi mieszanymi loami

WWP były: Kultura, Moria, Atanor

oraz Witelon. Jednoczenie loa matka

WWP Wolno Przywrócona zaczła

ju nie tylko aliowa, lecz take ini-

cjowa kobiety.

Siostry bardzo szybko zdobyły nalen

pozycj w Wielkim Wschodzie Polski,

jak i w strukturach stopni wyszych

pracujcych w oparciu o członków

i członkinie WWP. Przedstawiciele Rady

Najwyszej Wielkiej Loy Włoch, którzy

postanowili utworzy Rad Najwy-

sz Polski 33. i ostatniego stopnia Rytu

Szkockiego Dawnego i Uznanego, opart

o współprac z Wielkim Wschodem Pol-

ski, załoyli j jako struktur mieszan.

Udział sióstr w strukturach porzd-

ków wyszych Rytu Francuskiego do-

prowadził do ciekawej sytuacji, kiedy

to przybyli z Francji przedstawiciele

Najwyszej Kapituły Generalnej po

raz pierwszy w historii tej struktury

nadawali Pierwszy Porzdek kobie-

cie – siostrze z Wielkiego Wschodu

Polski.

Dzi, kiedy w liberalnej czci pol-

skiej masonerii nie ma ju ló, które

nie przyjmowałyby kobiet, a ich udział

w pracach jest czym normalnym, trud-

no uwierzy, e jeszcze 20 lat temu

sytuacja była całkowicie inna. Zdo-

minowane przez mczyzn wolnomu-

larstwo dyskutowało na ten temat, ale

dla wielu braci była to rewolucja nie

do wyobraenia.

Czasy si zmieniaj – ale w tym wy-

padku naleałoby powiedzie: nor-

malniej.

BB∴ TS, KD

*Bardzo przychylny kobietom

w wolnomularstwie był Zbigniew

Gertych, Wielki Mistrz WWP,

który mówił o tym podczas jednego

ze Spotkań pod Akacją, co odnotował

„Wolnomularz Polski” w 1999 roku.

KARTKI Z DZIEJÓW WWP

Kobiety w Wielkim Wschodzie









P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

10 S U K N I A I F A R T U S Z E K

esie, mimo nawracajcej choroby,

była dla mnie bardzo intensyw-

na. 25 wrzenia br. wygłosiłam

wykład pt. SUKNIA I FARTU-

SZEK. Szkice z dziejów wolnomular-

stwa kobiecego, ilustrowany slajdami.

Wykład odbył si w ramach ADE-

MII MISTRZA HIMA, cyklu zor-

ganizowanego przez Instytut Sztuka

Królewska w Polsce z okazji jubileuszu

300-lecia masonerii spekulatywnej.

Opowiedziałam o długiej drodze

kobiet do masonerii, poczwszy od

XVIII wieku, Zakonu Mopsów i ló

adopcyjnych, poprzez przełom pod

koniec XIX stulecia i powstanie obe-

diencji mieszanej Le Droit Humain, a

po czasy nam współczesne. Wplotłam

w t opowie losy polskich masonek:

od wielkich dam z XVIII wieku po

powstanie w Polsce, ju w naszym stu-

leciu, ló stricte kobiecych – Prometei

i Gai Aeterny, nalecych do Wielkiej

eskiej Loy Francji.

Referat O Polkach–wolnomularkach

od XVIII do XXI wieku wygłosiłam na

konferencji „Ars Regia w Polsce i na

lsku”, która odbyła si 30 wrzenia

w Katowicach (czyt. na str. 22–23).

Kolejna konferencja masonologiczna

miała miejsce w Krakowie 12 listo-

pada, a odbyła si pod hasłem „Wie-

lo w jednoci, jedno w wieloci”

(więcej na str. 24–25). Referat nosił

tytuł: Zakon Mopsów – żart salonowy

czy prawdziwa masońska konspiracja?

Zakocz ten rok loow desk pt.

Wolność – Równość – Braterstwo – Sio-

strzeństwo w mojej macierzystej loy

Gaja Aeterna.

Myl, e to niezła rozgrzewka przed

2018 r., w którym bd obchodzi 25-le-

cie swej inicjacji masoskiej połczonej

z wierwieczem „Wolnomularza Pol-

skiego”. Duo za mn – duo przede

mn. I jak si tu nie cieszy? #

Wykłady,

konferencje, spotkania

S∴ M I R O S Ł A W A D O Ł Ę G O W S K A - W Y S O C K A , „ A S Z E R A ”





W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

S U K N I A I F A R T U S Z E K

d czasu Konstytucji Ander-

sona z 1723 roku, która nie

przewidywała moliwoci

inicjacji kobiet, uwaajc, e nie s

wolne, wolnomularstwo wprowadziło

nowe formy i nowe ryty, a jednak za-

chowało swój specyczny charakter

zwizany z systemem etycznym.

Naley podkreli, e historia zwiz-

ków kobiet z wolnomularstwem jest

prawie tak długa jak historia masone-

rii. Formalne zwizki kobiet z wolno-

mularstwem sigaj czasów Owiece-

nia. W połowie XVIII wieku istniało

ju we Francji wiele ló adopcyjnych,

tworzonych przy loach mskich.

Pierwsze kobiety znalazły si w loach

adopcyjnych, powołanych do ycia

przez Wielk Lo Narodow Francji.

W XVIII-wiecznej Polsce istniało tak-

e wiele adopcyjnych ló kobiecych,

zorganizowanych na wzór francuski.

Loe te nie były ani samodzielne, ani

niezalene, z autentycznym wtajem-

niczeniem miały niewiele wspólne-

go. Pracowały w oparciu o odrbny,

znacznie skromniejszy pod wzgldem

duchowym rytuał.

Wolnomularstwo eskie sensu stric-

to, przyjmujce wyłcznie kobiety

i zorganizowane według takich samych

reguł jak te obowizujce w zakonach

mskich, ma stosunkowo krótk hi-

stori. Prekursorki były inicjowane

w zakonach mskich, które w ten

sposób przekształcały si w zakony

mieszane. Pierwsz najbardziej na-

głonion inicjowan kobiet była

Marie Adelaïde Deraismes, aktywna

francuska działaczka feministyczna,

przyjta do loy Libres Penseurs (Wol-

nomyliciele) 14 stycznia 1882 roku.

Kolejne kobiety przyjto do loy do-

piero 11 lat póniej, co doprowadziło

do utworzenia w 1893 roku pierwszej

w historii wolnomularstwa obediencji

mieszanej Le Droit Humain.





SENS WOLNOMULARSTWA

KOBIECEGO WE WSPÓŁCZESNOŚCI

S S ∴ E W A J A Ś K O W S K A ,

M A Ł G O R Z A T A M I S I U N A















P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

12 S U K N I A I F A R T U S Z E K

atomiast pierwsze wyłcznie

eskie loe tworzyły kobiety,

którym nie odpowiadała forma pracy

koedukacyjnej. Fakt powstania wol-

nomularstwa kobiecego był, midzy

innymi, wyrazem historycznego pro-

cesu emancypacji kobiet i denia do

równouprawnienia. Był take reakcj

na dominacj mczyzn take i w tej

dziedzinie ycia społecznego. Jasno

uwidacznia to historia wolnomular-

stwa eskiego w Anglii.

W 1902 roku powstała w Londy-

nie pierwsza loa mieszana, nale-

ca do midzynarodowego Zakonu

Mieszanego Le Droit Humain, pod

przewodnictwem Annie Bessant, teo-

zoi inicjowanej kilka lat wczeniej

w Paryu. Dynamiczny rozwój nurtu

wolnomularstwa mieszanego w Anglii

zaowocował stworzeniem Federacji

Angielskiej zakonu LDH. Niemniej

ju w 1908 roku grupa sióstr i braci,

pragncych uwolni si od dominacji

francuskiej i podwaajc zbyt lai-

ckie, ich zdaniem, tendencje zakonu,

tworzy „e Honorable Fraternity

of Ancient Masonry (H.F.A.M). Po

piciu latach istnienia tej obediencji

mieszanej, w 1913 roku, nastpuje

rozłam prowadzcy do powstania

nowej obediencji, „e Honorable

Fraternity of Ancient Freemasonry

(H.F.A.F), która stopniowo prze-

kształca si w obediencj wyłcz-

nie kobiec, podejmujc, na wzór

regularnych ló mskich/narodo-

wych, decyzj zabraniajc inicjo-

wania mczyzn i ograniczajc ich

uczestnictwo w pracach loowych

(ok. 1920r.). Tendencja ta stopniowo

zdominowała take „e Honorab-

le Fraternity of Ancient Masonry”.

Z ponownego połczenia tych dwóch

Zakonów w 1935 roku powstaje obe-

diencja wyłcznie eska, niezezwa-

lajca nawet na wizyty braci.

Niewtpliwie powstanie na Wyspach

Brytyjskich obediencji kobiecej, wy

kluczajcej drug połow ludzkoci,

było midzy innymi reakcj na wspo-

mniany ju ekskluzywizm ló mskich,

niedopuszczajcych kobiet do udziału

w tym elitarnym projekcie samodo-

skonalenia. W 1958 roku zakon ten

przyjmuje nazw „e Order of Wo-

men Freemasons” (O.W.F).

becnie Obediencja liczy prze-

szło 6000 członki i ma 300 ló

w samej Anglii, rozwijajc si take

dynamicznie w innych krajach wia-

ta: w Australii, Kanadzie, Hiszpanii,

Afryce Południowej, Zimbabwe... Od

1999 roku uznana jest przez Wielk

Lo Anglii (United Grand Lodge of

England) jako obediencja „regularna”,

angielska masoneria eska, na wzór

mczyzn, nie utrzymuje adnych

kontaktów z innymi midzynarodowy-

mi obediencjami kobiecymi, które ak

ceptuj wizyty braci w swoich loach.

Ojczyzn liberalnego wolnomular-

stwa kobiecego jest Francja. Wywodzi

si ono z tradycji ló adopcyjnych.

To w kraju Voltaire’a i Jana Jakuba

Rousseau powstał 21 padziernika

1945 roku pierwszy niezaleny wol-

nomularski eski zakon: Wolno-

mularski Kobiecy Zwizek Francji

(L’Union Maconnique Feminine de

France), który w 1952 roku przekształ-

cił si w Wielk esk Lo Francji

(Grande Loge Feminine de France),

aktywnie działajc do dnia dzisiej-

szego, przede wszystkim na terenie

Francji europejskiej i jej terytoriów

zamorskich, ale równoczenie pro-

wadzc aktywn polityk rozwoju

wolnomularstwa kobiecego poza gra-

nicami Francji.

Dziki tej Obediencji, ju na po-

cztku lat dziewidziesitych,

w 1993 roku, powstał zalek pol-

skiego wolnomularstwa kobiecego, co

doprowadziło do utworzenia w roku

2000 pierwszej loy kobiecej w histo-

rii wolnomularstwa w naszym kraju.

Obecnie istniej w Polsce dwie Loe

kobiece – Prometea (2000) i Gaja

Aeterna (2010). Loe te nale do

wspomnianej ju Wielkiej eskiej

Loy Francji, która skupia około

14000 członki w 420 loach i jest

najwiksz kobiec organizacj wol-

nomularsk w Europie, a najpraw-

dopodobniej i na wiecie. Niedawno

powstała w Warszawie pierwsza w Eu-

ropie rodkowo-Wschodniej eska

Loa Doskonałoci – Lux Orientis

(2017) w ramach struktur Najwyszej

eskiej Rady Francji.

* * *

uch wolnomularski stawia sobie

za cel prac dla dobra ludzkoci.

Wyrósł z gleby Owiecenia, promujc

wielowymiarowego i spełnionego czło-

wieka. Jest metod samodoskonalenia,

polegajc na indywidualnej pracy

jednostki w grupie. Chocia formalnie

czerpie swe treci z tradycji judeo-

chrzecijaskiej, jednak wykracza

poza ni, bdc nonikiem wartoci

uniwersalnych.

Kartezjaska koncepcja człowieka

i jego roli w wiecie, charakterystycz-

na dla Owiecenia, opierajca si na

tradycyjnym paradygmacie ładotwór-

czej intencji, została zakwestionowana

w XX wieku przez zjawiska społeczno-

-kulturowe, które Zygmunt Bauman

nazywa „ponowoczesnoci”. O ile

paradygmat epoki nowoczesnej opie-

rał si na kulcie rozumu, ładu i porzd-

ku społecznego z ustalon hierarchi

i wartociami etycznymi, to przejcie

do epoki ponowoczesnej odbyło si

poprzez ich pełn dekonstrukcj we

wszystkich wymiarach ycia społecz-

nego.

poka ponowoczesna to wiat płyn-

nej wzgldnoci wszelkich idei, re-

latywizmu poddajcego w wtpliwo

wartoci uniwersalne, tradycj, histo-

ri; wiat szybkich zmian, nietrwałych

zwizków, natychmiastowych graty-

kacji, fragmentarycznoci i przy-

godnoci bytów. Współczesny wiat

cywilizacji zachodniej to wiat bez

sacrum. Wolnomularstwo natomiast

odwołuje si do wartoci uniwersal

nych wypracowanych przez ludzko

na przestrzeni dziejów. Uniwersalnych

w tym sensie, e nieprzemijajcych,

niezmiennych, bo dotyczcych samej

istoty człowieczestwa. Zderzenie

wartoci i stylów ycia spluralizowanej

kultury ponowoczesnej z wolnomu-

larskim kultywowaniem wartoci uni-

wersalistycznych uzasadnia pytanie,

czy w takim wiecie wolnomularstwo

ma jeszcze sens.

W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

S U K N I A I F A R T U S Z E K

Najprociej na to pytanie mona

odpowiedzie, e skoro co istnie-

je, to znaczy, e spełnia jak funk-

cj i odpowiada na czyje potrzeby.

A wolnomularstwo istnieje ocjalnie

ju od 300 lat.

złowiek od zarania dziejów pró-

bował zrozumie natur wszech-

wiata i poszukiwał odpowiedzi na

pytania dotyczce sensu ycia. D-

enie do Wielkiej Tajemnicy ycia

przybierało rozmaite formy w miar

upływu kolejnych epok, ale nigdy nie

przestało istnie. Jest głboko zako-

dowane w naszej podwiadomoci

zbiorowej i stanowi integraln cz

istoty ludzkiej. Stanowi niejako jeden

z biegunów natury człowieka, który

mona okreli biegunem sacrum,

w przeciwstawieniu do profanum.

Naturalna potrzeba transcenden-

cji jest wyraana mniej lub bardziej

wyrazicie u poszczególnych osób

i przybiera rónorodne formy. Do-

mena sacrum wie si z rytuałem;

cile okrelonym w przypadku kon-

kretnej grupy kulturowej czy religij-

nej. Nawet osoby, które odrzucaj

utrwalone tradycj nurty duchowe,

podwiadomie tworz rytuały osobi-

ste, rodzinne czy dotyczce okrelo-

nej grupy społecznej, powołujc do

ycia własne „witoci”, nie zdajc

sobie sprawy, e wypełniaj w ten

sposób odwieczn zwyczajn ludzk

potrzeb sacrum.

yjemy w epoce, która oprócz braku

jednoznacznego zakotwiczenia w ide-

ach, wartociach, historii i dojmujcej

fragmentaryzacji ycia społecznego,

mieci w sobie wiele ruchów i kon-

kurencyjnych ideologii: New Age,

nowe ruchy parareligijne, nowe ru-

chy społeczne, takie jak na przykład

prozdrowotne, proekologiczne i inne

pro…! Trzeba powiedzie, e ruchy te,

niezalenie od ich rozmaitych ocen,

stanowi wyran kontrtendencj

w postrzeganiu duchowoci i sensu

ycia w stosunku do dominujcej

oferty współczesnej kultury masowej,

propagujcej konsumpcyjne wartoci

i korporacyjny styl bycia.

Czy wolnomularstwo mieci si

w tym niszowym obszarze w stosun-

ku do dominujcej kultury? Próba

odpowiedzi na to pytanie jest skom-

plikowana.

pierwszych dwóch wiekach

swojego istnienia ruch wolno-

mularski był niewtpliwie nonikiem

postpowych idei społecznych i miał

bezsprzeczny wpływ na przeobraenia

społeczestw. O ile współczenie w kra-

jach Europy Zachodniej obediencje

wolnomularskie odgrywaj jeszcze

pewn rol w yciu polityczno-spo

łecznym (głównie konsultacyjn), to

w Polsce, biorc pod uwag ich nisk

liczebno i bardzo ograniczony zasig

działania, wolnomularstwo jest niewt-

pliwie niewielkim, niszowym ruchem.

Z drugiej strony, wolnomularstwo

jako projekt oparty o wartoci ponad-

czasowe, łczcy to, co najszlachet-

niejsze w tradycji, z tym, co najlepsze

w ponowoczesnoci, wykracza poza

przejciowe mody i recepty na alter-

natywne sposoby ycia.

Pytanie Bartłomieja Dobroczyskie-

go, „czy pozostało jeszcze co ywego

z dawnej hierarchicznej wizji wiata:

[…] religii, metazyki, arystokracji

ducha, pogłbionej edukacji, mylenia

historycznego, szacunku dla dorobku

przeszłoci, uniwersalnych wartoci?”,

które zadał w artykule Nowe szaty króla

(rynku). Widmo postmodernizmu krą-

ży po Europie Wschodniej, na łamach

„Tygodnika Powszechnego” (nr3/4,

z kwietnia 2001) jest szczególnie ak-

tualne w kontekcie rozwaa nad

sensem wolnomularstwa w czasach

współczesnych. Wszystkie te wartoci

tworz włanie istot wolnomularskiej

metody doskonalenia człowieka.

tyczna metoda wolnomularska

uwzgldnia holistyczny wymiar

człowieka. I to tłumaczy jej długo-

wieczno. W czasach nam współ-

czesnych, w płynnej ponowoczesnoci

podajcej w wtpliwo sens przey-

wania sacrum, ruch wolnomularski

daje moliwo zaspokojenia tej natu-

ralnej ludzkiej potrzeby duchowoci.

Niezwizany z adn ocjaln religi,

czerpie swe treci z rónych tradycji,

na podstawie których stworzył włas-

n, specyczn metod. Bogactwo

uniwersalnych treci pochodzcych

z dziedzictwa ludzkoci nadaje jej

charakter ponadczasowy. Wolnomu-

larstwo nie pretenduje do tego, aby

udziela odpowiedzi na odwieczne

pytania ludzkoci o sens ycia, ale

stwarza sprzyjajce warunki do szu-

kania takiej odpowiedzi, choby sym-

bolicznej i poredniej.

olnomularstwo nie bdzie ni-

gdy ruchem masowym, gdy

dociera jedynie do ludzi wiadomych

takiej potrzeby. Fakt, e masoneria

łczy tradycj ze współczesnoci, sac-

rum z profanum, pozwala jej nie tylko

trwa, nie tylko nada za zmianami,



P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

14 S U K N I A I F A R T U S Z E K

ale take czsto sta na ich czele, co

udowodniła historia.

Wolnomularstwo, odwołujc si do

wartoci uniwersalnych, jednoczenie

zapewnia kademu swobod wyboru

i mylenia. Respektuje w pełni pra-

wo kadego do odmiennoci, wysoko

wynoszc warto wolnoci osobistej

i tolerancji. A s to wartoci, które

sprzyjaj społeczestwu otwartemu

i procesowi przemian.

olnomularze yj tu i teraz, wł-

czeni aktywnie w nurt ponowo-

czesnej kultury z całym jej bogactwem

rónorodnoci i niespotykan dotd

w historii akceptacj dla rónych spo-

sobów ycia. Paradoksalnie, wolnomu-

larstwo oparte na przekazie tradycji

pozwala inicjowanym lepiej odnale

si we współczesnej rzeczywistoci.

Loe s „niszami ekologicznymi”, po-

zwalajcymi zatrzyma si w pdzie

codziennoci, zastanowi nad sensem

istnienia i lepiej zrozumie samych

siebie. Metoda wolnomularska umo-

liwia odnalezienie w tyglu skrajnie zre-

latywizowanej i wieloznacznej współ

czesnoci osi równowagi i harmonii,

która pozwala w miar bezpiecznie

płyn midzy wzburzonymi falami

ponowoczesnoci.

Ponowoczesno w krajach demokra-

cji zachodniej, mimo wielu utrapie,

których przysparza, wnosi take wiele

elementów postpowych, jak choby

uznanie sztandarowych wartoci wol-

nomularskich, wolnoci i równoci za

standardy cywilizacyjne. Publiczne de-

baty na temat lozoi gender, równych

praw kobiet i mczyzn, parytetów

przy obsadzaniu stanowisk, zrównania

praw do opieki nad dziemi itp., two-

rzenie aktów prawnych w tym zakresie

nie dopuszczaj ju podawania w wt-

pliwo prawa kobiet do jakichkolwiek

niezabronionych prawem zrzesze,

w tym wolnomularskich.

Czasy ponowoczesne w cywilizacji

zachodniej doprowadziły ostatecz-

nie do radykalnych zmian w pozycji

społecznej kobiet i zwikszyły ich

udział w rónych obszarach ycia

prywatnego i publicznego. Kobiety

uzyskały pełni praw obywatelskich.

Przede wszystkim prawo do edukacji

i podejmowania decyzji o własnym

losie. Stały si wolne i niezalene. Tym

samym zapis Konstytucji Andersona

wykluczajcy kobiety z wolnomular-

stwa został społecznie uniewaniony,

tracc swoj legitymacj.

olnomularstwo kobiece jest

jedn z wielu istniejcych form

organizacyjnych całego ruchu. Biorc

pod uwag fakt, e metoda wolno-

mularska dotyczy duchowej istoty

człowieka, wkracza ona w stref in-

tymnoci. Proponuje bowiem wejcie

w głbokie pokłady ludzkiej duszy, aby

dokona samooceny i podj prac

nad sob. W takich momentach czło-

wiek staje si obnaony, pozbawiony

wszelkich masek, które zakłada ze

wzgldu na odgrywane role społecz-

ne czy ogólnie przyjte konwenanse.

To moe tłumaczy wybór przez nie-

których mczyzn pracy w wyłcznie

mskim gronie, jak i wybór kobiet,

które wol pracowa tylko midzy

sob, daje to im bowiem wiksz swo-

bod w poruszaniu pewnych delikat-

nych i wraliwych tematów.

W kadej dziedzinie ycia s sytua-

cje, gdy kobiety wol by we własnym

gronie. W loach eskich mona roz-

wija stricte kobiecy punkt widzenia

na cigle jeszcze aktualne problemy

społeczne, w sposób szczególny doty-

kajce kobiety, aby przenie w wiat

zewntrzny ju przemylane i przedy-

skutowane propozycje. eskie loe

liberalne s adogmatyczne, mimo

e nie inicjuj mczyzn, przyjmuj

ich na swoich pracach w charakterze

goci.

Wolnomularstwo eskie powica

problemom pozycji społecznej kobiet

szczególn uwag. Dlatego tym bar-

dziej ma nie tylko swoj racj bytu,

ale zajmuje wane miejsce we współ-

czesnym pejzau wolnomularstwa

europejskiego, wpisujc si doskonale

w epok ponowoczesnoci.

akt, e istnieje wybór midzy ró-

nymi rytami oraz moliwo wst-

pienia do obediencji mskiej, eskiej

lub mieszanej, stanowi niepodwaaln

podstaw głoszonej przez wszystkich

masonów tolerancji. Wprowadza to

jednoczenie harmonijn równowag

do całoci ruchu wolnomularskiego.

Loe eskie pracuj na identycz-

nych zasadach jak loe mskie czy

mieszane. Wobec tej rónorodnoci

ofert i całkowitej wolnoci wyboru,

nazwa „wolne” mularstwo nabiera

prawdziwego sensu. #

LUX ORIENTIS

padziernika 6017 r. w Warszawie zostały zapalone wiatła pierwszej polskiej kobiecej loy doskonało-

ci o nazwie LUX ORIENTIS. Jak czytamy w uzasadnieniu nazwy: „Lux Orientis znaczy wiatło

ze Wschodu. Lux to Wielkie wiatło owiecajce kadego Inicjowanego szukajcego Absolutu. Orient,

czyli Wschód, wskazuje miejsce ukazania si tego wiatła, cel do osignicia, kierujc nasze kroki na drodze

inicjacyjnej. Jak Słoce pojawiajce si na Wschodzie zapowiada pocztek dnia, tak pragniemy, aby LUX

ORIENTIS owiecił Drog Doskonalenia Inicjacyjnego w rodkowo-Wschodniej Europie. Nasz Warsztat

Doskonałoci bdzie pierwszym promieniem słonecznego wiatła biegncym ze Wschodu i na Wschód, do

wszystkich kobiet podajcych drog inicjacji w Rycie Szkockim Dawnym i Uznanym”. Na uroczystoci

były obecne Wielce Potny Niezaleny Wielki Komandor, Wielka Kanclerz i Wielka Sekretarz z Najwyszej

eskiej Rady Francji. Przybyli take gocie z ló stopni wyszych Polskiej Federacji Le Droit Humain. #

W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

S U K N I A I F A R T U S Z E K

„K

obiety pukaj do wrót

wityni”, czyli „Les

Femmes frappent a la

porte du Temple – Vrouwen kloppen

aan de Tempelpoort” (dwujzyczno

oblige) to wystawa czasowa otwarta

od 19 padziernika 2017 do 14 kwiet-

nia 2018 (hp://mbfm.be/wp/fr/

expositions-temporaires/). Stanowi

ona hołd złoony zasłuonym belgij-

skim siostrom i jednoczenie tym-

czasowe uzupełnienie wystawy stałej,

powiconej głównie braciom. Hołd

niewtpliwie zasłuony, bo obecnie ju

co trzeci wród 27 tysicy belgijskich

wolnomularzy jest kobiet.

Czarno-białe portrety współczes-

nych masonek z obediencji kobie-

cych i mieszanych oraz sylwetki

najbardziej znanych pionierek

wolnomularstwa zakrelaj ramy

wystawy. W profilach sióstr z innych

czasów najczciej powtarzaj si

słowa „pierwsza kobieta w Belgii,

która...” w połczeniu z wyliczeniem

historycznych zasług na polu nauki,

edukacji, kultury, prawa, równo-

uprawnienia... Zwykłe i niezwykłe

współczesne belgijskie masonki

zostały sfotografowane przez Hen-

ka van Hallem w wybranych przez

siebie miejscach o szczególnym zna-

czeniu. Tak jak poprzedniczki, s to

kobiety wolne i bronice wolnoci,

zaangaowane, interesujce i zainte-

resowane. Nie zobaczycie tu mojego

zdjcia, ale jestem dumna, e mog

powiedzie: „jestem jedn z nich”!

Właciw wystaw otwiera historia

ló adopcyjnych, czyli przypomnienie,

e kobiety były zwizane z masoneri

prawie od jej zarania. Znajduj si

tu pamitki i symbole z tego okresu,

kiedy obecno dam oraz status ló ad-

opcyjnych sygnalizowało na przykład

drzewo wiadomoci z oplatajcym je

wem zdobice fartuszek czy „pod-

rczniki” kolejnych stopni w wersji

adopcyjnej.

alsze eksponaty i dokumenty

dowodz, e na wiele sposo-

bów, cho czsto tylko symbolicz-

nie, kobiety były zawsze obecne

w pracach loowych oraz w mylach

i yciu braci. Mamy tu przykłady

zainteresowania masonów statu-

Belgijskie Muzeum Wolnomularstwa

Rue deLaeken, 73 – 1000 Bruksela

hp://mbfm.be/

WYSTAWA W BELGIJSKIM MUZEUM WOLNOMULARSTWA

Kobiety pukają

do wrót Świątyni

S∴ M A R Y M A G D A L E N E









P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

16 S U K N I A I F A R T U S Z E K

sem społecznym kobiet wyraanego

w historycznych deskach, kobiece

postaci mityczne i alegoryczne, zdo-

bice witynie i masoskie druki,

czy wreszcie małonki braci, ob-

darzane symboliczn par białych

rkawiczek, zapraszane do udziału

w spotkaniach i balach charytatyw-

nych bd nalece do organizacji

para-wolnomularskich.

Wydarzeniem przełomowym w całej

tej historii jest oczywicie inicjacja

Marii Deraismes i powstanie mie-

szanego Zakonu Le Droit Humain

(LDH) we Francji. Pierwsza w Bel-

gii loa zakonu mieszanego inicju-

jca kobiety, jake słusznie nazwana

L’Egalité, powstała w wyniku poro-

zumienia midzy francuskim LDH

i Wielkim Wschodem Belgii (a kon-

kretnie brukselsk szanown lo nr

1 Les Amis Philantropes) w 1911 r.

Ocjalnie belgijska Federacja LDH

powstała po pierwszej wojnie wia-

towej, w 1928 roku, a główna obe-

diencja kobieca – Wielka Żeńska

Loża Belgii (Grande Loge Feminine

de Belgique – Vrouvelijkgrootloge

van België, belgijska dwujzyczno

bardzo oblige) w 1981 roku (pierwsze

Belgijki, tak jak potem Polki, inicjo-

wane były w Wielkiej eskiej Loy

Francji, przyp. red.).

o włanie eksponaty zwizane

ze współczesnymi obediencjami

eskimi i mieszanymi: GLFB-VGLB,

DH, Zakonem Memphis Misraim

i Konfederacj Lithos zamykaj wysta-

w, pozostawiajc j jednak otwart,

bo przecie nasza historia trwa i kto

wie, co przyniesie nam przyszło

w tradycji i nowoczesnoci, w jednoci

i rónorodnoci, w braterstwie.

okumenty i eksponaty składajce

si na wystaw „Kobiety pukaj

do wrót wityni” pochodz ze zbio-

rów własnych Belgijskiego Muzeum

Wolnomularstwa oraz ze zbiorów

i archiwów obediencji, muzeów bel-

gijskich i francuskich, a take kolekcji

prywatnych. Zdjcia zostały uprzejmie

udostpnione przez Belgijskie Muze-

um Wolnomularstwa. #

W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

Z Y C I A L Ó Ż I O B E D I E N C J I

onwent obradował w warszawskiej siedzibie LDH

w sobot 16 wrzenia 2017 roku. Jego uczestnikami

byli delegaci wybrani przez wszystkie warsztaty Fede-

racji Polskiej, a take członkowie urzdujcej Rady Federacji

oraz – w kocowej czci – zaproszeni gocie, w tym delegacja

Wielkiego Wschodu Rzeczypospolitej Polskiej z jego Wielkim

Mistrzem br∴ Zbigniewem Grabowskim na czele.

Konwent był okazj do dyskusji o miejscu Sztuki Królew-

skiej we współczesnym wiecie oraz o sposobach rozwoju

liczebnego i jakociowego zakonu Le Droit Humain w na-

szym kraju. Federacja Polska w mijajcym roku wolnomu-

larskim wzbogaciła si o dwa nowe, dynamiczne warsztaty

(loa niebieska Michał Tokarzewski-Karaszewicz na

Wschodzie Kielc i loa doskonałoci Świetlisty Krąg na

Wschodzie Katowic) oraz o wielu nowych członków, za-

interesowanych wspóln prac nad wznoszeniem wityni

Ludzkoci. Wzmocniła wewntrzne struktury organizacyjne

i nawizała kolejne interesujce kontakty zewntrzne,

zarówno w kraju, jak i poza jego granicami.

Sukcesy te s w znacznej mierze osobist zasług s∴ Alicji

Dworak, która u progu lat 90. minionego stulecia była ini-

cjatork reaktywacji wolnomularstwa mieszanego w Polsce,

a przez ostatnie pitnastolecie z zaangaowaniem i pasj

wypełniała obowizki Wielkiego Komandora, czyli członka

i przedstawiciela Rady Najwyszej zakonu, najwyszego

masoskiego autorytetu w strukturach Federacji. Zgodnie

z regułami LDH, po upływie trzech kadencji rozstała si

z t funkcj na majowym Konwencie Midzynarodowym

odbytym w Zenicie Parya. Obecnie zadania i uprawnienia

zwizane z t rol przejł br∴ Jerzy Dworak, równie po-

siadacz 33. stopnia Rytu Szkockiego Dawnego i Uznanego,

Honorowy Prezydent Federacji Polskiej i dotychczasowy

Czcigodny Mistrz krakowskiej loy Braterstwo pod Wa-

welem. Tytuł Honorowego Wielkiego Komandora, przy-

znany siostrze Alicji przez Konwent, jest wyrazem uznania

i wdzicznoci sióstr i braci dla jej dokona.

Konwent, po burzliwej, lecz merytorycznej dyskusji, udzie-

lił take absolutorium działajcej Radzie Federacji i uzupełnił

jej skład. W kolejnym roku wolnomularskim sprawami

zakonu w Polsce zarzdza bdzie zespół: br∴ Stanisław

Wyroemski jako Prezydent Rady Federacji Polskiej, br∴

Dariusz Dudało jako Wiceprezydent, s∴ Ewa Dyrszka jako

Wielki Skarbnik, br∴ Paweł Orkowski jako Wielki Sekretarz

i br∴ Witold Sokała jako Wielki Mówca. Nowym przewod-

niczcym Komisji Rewizyjnej został wybrany br∴ Hubert

Tuchołka, za Sdu Braterskiego – br∴ Witold Marzec. #

XVII Konwent Krajowy

Federacji Polskiej Le Droit Humain











POŻEGNANIE BRATA JERZEGO

Ze smutkiem powiadamiamy, że 4 października 2017 r. do Loży Wieczystej odszedł brat Jerzy Dworak.

Był inżynierem i przedsiębiorcą; przez wiele lat mieszkał i pracował we Francji, tam też został inicjowany do

wolnomularstwa. Działał w lożach Wielkiego Wschodu Francji, Zakonu Memphis-Misraim, a następnie Le Droit

Humain. U progu lat 90. XX wieku był jednym z inicjatorów wskrzeszenia Zakonu LDH w Polsce – najpierw

utworzenia Loży Pionierskiej, później Jurysdykcji i wreszcie – Federacji. Przez lata służył wolnomularstwu swą wie-

dzą, zaangażowaniem i sercem. Pełnił funkcje m.in. Prezydenta Federacji Polskiej oraz Czcigodnego Mistrza wielu

warsztatów, ostatnio Szanownej Loży Braterstwo pod Wawelem na Wschodzie Krakowa. Po zakończeniu trzeciej

kadencji s∴ Alicji Dworak w maju bieżącego roku przejął wypełnianie obowiązków Wielkiego Komandora, czyli

najwyższego autorytetu wolnomularskiego w Federacji Polskiej DH.

Osiągnął 33. stopień Rytu Szkockiego Dawnego i Uznanego. Był skarbnicą wiedzy o Sztuce Królewskiej i chętnie

się nią dzielił. Żadnemu z młodszych adeptów nigdy nie poskąpił pomocy na drodze inicjacyjnej. Pełen ciepła i jed-

nocześnie pasji, wywarł przemożny wpływ na kształtowanie postaw całej rzeszy polskich wolnomularzy. Pomimo

przeciwności losu i kłopotów zdrowotnych, do końca z tym samym zaangażowaniem pracował przy wznoszeniu

Świątyni Ludzkości. Jeszcze kilkanaście dni temu, choć z widocznym wysiłkiem woli, był z nami, biorąc czynny

i znaczący udział w Konwencie Federacji Polskiej Le Droit Humain.

Jego pamięć i jego przykład pozostanie w naszych sercach, Jęczmy, jęczmy, jęczmy, ale pozostańmy z nadzieją.

Siostry i bracia z LDH

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

18 NA WIECZNYM WSCHODZIE

Miał 81 lat. Pamitamy Go i Jego on – siostr w maso-

nerii – Alicj jeszcze z 1993r. Byłam tu przed inicjacj,

Adam był czeladnikiem w loy Wolno Przywrócona,

a oni obydwoje prowadzili rozmowy przed zapaleniem wiateł

pierwszej po wojnie loy obrzdku mieszanego, Le Droit Humain.

Przez te 24 lata nasze cieki przecinały si niejednokrotnie. Jurek

był powszechnie znany w naszym masoskim wiecie, bardzo

zaangaowany i budował krok po kroku struktury polskie, dzie-

ło swego ycia, cho bez burz te si nie obywało. Wraz z Jego

mierci koczy si pewien etap LDH Polska. Siostrom i braciom

z zaprzyjanionej obediencji składamy wyrazy głbokiego alu.

Cze Jego pamici. Jerzy nie tylko pozostanie w naszych sercach,

ale i konkretnych dziełach, które budował.

S∴ Mirosława Dołęgowska-Wysocka

Br∴ Adam W. Wysocki

POZOSTANIE

DZIEŁO ŻYCIA



∴



W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

BYĆ WOLNYM

B R ∴ J E R Z Y D W O R A K









eby odpowiedzie na te pytania,

trzeba zrozumie, jak ludzie

dochodz do tego, aby uwa-

a si za wolnych. Na przykład czy

zwierzta s wolne? A na czym polega

rónica midzy ludmi a zwierztami?

Zauwamy, e zwierzta rodz si ju

zaprogramowane przez natur i jakie

by nie były rónice pomidzy poszcze-

gólnymi osobnikami, zwierzta od lat

s takie same i pozostan nimi a do

wyganicia gatunku. Uwaam, e dla

zwierzt pojcie wolnoci jest… nie

do pojcia. Ludzie, jak zwierzta, s

sformatowani przez natur, lub cilej

przez geny, ale zwierzta nie maj ich

historii, zwierzta nie zmieniaj si,

natomiast historia ludzkoci informuje

nas, jak róni byli ludzie na wiecie.

Zauwamy, e kiedy rodzice podej-

muj decyzj (wiadom lub nie) dania

ycia ich dziecku, nie maj pojcia,

kim ono bdzie. Jedna jest pewno

po urodzeniu – dziecko bdzie niczym

i bez pomocy rodziców nie przeyłoby

długo. Dopiero po jakim czasie powoli

dziecko staje si człowiekiem.

Wszystkie dzieci maj, tak jak zwierzta, swoje instynkty,

maj okrelone kształty, ale ludzie maj ponad to swoj

wewntrzn wolno, zwłaszcza wolno w stosunku

do nich samych, która pozwala im zrobi to, co zechc

z wrodzonymi talentami. Dlatego J. J. Rousseau napisał:

„Jak natura zamilknie, wolno mówi jeszcze”.

O tym fakcie ludzie wiedzieli od dawna. Jednym z pierw-

szych był Platon, opisujc to w opowieci o micie Pro-

meteusza. Póniej był Pico de Miranda, przypisujcy ten

sam mit Bogu. Po nim był J. J. Rousseau, Kant i inni, ale

prawdopodobnie najbardziej trafnie opisał to J.-P. Sartre.

Stwierdził on, e tylko w przypadku człowieka egzystencja

(urodziny) wyprzedza esencj. Jak to zrozumie? Według

Sartre’a esencja oznacza to wszystko, co stwarza jak

istot lub jaki przedmiot, co powoduje to, czym jest ta

istota lub ten przedmiot. Na przykład esencj samochodu

s jego plany; wszystkie plany, plany

kadej czci. Dziki nim samochód

bdzie zbudowany takim, jakim miał

by. W tym przykładzie na pewno

esencja (plany) wyprzedziła istnienie

(egzystencj) samochodu. Tak samo

w przypadku zwierzt, geny rodziców

zawieraj wszystkie informacje spra

wiajce, e zwierz urodzi si takim,

jakim miało by.

upełnie inaczej jest w przypad-

ku człowieka. Pomijajc sprawy

funkcjonalne ciała ludzkiego i wrodzo-

ne zdolnoci, które tak jak u zwierzt

w duej mierze s okrelone przed na-

rodzinami kombinacj genów, reszta

człowieczestwa, jakie by nie były

wrodzone zdolnoci, jest nauczona.

Dziki tej wewntrznej wolnoci młody

człowiek moe interesowa si tym,

czym chce, i moe by tym, czym chce.

W ten sposób zaistniał Hitler, Stalin,

Kopernik, Newton, Chopin, Siostra

Teresa i wielu innych. Zewntrznie

wszyscy ludzie s podobni, maj tak

sam sylwetk, w rzeczywistoci s zupełnie róni. Na pew-

no esencja człowieka powstaje po pocztku jego egzystencji.

Dlatego te, jak ju powiedziałem, ludzie rodz si wolni,

psychicznie niesformatowani, aczkolwiek wszyscy ludzie

s róni, majcy róne zamiłowania, róne zdolnoci, rón

inteligencj. Natomiast nie ma wrodzonej natury ludzkiej.

Na przykład: nie ma natury kobiecej czy mskiej, nie ma

natury kapłaskiej lub wojskowej, aryjskiej czy ydowskiej,

słowiaskiej czy germaskiej. Jeszcze raz podkrel: nie

ma adnej „natury ludzkiej”. Gdyby była jaka wrodzona

natura ludzka, prowadziłaby ona do bycia tym, co nazy-

wamy generalnym stereotypem, a przecie ludzie s róni.

tym momencie musz stwierdzi, e nie wszyscy

s całkowicie tego zdania. Religie monoteistyczne

mówi, e człowieka stworzył Bóg. Mimo e człowiek

powoli bdzie si uczył i bdzie miał własn woln wol,

Wolnomularstwo daje

możliwości rozszerzenia

horyzontów i podjęcia decyzji

odpowiadającej waszemu

postępowi na drodze inicjacyjnej

lub na drodze życiowej.

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

20 K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

to jest w jakim celu zaprogramowany (czyli jego esencja

wyprzedza egzystencj). Niektórzy twierdz, e człowiek

w ramach wolnej woli zawsze wybiera to, do czego Bóg go

przewidział. Uczony matematyk i lozof Gofried Wilhelm

Leibniz (1646–1716) w swojej teorii zwanej „Teodycea”

udowadniał, e Bóg, bdc nieskoczenie dobrym, w celu

stworzenia najlepszego wiata, jedynego moliwego, real

nego i najlepszego, stworzył rónych ludzi – od ułomnych,

chorych mentalnie lub lepych, a po geniuszy, poniewa

oni wszyscy s potrzebni na wiecie. W kadym razie, nie

wchodzc w szczegóły, według religii lub pewnych szkół

lozoi esencja wyprzedza egzystencj.

Natomiast według innych, na przykład Sartre’a, człowiek

moe by tym, czym chce. W swym yciu człowiek czasami

gra rol, okrelajc pewne postpowanie, pewien sposób

bycia, na przykład rol: fryzjera, nauczyciela, wojskowego

itp. Typowym przykładem jest opisana przez Sartre’a rola

kelnera. To granie roli lub bycie kim Sartre nazywa „zł wol”.

ile człowiek rodzi si, bdc niczym (jakie by nie były

jego zdolnoci), to wszyscy ludzie po urodzeniu s

wolni i równi. Jeli póniej ludzie trac wolno, to dzieje

si tak z dwóch głównych powodów. Pierwszym z nich

jest przynaleno do jakiej wspólnoty (pozbawiajcej

wolnoci). Drugim jest, dobrowolne lub nie, wybranie

równoci miedzy ludmi.

Zazwyczaj w jakim stopniu wszyscy ludzie przynale

do jakiej wspólnoty. Na przykład mona przynalee do

wspólnoty Polaków, Niemców, wspólnoty robotników,

arystokratów, komunistów, anarchistów itp. Według prawi-

cowych autorów człowiek nie moe istnie bez wspólnoty.

Joseph de Maistre napisał, e widział wielu ludzi: Fran-

cuzów, Niemców, Rosjan itd. Równie słyszał o wielu

innych, słyszał nawet o Papuasach. Natomiast nigdy nie

słyszał o człowieku wolnym, nienalecym nigdzie, nie-

podlegajcym nikomu. Uwaał, e jeli takowy istnieje,

to na pewno w ukryciu przed nim i przed innymi ludmi.

Mimo opinii wszystkich polityków lub lozofów prawi-

cowych (romantyków), nasza republikaska deklaracja

praw człowieka mówi, e człowiek zasługuje na szacunek,

abstrahujc od jego wszelkiej przynalenoci do jakiej

wspólnoty.

Zauwamy, e porzucenie wspólnoty jest zawsze moliwe,

jednak czsto jest bardzo trudne. Jedn z przyczyn tego

moe by fakt, e wielu ludzi nie chce by dojrzałymi.

Dojrzałymi nie tylko seksualnie lub wobec prawa, ale

dojrzałymi tak, aby decydowa o swoim własnym yciu.

Wielu ludzi woli pozosta we wspólnocie i podporzd

kowa si jej zasadom, pozostawiajc decyzj innym, na

przykład szefowi. Dla przykładu, w duym przyblieniu

w wyborach w Polsce głosuje zazwyczaj tylko około połowy

uprawnionych. Z tego samego powodu, braku dojrzałoci,

w wielu krajach ludzie wol odda władz jakiemu szefowi

(królowi, cesarzowi, dyktatorowi, np. Hitlerowi, Stalinowi

itp.), pozostajc w grupie jego podopiecznych, tak jak

to robi dzieci w rodzinie. Jest zdumiewajcym fakt, e

czsto dyktator uwaa si za demokrat, bo sprawiedliwie,

„demokratycznie” rzdzi swymi poddanymi.

Zazwyczaj kada wspólnota broni si przed odejciem

swoich członków, kady z nas zna smutn histori jakiego

młodzieca, który opucił dom, majc nacie lat, kogo,

kto wyjechał za granic, kogo, kto opucił wspólnot.

Wspólnoty czsto nazywaj tak osob renegatem, mar-

notrawnym synem lub podobnie. Zauwamy równie,

e ze wspólnoty mona wyj mentalnie, kierujc si

własn wol, własnym zdaniem, by po prostu wolnym,

pozostajc zycznie na miejscu, niemniej to jest jednak

jej porzuceniem.

dc wolnym, to my decydujemy o pozostaniu lub

odejciu z jakiej wspólnoty. Przed wyjciem z kadej

wspólnoty naley jednak zastanowi si, czy to nam si opła-

ci, czy nas na to sta, ale to jest zupełnie inne zagadnienie.

Czy mona powiedzie, e przynaleno do jakiej

wspólnoty jest pozbawieniem wolnoci? Na wiecie jest

wiele wspólnot, jedne pozbawiaj prawie całkowicie wol-

noci, na przykład wspólnota zwana Kore Północn, inne

bardzo mało, na przykład Stany Zjednoczone, ale nie ma

całkowitego pozbawienia wolnoci, jak i nie ma całkowitej

wolnoci. W Korei ludzie mog ponadto by uwizieni

i straci t malek wolno, któr mieli poprzednio.

W Stanach jest wiele obowizków narzuconych przez

pastwo, których nie miał Robinson Crusoe na swojej

bezludnej wyspie.

Czy „wspólnota” wolnomularska pozbawia swych człon

ków wolnoci? Zastanówmy si. Od pierwszego kontaktu

mówimy profanowi, e zawsze moe odej, jeli tylko

bdzie tego chciał. Powtarzamy to podczas inicjacji i pod-

wyek płacy. Nie ma w tym adnego pozbawienia wolnoci.

Najwiksz kar jest u nas wykluczenie z zakonu, czyli

„obowizkowe zwrócenie utraconej wolnoci”, dlatego

zastanówmy si, czy złoenie rónych przysig podczas

naszej drogi inicjacyjnej jest zniewoleniem, czy jest wy-

razem zaufania lub zaangaowania?

Drugim moliwym powodem utraty wolnoci jest nad-

miar równoci, nie tej wobec prawa, lecz ekonomicznej lub

politycznej. Równo wobec prawa i równo w szacunku

do osoby, uzyskana w Europie od czasu Rewolucji Francu-

skiej, a w Polsce istniejca w okresach niepodległoci, s

tak oczywiste, e nie wymagaj komentarzy, i s niezalene

od bycia wolnym. Obecnie w Europie, a zwłaszcza w Unii

Europejskiej, równo wobec prawa jest na pewno prze-

strzegana. A gdzie indziej? Bdmy optymistami, kiedy

ta równo bdzie uniwersaln.

Pozostaje pytanie, czy w ogóle ceniona przez nas równo

pozwala nam by wolnymi? Jeszcze raz przypominam – mó-

wimy o równoci, mniej lub bardziej obowizkowej, wobec

dochodów nansowych (korygowanych przez podatki lub

róne pomoce, zasiłki), wobec zdrowia (obowizkowe

ubezpieczenie społeczne), wykształcenia (obowizek

W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

chodzenia do szkoły) itp. Czy w zasadzie równo nie jest

sprzeczna z wolnoci?

Komunizm, praktykowany w demokracjach ludowych,

nigdy nie miał za cel pozbawienia ludzi wolnoci, miał on

tylko za cel ustanawianie równoci miedzy ludmi (oczy-

wicie poza nomenklatur). Pamitamy jeszcze, e osoby

bardziej aktywne, zmuszone do równoci, nie chciały takiej

równoci i starały si porzuci t wspólnot, wyjecha za

granic wbrew zakazom (za co byli karani), bo ta równo

była dla nich pozbawianiem wolnoci. Nawiasem mówic,

trudno po tym przykładzie zrozumie lozofa wieku

owiecenia J. J. Rousseau (1712–1778), który owiadczył,

e woli by stokrotnie pozbawiony wolnoci, anieli raz

jeden równoci.

edług pewnych skrajnych opinii, pastwo powinno

w ramach równoci zapewni ludziom tylko bez-

pieczestwo wewntrzne i zewntrzne oraz moliwo

minimalnego wykształcenia, a z reszt społeczestwo

powinno poradzi sobie same. Według innych, równie

skrajnych opinii, pastwo powinno zajmowa si wszyst-

kimi sprawami (pastwo opiekucze), pozbawiajc ludzi

prawa bycia dorosłymi. W tym przypadku stanowi to

pozbawienie ich odpowiedzialnoci za nich samych, a tym

samym pozbawienie ich prawa decydowania o ich losie,

innymi słowami, pozbawienie ich wolnoci.

Znany francuski lozof i polityk Charles Alexis de Tocque-

ville, yjcy w pierwszej połowie XIX wieku (1805–1859),

uwaa, e naley zachowa równowag midzy wolnoci

i równoci, które maj czsto sprzeczne cele. Obecnie

we wszystkich krajach demokratycznych „równowaga”

sugerowana przez Tocqueville’a jest uniwersalnie prakty-

kowana. Ale jest te praktykowana rónie, od „równowagi”

stosowanej w USA, do „równowagi” systemu pastwa

opiekuczego w krajach skandynawskich. W ramach tej

„równowagi” wikszo ludzi uwaa, e s wolni.

Zauwamy jeszcze, e zazwyczaj ludzie chtniej wybie-

raj równo ni wolno. Mona powiedzie, e wolno

pociga za sob wiele problemów i trudnoci, a jej efekty

s widoczne dopiero na dłusz met. Natomiast równo

daje efekty natychmiastowe, a kłopoty zaczynaj si duo

póniej. Równo pozwala nie myle o kłopotach w chwili

dokonywania wyboru.

Podsumowujc, moemy powiedzie, e jest jeszcze wiele

innych utrudnie w byciu wolnym, ale gdy rodzimy si wol-

nymi, dalsze bycie wolnym zaley przede wszystkim od nas

samych. Jeli zdarzy nam si utraci wolno i o ile naprawd

chcemy j odzyska, to czasami po duych wysiłkach i po

długim czasie, a czasami szybko i łatwo, moemy doj do tego.

KONKLUZJA

e kilka uwag o byciu wolnym, o wolnoci i równoci,

jest bardzo dobrze zawarte w naszej dewizie Wolno

– Równo – Braterstwo. Moemy zauway, e wolno

jest umieszczona przed równoci, co znaczy, e dla nas,

wolnomularzy jest nieco waniejsza anieli równo. Mona

powiedzie, e mimo sprzecznoci midzy dwoma wyej

opisanymi hasłami wolnoci i równoci, s one nierozłcz-

nie ze sob zwizane. Natomiast braterstwo jest wieckim

tłumaczeniem starej rycerskiej cnoty teologicznej Miło-

sierdzia. Jest ono podstawowym zaleceniem w naszym

zakonie. Jest ono równie czasami rónie interpretowane,

ale to zagadnienie bdzie tematem innego opracowania.

Podsumowujc: mog powiedzie, e jeli chcecie, to

obecnie moecie by wolni. W jakiej chwili waszego ycia

mielicie wybór i wybralicie midzy pewnym stopniem

wolnoci i równoci, jednak moecie zawsze zmieni zda-

nie. Wolnomularstwo daje wam moliwoci rozszerzenia

horyzontów i podjcia decyzji odpowiadajcej waszemu

postpowi na drodze inicjacyjnej lub na drodze yciowej.

Br∴ Jerzy Dworak

Warszawa, wrzesie 2015 r.



P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

22 W I Ę C E J Ś W I A T Ł A

ak podkrelali organizatorzy,

jej celem było przyblienie ba-

da nad nieznan powszechnie

histori wzlotów i upadków wol

nomularstwa w Polsce w jego rónych

nurtach, wpływu na losy historyczne,

kulturowe, polityczne i naukowe w na-

szym kraju. Poza wszystkim konfe-

rencja miała by miejscem spotkania

naukowców z rónych dziedzin, któ-

rych badania oscyluj wokół historii

i lozoi Ars Regia. Chodziło take

o zdemitologizowanie wolnomula-

rzy i pokazanie ich jako naukowców,

działaczy społecznych, patriotów,

poród których znale mona nawet

władców Polski, którzy wnieli bardzo

duo w rozwój kraju – w tym Katowic

i regionu. Konferencji towarzyszyła

wystawa historyczna, przedstawiajca

wolnomularskie regalia, zdjcia i doku-

menty archiwalne powicone dzia-

łalnoci wolnomularzy na lsku. Po

konferencji odbyła si krótka wycieczka

do Teatru im. Wyspiaskiego. Budowa

ta została snansowana przez lo Licht

an Ostern, której siedziba mieciła si

w obecnej „Scenie w Malarni”.

Konferencja miała charakter otwarty

i kierowana była do studentów, na-

ukowców, historyków, niezalenych

badaczy i wszystkich zainteresowa-

nych podejmowan tematyk. Poniej

drukujemy program według porzdku

alfabetycznego autorów wygłoszonych

referatów.

- Mirosława Dołęgowska-Wysocka,

Suknia i fartuszek. Polki w masonerii

od XVIII do XXI wieku.

- Magdalena Długosz, Pewien sym-

bol., kobieta i lewicowy Lublin na

początku XX wieku.

- Waldemar Gniadek, Jedność i Tole-

rancja – pierwsze loże nurtu romań-

skiego na Górnym Śląsku.

- Paweł Gwiaździński, Mit Syzyfa

Alberta Camusa a znaczenie wol-

nomularskiej pracy w XXI wieku.

- Dawid Kubieniec, Wolnomularstwo

górnośląskie w XIX i XX wieku –

wstęp do badań.

- Antoni Leśniak, Masoneria a seksu-

alność – seks w masonerii.

- Zbigniew Łagosz, Międzywojenna

Loża Rycerzy Ducha z Huty Kró-

lewskiej.

- Larysa Michalska, Między judai-

zmem a Sztuką Królewską. Inicjacja

w śląskich lożach B’nai B’rith.

- W ojciech Mościbrodzki, Rola

i funkcje wolnomularstwa w Polsce

KONFERENCJA NAUKOWA

Ars Regia w Polsce

i na Śląsku











W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

W I Ę C E J Ś W I A T Ł A

w XXI w. oraz Sztuka i symbol –

o roli i znaczeniu sztuk pięknych

w tradycji wolnomularskiej.

- Witold Sokała, Kielnia i Miecz.

Symboliczne konteksty życiorysu

generała Michała Tokarzewskiego-

-Karaszewicza.

- Łukasz Suszek, Filozoa wolno-

mularza Fichtego – wstęp do badań.

- Tomasz Szymański, Sztuka Kró-

lewska i idea religii uniwersalnej we

Francji na przełomie XVIII i XIX

wieku (z akcentami polskimi i ślą-

skimi).

- Marcin Śrama, Wolnomularski

manifest w warszawskim Teatrze

Narodowym.

- Izabela Trzcińska, Masoneria teo-

zofów w Polsce.

- Grzegorz Wiończyk, Masoneria

– Teologia – Człowiek. #

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

24 W C Z O R A J I D Z I Ś

zie po wicie Niepodległoci, 12 listopada

2017r. na Uniwersytecie Pedagogicznym w Kra-

kowie odbyła si masonologiczna konferencja na-

ukowa zatytułowana Wielość w jedności, jedność w wielości,

która zgromadziła tak teoretyków, jak i praktyków bada

nad wolnomularstwem – polskim i wiatowym. Rozległo

zainteresowa badaczy, wielowtkowo tematyki, wane

pytania badawcze sprawiły, e zdaniem jej wszystkich

uczestników było to istotne wydarzenie naukowe, które

zaowocuje pokonferencyjn publikacj. Jak podkrelili na

zakoczenie konferencji jej organizatorzy: dr hab. prof.

UP Łukasz Tomasz Sroka – dyrektor Instytutu Historii

i Archiwistyki Uniwersytetu Pedagogicznego oraz dr hab.

Andrzej Nowosad z Uniwersytetu Jagielloskiego, moe-

my oczekiwa za rok I Kongresu Masonologicznego. Jeli

spełni si to ambitne zamierzenie, bdzie to konkretnym

i wymiernym rezultatem obchodów 300-lecia narodzin

masonerii spekulatywnej. Poniej podajemy tytuły konfe-

rencyjnych referatów i ich autorów w ujciu alfabetycznym:

- Tomasz Aleksandrowicz (Uniwersytet Jagielloski),

Wolnomularstwo polskie w mediach społecznościowych

na przykładzie Facebooka.

- Bartłomiej Brążkiewicz (Uniwersytet Jagielloski),

Wolnomularski Petersburg.

- Tadeusz Cegielski (Uniwersytet Warszawski), Sztuka

Królewska u progu czwartego stulecia. Próba bilansu.

- Mariusz Doering, Arthur Conan Doyle i masońskie wątki

w jego twórczości na przykładzie agmentów z Sherlocka

Holmesa.

- Bożena Mirosława Dołęgowska-Wysocka („Wolno

mularz Polski”, Instytut Sztuka Królewska w Polsce),

Zakon Mopsów (1738) – żart salonowy czy prawdziwa

konspiracja masońska?

- Roman Dziergwa (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

w Poznaniu), Niemiecka loża naukowa Quatuor Coronati

i jej rola we współczesnych badaniach masonologicznych.

- Karolina Dziewięcka (Aylesbury), Droga inicjacji w ta-

jemniczym ogrodzie. Symbolika w Quinta da Regaleira.

- Waldemar Gniadek (Warszawa), Dwieście lat obecności

wolnomularstwa niemieckiego na ziemiach polskich.

- Pierre Bertrand-Jeaume, (Grand Orient de France –

Président du Congrès des Loges de Paris IV et d’Europe

de l’Est), L’essaimage international des Valeurs du Grand

Orient de France.

- Anna Kargol (Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza

Modrzewskiego), Wolnomularstwo regularne w Drugiej

Rzeczypospolitej. Zarys charakterystyki.

OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA NAUKOWA

Wielość w jedności,

jedność w wielości

W 300. ROCZNICĘ NARODZIN MASONERII SPEKULATYWNEJ

Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej

Instytut Historii i Archiwistyki, Kraków, 12 XI 2017 r.

W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

W C Z O R A J I D Z I Ś

- Dawid Kubieniec (Uniwersytet lski), Wolnomular-

stwo na Górnym Śląsku na przełomie XIX/XX wieku.

Wstęp do badań.

- Horia Victor Leer, (Universite Bordeaux Montaigne),

Des étrangers en Pologne, des Polonais à l’étranger – des

parcours croisés de ères ancs-maçons entre le milieu du

XVIIIe et le début du XIXe siècle.

- Dominique Lesag e (Kraków), Krótkie opowiadanie

o ożywieniu Wolnomularstwa Wielkiego Wschodu Francji

w Polsce po 1989 roku.

- Władysław Masiarz (Kraków), Wolnomularze polscy

wśród zesłańców syberyjskich.

- Dawid Menard (Uniwersytet Jagielloski), Wolno-

mularski imperatyw braterstwa w nieregularnych lożach

mieszanych.

- Małgorzata Misiuna (Instytut Sztuka Królewska w Pol-

sce), Ewa Jaśkowska (Instytut Sztuka Królewska w Pol-

sce), Sens wolnomularstwa kobiecego we współczesności.

- Grzegorz Nieć (Uniwersytet Pedagogiczny w Krako-

wie), Paweł Podniesiński, (Uniwersytet Warszawski),

Masonica na rynku polskim antykwarycznym.

- Wojciech Nitka (Gdask), Średniowieczne założenia

projektowe na podstawie kościoła Mariackiego w Gdańsku.

- Andrzej Nowosad (Uniwersytet Jagielloski), Tematyka

wolnomularska na łamach „Kultury” paryskiej i „Zeszytów

historycznych” Instytutu Literackiego w Paryżu.

- Witold Sokała (Uniwersytet Jana Kochanowskiego

w Kielcach), Reeksje o politycznym zaangażowaniu

polskich Wolnomularzy w XX i XXI wieku.

- Łukasz Tomasz Sroka (Uniwersytet Pedagogiczny

w Krakowie), Polskie badania masonologiczne po 1989

roku.

- Tomasz Szmagier (Instytut Sztuka Królewska w Polsce),

Poczucie tożsamości wolnomularskiej jako fundament

jedności w różnorodności nurtów masońskich. Reeksje

z praktyki i obserwacji.

- Marcin Śrama (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

w Poznaniu), Wolny mularz Augusta von Kotzebue i Le

Franc-maçon prisonnier Hansa Heinricha von Ecker und

Eckhoen – teatralne apologie wolnomularstwa.

- Bogumił M. Woźniakowski (Kraków), Polskie współ-

czesne czasopiśmiennictwo wolnomularskie 1992–2017:

szkic historyczno-prasoznawczy.

- Norbert Wójtowicz (Oddziałowe Biuro Bada Histo-

rycznych IPN we Wrocławiu), Kościoły chrześcijańskie

wobec masonerii.

- David Zeisky (Uniwersytet Jagielloski), Historia

prasy masonerii węgierskiej oraz opis tytułów obecnie się

ukazujących.

- Leszek Zinkow (Akademia Ignatianum w Krakowie),

„Świątynia egipska” w Końskich – niezwykłe miejsce

spotkań wolnomularzy.

- Mateusz Żurawik-Le Mercier (Szkoła Główna Handlo-

wa), Zarys historii krakowskiej loży „Przesąd Zwyciężony”.

* * *

UWAGA. Referat Krzysztofa Winnickiego z Nowego

Jorku, Wolnomularstwo polskie za wielką wodą, znajdzie

si w publikacji pokonferencyjnej. #

JUBILEUSZ LOŻY GABRIEL NARUTOWICZ

listopada 2017 roku odbyły si uroczyste prace Sz∴L∴ Gabriel Narutowicz na Wsch∴ Krakowa, loy

nalecej do Wielkiego Wschodu Francji, obchodzcej jubileusz 25-lecia. Oprócz okolicznociowej

deski i pamitkowych dyplomów odbyła si inicjacja pierwszej profanki w historii loy. Nowej siostrze

i wszystkim krakowskim braciom serdecznie gratulujemy i yczymy dalszych lat ociosywania kamienia,

w braterstwie i siostrzestwie.

S∴ Mirosława Dołęgowska-Wysocka, Br∴ Adam W. Wysocki

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

26 W C Z O R A J I D Z I Ś

1811 roku powstaje loa

Wolno Odzyskana, orga-

nizacja od razu niezwykle

popularna, na czasy ówczesne niemal-

e masowa. Po piciu latach pojawia

si druga, witynia Równoci, a take

nisza kapituła Prawdziwa Jedno.

W Zamociu, dokd przenosi si gar-

nizon wojskowy, działa loa Jedno,

a w niej inicjowany w Lublinie Wale-

rian Łukasiski. Kres pierwszym lo-

om Lubelszczyzny kładzie ukaz carski

w 1822 roku. Odnowienie warsztatu

w padzierniku 2008 roku pod pierw-

sz znan w Lublinie nazw zamyka

t histori. Loa Wolno Odzyskana

na Wschodzie Lublina – jako loa re-

gularna, czyli mska – działa do dzi.

Pomidzy tymi dwoma wydarze-

niami w miecie pojawia si grupa

o nieco innym charakterze, liberalna,

do niesformalizowana – loa Wolni

Oracze podległa Wielkiemu Wscho-

dowi Francji. Jej istnienie datuje si na

lata 1912–1916, a za inicjatora uznaje

Jana Hempla. To włanie rodowisko

nadaje specyczny rys lubelskiej ma-

sonerii, w której po raz pierwszy na

równych prawach – najpewniej bez

zgody i wiedzy zwierzchnictwa, bo by-

łoby ono temu przeciwne – pojawiaj

si kobiety i która tradycyjn, doran

dobroczynno konsekwentnie zamie-

nia na wsparcie samopomocy poprzez

działalno spółdzielcz.

empel, lozof, pisarz i wycho-

wawca robotniczej młodziey,

inicjowany w Paryu w loy La France

Socialiste, traa do Lublina latem 1910

roku, by przej redakcj postpowego

pisma „Kurier”. Gazeta, załoona przez

dra Mieczysława Biernackiego, lekarza

i społecznika, jedn z barwniejszych

postaci miasta, ma w tym czasie sie-

dzib przy Krakowskim Przedmieciu

60. Mały pokój przy redakcji zajmu-

je Hempel, Biernacki mieszka przy

niedalekiej ulicy Kołłtaja. Na rogu

obu ulic, dwie kamienice od redakcji,

w znanej kawiarni Rutkowskiego pod

numerem 56 spotyka si inteligen-

ckie grono zwizane z „Kurierem”.

Znajdziemy tam w kolejnych latach

– oprócz dwóch ju wymienionych

mczyzn – dziennikarzy Witolda

Giełyskiego i Bolesława Giliczy-

skiego, inyniera-socjalist Oktawiana

Zagrobskiego, małestwo Wandy

i Franciszka Papiewskich czy Kazi-

mierza Jaczewskiego, kolejnego leka-

rza i zasłuonego działacza lubelskiej

ŚLADAMI LUBELSKIEJ MASONERII

Wolność, równość,

spółdzielczość

M A G D A L E N A D Ł U G O S Z

















W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

W C Z O R A J I D Z I Ś

kultury zarazem. Te same osoby nale

do inicjatorów Lubelskiej Spółdzielni

Spoywców. Idea załoonej w 1913

roku LSS powstaje bowiem w łonie

redakcji, w „pewnej grupie zakonspi-

rowanej”, jak okrela to towarzystwo

Papiewska w swych wspomnieniach.

Papiewscy mieszkaj wtedy przy Ziel-

nej 4/12 (dzi Bieczyskiego), gdzie

miały si te odbywa spotkania war-

sztatu. Hempel, współpracujc cile

z siostr w swych licznych inicjatywach

społeczno-edukacyjnych, zatrzymywał

si równie w jej mieszkaniu. W loy

pełnił on funkcj mówcy do koca roku

1915, gdy ostatecznie zniechcony do

tej aktywnoci, „upił si”.

bok „Kuriera” i loy Hempel miał

pono jeszcze trzeci misj, poru-

czon mu w Paryu przez eromskie-

go: oywi na Lubelszczynie działal-

no Towarzystwa Szerzenia Owiaty

„wiatło”. Organizował je ju w 1906

roku dr Biernacki i drugi wybitny le-

karz, dr Witold Chodko, póniejszy

minister zdrowia i wolnomularz czynny

w warszawskiej loy Prawda. Chod-

ko wyjechał do wczenie z Lublina,

a Hempel skupił si raczej na własnych

inicjatywach, w wiatło zaangaował si

jednak inny z lubelskich wolnomula-

rzy tego czasu – Władysław Kunicki.

Razem z siostr Józef uczył, a póniej

prowadził esk Szkoł Handlow,

mieszczc si w budynkach przy Na-

miestnikowskiej (dzi Narutowicza)

37-39. Szkoła kultywowała denia

niepodległociowe i zaangaowanie

społeczne, sporód jej nauczycieli wst-

pili do Wolnych Oraczy take Edward

Supronowicz, Jerzy Mczewski i Stefan

Uzibło. Sam Kunicki został w 1916

roku, roku wygaszenia loy, wybrany

z ramienia PPS do Rady Miasta Lub-

lina. W tym i kolejnych latach w Ra-

dzie znajd si te inne osoby zwizane

wczeniej (lub przynajmniej kojarzo-









P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

28 W C Z O R A J I D Z I Ś

ne) z lo: Papiewscy, Mczewski,

Uzibło, S. Osiski, E. Szymonowicz

oraz lekarze: Biernacki, Jaczewski, Jan

Modrzewski i Paweł Leon Jankow-

ski – ordynator szpitala dziecicego,

zwizany z ruchem ludowym i jego

pismem „Zaranie”, przewodniczcy

pracom loowym.

mieszkaniu Kunickiego przy

szkole zachowała si na drzwiach

tabliczka z jego nazwiskiem. W nocy z 6

na 7 listopada 1918 roku włanie tutaj

uzgadniano proklamacj Tymczasowego

Rzdu Ludowego RP na czele z Ignacym

Daszyskim. Rzd ten mianował Kuni-

ckiego komisarzem Lublina. Dwa lata

wczeniej, w nieodległym mieszkaniu

dra Jankowskiego i jego ony Marii, przy

Namiestnikowskiej 14/6, dwukrotnie

gocił Józef Piłsudski. Witała go tam de-

legacja w osobach czcigodnego mistrza

loy i drugiej inicjowanej w Lublinie

kobiety – Jadwigi Marcinowskiej, poetki

i teozoi, przewodniczcej Ligi Kobiet

Pogotowia Wojennego.

Rok 1916 obtuje w wydarzenia.

W Lublinie mieszka Maria D-

browska, znana ze swych rozległych

wolnomularskich kontaktów, a w pra-

cach loy uczestniczy Andrzej Strug,

który jako legionista leczył si w tym

czasie w szpitalu wojskowym w bu-

dynkach poklasztornych ss. wizytek

(dzi Centrum Kultury przy zbiegu

ulic Hempla i Peowiaków). Na margi-

nesie dodajmy, e Strug wychował si

w Lublinie. Na kamienicy przy Kra

kowskim Przedmieciu 38 wisi tablica

znaczca miejsce urodzin pisarza, któ-

ry w 1918 roku równie wszedł w skład

tzw. Rzdu Lubelskiego, a w latach 20.

stał na czele polskiej masonerii (czyt.

art. na str. 30).

iejsca zwizane z Ars Regia

w XIX wieku skupione s bliej

Starego Miasta. Pałace Czartoryskich

i Potockich przypominaj o patro-

nacie arystokratów nad lubelskimi

warsztatami i ich przedsiwziciami.

Stanisław Kostka Potocki, urodzony

w miecie, naleał do promotorów

Wolnoci Odzyskanej w 1811 roku,















W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

W C Z O R A J I D Z I Ś

a Adam Kazimierz Czartoryski wy-

brany został prezesem Towarzystwa

Dobroczynnoci, istniejcego od 1815

roku. aden z monych nie przebywał

jednak w Lublinie. Skład obu ló sta-

nowili głównie wojskowi i urzdnicy,

przy czym witynia Równoci, zgod-

nie z nazw, zdawała si mie bardziej

egalitarny charakter.

olnomularze w róny sposób

wpływali na kultur. Córki

pierwszego czcigodnego mistrza Wol-

noci Odzyskanej gen. dyw. Ludwika

Kamienieckiego były pierwowzorami

bohaterek Ślubów panieńskich Aleksan-

dra Fredry (nb. take masona), który

stacjonował wtedy ze swym garnizo-

nem w miecie. Bracia patronowali

kilku lubelskim instytucjom kultury,

w tym pierwszej bibliotece publicz-

nej, Instytutowi Bibliopolicznemu

działajcemu w latach 1811–1813

przy ulicy Królewskiej 13 czy Towa-

rzystwu Przyjaciół Nauk. Zakładał je

Klemens Urmowski, sdzia i znany

bibliol, wespół z drukarzem Janem

Karolem Pruskim i nauczycielem lu-

belskiej Szkoły Departamentalnej,

Kajetanem Morykonim. Rektor tej

szkoły, Andrzej Smolikowski, piastował

równie godno mistrza katedry Wol-

noci Odzyskanej, przejmujc j po Ur-

mowskim, gdy ten razem z on Zo,

córk Stanisława Lingenau, adiutanta

ks. Józefa Poniatowskiego i lubelskiego

mularza, wyjechał do Warszawy. Ur-

mowski znany był jako wietny mówca,

wygłosił m.in. w kociele ewangelickim

i opublikował póniej mow pogrze-

bow ku czci zmarłego Brata – majora

Ludwika Korna. W przeciwiestwie do

ksiy katolickich, którym zabronił tego

wyranie biskup, pastor tego kocioła,

Jakub Glass, naleał do loy, podobnie

jak Teodor Gruell-Gretz, szanowany

aptekarz inicjowany jeszcze w 1779

roku w Krakowie i pierwszy prezydent

Lublina wybrany na podstawie Prawa

o miastach w 1792 roku. Loe prowa-

dziły równie prne Towarzystwo

Przyjaciół Muzyki, jego działalno nie

przetrwała jednak likwidacji masonerii.

Taki sam los spotkał cz<