20 lat

Wielkiego Wschodu Polski ........ s. 3

Wolnomularze spod znaku

cyrkla i węgielnicy II .....................s. 7

Sens wolnomularstwa kobiecego

we współczesności ..................... s. 11

Pożegnanie Brata Jerzego ......... s. 17

Ars Regia w Polsce

i na Śląsku ..................................... s. 22

Wielość w jedności,

jedność w wielości ...................... s. 24

Wolność, równość,

spółdzielczość .............................. s. 26

Skrucha masona ..........................s. 30

Wolnomularze wobec

koniktu wartości ....................... s. 32

Brat Andrzej Strug......................s. 35

Masoni i cykliści .........................s. 36

Notatki na łupince orzecha ...... s. 37

Dwie kolumny w Świątyni

wolnomularskiej ......................... s. 39

Apostolski Kościół Episkopalny

wobec masonerii ......................... s. 43

cena: 20 zł

(w tym 5% VAT)

ISSN 1231-0115

Zima 2017/18

W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

J U B I L E U S Z

czylimy si braterstwa, rozumnego korzy-

stania z wolnoci, budowania. Na tej drodze

nie zawsze było łatwo. Niektórzy rezygnowali

z tego trudnego i wymagajcego marszu, inni wybierali

własne cieki. Zawsze jednak zostawała grupa osób,

dla których Wielki Wschód Polski to co wicej ni

stowarzyszenie, to Zakon, dla którego warto dawa

z siebie wszystko, a czasem nawet wicej.

W chwilach najwikszego zwtpienia znajdowali

si ci, którzy podawali bratersk dło, pomagali si

podnie, otrzepa i maszerowa dalej w kierunku

Ludzkoci Lepszej i wiatlejszej.

Co udało si zbudowa przez te 20 lat? Wielki

Wschód Polski angaował si w szereg wydarze

artystycznych, kulturalnych, edukacyjnych, lozo-

cznych. Budował relacje i dialog z wolnomularzami

z całego wiata: z Belgii, Francji, Włoch, Irlandii,

Wgier, Rumunii, a nawet odległego Mauritiusu.

W pamici pozostan doroczne rajdy wolnomularskie

w róne strony Polski, wspólne podróe do Francji,

na Łotw czy Wgry. witynia, któr wspólnie wy-

posaalimy, remontowalimy po zalaniu. Niezliczone

dyskusje o wolnomularstwie, yciu, naszych marze-

niach. Głbokie przyjanie na całe ycia, a czasem

jeszcze dłusze.

A co przed nami w czasach nasilania si radykali-

zmów, nieufnoci, wrogoci? Włanie teraz wolno-

mularska dewiza WOLNO – RÓWNO – B-

TERSTWO jest szczególnie potrzebna. Gdy wiat

pdzi do przodu na łeb na szyj, szczególnie cenne

jest wolnomularskie zatrzymanie, zagldanie w głb

siebie, wspólna reeksja. Wolnomularstwo to take

szkoła mdrego dialogu, panowania nad emocjami,

otwartoci na odmienne punkty widzenia.

Pamitajmy wic, jak wielkie postawilimy sobie zada-

nia. Pamitajmy te o mistrzach, którzy budowali przed

nami, zostawiajc nam w spadku swoje narzdzia. Nie

ma ju z nami pierwszych trzech Wielkich Mistrzów

Wielkiego Wschodu Polski – Andrzeja Nowickiego,

Zbigniewa Gertycha i Piotra Kuncewicza. Jest jednak

Ich myl, spucizna, intencja. A naszym obowizkiem

jest kontynuowa Ich dzieło najlepiej, jak potramy.

Aleksandra Emilia Wysocka

Zastpca Wielkiego Mistrza WWP

20 LAT

WIELKIEGO WSCHODU POLSKI













P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

4J U B I L E U S Z

oroczny XXI Konwent

WWP wybrał władze –

Wielki Mistrz br∴ Filip

został na trzeci rok. Na Konwencie

były reprezentowane wszystkie

loe WWP: Wolność Przywró-

cona, Atanor, Cezary Leżeński,

Galileusz, Witelon oraz Moria

(na Wsch∴ Rygi). Sale loowe

przygotowano niezwykle sta-

rannie na jubileusz i przybycie

znamienitych goci. Na cianach

„izby wilgotnej” zawisły plansze

przedstawiajce histori masonerii

polskiej, specjalnie na t okazj zo-

stały namalowane portrety trzech

pierwszych Wielkich Mistrzów,

braci: Andrzeja Nowickiego, Zbi-

gniewa Gertycha i Piotra Kun-

cewicza. Został wydany numer

specjalny „ATENY”, pisma WWP.

W desce jubileuszowej s∴ Alek-

sandra E. Wysocka, zastpczyni WM

ds. zewntrznych (deskę drukujemy

na str.3), mówiła z dokonaniach, ale

i zagroeniach, o ociosywaniu kamie-

nia w trudnych dzisiejszych czasach.

„WWP to Zakon, dla którego warto

dawa z siebie wszystko, a czasem na-

wet wicej” – mówiła ze wzruszeniem.

Na zamkniciu Konwentu była dele-

gacja Wielkiej Loy Kultur i Duchowo-

ci z br∴ Henrykiem Wierniewskim.

S∴ Mirosława Dołęgowska-Wysocka

reprezentowała Sz∴L∴ Promete

i Gaj Aetern, polskie loe Wielkiej

eskiej Loy Francji. Były take sio-

stry i brat Józef Żeleśkiewicz z Le

Droit Humain (swoj dług maso-

sk drog rozpoczynał w 1990 r. od

loy Wolno Przywrócona, której

nastpnie był Czcigodnym Mistrzem).

Przedstawicielem krakowskiej loy

Gabriel Narutowicz (WWF) był Do-

minique Lesage, zwizany z Wielkim

Wschodem Francji i loami polskimi

od przeszło 30 lat.

Do Polski przyjechały take dele-

gacje zagraniczne: br∴ iery Ger-

vais, delegat Rady Zakonu Wielkiego

Wschodu Francji do spraw Europy

Wschodniej, s∴ Gabriele Eder, Wielki

Mistrz Wielkiego Wschodu Austrii,

s∴Nieves Bajo, Wielki Mistrz Wiel-

kiej Loy Symbolicznej Hiszpanii oraz

br∴ Juan Martin-Mas – Wielki Sekre-

XXI KONWENT WWP

Trzeba dać z siebie

wszystko, a nawet więcej











∴

W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

J U B I L E U S Z

tarz do Spraw Zagranicznych WLSH.

Z t ostatni obediencj WWP podpi-

sał Traktat Przyjaźni, co stało si pod-

czas prac jubileuszowych. Wielka Loa

Symboliczna Hiszpanii, czyli Gran

Logia Simbólica Española (GLSE)

jest obediencj załoon w 1980 roku

przez grup wolnomularzy, którzy

powrócili z uchodstwa po upadku

dyktatury generała Franco. W 1983

roku dołczyła do CLIPSAS. Nale-

y te do ródziemnomorskiej Unii

Wolnomularskiej (UMM) oraz do

Europejskiego Sojuszu Wolnomular-

skiego, zrzeszajcego wolnomularskie

organizacje adogmatyczne (AME).

W mowach kocowych mówiono

o zadaniach masonerii w dzisiejszych

czasach globalizacji, technologiza-

cji, wzrostu populizmów i nacjona-

lizmów, zastanawiano si, jak konty-

Thiery Gervais, Juan Martin, Nieves Bajo, Henryk Wierniewski, Gabriele Eder, Józef Żelaśkiewicz



P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

6J U B I L E U S Z

Przez Wolność rozumiemy zarówno nasze zaangaowanie po stronie wolnoci politycznej, demokracji parla-

mentarnej, pluralizmu, jak i walk o absolutn wolno sumienia, wolno myli, wolno bada naukowych

i twórczoci artystycznej, wolno publicznego głoszenia pogldów słowem i drukiem.

rzez Równość rozumiemy zarówno równe prawa dla wszystkich obywateli bez wzgldu na ich płe, ras, naro-

dowo, wyznanie, pozycj społeczn i pogldy, jak i nasze zaangaowanie w walk o sprawiedliwo społeczn.

rzez Braterstwo rozumiemy przede wszystkim Braterstwo narodów, walk o trwały Pokój, o zgodne współycie

wszystkich narodów na zasadach wolnoci i równorzdnoci, obron praw wszystkich mniejszoci narodowych

przed jakkolwiek dyskryminacj, popieranie organizacji midzynarodowych powołanych do rozwizywania

najwaniejszych problemów współczesnoci w skali całego globu (obrona rodowiska przed gospodark rabun-

kow i zagroeniem nuklearnym, pomoc krajom najbiedniejszym, obrona praw człowieka, organizacja wymiany

kulturalnej). Chcemy bra udział w tworzeniu kultury wiatowej na zasadzie respektowania jej zrónicowania,

poniewa istniejca i rozwijajca si rónorodno jest jedn z najwikszych wartoci kultury. […]

Mamy pikne tradycje, ale liczy si bdzie przede wszystkim to, co nasze pokolenie współczesnych polskich wol-

nomularzy wniesie do kultury polskiej i wiatowej. A chcemy wnie przede wszystkim Więcej Światła! #

Cyt. za: „Wolnomularz Polski” nr 15-16 (październik-listopad) 1997 r., s. 2.

WOLNOŚĆ – RÓWNOŚĆ – BRATERSTWO

Z D E K L A R A C J I W W P , 1 1 L I S T O P A D A 5 9 9 7 R .

∴ Nieves Bajo∴ Juan Martin







nuowa masoskie ideały, nie tracc

z pola widzenia nowych wyzwa spo-

łecznych, kulturowych i politycznych.

Wanym elementem uroczystoci

było złoenie wieca w formie ma-

soskiego trójkta pod Pomnikiem

Bohaterów Gea w imieniu Wielkiej

Symbolicznej Loy Hiszpanii, kiedy

to do przedstawicieli hiszpaskiej

obediencji spontanicznie dołczyli

uczestnicy Konwentu.

Obchody zakoczyła uroczysta aga-

pa z potrawami polskimi: rosołem

z domowym makaronem, indykiem

w sosie grzybowym, buraczkami i ko-

pytkami. Na deser był tort w formie

masoskiego fartuszka. Toasty wzno-

szono winem białym i czerwonym,

po polsku, francusku, hiszpasku, an-

gielsku, łotewsku i niemiecku. Było to

braterstwo i siostrzestwo w praktyce,

ponad podziałami.

Wys.

W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

Z K A R T H I S T O R I I

omimo ocjalnego zakazu działalnoci, niektóre loe

w Warszawie nie zastosowały si do postanowie

dekretu prezydenta Mocickiego i wolnomular-

ska praca toczyła si nadal, a do wybuchu powstania

warszawskiego w 1944 roku. W Krakowie bracia z loy

Przesd Zwyciony organizowali swoje spotkania przez

cały okres okupacji hitlerowskiej, a zaprzestali uczestnictwa

w wolnomularskich pracach z chwil wkroczenia do miasta

oddziałów Armii Czerwonej.

o zakoczeniu II wojny wiatowej, w nowych wa-

runkach ustrojowych, przedwojenni wolnomularze

kontestowali zaistniał sytuacj polityczn. W innych

pastwach Europy rodkowo-Wschodniej, takich jak

Rumunia, Wgry i Czechosłowacja, na nowo został pod-

jty wysiłek odbudowy struktur wolnomularskich. Ruch

wolnomularski nie tylko w Polsce wyszedł z wojny silnie

okaleczony i rozbity organizacyjnie. Wielu wolnomularzy

nie przeyło okupacji, wielu pozostało na emigracji i nie

wróciło do swoich krajów po zakoczeniu wojny, jeszcze

inni postanowili odnale swoje miejsce w nowym ustroju

i podjli współprac z władzami, jednoczenie zrywajc

przedwojenne kontakty wolnomularskie. Takim przykła-

dem moe by postaHenryka Kołodziejskiego, który

był jednym z twórców Tymczasowego Rzdu Jednoci

Narodowej, posłem na Sejm, członkiem Rady Pastwa

i prezesem Najwyszej Izby Kontroli.

ówczesnych realiach politycznych polscy komunici

kierowani przez Bolesława Bieruta nie mieli adnych

powodów, by tolerowa pod swoimi rzdami odbudo-

wane struktury wolnomularskie, absolutnie sprzeczne

z ich wiatopogldem. Pomimo e postanowienia IV

Kongresu Kominternunakazywały członkom wszystkich

partii komunistycznych opuszczenie ló wolnomularskich,

Bolesław Bierut, cho sam do loy nie naleał, pierwotnie

przychylnie odnosił si do idei odrodzenia ruchu wolno-

mularskiego w Polsce. Przed I wojn wiatow, pracujc

na stanowisku pomocnika zecera w redakcji lubelskiego

„Kuriera”, utrzymywał kontakty z członkami tamtejszej loy

Wolni Oracze (czyt. art. na str. 26) i by moe zachował do

nich jaki sentyment. Kiedy w 1947 roku przedwojenny

wolnomularz, Ludwik Rajchman podjł prób wznowienia

działalnoci wolnomularskiej w Polsce, ostro i negatywnie

zareagował członek Biura Politycznego PPR Jakub Berman.

lutym 1957 roku wielki sekretarz Wielkiego Wschodu

Francji Paul Blanc podjł rozmowy z przedstawicie-

lem ambasady polskiej w Paryu w sprawie ewentualnego

wznowienia działalnoci masonerii w Polsce. W pro-

wadzonych rozmowach starał si powiza historyczn

antykocieln działalno wolnomularzy [liberalnych]

z załoeniami ideowymi partii komunistycznej. Nie dało to

jednak spodziewanego rezultatu i dialog został przerwany.

kolejn inicjatyw obudzenia wolnomularstwa nad Wisł

pojawił si w 1962 roku w Warszawie wielki mistrz Wiel-

kiego Wschodu Francji – Jacques Mierrand.Równie i on

nic nie wskórał, gdy ówczesny I Sekretarz PZPR Władysław

Gomułka dał swojemu rozmówcy odpowied odmown.

iecały rok wczeniej, 12 lutego 1961 roku,omiu

przedwojennych adeptów „młotka i kielni” dokonało

w warunkach konspiracyjnych rytualnego „obudzenia”

przedwojennej loy Kopernik (pisaliśmy o tym obszernie

w poprzednim numerze, red.). W tydzie póniej, na ko-

lejnych pracach dokonano pierwszych inicjacji nowych

adeptów Sztuki Królewskiej. Do loy został wówczas

przyjty m.in. prezes Klubu Krzywego Koła, póniejszy

członek Komitetu Obrony Robotników i wielki mistrz

WLNP, Jan Józef Lipski. Zapocztkuje to przenikanie

si wolnomularstwa z działaczami opozycji demokra-

tycznej.Do konspiracyjnego Kopernika na przestrze-

ni 30 lat (1961–1991) inicjowano nastpujce osoby:

Jana Wolskiego, Stefana Zbroyn, Tadeusza Gliwica,

Aleksandra Lutze-Birka, Józefa Roliskiego, Mariana

Serejskiego, Juliana Kulskiego, Erazma Samotych, Ta-

deusza Wyszomirskiego, Jana Józefa Lipskiego, Klemensa

Aleksandrowicza, Włodzimierza Zonna, Ludwika Cohna,

Jerzego Jasiskiego, Janusza Maciejewskiego, Edwarda

Lipiskiego, Antoniego Słonimskiego, Jana Kielanow-

skiego, Klemensa Szaniawskiego, Stanisława Wydg,

Huberta Janowskiego, Ignacego Sieradzkiego, Tadeusza

Cegielskiego i Jana Kurmana.

WOLNOMULARZE SPOD ZNAKU

CYRKLA I WĘGIELNICY II

B R ∴ W A L D E M A R G N I A D E K







P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

8Z K A R T H I S T O R I I

1984 roku kierownictwo Ministerstwa Spraw We-

wntrznych powołało specjaln grup operacyjn,

której zadaniem było rozpracowanie rodowiska polskiej

masonerii oraz jej zwizków z krgami opozycyjnymi na

emigracji.

Po 4 czerwca 1989 roku na tyle zmieniły si w Polsce

realia polityczne, e działajcy dotychczas w dyskrecji

wolnomularze podjli jawn aktywno w przestrzeni pub-

licznej, po raz kolejny powodujc renesans wolnomularstwa

w Polsce. Na przełomie lat 1989–1990 zapadła decyzja

w warszawskiej loy Kopernik o ujawnieniu podziemnego

warsztatu wobec zagranicznych obediencji, tak aby na-

stpnie – działajc w porozumieniu z brami z paryskiego

Copernika – publicznie ujawni (wrzesie 1992 r.) istnienie

Wielkiej Loy Narodowej Polski. Podobnie jak w 1920 roku,

tak i teraz nieocenion rol odegrała masoneria włoska.

Paryanie z Copernika wykorzystali swoje wieloletnie

kontakty z wolnomularzami z Italii, zarówno z Polakami

mieszkajcymi nad Tybrem, jak równie z wybitnymi wol-

nomularzami z Wielkiego Wschodu Włoch, w zabieganiu

o uznanie WLNP na forum midzynarodowym. Zabiegi

te zakoczyły si sukcesem i ju 17 grudnia 1991 roku

zostały zapalone wiatła Wielkiej Loy Narodowej Polski,

a jej pierwszym powojennym wielkim mistrzem wybrany

został Tadeusz Gliwic. W lutym 1993 roku WLNP została

zarejestrowana w sdzie jako stowarzyszenie.

ównie Wielki Wschód Francji w pierwszej połowie

1990 roku podjł inicjatyw budowania nad Wisł

swoich struktur. W maju tego roku do Warszawy przy-

jechał z Lille przedstawiciel WWF, potomek polskich

emigrantów Didier niadach. Odbył on kilka spotka

w Warszawie i Łodzi, których celem było zorientowanie

si w nastrojach panujcych wród polskiej inteligencji

i jej stosunku do wolnomularstwa liberalnego. Wnioski

musiały by budujce, skoro trzy miesice póniej przy-

była do Warszawy kierowana przez członka Rady Zakonu

WWF Allaina Marville’a grupa „braci”. Zamiecili oni

na łamach „Gazety Wyborczej” ogłoszenie nastpujcej

treci: „Francuscy wolnomularze zapraszaj wszystkich

interesujcych si ruchem wolnomularskim na wiecie na

spotkanie informacyjne w czwartek 9 sierpnia, godzina

19.00, Klub Lekarza, Aleje Ujazdowskie 24”. W efekcie

tego spotkania 1 grudnia 1990 roku bracia z paryskiej

loy Victor Schoelcher dokonali kilku inicjacji w pałacyku

myliwskim usytuowanym w parku łazienkowskim. Tym

pierwszym warsztatem wolnomularskim była Wolno

Przywrócona, której wiatła zapalono 26 kwietnia 1991

roku. Nazwa nawizywała do aktualnych wydarze po-

litycznych, jak te korespondowała z wanym momen-

tem dziejowym Polski z 1918 roku. Przed drug wojn,

w latach 1920–1938, istniała loa o tej samej nazwie, lecz

działała ona pod auspicjami Wielkiej Loy Narodowej

Polski i skupiała w swoich szeregach głównie ludzi nauki

i pióra. Niezalenie od wolnomularzy z ló paryskich,

przy duym zaangaowaniu braci z loy l’Esperance na

Wschodzie Lille, zainstalowana została w Polsce na jesieni

1991 roku kolejna loa nurtu liberalnego – Nadzieja na

Wschodzie Warszawy.

kolei z loy Wolno Przywrócona zrodziły si w War-

szawie loe: Trzej Bracia (21 maja 1993) oraz Europa

(11 marca 1994). Loe wywodzce si z Wolnoci Przy-

wróconej praktykowały ryt francuski nowoczesny. W lutym

1997 roku przybył do Polski zastpca Wielkiego Mistrza

Wielkiego Wschodu Francji do spraw zagranicznych Eric

Vanderberghe oraz m.in. zastpca Wielkiego Mistrza do

spraw administracyjnych Alain Dupret i Gwarant Przyjani

polskich ló liberalnych przy Wielkim Wschodzie Fran-

cji Michel Klich. W trakcie konferencji prasowej gocie

z Francji poinformowali o planach powołania w Polsce

samodzielnej obediencji masonerii rytu francuskiego. Eric

Vanderberghe mówił: „Moemy ju wycofa si z Polski.

Pozostawiamy nasz rytuał i organizacj, deklarujemy pomoc

polskim braciom w ich samodzielnej działalnoci”. Pierw-

szym Wielkim Mistrzem powstałego wówczas Wielkiego

Wschodu Polski był lozof i religioznawca prof. Andrzej

Rusław Nowicki.

Br∴ Waldemar Gniadek

ielki Wschód Francji, w toku obrad Rady Stowarzyszenia 24 i 26 kwietnia 5997 roku, postanowił

wrczy braciom polskim Patent uprawniajcy do utworzenia Wielkiego Wschodu Polski. Dokument

został podpisany przez Wielkiego Mistrza WWF oraz 25 braci z Rady WWF. Uroczyste odebranie Patentu

odbyło si 13 lipca 1997 roku. Nastpnie 28 lipca, na wniosek loy Nadzieja Komitet Załoycielski w składzie:

Andrzej Nowicki, Wojciech Tarnachiewicz, Adam Wysocki i 12 innych braci złoył w VII Wydziale Reje-

strowym Sdu Wojewódzkiego w Warszawie wniosek o rejestracj stowarzyszenia o nazwie Wielki Wschód

Polski. Rozprawa odbyła si 4 listopada 1997 roku. Od tego dnia WWP istnieje legalnie, ma osobowo

prawn i uprawnienie do działania na terenie całej Rzeczpospolitej Polskiej. Informacj na ten temat złoył

Wielki Mistrz WWP Andrzej Nowicki w swoim programowym referacie wygłoszonym 11 listopada 1997

roku w trakcie Pierwszego Konwentu WWP. #

W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

S U K N I A I F A R T U S Z E K

ednoczenie okres pionierski

narzucił bardzo bliskie kontakty

z powstajc równolegle struktur

Le Droit Humain Polska – orga-

nizacj od pocztku swego istnienia

mieszan. Kobiety, które bracia z WWP

chcieli widzie w wolnomularstwie,

były po prostu inicjowane w LDH.

Póniej czsto pracowali razem w czasie

wspólnych prac obu obediencji. Z jed-

nej strony podział był bardzo wyrany

i oczywisty, ale z drugiej współpraca

okresu pionierskiego wymagała wspie

rania si i wspólnych działa.

Z biegiem lat obie organizacje okrze-

pły i umocniły si. Dotychczasowy

model bardzo bliskiej współpracy mógł

ulec pewnemu rozlunieniu. Natomiast

pojawienie si czysto eskiej loy Pro-

metea (2000), nalecej do Wielkiej

eskiej Loy Francji, ukazało kwesti

przyjmowania kobiet do wolnomular-

stwa w nowym wietle.

Pierwsze próby podjcia decyzji

o przyjmowaniu kobiet do Wielkiego

Wschodu Polski nie powiodły si*.

Wikszo braci postanowiła zachowa

istniejce status quo. Jedni ze wzgldu

na tradycj Wielkiego Wschodu, inni

ze wzgldu na kurtuazj w stosunku do

Le Droit Humain, inni za przekonani

do czysto mskiej formuły funkcjo-

nowania masonerii. Jednak z biegiem

lat narastało przekonanie o tym, e

wolnomularstwo liberalne, aby sprosta

wymogom współczesnoci, musi sta

si bardziej egalitarne – midzy innymi

w aspekcie praw kobiet. Potrzebny był

jednak impuls, który mógłby spowo-

dowa dokonanie tej zmiany.

W roku 2007 doszło do kumulacji

zawirowa strukturalnych zarówno

w Wielkim Wschodzie, jak i w LDH.

W Toruniu bracia i siostry loy LDH

Pod Ulem zdecydowali o upieniu

loy w strukturach LDH. Cz z nich

chciała kontynuowa wolnomularsk

działalno, ale w innej strukturze. Loa

była jednak mieszana. Bracia zostali

aliowani w loy Wolno Przywró-

cona Wielkiego Wschodu Polski, ale

siostry pozostały bez moliwoci pracy

w obediencji mieszanej.

Jednake w tym samym czasie Rada

Zakonu WWP powołała komisj do

zbadania moliwoci przekształcenia

tej obediencji z mskiej w miesza-

n. Komisja, kierowana przez brata

Klausa Dbrowskiego, przedstawiła

swoje wnioski na Konwencie 2007,

za obradujcy bracia (w Konwen-

cje WWP uczestnicz wszyscy mi-

strzowie obediencji), zgodnie z jej

propozycjami, przegłosowali – przy

zaledwie jednym głosie odrbnym –

przekształcenie WWP w obediencj

mieszan. Warto zauway, e przy-

jto model zakładajcy dowolno

decyzji konkretnej loy odnonie do

wybrania sposobu funkcjonowania –

jako warsztatu mskiego, eskiego

lub mieszanego. Dokładnie taki sam

model został zaadaptowany trzy lata

póniej przez Wielki Wschód Francji,

jednak przy wikszym oporze znacz-

cej mniejszoci.

Jeszcze w tym samym roku, tj. 2007,

aliowano do loy Wolno Przywró-

cona cz sióstr z Torunia. Rozpoczto

take starania o zapalenie wiateł pierw-

szej mieszanej loy WWP Galileusz na

Wsch∴ Bydgoszczy. Loa otrzymała

wiatło na pocztku 2008 roku.

W niedługi czas potem w WWP a-

liowano siostry i braci, którzy utworzyli

lo Cezary Leeski na Wsch∴ War-

szawy. Kolejnymi mieszanymi loami

WWP były: Kultura, Moria, Atanor

oraz Witelon. Jednoczenie loa matka

WWP Wolno Przywrócona zaczła

ju nie tylko aliowa, lecz take ini-

cjowa kobiety.

Siostry bardzo szybko zdobyły nalen

pozycj w Wielkim Wschodzie Polski,

jak i w strukturach stopni wyszych

pracujcych w oparciu o członków

i członkinie WWP. Przedstawiciele Rady

Najwyszej Wielkiej Loy Włoch, którzy

postanowili utworzy Rad Najwy-

sz Polski 33. i ostatniego stopnia Rytu

Szkockiego Dawnego i Uznanego, opart

o współprac z Wielkim Wschodem Pol-

ski, załoyli j jako struktur mieszan.

Udział sióstr w strukturach porzd-

ków wyszych Rytu Francuskiego do-

prowadził do ciekawej sytuacji, kiedy

to przybyli z Francji przedstawiciele

Najwyszej Kapituły Generalnej po

raz pierwszy w historii tej struktury

nadawali Pierwszy Porzdek kobie-

cie – siostrze z Wielkiego Wschodu

Polski.

Dzi, kiedy w liberalnej czci pol-

skiej masonerii nie ma ju ló, które

nie przyjmowałyby kobiet, a ich udział

w pracach jest czym normalnym, trud-

no uwierzy, e jeszcze 20 lat temu

sytuacja była całkowicie inna. Zdo-

minowane przez mczyzn wolnomu-

larstwo dyskutowało na ten temat, ale

dla wielu braci była to rewolucja nie

do wyobraenia.

Czasy si zmieniaj – ale w tym wy-

padku naleałoby powiedzie: nor-

malniej.

BB∴ TS, KD

*Bardzo przychylny kobietom

w wolnomularstwie był Zbigniew

Gertych, Wielki Mistrz WWP,

który mówił o tym podczas jednego

ze Spotkań pod Akacją, co odnotował

„Wolnomularz Polski” w 1999 roku.

KARTKI Z DZIEJÓW WWP

Kobiety w Wielkim Wschodzie









P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

10 S U K N I A I F A R T U S Z E K

esie, mimo nawracajcej choroby,

była dla mnie bardzo intensyw-

na. 25 wrzenia br. wygłosiłam

wykład pt. SUKNIA I FARTU-

SZEK. Szkice z dziejów wolnomular-

stwa kobiecego, ilustrowany slajdami.

Wykład odbył si w ramach ADE-

MII MISTRZA HIMA, cyklu zor-

ganizowanego przez Instytut Sztuka

Królewska w Polsce z okazji jubileuszu

300-lecia masonerii spekulatywnej.

Opowiedziałam o długiej drodze

kobiet do masonerii, poczwszy od

XVIII wieku, Zakonu Mopsów i ló

adopcyjnych, poprzez przełom pod

koniec XIX stulecia i powstanie obe-

diencji mieszanej Le Droit Humain, a

po czasy nam współczesne. Wplotłam

w t opowie losy polskich masonek:

od wielkich dam z XVIII wieku po

powstanie w Polsce, ju w naszym stu-

leciu, ló stricte kobiecych – Prometei

i Gai Aeterny, nalecych do Wielkiej

eskiej Loy Francji.

Referat O Polkach–wolnomularkach

od XVIII do XXI wieku wygłosiłam na

konferencji „Ars Regia w Polsce i na

lsku”, która odbyła si 30 wrzenia

w Katowicach (czyt. na str. 22–23).

Kolejna konferencja masonologiczna

miała miejsce w Krakowie 12 listo-

pada, a odbyła si pod hasłem „Wie-

lo w jednoci, jedno w wieloci”

(więcej na str. 24–25). Referat nosił

tytuł: Zakon Mopsów – żart salonowy

czy prawdziwa masońska konspiracja?

Zakocz ten rok loow desk pt.

Wolność – Równość – Braterstwo – Sio-

strzeństwo w mojej macierzystej loy

Gaja Aeterna.

Myl, e to niezła rozgrzewka przed

2018 r., w którym bd obchodzi 25-le-

cie swej inicjacji masoskiej połczonej

z wierwieczem „Wolnomularza Pol-

skiego”. Duo za mn – duo przede

mn. I jak si tu nie cieszy? #

Wykłady,

konferencje, spotkania

S∴ M I R O S Ł A W A D O Ł Ę G O W S K A - W Y S O C K A , „ A S Z E R A ”





W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

S U K N I A I F A R T U S Z E K

d czasu Konstytucji Ander-

sona z 1723 roku, która nie

przewidywała moliwoci

inicjacji kobiet, uwaajc, e nie s

wolne, wolnomularstwo wprowadziło

nowe formy i nowe ryty, a jednak za-

chowało swój specyczny charakter

zwizany z systemem etycznym.

Naley podkreli, e historia zwiz-

ków kobiet z wolnomularstwem jest

prawie tak długa jak historia masone-

rii. Formalne zwizki kobiet z wolno-

mularstwem sigaj czasów Owiece-

nia. W połowie XVIII wieku istniało

ju we Francji wiele ló adopcyjnych,

tworzonych przy loach mskich.

Pierwsze kobiety znalazły si w loach

adopcyjnych, powołanych do ycia

przez Wielk Lo Narodow Francji.

W XVIII-wiecznej Polsce istniało tak-

e wiele adopcyjnych ló kobiecych,

zorganizowanych na wzór francuski.

Loe te nie były ani samodzielne, ani

niezalene, z autentycznym wtajem-

niczeniem miały niewiele wspólne-

go. Pracowały w oparciu o odrbny,

znacznie skromniejszy pod wzgldem

duchowym rytuał.

Wolnomularstwo eskie sensu stric-

to, przyjmujce wyłcznie kobiety

i zorganizowane według takich samych

reguł jak te obowizujce w zakonach

mskich, ma stosunkowo krótk hi-

stori. Prekursorki były inicjowane

w zakonach mskich, które w ten

sposób przekształcały si w zakony

mieszane. Pierwsz najbardziej na-

głonion inicjowan kobiet była

Marie Adelaïde Deraismes, aktywna

francuska działaczka feministyczna,

przyjta do loy Libres Penseurs (Wol-

nomyliciele) 14 stycznia 1882 roku.

Kolejne kobiety przyjto do loy do-

piero 11 lat póniej, co doprowadziło

do utworzenia w 1893 roku pierwszej

w historii wolnomularstwa obediencji

mieszanej Le Droit Humain.





SENS WOLNOMULARSTWA

KOBIECEGO WE WSPÓŁCZESNOŚCI

S S ∴ E W A J A Ś K O W S K A ,

M A Ł G O R Z A T A M I S I U N A















P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

12 S U K N I A I F A R T U S Z E K

atomiast pierwsze wyłcznie

eskie loe tworzyły kobiety,

którym nie odpowiadała forma pracy

koedukacyjnej. Fakt powstania wol-

nomularstwa kobiecego był, midzy

innymi, wyrazem historycznego pro-

cesu emancypacji kobiet i denia do

równouprawnienia. Był take reakcj

na dominacj mczyzn take i w tej

dziedzinie ycia społecznego. Jasno

uwidacznia to historia wolnomular-

stwa eskiego w Anglii.

W 1902 roku powstała w Londy-

nie pierwsza loa mieszana, nale-

ca do midzynarodowego Zakonu

Mieszanego Le Droit Humain, pod

przewodnictwem Annie Bessant, teo-

zoi inicjowanej kilka lat wczeniej

w Paryu. Dynamiczny rozwój nurtu

wolnomularstwa mieszanego w Anglii

zaowocował stworzeniem Federacji

Angielskiej zakonu LDH. Niemniej

ju w 1908 roku grupa sióstr i braci,

pragncych uwolni si od dominacji

francuskiej i podwaajc zbyt lai-

ckie, ich zdaniem, tendencje zakonu,

tworzy „e Honorable Fraternity

of Ancient Masonry (H.F.A.M). Po

piciu latach istnienia tej obediencji

mieszanej, w 1913 roku, nastpuje

rozłam prowadzcy do powstania

nowej obediencji, „e Honorable

Fraternity of Ancient Freemasonry

(H.F.A.F), która stopniowo prze-

kształca si w obediencj wyłcz-

nie kobiec, podejmujc, na wzór

regularnych ló mskich/narodo-

wych, decyzj zabraniajc inicjo-

wania mczyzn i ograniczajc ich

uczestnictwo w pracach loowych

(ok. 1920r.). Tendencja ta stopniowo

zdominowała take „e Honorab-

le Fraternity of Ancient Masonry”.

Z ponownego połczenia tych dwóch

Zakonów w 1935 roku powstaje obe-

diencja wyłcznie eska, niezezwa-

lajca nawet na wizyty braci.

Niewtpliwie powstanie na Wyspach

Brytyjskich obediencji kobiecej, wy

kluczajcej drug połow ludzkoci,

było midzy innymi reakcj na wspo-

mniany ju ekskluzywizm ló mskich,

niedopuszczajcych kobiet do udziału

w tym elitarnym projekcie samodo-

skonalenia. W 1958 roku zakon ten

przyjmuje nazw „e Order of Wo-

men Freemasons” (O.W.F).

becnie Obediencja liczy prze-

szło 6000 członki i ma 300 ló

w samej Anglii, rozwijajc si take

dynamicznie w innych krajach wia-

ta: w Australii, Kanadzie, Hiszpanii,

Afryce Południowej, Zimbabwe... Od

1999 roku uznana jest przez Wielk

Lo Anglii (United Grand Lodge of

England) jako obediencja „regularna”,

angielska masoneria eska, na wzór

mczyzn, nie utrzymuje adnych

kontaktów z innymi midzynarodowy-

mi obediencjami kobiecymi, które ak

ceptuj wizyty braci w swoich loach.

Ojczyzn liberalnego wolnomular-

stwa kobiecego jest Francja. Wywodzi

si ono z tradycji ló adopcyjnych.

To w kraju Voltaire’a i Jana Jakuba

Rousseau powstał 21 padziernika

1945 roku pierwszy niezaleny wol-

nomularski eski zakon: Wolno-

mularski Kobiecy Zwizek Francji

(L’Union Maconnique Feminine de

France), który w 1952 roku przekształ-

cił si w Wielk esk Lo Francji

(Grande Loge Feminine de France),

aktywnie działajc do dnia dzisiej-

szego, przede wszystkim na terenie

Francji europejskiej i jej terytoriów

zamorskich, ale równoczenie pro-

wadzc aktywn polityk rozwoju

wolnomularstwa kobiecego poza gra-

nicami Francji.

Dziki tej Obediencji, ju na po-

cztku lat dziewidziesitych,

w 1993 roku, powstał zalek pol-

skiego wolnomularstwa kobiecego, co

doprowadziło do utworzenia w roku

2000 pierwszej loy kobiecej w histo-

rii wolnomularstwa w naszym kraju.

Obecnie istniej w Polsce dwie Loe

kobiece – Prometea (2000) i Gaja

Aeterna (2010). Loe te nale do

wspomnianej ju Wielkiej eskiej

Loy Francji, która skupia około

14000 członki w 420 loach i jest

najwiksz kobiec organizacj wol-

nomularsk w Europie, a najpraw-

dopodobniej i na wiecie. Niedawno

powstała w Warszawie pierwsza w Eu-

ropie rodkowo-Wschodniej eska

Loa Doskonałoci – Lux Orientis

(2017) w ramach struktur Najwyszej

eskiej Rady Francji.

* * *

uch wolnomularski stawia sobie

za cel prac dla dobra ludzkoci.

Wyrósł z gleby Owiecenia, promujc

wielowymiarowego i spełnionego czło-

wieka. Jest metod samodoskonalenia,

polegajc na indywidualnej pracy

jednostki w grupie. Chocia formalnie

czerpie swe treci z tradycji judeo-

chrzecijaskiej, jednak wykracza

poza ni, bdc nonikiem wartoci

uniwersalnych.

Kartezjaska koncepcja człowieka

i jego roli w wiecie, charakterystycz-

na dla Owiecenia, opierajca si na

tradycyjnym paradygmacie ładotwór-

czej intencji, została zakwestionowana

w XX wieku przez zjawiska społeczno-

-kulturowe, które Zygmunt Bauman

nazywa „ponowoczesnoci”. O ile

paradygmat epoki nowoczesnej opie-

rał si na kulcie rozumu, ładu i porzd-

ku społecznego z ustalon hierarchi

i wartociami etycznymi, to przejcie

do epoki ponowoczesnej odbyło si

poprzez ich pełn dekonstrukcj we

wszystkich wymiarach ycia społecz-

nego.

poka ponowoczesna to wiat płyn-

nej wzgldnoci wszelkich idei, re-

latywizmu poddajcego w wtpliwo

wartoci uniwersalne, tradycj, histo-

ri; wiat szybkich zmian, nietrwałych

zwizków, natychmiastowych graty-

kacji, fragmentarycznoci i przy-

godnoci bytów. Współczesny wiat

cywilizacji zachodniej to wiat bez

sacrum. Wolnomularstwo natomiast

odwołuje si do wartoci uniwersal

nych wypracowanych przez ludzko

na przestrzeni dziejów. Uniwersalnych

w tym sensie, e nieprzemijajcych,

niezmiennych, bo dotyczcych samej

istoty człowieczestwa. Zderzenie

wartoci i stylów ycia spluralizowanej

kultury ponowoczesnej z wolnomu-

larskim kultywowaniem wartoci uni-

wersalistycznych uzasadnia pytanie,

czy w takim wiecie wolnomularstwo

ma jeszcze sens.

W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

S U K N I A I F A R T U S Z E K

Najprociej na to pytanie mona

odpowiedzie, e skoro co istnie-

je, to znaczy, e spełnia jak funk-

cj i odpowiada na czyje potrzeby.

A wolnomularstwo istnieje ocjalnie

ju od 300 lat.

złowiek od zarania dziejów pró-

bował zrozumie natur wszech-

wiata i poszukiwał odpowiedzi na

pytania dotyczce sensu ycia. D-

enie do Wielkiej Tajemnicy ycia

przybierało rozmaite formy w miar

upływu kolejnych epok, ale nigdy nie

przestało istnie. Jest głboko zako-

dowane w naszej podwiadomoci

zbiorowej i stanowi integraln cz

istoty ludzkiej. Stanowi niejako jeden

z biegunów natury człowieka, który

mona okreli biegunem sacrum,

w przeciwstawieniu do profanum.

Naturalna potrzeba transcenden-

cji jest wyraana mniej lub bardziej

wyrazicie u poszczególnych osób

i przybiera rónorodne formy. Do-

mena sacrum wie si z rytuałem;

cile okrelonym w przypadku kon-

kretnej grupy kulturowej czy religij-

nej. Nawet osoby, które odrzucaj

utrwalone tradycj nurty duchowe,

podwiadomie tworz rytuały osobi-

ste, rodzinne czy dotyczce okrelo-

nej grupy społecznej, powołujc do

ycia własne „witoci”, nie zdajc

sobie sprawy, e wypełniaj w ten

sposób odwieczn zwyczajn ludzk

potrzeb sacrum.

yjemy w epoce, która oprócz braku

jednoznacznego zakotwiczenia w ide-

ach, wartociach, historii i dojmujcej

fragmentaryzacji ycia społecznego,

mieci w sobie wiele ruchów i kon-

kurencyjnych ideologii: New Age,

nowe ruchy parareligijne, nowe ru-

chy społeczne, takie jak na przykład

prozdrowotne, proekologiczne i inne

pro…! Trzeba powiedzie, e ruchy te,

niezalenie od ich rozmaitych ocen,

stanowi wyran kontrtendencj

w postrzeganiu duchowoci i sensu

ycia w stosunku do dominujcej

oferty współczesnej kultury masowej,

propagujcej konsumpcyjne wartoci

i korporacyjny styl bycia.

Czy wolnomularstwo mieci si

w tym niszowym obszarze w stosun-

ku do dominujcej kultury? Próba

odpowiedzi na to pytanie jest skom-

plikowana.

pierwszych dwóch wiekach

swojego istnienia ruch wolno-

mularski był niewtpliwie nonikiem

postpowych idei społecznych i miał

bezsprzeczny wpływ na przeobraenia

społeczestw. O ile współczenie w kra-

jach Europy Zachodniej obediencje

wolnomularskie odgrywaj jeszcze

pewn rol w yciu polityczno-spo

łecznym (głównie konsultacyjn), to

w Polsce, biorc pod uwag ich nisk

liczebno i bardzo ograniczony zasig

działania, wolnomularstwo jest niewt-

pliwie niewielkim, niszowym ruchem.

Z drugiej strony, wolnomularstwo

jako projekt oparty o wartoci ponad-

czasowe, łczcy to, co najszlachet-

niejsze w tradycji, z tym, co najlepsze

w ponowoczesnoci, wykracza poza

przejciowe mody i recepty na alter-

natywne sposoby ycia.

Pytanie Bartłomieja Dobroczyskie-

go, „czy pozostało jeszcze co ywego

z dawnej hierarchicznej wizji wiata:

[…] religii, metazyki, arystokracji

ducha, pogłbionej edukacji, mylenia

historycznego, szacunku dla dorobku

przeszłoci, uniwersalnych wartoci?”,

które zadał w artykule Nowe szaty króla

(rynku). Widmo postmodernizmu krą-

ży po Europie Wschodniej, na łamach

„Tygodnika Powszechnego” (nr3/4,

z kwietnia 2001) jest szczególnie ak-

tualne w kontekcie rozwaa nad

sensem wolnomularstwa w czasach

współczesnych. Wszystkie te wartoci

tworz włanie istot wolnomularskiej

metody doskonalenia człowieka.

tyczna metoda wolnomularska

uwzgldnia holistyczny wymiar

człowieka. I to tłumaczy jej długo-

wieczno. W czasach nam współ-

czesnych, w płynnej ponowoczesnoci

podajcej w wtpliwo sens przey-

wania sacrum, ruch wolnomularski

daje moliwo zaspokojenia tej natu-

ralnej ludzkiej potrzeby duchowoci.

Niezwizany z adn ocjaln religi,

czerpie swe treci z rónych tradycji,

na podstawie których stworzył włas-

n, specyczn metod. Bogactwo

uniwersalnych treci pochodzcych

z dziedzictwa ludzkoci nadaje jej

charakter ponadczasowy. Wolnomu-

larstwo nie pretenduje do tego, aby

udziela odpowiedzi na odwieczne

pytania ludzkoci o sens ycia, ale

stwarza sprzyjajce warunki do szu-

kania takiej odpowiedzi, choby sym-

bolicznej i poredniej.

olnomularstwo nie bdzie ni-

gdy ruchem masowym, gdy

dociera jedynie do ludzi wiadomych

takiej potrzeby. Fakt, e masoneria

łczy tradycj ze współczesnoci, sac-

rum z profanum, pozwala jej nie tylko

trwa, nie tylko nada za zmianami,



P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

14 S U K N I A I F A R T U S Z E K

ale take czsto sta na ich czele, co

udowodniła historia.

Wolnomularstwo, odwołujc si do

wartoci uniwersalnych, jednoczenie

zapewnia kademu swobod wyboru

i mylenia. Respektuje w pełni pra-

wo kadego do odmiennoci, wysoko

wynoszc warto wolnoci osobistej

i tolerancji. A s to wartoci, które

sprzyjaj społeczestwu otwartemu

i procesowi przemian.

olnomularze yj tu i teraz, wł-

czeni aktywnie w nurt ponowo-

czesnej kultury z całym jej bogactwem

rónorodnoci i niespotykan dotd

w historii akceptacj dla rónych spo-

sobów ycia. Paradoksalnie, wolnomu-

larstwo oparte na przekazie tradycji

pozwala inicjowanym lepiej odnale

si we współczesnej rzeczywistoci.

Loe s „niszami ekologicznymi”, po-

zwalajcymi zatrzyma si w pdzie

codziennoci, zastanowi nad sensem

istnienia i lepiej zrozumie samych

siebie. Metoda wolnomularska umo-

liwia odnalezienie w tyglu skrajnie zre-

latywizowanej i wieloznacznej współ

czesnoci osi równowagi i harmonii,

która pozwala w miar bezpiecznie

płyn midzy wzburzonymi falami

ponowoczesnoci.

Ponowoczesno w krajach demokra-

cji zachodniej, mimo wielu utrapie,

których przysparza, wnosi take wiele

elementów postpowych, jak choby

uznanie sztandarowych wartoci wol-

nomularskich, wolnoci i równoci za

standardy cywilizacyjne. Publiczne de-

baty na temat lozoi gender, równych

praw kobiet i mczyzn, parytetów

przy obsadzaniu stanowisk, zrównania

praw do opieki nad dziemi itp., two-

rzenie aktów prawnych w tym zakresie

nie dopuszczaj ju podawania w wt-

pliwo prawa kobiet do jakichkolwiek

niezabronionych prawem zrzesze,

w tym wolnomularskich.

Czasy ponowoczesne w cywilizacji

zachodniej doprowadziły ostatecz-

nie do radykalnych zmian w pozycji

społecznej kobiet i zwikszyły ich

udział w rónych obszarach ycia

prywatnego i publicznego. Kobiety

uzyskały pełni praw obywatelskich.

Przede wszystkim prawo do edukacji

i podejmowania decyzji o własnym

losie. Stały si wolne i niezalene. Tym

samym zapis Konstytucji Andersona

wykluczajcy kobiety z wolnomular-

stwa został społecznie uniewaniony,

tracc swoj legitymacj.

olnomularstwo kobiece jest

jedn z wielu istniejcych form

organizacyjnych całego ruchu. Biorc

pod uwag fakt, e metoda wolno-

mularska dotyczy duchowej istoty

człowieka, wkracza ona w stref in-

tymnoci. Proponuje bowiem wejcie

w głbokie pokłady ludzkiej duszy, aby

dokona samooceny i podj prac

nad sob. W takich momentach czło-

wiek staje si obnaony, pozbawiony

wszelkich masek, które zakłada ze

wzgldu na odgrywane role społecz-

ne czy ogólnie przyjte konwenanse.

To moe tłumaczy wybór przez nie-

których mczyzn pracy w wyłcznie

mskim gronie, jak i wybór kobiet,

które wol pracowa tylko midzy

sob, daje to im bowiem wiksz swo-

bod w poruszaniu pewnych delikat-

nych i wraliwych tematów.

W kadej dziedzinie ycia s sytua-

cje, gdy kobiety wol by we własnym

gronie. W loach eskich mona roz-

wija stricte kobiecy punkt widzenia

na cigle jeszcze aktualne problemy

społeczne, w sposób szczególny doty-

kajce kobiety, aby przenie w wiat

zewntrzny ju przemylane i przedy-

skutowane propozycje. eskie loe

liberalne s adogmatyczne, mimo

e nie inicjuj mczyzn, przyjmuj

ich na swoich pracach w charakterze

goci.

Wolnomularstwo eskie powica

problemom pozycji społecznej kobiet

szczególn uwag. Dlatego tym bar-

dziej ma nie tylko swoj racj bytu,

ale zajmuje wane miejsce we współ-

czesnym pejzau wolnomularstwa

europejskiego, wpisujc si doskonale

w epok ponowoczesnoci.

akt, e istnieje wybór midzy ró-

nymi rytami oraz moliwo wst-

pienia do obediencji mskiej, eskiej

lub mieszanej, stanowi niepodwaaln

podstaw głoszonej przez wszystkich

masonów tolerancji. Wprowadza to

jednoczenie harmonijn równowag

do całoci ruchu wolnomularskiego.

Loe eskie pracuj na identycz-

nych zasadach jak loe mskie czy

mieszane. Wobec tej rónorodnoci

ofert i całkowitej wolnoci wyboru,

nazwa „wolne” mularstwo nabiera

prawdziwego sensu. #

LUX ORIENTIS

padziernika 6017 r. w Warszawie zostały zapalone wiatła pierwszej polskiej kobiecej loy doskonało-

ci o nazwie LUX ORIENTIS. Jak czytamy w uzasadnieniu nazwy: „Lux Orientis znaczy wiatło

ze Wschodu. Lux to Wielkie wiatło owiecajce kadego Inicjowanego szukajcego Absolutu. Orient,

czyli Wschód, wskazuje miejsce ukazania si tego wiatła, cel do osignicia, kierujc nasze kroki na drodze

inicjacyjnej. Jak Słoce pojawiajce si na Wschodzie zapowiada pocztek dnia, tak pragniemy, aby LUX

ORIENTIS owiecił Drog Doskonalenia Inicjacyjnego w rodkowo-Wschodniej Europie. Nasz Warsztat

Doskonałoci bdzie pierwszym promieniem słonecznego wiatła biegncym ze Wschodu i na Wschód, do

wszystkich kobiet podajcych drog inicjacji w Rycie Szkockim Dawnym i Uznanym”. Na uroczystoci

były obecne Wielce Potny Niezaleny Wielki Komandor, Wielka Kanclerz i Wielka Sekretarz z Najwyszej

eskiej Rady Francji. Przybyli take gocie z ló stopni wyszych Polskiej Federacji Le Droit Humain. #

W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

S U K N I A I F A R T U S Z E K

„K

obiety pukaj do wrót

wityni”, czyli „Les

Femmes frappent a la

porte du Temple – Vrouwen kloppen

aan de Tempelpoort” (dwujzyczno

oblige) to wystawa czasowa otwarta

od 19 padziernika 2017 do 14 kwiet-

nia 2018 (hp://mbfm.be/wp/fr/

expositions-temporaires/). Stanowi

ona hołd złoony zasłuonym belgij-

skim siostrom i jednoczenie tym-

czasowe uzupełnienie wystawy stałej,

powiconej głównie braciom. Hołd

niewtpliwie zasłuony, bo obecnie ju

co trzeci wród 27 tysicy belgijskich

wolnomularzy jest kobiet.

Czarno-białe portrety współczes-

nych masonek z obediencji kobie-

cych i mieszanych oraz sylwetki

najbardziej znanych pionierek

wolnomularstwa zakrelaj ramy

wystawy. W profilach sióstr z innych

czasów najczciej powtarzaj si

słowa „pierwsza kobieta w Belgii,

która...” w połczeniu z wyliczeniem

historycznych zasług na polu nauki,

edukacji, kultury, prawa, równo-

uprawnienia... Zwykłe i niezwykłe

współczesne belgijskie masonki

zostały sfotografowane przez Hen-

ka van Hallem w wybranych przez

siebie miejscach o szczególnym zna-

czeniu. Tak jak poprzedniczki, s to

kobiety wolne i bronice wolnoci,

zaangaowane, interesujce i zainte-

resowane. Nie zobaczycie tu mojego

zdjcia, ale jestem dumna, e mog

powiedzie: „jestem jedn z nich”!

Właciw wystaw otwiera historia

ló adopcyjnych, czyli przypomnienie,

e kobiety były zwizane z masoneri

prawie od jej zarania. Znajduj si

tu pamitki i symbole z tego okresu,

kiedy obecno dam oraz status ló ad-

opcyjnych sygnalizowało na przykład

drzewo wiadomoci z oplatajcym je

wem zdobice fartuszek czy „pod-

rczniki” kolejnych stopni w wersji

adopcyjnej.

alsze eksponaty i dokumenty

dowodz, e na wiele sposo-

bów, cho czsto tylko symbolicz-

nie, kobiety były zawsze obecne

w pracach loowych oraz w mylach

i yciu braci. Mamy tu przykłady

zainteresowania masonów statu-

Belgijskie Muzeum Wolnomularstwa

Rue deLaeken, 73 – 1000 Bruksela

hp://mbfm.be/

WYSTAWA W BELGIJSKIM MUZEUM WOLNOMULARSTWA

Kobiety pukają

do wrót Świątyni

S∴ M A R Y M A G D A L E N E









P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

16 S U K N I A I F A R T U S Z E K

sem społecznym kobiet wyraanego

w historycznych deskach, kobiece

postaci mityczne i alegoryczne, zdo-

bice witynie i masoskie druki,

czy wreszcie małonki braci, ob-

darzane symboliczn par białych

rkawiczek, zapraszane do udziału

w spotkaniach i balach charytatyw-

nych bd nalece do organizacji

para-wolnomularskich.

Wydarzeniem przełomowym w całej

tej historii jest oczywicie inicjacja

Marii Deraismes i powstanie mie-

szanego Zakonu Le Droit Humain

(LDH) we Francji. Pierwsza w Bel-

gii loa zakonu mieszanego inicju-

jca kobiety, jake słusznie nazwana

L’Egalité, powstała w wyniku poro-

zumienia midzy francuskim LDH

i Wielkim Wschodem Belgii (a kon-

kretnie brukselsk szanown lo nr

1 Les Amis Philantropes) w 1911 r.

Ocjalnie belgijska Federacja LDH

powstała po pierwszej wojnie wia-

towej, w 1928 roku, a główna obe-

diencja kobieca – Wielka Żeńska

Loża Belgii (Grande Loge Feminine

de Belgique – Vrouvelijkgrootloge

van België, belgijska dwujzyczno

bardzo oblige) w 1981 roku (pierwsze

Belgijki, tak jak potem Polki, inicjo-

wane były w Wielkiej eskiej Loy

Francji, przyp. red.).

o włanie eksponaty zwizane

ze współczesnymi obediencjami

eskimi i mieszanymi: GLFB-VGLB,

DH, Zakonem Memphis Misraim

i Konfederacj Lithos zamykaj wysta-

w, pozostawiajc j jednak otwart,

bo przecie nasza historia trwa i kto

wie, co przyniesie nam przyszło

w tradycji i nowoczesnoci, w jednoci

i rónorodnoci, w braterstwie.

okumenty i eksponaty składajce

si na wystaw „Kobiety pukaj

do wrót wityni” pochodz ze zbio-

rów własnych Belgijskiego Muzeum

Wolnomularstwa oraz ze zbiorów

i archiwów obediencji, muzeów bel-

gijskich i francuskich, a take kolekcji

prywatnych. Zdjcia zostały uprzejmie

udostpnione przez Belgijskie Muze-

um Wolnomularstwa. #

W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

Z Y C I A L Ó Ż I O B E D I E N C J I

onwent obradował w warszawskiej siedzibie LDH

w sobot 16 wrzenia 2017 roku. Jego uczestnikami

byli delegaci wybrani przez wszystkie warsztaty Fede-

racji Polskiej, a take członkowie urzdujcej Rady Federacji

oraz – w kocowej czci – zaproszeni gocie, w tym delegacja

Wielkiego Wschodu Rzeczypospolitej Polskiej z jego Wielkim

Mistrzem br∴ Zbigniewem Grabowskim na czele.

Konwent był okazj do dyskusji o miejscu Sztuki Królew-

skiej we współczesnym wiecie oraz o sposobach rozwoju

liczebnego i jakociowego zakonu Le Droit Humain w na-

szym kraju. Federacja Polska w mijajcym roku wolnomu-

larskim wzbogaciła si o dwa nowe, dynamiczne warsztaty

(loa niebieska Michał Tokarzewski-Karaszewicz na

Wschodzie Kielc i loa doskonałoci Świetlisty Krąg na

Wschodzie Katowic) oraz o wielu nowych członków, za-

interesowanych wspóln prac nad wznoszeniem wityni

Ludzkoci. Wzmocniła wewntrzne struktury organizacyjne

i nawizała kolejne interesujce kontakty zewntrzne,

zarówno w kraju, jak i poza jego granicami.

Sukcesy te s w znacznej mierze osobist zasług s∴ Alicji

Dworak, która u progu lat 90. minionego stulecia była ini-

cjatork reaktywacji wolnomularstwa mieszanego w Polsce,

a przez ostatnie pitnastolecie z zaangaowaniem i pasj

wypełniała obowizki Wielkiego Komandora, czyli członka

i przedstawiciela Rady Najwyszej zakonu, najwyszego

masoskiego autorytetu w strukturach Federacji. Zgodnie

z regułami LDH, po upływie trzech kadencji rozstała si

z t funkcj na majowym Konwencie Midzynarodowym

odbytym w Zenicie Parya. Obecnie zadania i uprawnienia

zwizane z t rol przejł br∴ Jerzy Dworak, równie po-

siadacz 33. stopnia Rytu Szkockiego Dawnego i Uznanego,

Honorowy Prezydent Federacji Polskiej i dotychczasowy

Czcigodny Mistrz krakowskiej loy Braterstwo pod Wa-

welem. Tytuł Honorowego Wielkiego Komandora, przy-

znany siostrze Alicji przez Konwent, jest wyrazem uznania

i wdzicznoci sióstr i braci dla jej dokona.

Konwent, po burzliwej, lecz merytorycznej dyskusji, udzie-

lił take absolutorium działajcej Radzie Federacji i uzupełnił

jej skład. W kolejnym roku wolnomularskim sprawami

zakonu w Polsce zarzdza bdzie zespół: br∴ Stanisław

Wyroemski jako Prezydent Rady Federacji Polskiej, br∴

Dariusz Dudało jako Wiceprezydent, s∴ Ewa Dyrszka jako

Wielki Skarbnik, br∴ Paweł Orkowski jako Wielki Sekretarz

i br∴ Witold Sokała jako Wielki Mówca. Nowym przewod-

niczcym Komisji Rewizyjnej został wybrany br∴ Hubert

Tuchołka, za Sdu Braterskiego – br∴ Witold Marzec. #

XVII Konwent Krajowy

Federacji Polskiej Le Droit Humain











POŻEGNANIE BRATA JERZEGO

Ze smutkiem powiadamiamy, że 4 października 2017 r. do Loży Wieczystej odszedł brat Jerzy Dworak.

Był inżynierem i przedsiębiorcą; przez wiele lat mieszkał i pracował we Francji, tam też został inicjowany do

wolnomularstwa. Działał w lożach Wielkiego Wschodu Francji, Zakonu Memphis-Misraim, a następnie Le Droit

Humain. U progu lat 90. XX wieku był jednym z inicjatorów wskrzeszenia Zakonu LDH w Polsce – najpierw

utworzenia Loży Pionierskiej, później Jurysdykcji i wreszcie – Federacji. Przez lata służył wolnomularstwu swą wie-

dzą, zaangażowaniem i sercem. Pełnił funkcje m.in. Prezydenta Federacji Polskiej oraz Czcigodnego Mistrza wielu

warsztatów, ostatnio Szanownej Loży Braterstwo pod Wawelem na Wschodzie Krakowa. Po zakończeniu trzeciej

kadencji s∴ Alicji Dworak w maju bieżącego roku przejął wypełnianie obowiązków Wielkiego Komandora, czyli

najwyższego autorytetu wolnomularskiego w Federacji Polskiej DH.

Osiągnął 33. stopień Rytu Szkockiego Dawnego i Uznanego. Był skarbnicą wiedzy o Sztuce Królewskiej i chętnie

się nią dzielił. Żadnemu z młodszych adeptów nigdy nie poskąpił pomocy na drodze inicjacyjnej. Pełen ciepła i jed-

nocześnie pasji, wywarł przemożny wpływ na kształtowanie postaw całej rzeszy polskich wolnomularzy. Pomimo

przeciwności losu i kłopotów zdrowotnych, do końca z tym samym zaangażowaniem pracował przy wznoszeniu

Świątyni Ludzkości. Jeszcze kilkanaście dni temu, choć z widocznym wysiłkiem woli, był z nami, biorąc czynny

i znaczący udział w Konwencie Federacji Polskiej Le Droit Humain.

Jego pamięć i jego przykład pozostanie w naszych sercach, Jęczmy, jęczmy, jęczmy, ale pozostańmy z nadzieją.

Siostry i bracia z LDH

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

18 NA WIECZNYM WSCHODZIE

Miał 81 lat. Pamitamy Go i Jego on – siostr w maso-

nerii – Alicj jeszcze z 1993r. Byłam tu przed inicjacj,

Adam był czeladnikiem w loy Wolno Przywrócona,

a oni obydwoje prowadzili rozmowy przed zapaleniem wiateł

pierwszej po wojnie loy obrzdku mieszanego, Le Droit Humain.

Przez te 24 lata nasze cieki przecinały si niejednokrotnie. Jurek

był powszechnie znany w naszym masoskim wiecie, bardzo

zaangaowany i budował krok po kroku struktury polskie, dzie-

ło swego ycia, cho bez burz te si nie obywało. Wraz z Jego

mierci koczy si pewien etap LDH Polska. Siostrom i braciom

z zaprzyjanionej obediencji składamy wyrazy głbokiego alu.

Cze Jego pamici. Jerzy nie tylko pozostanie w naszych sercach,

ale i konkretnych dziełach, które budował.

S∴ Mirosława Dołęgowska-Wysocka

Br∴ Adam W. Wysocki

POZOSTANIE

DZIEŁO ŻYCIA



∴



W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

BYĆ WOLNYM

B R ∴ J E R Z Y D W O R A K









eby odpowiedzie na te pytania,

trzeba zrozumie, jak ludzie

dochodz do tego, aby uwa-

a si za wolnych. Na przykład czy

zwierzta s wolne? A na czym polega

rónica midzy ludmi a zwierztami?

Zauwamy, e zwierzta rodz si ju

zaprogramowane przez natur i jakie

by nie były rónice pomidzy poszcze-

gólnymi osobnikami, zwierzta od lat

s takie same i pozostan nimi a do

wyganicia gatunku. Uwaam, e dla

zwierzt pojcie wolnoci jest… nie

do pojcia. Ludzie, jak zwierzta, s

sformatowani przez natur, lub cilej

przez geny, ale zwierzta nie maj ich

historii, zwierzta nie zmieniaj si,

natomiast historia ludzkoci informuje

nas, jak róni byli ludzie na wiecie.

Zauwamy, e kiedy rodzice podej-

muj decyzj (wiadom lub nie) dania

ycia ich dziecku, nie maj pojcia,

kim ono bdzie. Jedna jest pewno

po urodzeniu – dziecko bdzie niczym

i bez pomocy rodziców nie przeyłoby

długo. Dopiero po jakim czasie powoli

dziecko staje si człowiekiem.

Wszystkie dzieci maj, tak jak zwierzta, swoje instynkty,

maj okrelone kształty, ale ludzie maj ponad to swoj

wewntrzn wolno, zwłaszcza wolno w stosunku

do nich samych, która pozwala im zrobi to, co zechc

z wrodzonymi talentami. Dlatego J. J. Rousseau napisał:

„Jak natura zamilknie, wolno mówi jeszcze”.

O tym fakcie ludzie wiedzieli od dawna. Jednym z pierw-

szych był Platon, opisujc to w opowieci o micie Pro-

meteusza. Póniej był Pico de Miranda, przypisujcy ten

sam mit Bogu. Po nim był J. J. Rousseau, Kant i inni, ale

prawdopodobnie najbardziej trafnie opisał to J.-P. Sartre.

Stwierdził on, e tylko w przypadku człowieka egzystencja

(urodziny) wyprzedza esencj. Jak to zrozumie? Według

Sartre’a esencja oznacza to wszystko, co stwarza jak

istot lub jaki przedmiot, co powoduje to, czym jest ta

istota lub ten przedmiot. Na przykład esencj samochodu

s jego plany; wszystkie plany, plany

kadej czci. Dziki nim samochód

bdzie zbudowany takim, jakim miał

by. W tym przykładzie na pewno

esencja (plany) wyprzedziła istnienie

(egzystencj) samochodu. Tak samo

w przypadku zwierzt, geny rodziców

zawieraj wszystkie informacje spra

wiajce, e zwierz urodzi si takim,

jakim miało by.

upełnie inaczej jest w przypad-

ku człowieka. Pomijajc sprawy

funkcjonalne ciała ludzkiego i wrodzo-

ne zdolnoci, które tak jak u zwierzt

w duej mierze s okrelone przed na-

rodzinami kombinacj genów, reszta

człowieczestwa, jakie by nie były

wrodzone zdolnoci, jest nauczona.

Dziki tej wewntrznej wolnoci młody

człowiek moe interesowa si tym,

czym chce, i moe by tym, czym chce.

W ten sposób zaistniał Hitler, Stalin,

Kopernik, Newton, Chopin, Siostra

Teresa i wielu innych. Zewntrznie

wszyscy ludzie s podobni, maj tak

sam sylwetk, w rzeczywistoci s zupełnie róni. Na pew-

no esencja człowieka powstaje po pocztku jego egzystencji.

Dlatego te, jak ju powiedziałem, ludzie rodz si wolni,

psychicznie niesformatowani, aczkolwiek wszyscy ludzie

s róni, majcy róne zamiłowania, róne zdolnoci, rón

inteligencj. Natomiast nie ma wrodzonej natury ludzkiej.

Na przykład: nie ma natury kobiecej czy mskiej, nie ma

natury kapłaskiej lub wojskowej, aryjskiej czy ydowskiej,

słowiaskiej czy germaskiej. Jeszcze raz podkrel: nie

ma adnej „natury ludzkiej”. Gdyby była jaka wrodzona

natura ludzka, prowadziłaby ona do bycia tym, co nazy-

wamy generalnym stereotypem, a przecie ludzie s róni.

tym momencie musz stwierdzi, e nie wszyscy

s całkowicie tego zdania. Religie monoteistyczne

mówi, e człowieka stworzył Bóg. Mimo e człowiek

powoli bdzie si uczył i bdzie miał własn woln wol,

Wolnomularstwo daje

możliwości rozszerzenia

horyzontów i podjęcia decyzji

odpowiadającej waszemu

postępowi na drodze inicjacyjnej

lub na drodze życiowej.

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

20 K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

to jest w jakim celu zaprogramowany (czyli jego esencja

wyprzedza egzystencj). Niektórzy twierdz, e człowiek

w ramach wolnej woli zawsze wybiera to, do czego Bóg go

przewidział. Uczony matematyk i lozof Gofried Wilhelm

Leibniz (1646–1716) w swojej teorii zwanej „Teodycea”

udowadniał, e Bóg, bdc nieskoczenie dobrym, w celu

stworzenia najlepszego wiata, jedynego moliwego, real

nego i najlepszego, stworzył rónych ludzi – od ułomnych,

chorych mentalnie lub lepych, a po geniuszy, poniewa

oni wszyscy s potrzebni na wiecie. W kadym razie, nie

wchodzc w szczegóły, według religii lub pewnych szkół

lozoi esencja wyprzedza egzystencj.

Natomiast według innych, na przykład Sartre’a, człowiek

moe by tym, czym chce. W swym yciu człowiek czasami

gra rol, okrelajc pewne postpowanie, pewien sposób

bycia, na przykład rol: fryzjera, nauczyciela, wojskowego

itp. Typowym przykładem jest opisana przez Sartre’a rola

kelnera. To granie roli lub bycie kim Sartre nazywa „zł wol”.

ile człowiek rodzi si, bdc niczym (jakie by nie były

jego zdolnoci), to wszyscy ludzie po urodzeniu s

wolni i równi. Jeli póniej ludzie trac wolno, to dzieje

si tak z dwóch głównych powodów. Pierwszym z nich

jest przynaleno do jakiej wspólnoty (pozbawiajcej

wolnoci). Drugim jest, dobrowolne lub nie, wybranie

równoci miedzy ludmi.

Zazwyczaj w jakim stopniu wszyscy ludzie przynale

do jakiej wspólnoty. Na przykład mona przynalee do

wspólnoty Polaków, Niemców, wspólnoty robotników,

arystokratów, komunistów, anarchistów itp. Według prawi-

cowych autorów człowiek nie moe istnie bez wspólnoty.

Joseph de Maistre napisał, e widział wielu ludzi: Fran-

cuzów, Niemców, Rosjan itd. Równie słyszał o wielu

innych, słyszał nawet o Papuasach. Natomiast nigdy nie

słyszał o człowieku wolnym, nienalecym nigdzie, nie-

podlegajcym nikomu. Uwaał, e jeli takowy istnieje,

to na pewno w ukryciu przed nim i przed innymi ludmi.

Mimo opinii wszystkich polityków lub lozofów prawi-

cowych (romantyków), nasza republikaska deklaracja

praw człowieka mówi, e człowiek zasługuje na szacunek,

abstrahujc od jego wszelkiej przynalenoci do jakiej

wspólnoty.

Zauwamy, e porzucenie wspólnoty jest zawsze moliwe,

jednak czsto jest bardzo trudne. Jedn z przyczyn tego

moe by fakt, e wielu ludzi nie chce by dojrzałymi.

Dojrzałymi nie tylko seksualnie lub wobec prawa, ale

dojrzałymi tak, aby decydowa o swoim własnym yciu.

Wielu ludzi woli pozosta we wspólnocie i podporzd

kowa si jej zasadom, pozostawiajc decyzj innym, na

przykład szefowi. Dla przykładu, w duym przyblieniu

w wyborach w Polsce głosuje zazwyczaj tylko około połowy

uprawnionych. Z tego samego powodu, braku dojrzałoci,

w wielu krajach ludzie wol odda władz jakiemu szefowi

(królowi, cesarzowi, dyktatorowi, np. Hitlerowi, Stalinowi

itp.), pozostajc w grupie jego podopiecznych, tak jak

to robi dzieci w rodzinie. Jest zdumiewajcym fakt, e

czsto dyktator uwaa si za demokrat, bo sprawiedliwie,

„demokratycznie” rzdzi swymi poddanymi.

Zazwyczaj kada wspólnota broni si przed odejciem

swoich członków, kady z nas zna smutn histori jakiego

młodzieca, który opucił dom, majc nacie lat, kogo,

kto wyjechał za granic, kogo, kto opucił wspólnot.

Wspólnoty czsto nazywaj tak osob renegatem, mar-

notrawnym synem lub podobnie. Zauwamy równie,

e ze wspólnoty mona wyj mentalnie, kierujc si

własn wol, własnym zdaniem, by po prostu wolnym,

pozostajc zycznie na miejscu, niemniej to jest jednak

jej porzuceniem.

dc wolnym, to my decydujemy o pozostaniu lub

odejciu z jakiej wspólnoty. Przed wyjciem z kadej

wspólnoty naley jednak zastanowi si, czy to nam si opła-

ci, czy nas na to sta, ale to jest zupełnie inne zagadnienie.

Czy mona powiedzie, e przynaleno do jakiej

wspólnoty jest pozbawieniem wolnoci? Na wiecie jest

wiele wspólnot, jedne pozbawiaj prawie całkowicie wol-

noci, na przykład wspólnota zwana Kore Północn, inne

bardzo mało, na przykład Stany Zjednoczone, ale nie ma

całkowitego pozbawienia wolnoci, jak i nie ma całkowitej

wolnoci. W Korei ludzie mog ponadto by uwizieni

i straci t malek wolno, któr mieli poprzednio.

W Stanach jest wiele obowizków narzuconych przez

pastwo, których nie miał Robinson Crusoe na swojej

bezludnej wyspie.

Czy „wspólnota” wolnomularska pozbawia swych człon

ków wolnoci? Zastanówmy si. Od pierwszego kontaktu

mówimy profanowi, e zawsze moe odej, jeli tylko

bdzie tego chciał. Powtarzamy to podczas inicjacji i pod-

wyek płacy. Nie ma w tym adnego pozbawienia wolnoci.

Najwiksz kar jest u nas wykluczenie z zakonu, czyli

„obowizkowe zwrócenie utraconej wolnoci”, dlatego

zastanówmy si, czy złoenie rónych przysig podczas

naszej drogi inicjacyjnej jest zniewoleniem, czy jest wy-

razem zaufania lub zaangaowania?

Drugim moliwym powodem utraty wolnoci jest nad-

miar równoci, nie tej wobec prawa, lecz ekonomicznej lub

politycznej. Równo wobec prawa i równo w szacunku

do osoby, uzyskana w Europie od czasu Rewolucji Francu-

skiej, a w Polsce istniejca w okresach niepodległoci, s

tak oczywiste, e nie wymagaj komentarzy, i s niezalene

od bycia wolnym. Obecnie w Europie, a zwłaszcza w Unii

Europejskiej, równo wobec prawa jest na pewno prze-

strzegana. A gdzie indziej? Bdmy optymistami, kiedy

ta równo bdzie uniwersaln.

Pozostaje pytanie, czy w ogóle ceniona przez nas równo

pozwala nam by wolnymi? Jeszcze raz przypominam – mó-

wimy o równoci, mniej lub bardziej obowizkowej, wobec

dochodów nansowych (korygowanych przez podatki lub

róne pomoce, zasiłki), wobec zdrowia (obowizkowe

ubezpieczenie społeczne), wykształcenia (obowizek

W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

chodzenia do szkoły) itp. Czy w zasadzie równo nie jest

sprzeczna z wolnoci?

Komunizm, praktykowany w demokracjach ludowych,

nigdy nie miał za cel pozbawienia ludzi wolnoci, miał on

tylko za cel ustanawianie równoci miedzy ludmi (oczy-

wicie poza nomenklatur). Pamitamy jeszcze, e osoby

bardziej aktywne, zmuszone do równoci, nie chciały takiej

równoci i starały si porzuci t wspólnot, wyjecha za

granic wbrew zakazom (za co byli karani), bo ta równo

była dla nich pozbawianiem wolnoci. Nawiasem mówic,

trudno po tym przykładzie zrozumie lozofa wieku

owiecenia J. J. Rousseau (1712–1778), który owiadczył,

e woli by stokrotnie pozbawiony wolnoci, anieli raz

jeden równoci.

edług pewnych skrajnych opinii, pastwo powinno

w ramach równoci zapewni ludziom tylko bez-

pieczestwo wewntrzne i zewntrzne oraz moliwo

minimalnego wykształcenia, a z reszt społeczestwo

powinno poradzi sobie same. Według innych, równie

skrajnych opinii, pastwo powinno zajmowa si wszyst-

kimi sprawami (pastwo opiekucze), pozbawiajc ludzi

prawa bycia dorosłymi. W tym przypadku stanowi to

pozbawienie ich odpowiedzialnoci za nich samych, a tym

samym pozbawienie ich prawa decydowania o ich losie,

innymi słowami, pozbawienie ich wolnoci.

Znany francuski lozof i polityk Charles Alexis de Tocque-

ville, yjcy w pierwszej połowie XIX wieku (1805–1859),

uwaa, e naley zachowa równowag midzy wolnoci

i równoci, które maj czsto sprzeczne cele. Obecnie

we wszystkich krajach demokratycznych „równowaga”

sugerowana przez Tocqueville’a jest uniwersalnie prakty-

kowana. Ale jest te praktykowana rónie, od „równowagi”

stosowanej w USA, do „równowagi” systemu pastwa

opiekuczego w krajach skandynawskich. W ramach tej

„równowagi” wikszo ludzi uwaa, e s wolni.

Zauwamy jeszcze, e zazwyczaj ludzie chtniej wybie-

raj równo ni wolno. Mona powiedzie, e wolno

pociga za sob wiele problemów i trudnoci, a jej efekty

s widoczne dopiero na dłusz met. Natomiast równo

daje efekty natychmiastowe, a kłopoty zaczynaj si duo

póniej. Równo pozwala nie myle o kłopotach w chwili

dokonywania wyboru.

Podsumowujc, moemy powiedzie, e jest jeszcze wiele

innych utrudnie w byciu wolnym, ale gdy rodzimy si wol-

nymi, dalsze bycie wolnym zaley przede wszystkim od nas

samych. Jeli zdarzy nam si utraci wolno i o ile naprawd

chcemy j odzyska, to czasami po duych wysiłkach i po

długim czasie, a czasami szybko i łatwo, moemy doj do tego.

KONKLUZJA

e kilka uwag o byciu wolnym, o wolnoci i równoci,

jest bardzo dobrze zawarte w naszej dewizie Wolno

– Równo – Braterstwo. Moemy zauway, e wolno

jest umieszczona przed równoci, co znaczy, e dla nas,

wolnomularzy jest nieco waniejsza anieli równo. Mona

powiedzie, e mimo sprzecznoci midzy dwoma wyej

opisanymi hasłami wolnoci i równoci, s one nierozłcz-

nie ze sob zwizane. Natomiast braterstwo jest wieckim

tłumaczeniem starej rycerskiej cnoty teologicznej Miło-

sierdzia. Jest ono podstawowym zaleceniem w naszym

zakonie. Jest ono równie czasami rónie interpretowane,

ale to zagadnienie bdzie tematem innego opracowania.

Podsumowujc: mog powiedzie, e jeli chcecie, to

obecnie moecie by wolni. W jakiej chwili waszego ycia

mielicie wybór i wybralicie midzy pewnym stopniem

wolnoci i równoci, jednak moecie zawsze zmieni zda-

nie. Wolnomularstwo daje wam moliwoci rozszerzenia

horyzontów i podjcia decyzji odpowiadajcej waszemu

postpowi na drodze inicjacyjnej lub na drodze yciowej.

Br∴ Jerzy Dworak

Warszawa, wrzesie 2015 r.



P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

22 W I Ę C E J Ś W I A T Ł A

ak podkrelali organizatorzy,

jej celem było przyblienie ba-

da nad nieznan powszechnie

histori wzlotów i upadków wol

nomularstwa w Polsce w jego rónych

nurtach, wpływu na losy historyczne,

kulturowe, polityczne i naukowe w na-

szym kraju. Poza wszystkim konfe-

rencja miała by miejscem spotkania

naukowców z rónych dziedzin, któ-

rych badania oscyluj wokół historii

i lozoi Ars Regia. Chodziło take

o zdemitologizowanie wolnomula-

rzy i pokazanie ich jako naukowców,

działaczy społecznych, patriotów,

poród których znale mona nawet

władców Polski, którzy wnieli bardzo

duo w rozwój kraju – w tym Katowic

i regionu. Konferencji towarzyszyła

wystawa historyczna, przedstawiajca

wolnomularskie regalia, zdjcia i doku-

menty archiwalne powicone dzia-

łalnoci wolnomularzy na lsku. Po

konferencji odbyła si krótka wycieczka

do Teatru im. Wyspiaskiego. Budowa

ta została snansowana przez lo Licht

an Ostern, której siedziba mieciła si

w obecnej „Scenie w Malarni”.

Konferencja miała charakter otwarty

i kierowana była do studentów, na-

ukowców, historyków, niezalenych

badaczy i wszystkich zainteresowa-

nych podejmowan tematyk. Poniej

drukujemy program według porzdku

alfabetycznego autorów wygłoszonych

referatów.

- Mirosława Dołęgowska-Wysocka,

Suknia i fartuszek. Polki w masonerii

od XVIII do XXI wieku.

- Magdalena Długosz, Pewien sym-

bol., kobieta i lewicowy Lublin na

początku XX wieku.

- Waldemar Gniadek, Jedność i Tole-

rancja – pierwsze loże nurtu romań-

skiego na Górnym Śląsku.

- Paweł Gwiaździński, Mit Syzyfa

Alberta Camusa a znaczenie wol-

nomularskiej pracy w XXI wieku.

- Dawid Kubieniec, Wolnomularstwo

górnośląskie w XIX i XX wieku –

wstęp do badań.

- Antoni Leśniak, Masoneria a seksu-

alność – seks w masonerii.

- Zbigniew Łagosz, Międzywojenna

Loża Rycerzy Ducha z Huty Kró-

lewskiej.

- Larysa Michalska, Między judai-

zmem a Sztuką Królewską. Inicjacja

w śląskich lożach B’nai B’rith.

- W ojciech Mościbrodzki, Rola

i funkcje wolnomularstwa w Polsce

KONFERENCJA NAUKOWA

Ars Regia w Polsce

i na Śląsku











W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

W I Ę C E J Ś W I A T Ł A

w XXI w. oraz Sztuka i symbol –

o roli i znaczeniu sztuk pięknych

w tradycji wolnomularskiej.

- Witold Sokała, Kielnia i Miecz.

Symboliczne konteksty życiorysu

generała Michała Tokarzewskiego-

-Karaszewicza.

- Łukasz Suszek, Filozoa wolno-

mularza Fichtego – wstęp do badań.

- Tomasz Szymański, Sztuka Kró-

lewska i idea religii uniwersalnej we

Francji na przełomie XVIII i XIX

wieku (z akcentami polskimi i ślą-

skimi).

- Marcin Śrama, Wolnomularski

manifest w warszawskim Teatrze

Narodowym.

- Izabela Trzcińska, Masoneria teo-

zofów w Polsce.

- Grzegorz Wiończyk, Masoneria

– Teologia – Człowiek. #

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

24 W C Z O R A J I D Z I Ś

zie po wicie Niepodległoci, 12 listopada

2017r. na Uniwersytecie Pedagogicznym w Kra-

kowie odbyła si masonologiczna konferencja na-

ukowa zatytułowana Wielość w jedności, jedność w wielości,

która zgromadziła tak teoretyków, jak i praktyków bada

nad wolnomularstwem – polskim i wiatowym. Rozległo

zainteresowa badaczy, wielowtkowo tematyki, wane

pytania badawcze sprawiły, e zdaniem jej wszystkich

uczestników było to istotne wydarzenie naukowe, które

zaowocuje pokonferencyjn publikacj. Jak podkrelili na

zakoczenie konferencji jej organizatorzy: dr hab. prof.

UP Łukasz Tomasz Sroka – dyrektor Instytutu Historii

i Archiwistyki Uniwersytetu Pedagogicznego oraz dr hab.

Andrzej Nowosad z Uniwersytetu Jagielloskiego, moe-

my oczekiwa za rok I Kongresu Masonologicznego. Jeli

spełni si to ambitne zamierzenie, bdzie to konkretnym

i wymiernym rezultatem obchodów 300-lecia narodzin

masonerii spekulatywnej. Poniej podajemy tytuły konfe-

rencyjnych referatów i ich autorów w ujciu alfabetycznym:

- Tomasz Aleksandrowicz (Uniwersytet Jagielloski),

Wolnomularstwo polskie w mediach społecznościowych

na przykładzie Facebooka.

- Bartłomiej Brążkiewicz (Uniwersytet Jagielloski),

Wolnomularski Petersburg.

- Tadeusz Cegielski (Uniwersytet Warszawski), Sztuka

Królewska u progu czwartego stulecia. Próba bilansu.

- Mariusz Doering, Arthur Conan Doyle i masońskie wątki

w jego twórczości na przykładzie agmentów z Sherlocka

Holmesa.

- Bożena Mirosława Dołęgowska-Wysocka („Wolno

mularz Polski”, Instytut Sztuka Królewska w Polsce),

Zakon Mopsów (1738) – żart salonowy czy prawdziwa

konspiracja masońska?

- Roman Dziergwa (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

w Poznaniu), Niemiecka loża naukowa Quatuor Coronati

i jej rola we współczesnych badaniach masonologicznych.

- Karolina Dziewięcka (Aylesbury), Droga inicjacji w ta-

jemniczym ogrodzie. Symbolika w Quinta da Regaleira.

- Waldemar Gniadek (Warszawa), Dwieście lat obecności

wolnomularstwa niemieckiego na ziemiach polskich.

- Pierre Bertrand-Jeaume, (Grand Orient de France –

Président du Congrès des Loges de Paris IV et d’Europe

de l’Est), L’essaimage international des Valeurs du Grand

Orient de France.

- Anna Kargol (Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza

Modrzewskiego), Wolnomularstwo regularne w Drugiej

Rzeczypospolitej. Zarys charakterystyki.

OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA NAUKOWA

Wielość w jedności,

jedność w wielości

W 300. ROCZNICĘ NARODZIN MASONERII SPEKULATYWNEJ

Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej

Instytut Historii i Archiwistyki, Kraków, 12 XI 2017 r.

W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

W C Z O R A J I D Z I Ś

- Dawid Kubieniec (Uniwersytet lski), Wolnomular-

stwo na Górnym Śląsku na przełomie XIX/XX wieku.

Wstęp do badań.

- Horia Victor Leer, (Universite Bordeaux Montaigne),

Des étrangers en Pologne, des Polonais à l’étranger – des

parcours croisés de ères ancs-maçons entre le milieu du

XVIIIe et le début du XIXe siècle.

- Dominique Lesag e (Kraków), Krótkie opowiadanie

o ożywieniu Wolnomularstwa Wielkiego Wschodu Francji

w Polsce po 1989 roku.

- Władysław Masiarz (Kraków), Wolnomularze polscy

wśród zesłańców syberyjskich.

- Dawid Menard (Uniwersytet Jagielloski), Wolno-

mularski imperatyw braterstwa w nieregularnych lożach

mieszanych.

- Małgorzata Misiuna (Instytut Sztuka Królewska w Pol-

sce), Ewa Jaśkowska (Instytut Sztuka Królewska w Pol-

sce), Sens wolnomularstwa kobiecego we współczesności.

- Grzegorz Nieć (Uniwersytet Pedagogiczny w Krako-

wie), Paweł Podniesiński, (Uniwersytet Warszawski),

Masonica na rynku polskim antykwarycznym.

- Wojciech Nitka (Gdask), Średniowieczne założenia

projektowe na podstawie kościoła Mariackiego w Gdańsku.

- Andrzej Nowosad (Uniwersytet Jagielloski), Tematyka

wolnomularska na łamach „Kultury” paryskiej i „Zeszytów

historycznych” Instytutu Literackiego w Paryżu.

- Witold Sokała (Uniwersytet Jana Kochanowskiego

w Kielcach), Reeksje o politycznym zaangażowaniu

polskich Wolnomularzy w XX i XXI wieku.

- Łukasz Tomasz Sroka (Uniwersytet Pedagogiczny

w Krakowie), Polskie badania masonologiczne po 1989

roku.

- Tomasz Szmagier (Instytut Sztuka Królewska w Polsce),

Poczucie tożsamości wolnomularskiej jako fundament

jedności w różnorodności nurtów masońskich. Reeksje

z praktyki i obserwacji.

- Marcin Śrama (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

w Poznaniu), Wolny mularz Augusta von Kotzebue i Le

Franc-maçon prisonnier Hansa Heinricha von Ecker und

Eckhoen – teatralne apologie wolnomularstwa.

- Bogumił M. Woźniakowski (Kraków), Polskie współ-

czesne czasopiśmiennictwo wolnomularskie 1992–2017:

szkic historyczno-prasoznawczy.

- Norbert Wójtowicz (Oddziałowe Biuro Bada Histo-

rycznych IPN we Wrocławiu), Kościoły chrześcijańskie

wobec masonerii.

- David Zeisky (Uniwersytet Jagielloski), Historia

prasy masonerii węgierskiej oraz opis tytułów obecnie się

ukazujących.

- Leszek Zinkow (Akademia Ignatianum w Krakowie),

„Świątynia egipska” w Końskich – niezwykłe miejsce

spotkań wolnomularzy.

- Mateusz Żurawik-Le Mercier (Szkoła Główna Handlo-

wa), Zarys historii krakowskiej loży „Przesąd Zwyciężony”.

* * *

UWAGA. Referat Krzysztofa Winnickiego z Nowego

Jorku, Wolnomularstwo polskie za wielką wodą, znajdzie

si w publikacji pokonferencyjnej. #

JUBILEUSZ LOŻY GABRIEL NARUTOWICZ

listopada 2017 roku odbyły si uroczyste prace Sz∴L∴ Gabriel Narutowicz na Wsch∴ Krakowa, loy

nalecej do Wielkiego Wschodu Francji, obchodzcej jubileusz 25-lecia. Oprócz okolicznociowej

deski i pamitkowych dyplomów odbyła si inicjacja pierwszej profanki w historii loy. Nowej siostrze

i wszystkim krakowskim braciom serdecznie gratulujemy i yczymy dalszych lat ociosywania kamienia,

w braterstwie i siostrzestwie.

S∴ Mirosława Dołęgowska-Wysocka, Br∴ Adam W. Wysocki

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

26 W C Z O R A J I D Z I Ś

1811 roku powstaje loa

Wolno Odzyskana, orga-

nizacja od razu niezwykle

popularna, na czasy ówczesne niemal-

e masowa. Po piciu latach pojawia

si druga, witynia Równoci, a take

nisza kapituła Prawdziwa Jedno.

W Zamociu, dokd przenosi si gar-

nizon wojskowy, działa loa Jedno,

a w niej inicjowany w Lublinie Wale-

rian Łukasiski. Kres pierwszym lo-

om Lubelszczyzny kładzie ukaz carski

w 1822 roku. Odnowienie warsztatu

w padzierniku 2008 roku pod pierw-

sz znan w Lublinie nazw zamyka

t histori. Loa Wolno Odzyskana

na Wschodzie Lublina – jako loa re-

gularna, czyli mska – działa do dzi.

Pomidzy tymi dwoma wydarze-

niami w miecie pojawia si grupa

o nieco innym charakterze, liberalna,

do niesformalizowana – loa Wolni

Oracze podległa Wielkiemu Wscho-

dowi Francji. Jej istnienie datuje si na

lata 1912–1916, a za inicjatora uznaje

Jana Hempla. To włanie rodowisko

nadaje specyczny rys lubelskiej ma-

sonerii, w której po raz pierwszy na

równych prawach – najpewniej bez

zgody i wiedzy zwierzchnictwa, bo by-

łoby ono temu przeciwne – pojawiaj

si kobiety i która tradycyjn, doran

dobroczynno konsekwentnie zamie-

nia na wsparcie samopomocy poprzez

działalno spółdzielcz.

empel, lozof, pisarz i wycho-

wawca robotniczej młodziey,

inicjowany w Paryu w loy La France

Socialiste, traa do Lublina latem 1910

roku, by przej redakcj postpowego

pisma „Kurier”. Gazeta, załoona przez

dra Mieczysława Biernackiego, lekarza

i społecznika, jedn z barwniejszych

postaci miasta, ma w tym czasie sie-

dzib przy Krakowskim Przedmieciu

60. Mały pokój przy redakcji zajmu-

je Hempel, Biernacki mieszka przy

niedalekiej ulicy Kołłtaja. Na rogu

obu ulic, dwie kamienice od redakcji,

w znanej kawiarni Rutkowskiego pod

numerem 56 spotyka si inteligen-

ckie grono zwizane z „Kurierem”.

Znajdziemy tam w kolejnych latach

– oprócz dwóch ju wymienionych

mczyzn – dziennikarzy Witolda

Giełyskiego i Bolesława Giliczy-

skiego, inyniera-socjalist Oktawiana

Zagrobskiego, małestwo Wandy

i Franciszka Papiewskich czy Kazi-

mierza Jaczewskiego, kolejnego leka-

rza i zasłuonego działacza lubelskiej

ŚLADAMI LUBELSKIEJ MASONERII

Wolność, równość,

spółdzielczość

M A G D A L E N A D Ł U G O S Z

















W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

W C Z O R A J I D Z I Ś

kultury zarazem. Te same osoby nale

do inicjatorów Lubelskiej Spółdzielni

Spoywców. Idea załoonej w 1913

roku LSS powstaje bowiem w łonie

redakcji, w „pewnej grupie zakonspi-

rowanej”, jak okrela to towarzystwo

Papiewska w swych wspomnieniach.

Papiewscy mieszkaj wtedy przy Ziel-

nej 4/12 (dzi Bieczyskiego), gdzie

miały si te odbywa spotkania war-

sztatu. Hempel, współpracujc cile

z siostr w swych licznych inicjatywach

społeczno-edukacyjnych, zatrzymywał

si równie w jej mieszkaniu. W loy

pełnił on funkcj mówcy do koca roku

1915, gdy ostatecznie zniechcony do

tej aktywnoci, „upił si”.

bok „Kuriera” i loy Hempel miał

pono jeszcze trzeci misj, poru-

czon mu w Paryu przez eromskie-

go: oywi na Lubelszczynie działal-

no Towarzystwa Szerzenia Owiaty

„wiatło”. Organizował je ju w 1906

roku dr Biernacki i drugi wybitny le-

karz, dr Witold Chodko, póniejszy

minister zdrowia i wolnomularz czynny

w warszawskiej loy Prawda. Chod-

ko wyjechał do wczenie z Lublina,

a Hempel skupił si raczej na własnych

inicjatywach, w wiatło zaangaował si

jednak inny z lubelskich wolnomula-

rzy tego czasu – Władysław Kunicki.

Razem z siostr Józef uczył, a póniej

prowadził esk Szkoł Handlow,

mieszczc si w budynkach przy Na-

miestnikowskiej (dzi Narutowicza)

37-39. Szkoła kultywowała denia

niepodległociowe i zaangaowanie

społeczne, sporód jej nauczycieli wst-

pili do Wolnych Oraczy take Edward

Supronowicz, Jerzy Mczewski i Stefan

Uzibło. Sam Kunicki został w 1916

roku, roku wygaszenia loy, wybrany

z ramienia PPS do Rady Miasta Lub-

lina. W tym i kolejnych latach w Ra-

dzie znajd si te inne osoby zwizane

wczeniej (lub przynajmniej kojarzo-









P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

28 W C Z O R A J I D Z I Ś

ne) z lo: Papiewscy, Mczewski,

Uzibło, S. Osiski, E. Szymonowicz

oraz lekarze: Biernacki, Jaczewski, Jan

Modrzewski i Paweł Leon Jankow-

ski – ordynator szpitala dziecicego,

zwizany z ruchem ludowym i jego

pismem „Zaranie”, przewodniczcy

pracom loowym.

mieszkaniu Kunickiego przy

szkole zachowała si na drzwiach

tabliczka z jego nazwiskiem. W nocy z 6

na 7 listopada 1918 roku włanie tutaj

uzgadniano proklamacj Tymczasowego

Rzdu Ludowego RP na czele z Ignacym

Daszyskim. Rzd ten mianował Kuni-

ckiego komisarzem Lublina. Dwa lata

wczeniej, w nieodległym mieszkaniu

dra Jankowskiego i jego ony Marii, przy

Namiestnikowskiej 14/6, dwukrotnie

gocił Józef Piłsudski. Witała go tam de-

legacja w osobach czcigodnego mistrza

loy i drugiej inicjowanej w Lublinie

kobiety – Jadwigi Marcinowskiej, poetki

i teozoi, przewodniczcej Ligi Kobiet

Pogotowia Wojennego.

Rok 1916 obtuje w wydarzenia.

W Lublinie mieszka Maria D-

browska, znana ze swych rozległych

wolnomularskich kontaktów, a w pra-

cach loy uczestniczy Andrzej Strug,

który jako legionista leczył si w tym

czasie w szpitalu wojskowym w bu-

dynkach poklasztornych ss. wizytek

(dzi Centrum Kultury przy zbiegu

ulic Hempla i Peowiaków). Na margi-

nesie dodajmy, e Strug wychował si

w Lublinie. Na kamienicy przy Kra

kowskim Przedmieciu 38 wisi tablica

znaczca miejsce urodzin pisarza, któ-

ry w 1918 roku równie wszedł w skład

tzw. Rzdu Lubelskiego, a w latach 20.

stał na czele polskiej masonerii (czyt.

art. na str. 30).

iejsca zwizane z Ars Regia

w XIX wieku skupione s bliej

Starego Miasta. Pałace Czartoryskich

i Potockich przypominaj o patro-

nacie arystokratów nad lubelskimi

warsztatami i ich przedsiwziciami.

Stanisław Kostka Potocki, urodzony

w miecie, naleał do promotorów

Wolnoci Odzyskanej w 1811 roku,















W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

W C Z O R A J I D Z I Ś

a Adam Kazimierz Czartoryski wy-

brany został prezesem Towarzystwa

Dobroczynnoci, istniejcego od 1815

roku. aden z monych nie przebywał

jednak w Lublinie. Skład obu ló sta-

nowili głównie wojskowi i urzdnicy,

przy czym witynia Równoci, zgod-

nie z nazw, zdawała si mie bardziej

egalitarny charakter.

olnomularze w róny sposób

wpływali na kultur. Córki

pierwszego czcigodnego mistrza Wol-

noci Odzyskanej gen. dyw. Ludwika

Kamienieckiego były pierwowzorami

bohaterek Ślubów panieńskich Aleksan-

dra Fredry (nb. take masona), który

stacjonował wtedy ze swym garnizo-

nem w miecie. Bracia patronowali

kilku lubelskim instytucjom kultury,

w tym pierwszej bibliotece publicz-

nej, Instytutowi Bibliopolicznemu

działajcemu w latach 1811–1813

przy ulicy Królewskiej 13 czy Towa-

rzystwu Przyjaciół Nauk. Zakładał je

Klemens Urmowski, sdzia i znany

bibliol, wespół z drukarzem Janem

Karolem Pruskim i nauczycielem lu-

belskiej Szkoły Departamentalnej,

Kajetanem Morykonim. Rektor tej

szkoły, Andrzej Smolikowski, piastował

równie godno mistrza katedry Wol-

noci Odzyskanej, przejmujc j po Ur-

mowskim, gdy ten razem z on Zo,

córk Stanisława Lingenau, adiutanta

ks. Józefa Poniatowskiego i lubelskiego

mularza, wyjechał do Warszawy. Ur-

mowski znany był jako wietny mówca,

wygłosił m.in. w kociele ewangelickim

i opublikował póniej mow pogrze-

bow ku czci zmarłego Brata – majora

Ludwika Korna. W przeciwiestwie do

ksiy katolickich, którym zabronił tego

wyranie biskup, pastor tego kocioła,

Jakub Glass, naleał do loy, podobnie

jak Teodor Gruell-Gretz, szanowany

aptekarz inicjowany jeszcze w 1779

roku w Krakowie i pierwszy prezydent

Lublina wybrany na podstawie Prawa

o miastach w 1792 roku. Loe prowa-

dziły równie prne Towarzystwo

Przyjaciół Muzyki, jego działalno nie

przetrwała jednak likwidacji masonerii.

Taki sam los spotkał cz wyposae-

nia i siedzib warsztatów zakupion

wspólnie w 1816 roku, a skonsko-

wan przez władze w 1822 roku. Dzi

w tych okazałych domostwach przy

ulicy Wyszyskiego 2 mieci si sie-

dziba arcybiskupa i kurii w Lublinie.

pacer ladami lubelskiej masonerii

wieczy osobliwa klamra. Dwór

ssiadujcy z kuri, przy ulicy Wyszy-

skiego 4, przez wikszo XIX wieku

własno Towarzystwa Dobroczyn-

noci, kupuj w 1923 roku Papiewscy.

Franciszek prowadzi tu sklep i rm

budowlan „Architekt”, a dostawion

w latach 30. ocyn zdobi widocznym

z daleka znakiem trójkta i cyrkla oraz

dat 1937. Po II wojnie wiatowej

dwór podzielony zostaje na mieszka-

nia, które oprócz Wandy Papiewskiej

zajmuj inni pracownicy LSS i biura

spółdzielni. Dzi naprzeciwko dworu

znajduje si pokana siedziba LSS,

w której 60 lat przepracowała jej za-

łoycielka, Wanda Papiewska, i która

okazała si najtrwalszym dziełem „za-

konspirowanej grupy” postpowych

działaczy skupionych wokół jednej

lubelskiej gazety.

Magdalena Długosz











P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

30 W C Z O R A J I D Z I Ś

en wolnomularz czynu

był wewntrznie przeko-

nany, e wyprawa ta b-

dzie gestem wdzicznoci wobec

Polaków. Do Krakowa przybył

wraz z włoskimi ochotnikami

w kwietniu 1863 roku. Przez Rzd

Narodowy został mianowany ge-

nerałem. W Krakowie Włochów

oddano pod dowództwo gen.

Józefa Miniewskiego.

Noc z 3 na 4 maja 1863 roku.

600-osobowy oddział prze-

kroczył granic zaboru rosyjskie-

go pod Krzeszowicami. Rankiem

rozegrał si bój krwawy i straszny.

A miało to miejsce pod Podłem.

Bój zakoczył si sromotn klsk

i pogromem Moskali. Oszołomio-

ny zwycistwem Nullo nastpne-

go dnia wraz ze swoim włoskim

oddziałem dociera do Krzykawki

pod Olkuszem. Doszło do kolejnej

brutalnej i krwawej bitwy. Nul-

lo dowodził prawym skrzydłem

formacji. Ten genialny strateg

i taktyk intuicyjnie wyczuwa, e

nie wolno dopuci do okrenia

jego oddziału przez armi rosyj-

sk. Podejmuje próby wycignicia

przeciwnika z lasu. Jest bowiem

przekonany, e jego garibaldczycy

w walce wrcz zwyci z carsk

armi. Pełen wojennego animuszu

wydaje komend: na szable! na

bagnety! Jako pierwszy wyskakuje

z okopu. Dostaje si do ukrytego

w miar bezpiecznym miejscu swo-

jego konia, dosiada go... Pierwsza

kula wysłana przez Moskala traa

konia, druga – serce generała.

Wygldajcy na młokosa mło-

dziutki porucznik garibaldczyk bły

skawicznie przejmuje dowodzenie.

Stefano Elia Marchei, porucznik

Legii Cudzoziemskiej, adiutant

i przyjaciel gen. Francesco Nullo.

Z impetem wdziera si w szeregi

carskiej armii. Ale oto nagle i nie-

spodziewanie... carski fechmistrz

płaskim sztychem szabli rozcina

szyj młodego, bohaterskiego po-

rucznika.

owstanie styczniowe – ogłoszone manifestem 22 stycznia 1863 r. przez Tymczasowy Rzd Naro-

dowy w Warszawie. Polskie powstanie narodowe przeciwko Imperium Rosyjskiemu. Wybuchło

22stycznia 1863 roku w Królestwie Polskim i 1 lutego 1863 roku na Litwie. Zasigiem objło tylko

ziemie zaboru rosyjskiego: Królestwo Polskie oraz Ziemie Zabrane. Było najwikszym polskim

powstaniem narodowym, spotkało si z poparciem midzynarodowej opinii publicznej. Miało cha-

rakter wojny partyzanckiej w której stoczono ok. 1200 bitew i potyczek. Przez oddziały powstacze

przewinło si 200 000 osób. #

SKRUCHA MASONA,

CZYLI BRATERSKA ODSIECZ

DLA WALCZĄCEJ POLSKI.















W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

W C Z O R A J I D Z I Ś

hrzanów, 6 maja 2017 roku, póne popołudnie. Pogoda

w kratk, nadal nie moe si ustali, oporna wiosna

tego roku. Nawet ona przeciwko Narodowi. Nie narzekam,

stwierdzam fakt. Ja jestem mylami z Tob i przy Tobie

Stefek. Mog si tak do Ciebie zwraca? Wszak Twoje

pierwsze imi to Stefano. Włanie posprztałem Twój

grób. Moe nie wyszło mi to najlepiej, wybacz, ale tylko

tak potrałem. Zapaliłem Ci znicz, przyniosłem wiee,

majowe kwiaty. Jestem Ci co winien. Wiesz, jak wiele

zawdziczam wolnomularstwu...? Przecie wiesz, co to jest

wolnomularstwo, masoneria. Twoi dowódcy i przyjaciele

zarazem take byli brami w fartuszkach. A Ty? Wiesz co,

nie ma to wikszego znaczenia, dla moich sióstr, braci i dla

mnie byłe, jeste i bdziesz wzorem brata. Jestem Ci co

winien. Jak wiele zawdziczam!!! yłem w tym miecie,

tutaj si urodziłem. Wiesz, gdzie mieszkałem? W linii

prostej jakie 300 metrów od miejsca, w którym teraz pisz

sobie spokojnie. A wiesz, kiedy si o Tobie dowiedziałem?

Zupełnie niedawno. Wstyd, prawda? Owszem, wstydz

si, nawet nie wiesz jak bardzo.

powiem Ci Stefek, co działo si od momentu, kiedy

spadłe z konia po sztychu zadanym przez Moskala.

Wiernym towarzyszom i zarazem Twoim podwładnym

udało si wyrwa Ci z pola walki i przenie w bezpieczne

miejsce. A potem zwykła chłopska furmanka i byle dalej,

do granicy galicyjskiej. Nad ranem 6 maja 1863 roku, na

obszarze połoonym pomidzy wsiami Dulowa, Karnio-

wice, Młoszowa twoi wierni kompani wraz z Tob, ciko

rannym i wykrwawionym, zostaj zatrzymani przez oddział

austriacki. W oddziale jest obecny ocer, Wgier, kapitan

Lippa. To dziki jego sprytowi i obrotnemu jzykowi

udaje si uzyska dla ciebie wolno. Twoi przyjaciele

i podwładni zostaj aresztowani.

Dzielny i bohaterski furman dowozi Ci do Chrzano-

wa. Oarni chrzanowianie znajduj dla Ciebie godne

lokum. Schronienia udziela Ci człek zacny i szlachetny,

im Apolinary Horwath, szanowany i znany miejscowy

notariusz. Pan Apolinary dwoi si i troi, aby zapewni Ci

wszystko, co zwizane z opiek, leczeniem, pielgnacj

etc. Niestety 7 maja 1863 roku Twoja dusza opuszcza

powłok cielesn.

tefek, ale Ty miałe pogrzeb! Chyba wszyscy miesz-

kacy Chrzanowa przyszli Ci egna. A miało to

miejsce 11 maja 1863 roku. Twój pogrzeb przerodził si

w spontaniczn manifestacj patriotyczn (w Galicji takie

„swawole” przechodziły na ogół bez represji). A wiesz, co

działo si 19 czerwca 1931 roku? Otó z twojego rodzin-

nego Bergamo przyjechała delegacja i wspólnie z moimi

rodakami przeprowadziła liczne, pikne i wzruszajce,

uroczystoci przy twojej mogile. Ilu braci w fartuszkach

musiało partycypowa w tych przepiknych i doniosłych

obrzdach?

Zbyt wielu entuzjastów to ta wasza wyprawa wojenna

nie miała. Ty jednake, niestrudzenie inwestujc

swój czas i energi, codziennie przemierzałe rodzinne

Bergamo oraz miasta i gminy ocienne w poszukiwa-

niu ochotników. A sytuacja polityczna w ówczesnych

Włoszech nie była sprzyjajca dla tego typu akcji. Rzd

włoski nie chciał psu stosunków z Rosj. Utrudnianie

w przerzucie ochotników do Polski czyniły take Austria

i Prusy. Wszyscy pamitamy przygotowania do wyjazdu

i rozmowy z ochotnikami, które odbywały si w Berga-

mo, w pałacu Carolich, którego właciciel był gorcym

zwolennikiem wyprawy polskiej. Co rzekłe, aaa, e to

zwyczajna ołnierska sprawa. Opowiem Ci przy kolejnych

odwiedzinach o innych bohaterach. Pogadamy o honorze,

bohaterstwie, szlachetnych postawach etc. Stefek, nie zo-

staniesz tutaj sam. Jestem Ci co winien. Bd Ci czsto

odwiedzał. A kiedy ju przejd przez Inicjacj Ostateczn

i zatrzymam si na Wschodzie Wieczystym – co i rychło

zdarzy si moe – bd o Tobie pamitali moje Siostry

i Bracia moi. Wiesz, oprócz kwiatów i znicza, zatknłem

Ci take tak zwyczajn, prost chorgiewk.

Br∴ Jacek,

Sz∴L∴ Kultura na Wsch∴ Warszawy,

Trójkt Triforium na Wsch∴ Olkusza

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

32 K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

aley doda, e obaj stali si

stronami w niezwykle dra-

matycznych konfrontacjach,

mimo e nie przyczynili si w naj-

mniejszym stopniu do ich powstania.

Obaj te wykazali ogromn odwag

w przeciwstawianiu si zbrodniczym

systemom. Mona sobie stawia pyta-

nie, czy ich sposób okrelania konik-

towych sytuacji oraz strategie radzenia

sobie z nimi wynikały z przynalenoci

do masonerii, czy odwrotnie – wyso-

kie moralne predyspozycje sprawiły,

e si tam znaleli? Bez wzgldu na

to, jak moe brzmie odpowied na

to pytanie, dowiadczenia tych nie-

zwykłych wolnomularzy przedstawiaj

wielk warto dydaktyczn.

Błędem jest sądzić, że pedagogika

jest nauką o dziecku, a nie o człowieku.

Autor tych słów, Henryk Goldszmit,

który pisał pod pseudonimem Janusz

Korczak, syn zamonego adwokata

Józefa Goldszmita, urodził si w roku

1878 lub 1879 w zasymilowanej ro-

dzinie ydowskiej. Lata szkolne sp-

dził w omioklasowym rosyjskim

gimnazjum na warszawskiej Pradze.

Po mierci ojca w 1890 roku rodzina

zbiedniała na tyle, e kilkunastoletni

Henryk musiał przez wiele nastpnych

lat udziela korepetycji, aby pomóc

matce w utrzymywaniu domu. W 1898

roku rozpoczł studia na Wydziale

Lekarskim Uniwersytetu Cesarskiego

w Warszawie.

kilka miesicy po uzyskaniu

dyplomu lekarza powołano go

do armii rosyjskiej i skierowano na

front wojny rosyjsko-japoskiej. Po

demobilizacji w 1905 roku praktyko-

wał do roku 1911 w Berlinie, Paryu

i Londynie, a po powrocie z zagranicy

podjł prac w Szpitalu dla Dzieci y

dowskich im. Bersonów i Baumanów.

W 1912 roku objł kierownictwo y-

dowskiego Sierocica przy ul. Kroch-

malnej. Podczas I wojny wiatowej

został wcielony do armii rosyjskiej

WOLNOMULARZE WOBEC

KONFLIKTU WARTOŚCI

∴











W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

jako lekarz. Po demobilizacji w 1917

roku organizował przytułki dla sierot

wojennych pod Kijowem, gdzie poznał

Maryn Falsk, z któr potem załoył

sierociniec dla dzieci polskich „Nasz

Dom”. Jako polski patriota w 1920

roku zgłosił si na ochotnika do woj-

ska i pełnił słub medyczn podczas

wojny polsko-sowieckiej. Poniewa

pracował w szpitalach epidemicznych,

zaraził si tyfusem. Pielgnujca go

matka zaraziła si od niego i wkrótce

zmarła. Odniósł te ran, która praw-

dopodobnie spowodowała, e nie czuł

si pełnowartociowym mczyzn

i nie załoył rodziny. Słub zakoczył

jako ocer w randze majora. Za zasługi

wojenne został odznaczony Krzyem

Virtuti Militari. W latach 1934 i 1936

podróował do Palestyny. Nosił si

z zamiarem spdzenia ostatnich lat

ycia w Jerozolimie, ale wojna pokrzy-

owała te plany.

o wolnomularstwa wstpił

najpóniej w 1925 roku. Ini-

cjowany był w loy Gwiazda Morza

Midzynarodowej Federacji Le Droit

Humain, utworzonej, aby „pogodzi

wszystkich ludzi, których dziel ba-

riery religii i poszukiwa prawdy przy

zachowaniu szacunku dla drugiego

człowieka”. Naley sdzi, e miał

przynajmniej stopie mistrza.

Janusz Korczak pozostawił po sobie

bogat spucizn w postaci literatury

o dzieciach i dla dzieci. Stworzył pre-

kursorsk teori pedagogiczn uznajc

autonomi i godno dziecka. Popu-

laryzował j w cyklu

pogadanek radiowych.

Z Polskiego Radia zo-

stał jednak usunity

w wyniku nagonki

narodowców, którzy

zarzucali mu „zaydza-

nie radia” i demorali-

zacj. Pretekstem do

zerwania współpracy

było poruszenie przez

Korczaka tematu…

moczenia nocnego.

Jakim był człowie-

kiem? Wraliwym

i kierujcym si uczu-

ciami. Stan tych uczu był zmienny.

Czasem, zwłaszcza po mierci matki,

wydawało mu si, e jego ycie jest

nieuporzdkowane, samotne i obce.

Na temat miłoci pisał: „Jestem nie

po to, eby mnie kochali i podziwiali,

ale po to, ebym ja działał i kochał”.

Idea słuenia dziecku i jego sprawie

pozwalała mu i działa, i kocha. A oto

co pisał Korczak o dzieciach: „Poet

jest człowiek, który bardzo si weseli

i bardzo si martwi, łatwo si gniewa

i mocno kocha – który silnie czuje,

wzrusza si i współczuje. I takie s

dzieci. A filozofem jest człowiek,

który si bardzo zastanawia i chce

koniecznie wiedzie, jak wszystko

jest naprawd. I znów takie s dzieci.

Dzieciom trudno powiedzie, co czuj

i o czym myl, bo trzeba mówi wy-

razami. A jeszcze trudniej pisa, ale

dzieci s i poetami, i lozofami”. Tak

wic według Korczaka dziecko było

pełnoprawnym człowiekiem, bratem

dorosłego.

Czy miał problemy ze swoj pol-

sko-ydowsk tosamoci? Wy-

daje si e nie interesował si zbytnio

tzw. kwesti ydowsk, cho bdc

w Palestynie, zastanawiał si, czy kraj

ten stwarza jakie realne moliwoci

rozwizania tego problemu. Wydaje

si, e jak wielu ludzi nalecych do

dwóch narodowoci, obie jednakowo

kochał i szanował. Miał te liczcy si

wkład do obu kultur. Nie zdradzał

symptomów wewntrznego rozdar-

cia, czujc si wolnym człowiekiem.

wiadczy o tym choby fakt, e na sta-

re lata wybrał dla siebie kraj o zdrow-

szym klimacie, gdzie zamierzał si

dobrowolnie osiedli. Jest to przywilej

wszystkich obywateli cywilizowanego

wiata. Co si tyczy rozstania z radiem,

to było ono wiksz przegran dla

radia ni dla Korczaka.

Od wybuchu wojny „kwestia y-

dowska” i jej ostateczne rozwizanie

wymylone przez szaleca stało si

udziałem wszystkich mieszkaców

okupowanej Polski. Korczak znalazł

si ze swoim sierocicem w centrum

warszawskiego gea, pozbawiony ja-

kichkolwiek rodków przeciwdziałania

nieuchronnej zagładzie. 6 sierpnia

1942 roku jego Dom Sierot otrzymał

polecenie stawienia si na Umschlag-

platzu, skd odchodziły transporty do

Treblinki. Korczak przybył ze swymi

wychowankami i wraz z nimi udał si

w ostatni drog.

okół tego wydarzenia narosło

wiele legend, e dzieci maszero-

wały z podniesionymi głowami, w woj-

skowym szyku, niosc sztandar siero-

cica i głono piewajc, e Korczak

ubrany był w mundur polskiego ocera,

e Judenrat, a nawet Niemcy propono-

wali mu pozostanie w getcie. Naoczny

wiadek tego przemarszu Marek Rud-

nicki pisał w 1988 roku w „Tygodniku

Powszechnym”, e „atmosfera była ra-

czej apatyczna, nie było piewu, dzieci

szły w ciszy, pocztkowo czwórkami,

a potem jak popadło. Były jak w transie.

Jedno z nich trzymało Korczaka za rk,

a moe za poł płaszcza. Sam Korczak,

jakby skurczony wlókł nog za nog…

Nikt do niego nie podchodził”. Jak pisze

Henryk Grynberg, upikszanie tego

wydarzenia nie powiksza wcale jego

ludzkiego wymiaru, którego istot było

to, e Korczak opowiedział si po stro-

nie słabszych, czyli dzieci, które posta-

nowił chroni do koca przed bólem,

strachem i samotn mierci? Jestem

głboko przekonana, e postpiłby tak

samo, gdyby to były dzieci polskie,

a moe nawet niemieckie. Lini podzia-

łu midzy dobrem a złem poprowadził

w taki sposób, aby nie da si zmusi

do wybierania pomidzy niegodnym



P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

34 K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

przyzwoleniem na ludobójstwo a rato-

waniem własnego biologicznego bytu.

UNESCO uznało setn rocznic uro-

dzin Janusza Korczaka za dat pamitn

w dziejach ludzkoci.

* * *

adawał sens cudzym życiorysom,

pobudzał do przyzwoitości… Tak

w drug rocznic mierci mówił Adam

Michnik o Janie Józee Lipskim,

swoim przyjacielu z czasów demo-

kratycznej opozycji. Ten polski krytyk

i historyk literatury, ołnierz powsta-

nia warszawskiego, publicysta, polityk

socjalistyczny, a take mason, urodził

si 25 maja 1926 roku w Warszawie.

Ukoczył Liceum Ogólnokształcce

im. J. Słowackiego, a nastpnie studia

na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu

Warszawskiego. W latach 1956–1957

był członkiem redakcji tygodnika „Po

prostu”. Od roku 1957 do 1959 pełnił

funkcj prezesa Klubu Krzywego Koła.

W 1964 roku organizował podpisanie

„Listu 34”. W 1976 roku znalazł si

wród załoycieli Komitetu Obrony

Robotników. Zajmował si organizacj

pomocy dla represjonowanych robot-

ników z Radomia i Ursusa. W 1980

roku wstpił do „Solidarnoci”. W sta-

nie wojennym został internowany na

rok. Po zwolnieniu działał w struk-

turach „Solidarnoci” podziemnej.

W roku 1987 wził udział w powołaniu

do ycia Polskiej Partii Socjalistycznej,

w której objł funkcj przewodnicz-

cego Rady Naczelnej. W 1989 roku

został wybrany senatorem I kadencji

z ramienia Komitetu Obywatelskiego.

Pod koniec kadencji zmarł.

Jan Józef Lipski naley do najwybit-

niejszych humanistów polskich lat po-

wojennych. Przez długi okres pracował

w Instytucie Bada Literackich PAN.

Napisał mnóstwo prac naukowych,

krytyczno-literackich i publicystycz-

nych. Aktywno t łczył umiejtnie

z działalnoci polityka-moralisty.

Do wolnomularstwa wstpił wkrótce

po 12 lutego 1961 roku, kiedy to omiu

przedwojennych mistrzów dokonało

rytualnego „obudzenia” przedwojen-

nej loy Kopernik. Prof. Janusz Ma-

ciejewski podkrelał bardzo mocno,

e „z punktu widzenia regularnoci

istniała w Polsce w latach 1961–1989

masoneria, i to jako cz masonerii

wiatowej. Była przecie umowa z pary-

sk Lo Kopernik, e jej członkowie s

naszymi reprezentantami i w pewnym

sensie substytutami wobec wolnomu-

larstwa na wiecie”. W tydzie póniej

odbyły si pierwsze inicjacje, m.in.

Jana Józefa Lipskiego. Stało si to po

prawie wierwieczu upienia maso-

nerii w Polsce, bowiem „zrzeszenia

wolnomularskie” zostały rozwizane

dekretem prezydenta Ignacego Mo-

cickiego z 22 listopada 1938 roku.

arszawski Kopernik był war-

sztatem konspiracyjnym. Braci

zajmujcych wysokie stanowiska pa-

stwowe nie poinformowano nawet

o wznowieniu prac. Do roku 1989

inicjowano zaledwie dwudziestu kil-

ku adeptów. Tadeusz Gliwic pod-

krelał: „przez wiele lat działalimy

w cisłej konspiracji, było nas nie-

wielu, zaledwie 15 osób ze wzgldów

bezpieczestwa”. Lipski, zaproszony

do Kopernika przez kilku przedwo-

jennych wolnomularzy nalecych

do Krzywego Koła, ju w roku 1962

powołany został na urzd Czcigod-

nego Mistrza, który sprawował do

roku 1985, kiedy to został Mówc.

Od roku 1986 do 1988 był znów

Czcigodnym, a nastpnie do roku

1990 – Sekretarzem.

oto posta Jana Józefa Lipskie-

go w oczach jego przyjaciół. Był

bezporedni i skromny, rzetelny i bar-

dzo ludzki. Cechowała go tolerancja,

która nie miała nic wspólnego z obo-

jtnoci. Cechował go ten rodzaj pa-

triotyzmu, który nigdy nie ywił si

nienawici etniczn. Lipski posiadał

due wyczucie zwizku, jaki zachodzi

midzy wiatem wartoci a yciem

codziennym, jednake nie szedł na

aden kompromis midzy nimi, czyli

pomidzy wartociami nadrzdnymi

a zwykł, ludzk egzystencj. Był nie-

zwykle odpowiedzialny i zawsze gotów

do dawania wiadectwa prawdzie. Na

wiele miesicy przed stanem wojen-

nym Lipski wyjechał do Londynu na

leczenie. Na wie o przygotowaniach

do kolejnego procesu KOR, cho mógł

bezpiecznie zosta w Anglii, wrócił do

Polski, by od razu zosta osadzonym

w wiziennej celi. Swój krok tłumaczył

bardzo prosto: „Chc mie zaszczyt

znalezienia si na ławie oskaronych

z przyjaciółmi, których towarzyszem

w walce o lepsz Polsk byłem przez

kilka lat”.

ardzo istotne było dla niego roz-

rónienie midzy systemowym

złem totalitaryzmu a złem czynionym

przez konkretnych funkcjonariuszy

uwikłanych w jego pajczyn. Był wy-

rozumiały dla ludzi błdzcych bd

przesiknitych obc mu ideologi.

Miał wiadomo, e „...w razie kl-

ski systemu komunistycznego moe

przyj czas najokrutniejszego eg-

zaminu, gdy trzeba bdzie – ratujc

człowieka – narazi si moe na naj-

gorsze, aby go ochroni przed zemst,

przed linczem”. Powtarzał czsto, e

„napa rodzi napa” i agresywnych

star starał si unika jak ognia.

Nauki, jakie na temat zachowania

wobec zasadniczych koniktów,

wynikające dla nas z tych pięknych

biograi, są proste:

• Zachowywa si przyzwoicie, nie

zapominajc o szacunku dla dru-

giego człowieka.

• Unika kompromisów pomidzy

wiatem wartoci a codzienn eg-

zystencj.

• By tolerancyjnym, dostrzegajc

podobiestwa midzy ludmi

tam, gdzie inni najchtniej widz

rónice.

• By otwartym na wiedz, która

jako jedyna pozwala niezawodnie

oswaja okrutn rzeczywisto.

• Kocha swych braci, zwłaszcza

słabych i znajdujcych si w po-

trzebie.

• Unika rozwiza siłowych.

• Dawa wiadectwo prawdzie.

Powiedziałam s∴ MKM

Deska wygłoszona

w Sz∴ L∴ Prometea

na Wsch∴ Warszawy.

W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

zakoczenia: […] Andrzej Strug opowiadał si za

demokratyczn jawnoci ycia publicznego i o to

wraz ze swoim rodowiskiem walczył. Mówił o sobie,

e jest „rewolucjonist w sensie legalnym”. Optował i działał

na rzecz jawnoci wolnomularstwa w Polsce. Paradoksalnie,

całe swe ycie prawie spdził w politycznym podziemiu.

Po przewrocie majowym te ukonstytuowane wydawałoby

si grupy polityczne ulegaj rozpadowi. Andrzeja Struga do-

tykaj kolejne „rozpady”, co staje si jego klsk polityczn

oraz ideologiczn. Grupa, do której czuł si przynaleny,

zdradza ideały, charyzmatyczny przywódca staje si przy-

wódc autorytarnym, wartoci staj si antywartociami.

Jest to równie jego klska prywatna: towarzysze broni,

przyjaciele, ludzie bliscy staj si zacitymi wrogami,

atakujcymi si w brutalnej, nieetycznej walce politycznej.

Obydwa te aspekty to klska moralna. Symbolicznie,

scysja w senacie pomidzy ówczesnym premierem

Bartlem a senatorem Strugiem obrazuje rozłam w ro-

dowisku masoskim […]. Ostatnie lata ycie Struga

były nieustajcym protestem. To głównie udział Struga

w opozycji antysanacyjnej. […] Za społeczne sumienie

narodu uchodził wic Strug nawet wród przeciwników

politycznych. Wacław Barcikowski w swych wspomnieniach

o Strugu odkrelał jego nieskaziteln postaw moralno-

-etyczn i wywaenie sdów. „Wystrzegał si uraania swych

przeciwników politycznych – w sprawach zasadniczych był

nieustpliwy. Dmowskiego potpiał za jego działalno,

ale cenił w nim osobiste zalety, jednego ze swych znanych

współtowarzyszy, którego działalno popierał, nazywał

pogardliwie handlarzem słowa i czynu. A wielu ze

swych dawnych kombatantów i braci z loy masoskiej

bezimiennie politycznymi przekupniami”. […]

Jake łatwo wyobrazi sobie Struga – gdyby pokusi si

o nienaukow, a w sferze czystej teorii opart reeksj – po

drugiej wojnie wiatowej w krgu rewizjonistów wraz z Ko-

łakowskim, zasiadajcego wraz z Janem Józefem Lipskim

w Klubie Krzywego Koła, w rodowisku Bartoszkiewicza

„budzcego” do ycia powojenne wolnomularstwo i tajn

lo Kopernik. Te krgi wyrosły z larów rodowiska Struga

i oprócz ducha liberum conspiro (równie tutaj wymuszone-

go okolicznociami politycznymi) wida zwizki duchowe,

pokrewiestwo ideowe, podobiestwo postaw, wspólne

wartoci. Bdzie to kontynuacja sportretowanego w osobie

Struga pokolenia, które pisało o sobie „wywodz si z tego

krgu kulturowego co Strug, eromski, Dbrowska”.

Dlaczego Strug został zapomniany? Przyczyn zapew-

ne jest wiele. […] Michał liwa (Sylwetki polskich

socjalistów. Studia i szkice) podkrela, e z dzisiejszej per-

spektywy wiele jego przemyle jawi si jako utopijne lub

wrcz naiwne. Za ponadczasowe hasła stawiania sensu

prawa ponad jego liter, rozumienia w szerszym kontekcie

wielkich dziejowych procesów i łczenia ich z postawami

ludzkimi, słuba publiczna czy słuba społeczestwu to

w ogromnej mierze wartoci dzi bliskie nielicznym.

* * *

ednak najwiksz zasług Nelly [Strugowej] było stwo-

rzenie Muzeum Andrzeja Struga. on pisarza wspo-

magała w tym przedsiwziciu Polska Akademia Nauk

oraz Zwizek Literatów. Muzeum zostało utworzone

w mieszkaniu Strugów przy dawnej ulicy Topolowej,

obecnie Alei Niepodległoci 210. Miał to by muzeum-

-mieszkanie, jedno z pierwszych na terenie Warszawy,

zaplanowane jako muzeum pamici. Administracyjnie

funkcjonuje obecnie jako Oddział Muzeum Literatury,

odbywaj si w nim spotkania, wykłady, konferencje. Pa-

mi o Andrzeju Strugu jest pielgnowana, co w głównej

mierze jest dziełem i zasług Nelly.

Anna Kargol, Strug. Biograa polityczna,

Ocyna Wydawnicza RYTM, Ocyna Wydawnicza

AFM, Warszawa-Kraków 2016.

Gdy ciemność zapada

I światła latarń zapłoną

Wtedy wychodzą masoni

I słychać kielni stuk…

Prowadzą długie narady

Jak poobsadzać posady

I mówią, że nie ma Boga

Jest tylko Andrzej Strug.

Brat Andrzej Strug

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

36 K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

arszawskie Towarzy-

stwo Cyklistów załoone

w 1886 roku przez Edwar-

da hr. Chrapowskiego miało charakter

wybitnie elitarny. Członków dobiera-

no wyjtkowo starannie, a składki były

bardzo wysokie. Naleała do niego

głównie arystokracja oraz nieliczni wy-

bracy, tacy jak na przykład Bolesław

Prus czy Henryk Sienkiewicz. Warto

pamita, e w XIX wieku swoboda

zrzeszania si była na ziemiach pol-

skich ograniczona do minimum, a te

organizacje, które miały moliwo

ocjalnego funkcjonowania, liczyły si

ze cisł kontrol władz zaborczych.

Na tym tle historycznym nie dziwi

nikogo przekonanie, e cyklici to

prawdopodobnie znacznie wicej ni

cyklici. Dodawszy do tego elitarno

i poufno, mamy ju tajne stowarzy-

szenie, które z duym prawdopodo-

biestwem stoi za wielk polityk,

do spółki z ydami i masonami. Dla

społeczestwa schyłku XIX wieku

kontrowersyjne były take stroje cy-

klistów, ich wychodzenie (pozornie

niewinne, ale czy na pewno?) poza

obowizujce normy społeczne.

Cyklista zyskiwał pewn nadprogra-

mow wolno, mógł si swobodnie

i bez kontroli przemieszcza. Szczegól-

nie kontrowersyjne było to w wydaniu

damskim. Kobieta na rowerze to dla

przyzwoitego obywatela było zdecy-

dowanie za duo. Miejscem przyzwo

itej dziewitnastowiecznej niewiasty

był dom, a wszelkie przemieszczanie

si, jeli konieczne, to pod cisł spo-

łeczn obserwacj.

Amerykaska sufraystka Susan

Brownell Anthony napisała w 1896

roku: „Powiem wam, co sdz o je-

dzie rowerem. Myl, e rower zro-

bił wicej dla emancypacji kobiet ni

jakakolwiek inna rzecz na wiecie.

Przepełnia mnie rado za kadym

razem, gdy widz kobiet jadc na

rowerze. To obraz nieskrpowanej

kobiecoci. Rower obdarzył kobiet

uczuciem niezalenoci, samodziel-

noci i wolnoci”.

Jadc dzi rowerem, myl z wdzicz-

noci o tych kobietach, które miały

odwag zdj gorset, podwin sukni

i wskoczy na bicykl, naraajc si na

niewybredne komentarze dotyczce

swojej moralnoci czy nawet zdrowia

psychicznego. Trudno w to uwierzy,

ale niewiele wicej ni sto lat temu

mona było spotka si z przekona-

niami, e jazda na rowerze jest dla ko-

biety niebezpieczna. Moe prowadzi

do uszkodzenia narzdów rodnych,

pknicia miednicy i wad postawy.

Postawy nie tylko zycznej, ale rów-

Joanny Łuby-WróblewskiejCykliści.

Sympatycy, pasjonaci, mistrzowie 1886–1939

MASONI I CYKLIŚCI

A L E K S A N D R A E . W Y S O C K A













W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

nie moralnej. Rytmicznie pedałujca

kobieta z siodełkiem midzy nogami

to przecie ywy obraz masturbacji,

rozwizłoci i nawoływania do mał-

eskiej zdrady…

Bazujc na osobistym dowiadcze-

niu, wyznam, e przyjemno pły-

nca z jazdy na siodełku jest mocno

przereklamowana, a pedałujc rzad-

ko miewam rozwizłe myli, czciej

wracam do czasów dziecistwa, gdy

razem z najlepszym koleg Jdrkiem

migalimy na rowerach marki Wigry,

nie majc jeszcze na głowie adnych

obowizków, poza nielicznymi praca-

mi domowymi i odległymi perspekty-

wami egzaminu do liceum. W rowe-

rze jest jako zaklta ta młodziecza

wolno od obowizków społecznych,

moliwo przekroczenia odgrywa-

nych na co dzie ról społecznych,

razem z ich radociami, ale i balastami.

Na ciece rowerowej obowizuje

wolno, równo i braterstwo. Na

dwóch kółkach przemieszczaj si

sportowcy w obcisłych strojach, stu-

denci, ojcowie z fotelikami dla po-

ciech, starsi panowie, garniturowcy

z teczkami, gimnazjalici. W momen-

cie trwania jazdy wszyscy s sobie rów-

ni i dobrze si nawzajem rozumiej.

To wdrowcy na szlaku, którzy widz

wiat nieco z góry i jakby przelotem,

bez zobowiza. S wolni.

Troch podobnie bracia i siostry

z loy, którzy zostawiaj metale za

drzwiami wityni. Rozpoczynajc

prace, porzucaj na jaki czas wiat

profaski – swoje stanowiska, przes-

dy, zobowizania, a nawet zmartwie-

nia. Staj si sobie równi jako ludzie

mylcy i poszukujcy w yciu sensu,

chccy dowiadczy cho na chwil

prawdziwej wolnoci.

Erich Fromm, piszc o wolnoci,

zwrócił uwag na rónic midzy „wol-

noci do” i „wolnoci od”. Z jednej

strony mamy wolno do decydowania

o sobie, do swobodnego przemieszcza-

nia si, do autoekspresji, do własnych

przekona, a z drugiej wolno od

społecznych ogranicze, zobowiza

czy przeladowa. Obie te wolnoci

w sposób zarazem symboliczny, jak

i praktyczny realizuj i masoni, i cy-

klici. I chwała im!

Powiedziałam.

Deska wygłoszona w Sz∴ L∴

Wolność Przywrócona na Wsch∴

Warszawy wiosną 2017 r.

ciekajc pod niebo nad wsi,

zabrałam wspomnienia i mi-

ło do miasta, w którym

spdziłam ycie. Wybrałam miejsce

na odpoczynek. Na myli niepieszne.

Ksiki. Hałas i gwar zostały daleko.

Miasto czterech kultur ju nie kusi.

Mawiano, e w nim dzieci rodz si

z wielokulturowoci i wieloreligijno-

ci w genach. Strzeliste kocioły, zbory,

synagogi, cerkwie, pałace i osiedla

robotnicze obok siebie, stykaj si

murami.

II wojna wiatowa obeszła si ła-

godnie z miastem, okrutnie z czci

mieszkaców. Najdotkliwiej odczuła

to społeczno ydowska. Z 233 tys.

w 1939 r. (35% łodzian) po wojnie

wróciło 46 tys. Po kolejnych zawi-

rowaniach historii ich liczb ocenia

si na 0,04 %, czyli 200–300 osób.

Rosjanie opucili miasto wczeniej,

ju w midzywojniu byli najmniej

sz grup. Nieco wiksz stanowili

Niemcy (ok. 60 tys.), którzy exodus

rozpoczli pod koniec wojny.

ozostała pami wykuta w ka-

mieniu, rodziny mieszane wy-

znaniowo, róne tradycje zlewajce

si w jedn. Trudne w kategoryzacji





Notatki na łupince orzecha...

T E O D O R A M A Ć C Z A K - C I E M I E N G A









P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

38 K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

tary Cmentarz w Łodzi działa od 1855 roku. Od pocztku

istnienia przewidziano na nim trzy czci: dla katolików,

protestantów i prawosławnych. Obecnie cz katolicka zajmuje

obszar 11 ha, ewangelicka (z kaplic Scheiblera) 9 ha, a pra-

wosławna – niespełna 1 ha. Nekropoli wyrónia bogactwo

form i stylistyki pomników nagrobnych. Wród jej zabytków

jest ok. tysica kaplic grobowych, pomników nagrobnych,

rzeb i kutych ogrodze. Ich autorzy to czsto znakomici ar-

chitekci i rzebiarze. Niemal 200 obiektów jest wpisanych do

wojewódzkiego rejestru zabytków, m.in. mauzolea łódzkich

rodów fabrykanckich – Grohmanów, Geyerów, Kunitzerów,

Kindermannów. Stary Cmentarz jest miejscem pochówku

przemysłowców, lekarzy, prawników, uczestników walk o nie-

podległo i ludzi zasłuonych dla rozwoju miasta, jego sztuki

i owiaty. Jest wród nich m.in. wybitny malarz i teoretyk sztuki

z krgu konstruktywizmu Władysław Strzemiski, aktor Leon

Niemczyk czy tragicznie zmarła w katastroe smoleskiej mec.

Joanna Agacka-Indecka. (PAP) #

agm/ par/, za: hp://www.pap.pl/aktualnosci/wszyst-

kich-swietych/news,424674,w-piatek-rusza-kwesta-na-

-ratowanie-zabytkow-starego-cmentarza-w-lodzi.html

rozumienie innoci. Bezdyskusyjne

dla starszego pokolenia.

ntuicyjn wiedz o tolerancji syste-

matyzowała prof. Lazari-Pawłow-

ska, w zawsze pełnej auli. Najprostszy

podział: pozytywna i negatywna. Dru-

ga jest podszyta pogard. Tolerujcy

ocenia i feruje wyroki. Opinie, a take

odmienne obyczaje uwaa za niewła-

ciwe, złe, fałszywe. Podkrela wyszo

i łaskawo cierpliwego znoszenia, co

upokarza tolerowanego. Zaprzecza

równoci. Nie ma rozmowy dwóch

racji. Brakuje wzajemnego uczenia si,

przekazywania istotnoci. A jednak nie

moe by rozsdnym obowizkiem,

przymusem, by nie sta si mask

uwierajc obydwie strony. Pozosta-

je nierozwizany paradoks dotyczcy

granic: s czy ich nie ma.

„Najszersza tolerancja w jak najwik-

szej niezawisłoci” – imperatyw róo-

krzyowców zachcił do głbszego po-

znania zasad bractwa. Bezwyjtkowo

nakazujca widzie kadego człowieka

wolnym, równym i mylcym. Bratem

w człowieczestwie.

ónorodno. Nie mona powie-

dzie, e nie istnieje. I nie mo-

na jej skaza na zagład. Jak zrobi

z „obcego” swojskie, jasne i zrozu-

miałe? Posłuy si rozumem? Przy-

wyklimy traktowa rozsdek jako

nieemocjonalny, racjonalny, z popar-

ciem dowodowym w nauce. Połczy

z moralnoci? Wyuczon, nabywan

przez pokolenia. Wywołujc kolejne

pytania. Postpowanie moralne liczce

na wzajemno jest jeszcze moralne

czy ju nie? Staje si kontraktem, wy-

rachowaniem, wymian towarow,

fałszowaniem słowa i uczynku?

Na cz pyta odpowie miasto.

istoria Łodzi jest niezwykła.

W XIX wieku nazwana została

„ziemi obiecan”. Przybywali tutaj

osadnicy z Czech, Saksonii, Anglii,

Francji, Szwajcarii. Dołczali oko-

liczni bezrolni, bezrobotni. I ydzi.

Fenomenem pozostaje wspólna

budowa miasta przez ludzi rónych

kultur i religii. Integracja widoczna

do dzi w budownictwie nie tylko

sakralnym. Kociół Wniebowzicia

NMP został wymurowany przez

wszystkich. Niemał rol odegrały

rodziny Scheiblerów i Kunitzerów

(protestanci) i Izrael Poznaski (imi

mówi wszystko). Take cerkiew pw.

w. Aleksandra Newskiego jest owo-

cem wspólnych działa. Przykłady

symbiozy wielokulturowej społeczno-

ci, lecz i poczucia własnej tosamoci.

Ekumenizm praktyczny w czasie, gdy

właciwy dopiero si rodził.

Przed rozpoczciem budowy tego

kocioła załoono Cmentarz Stary.

Przewodniki podkrelaj wyjtkowo

nekropolii. Trzy czci wyznaniowe,

tyle bram, stare drzewa, ponad 200

zabytkowych grobowców, kaplice,

mauzolea. Grób Gojewskich przy-

tulony do muru dzielcego kompleks

cmentarny. W ogrodzeniu dwie furtki

pozwalajce na swobodne przemiesz-

czanie. Na prawosławnym spoczywa

Konstantij (+1905). Na katolickim

ona, Aleksandra (+1900). Pochowani

na dwóch cmentarzach, aczkolwiek

w jednej krypcie. Nierozłczni rów-

nie po mierci. Dwa narody, dwa

wyznania, wspólny brak uprzedze.

Zakochani biegali do nich… składa

podania o miło zwycisk.

radycja odeszła w niepami,

podobnie jak codzienna wielo

kulturowo i wieloreligijno. Mia-

sto si zmieniło. Tolerancja ukryła

w obojtnoci. Ale jest! Jak nasionko

w orzechu, wystarczy rozgnie łupin-

k. #

Trzy części Starego Cmentarza



W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

DWIE KOLUMNY W STARODRUKACH

WOLNOMULARSKICH

becno tego wanego symbolu w masoskiej wi-

tyni potwierdzaj najstarsze starodruki. W szkockim

katechizmie zwanym A Mason’s Examination, opublikowa-

nym w 1723 roku w czasopimie „Flying Post” czytamy:

P: Gdzie zbiera si pierwsza Loa?

O: W Przedsionku [wityni] Salomona; dwie Kolumny

nazwano Jakin i Boaz.

W katechizmie Czeladnika przedrukowanym w Masonry

Dissected z 1730 roku znajdujemy taki oto dialog:

P: Co ujrzałe, gdy wszedłe do Przedsionka?

O: Dwie wielkie Kolumny.

P: Jak je nazwano?

O: J. B., to znaczy Jakin i Boaz.

P: Ile one mierz?

O: Osiemnacie łokci.

P: Ile maj obwodu?

O: Dwanacie łokci.

P: Co je zdobi?

O: Dwa kapitele.

P: Ile mierz kapitele?

O: Pi łokci.

P: Co je zdobi?

O: Sploty i Granaty.

KOLUMNY ŚWIĄTYNI SALOMONA

W BIBLII I HISTORIOGRAFII

statni z wymienionych katechizmów wskazuje wprost

na zwizek masoskiego tekstu z Bibli Hebrajsk,

gdy odsyła Czytelników i Czytelniczki poprzez znajdu-

jc si na marginesie adnotacj do I Ksigi Królewskiej

(7,15–17). Opis Kolumn znajdujemy równie w innym

biblijnym tekcie, w II Ksidze Kronik (3,15–17). Ta

ostatnia podaje jednak nieco inn ich deskrypcj. Mierz

one bowiem według jej autora po trzydzieci pi łokci

wysokoci dla trzonu i piciu łokci dla kapitelu (głowicy).

Ponadto dowiadujemy si, e kapitele były przystrojone

w rzebione łacuchy, na których wisiało sto jabłek granatu.

I Ksiga Królewska wspomina natomiast, e kapitele miały

kształt kwiatu lilii.

W Ksidze Jeremiasza (52,21–23) znajdujemy dodatkowe

informacje dotyczce obwodu Kolumn i ich wypełnienia.

Kada z Kolumn była „gruba na cztery palce”, a „w rodku

była pusta” (w. 21b). Tekst biblijny informuje nas równie

o materiale, z którego były one wykonane: według I Ksigi

Królewskiej z brzu, a według Jeremiasza – ze spiu.

Wreszcie Tanach podaje równie nazwy i połoenie

Kolumn. Znajdowały si one na dziedzicu wityni Sa-

lomona: Kolumna nazwana Jakin mieciła si po prawej

stronie, a ta, której przypisano nazw Boaz – po lewej.

Aby lepiej zrozumie ich ustawienie, naley pamita, e

punktem odniesienia jest Wschód, a zatem prawa strona

odpowiada Południu, a lewa – Północy. Do tego tematu

DWIE KOLUMNY

W ŚWIĄTYNI

WOLNOMULARSKIEJ

C Z ∴B∴ D A W I D S T E I N K E L L E R







∴∴∴∴





P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

40 K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

jeszcze powróc. Warto najpierw przywoła fragment

z Dziejów dawnego Izraela Józefa Flawiusza powicony

salomonicznym Kolumnom (VIII, 3, 4):

Z Tyru, z dworu Eiromosa /Hirama/, przyzwał Sa-

lomon rzemielnika zwanego Cheiromos /Hiram/,

który po matce wywodził si z plemienia Nealego

(naleała ona bowiem do tego plemienia); ojcem za

jego był Uriasz, z pochodzenia Izraelita. Był to m

biegły we wszelkich rzemiosłach, ale szczególnie celo-

wał w robotach ze złota, srebra i brzu. To on włanie

wykonał wszystkie tego rodzaju prace przy wityni,

zgodnie z daniami króla. Midzy innymi, sporzdził

dwie kolumny z brzu, grubego na cztery palce; kada

z tych kolumn miała osiemnacie łokci wysokoci,

a dwanacie łokci obwodu, na głowicy za kada miała

lili z lanego metalu, wnoszc si na wysoko piciu

łokci, a okrywała t lili otaczajca j sie, w któr

wplecione były wyobraenia pczków palmowych uro-

bione z brzu; przy tej sieci uczepionych było dwiecie

jabłek granatu w dwóch rzdach. Jedn z tych kolumn

postawił przed drzwiami po prawej stronie, nazywajc

j Jachein /Jachin/, a drugiej, umieszczonej po stronie

lewej, nadał miano: Abaiz /Booz/.

dy zwrócimy si natomiast do literatury wolnomular-

skiej, dowiemy si od br∴ Jeana-Marie Ragona i br∴

Charlesa Webstera Leadbeatera, e Kolumny słuyły jako

schowki, które pozwalały na skrywanie w ich wntrzach na-

rzdzi lub dokumentów archiwalnych, ksig prawa i innych

rkopisów. Cho wydaje si to mało prawdopodobne, warto

zasygnalizowa ten fakt jako ciekawostk w masoskiej

historiograi. Br∴ Jules Boucher odnosi si niezmiernie

krytycznie do opisów Kolumn oraz komentarzy na ich

temat, które wyszły spod piór tych obu autorów. Fragment,

który Leadbeater im powica w swoim dziele e Hidden

Life of Freemasonry, Francuz nazywa wrcz „fantazyjnymi

opisami”. Leadbeater opiera si bowiem nie na tekstach

historiogracznych (rónorodno znajdujcych si w nich

informacji ocenia jako niemoliwe do pogodzenia), lecz

na dowiadczeniu jasnowidzenia…

DWIE KOLUMNY – JEDNOŚĆ

I DWOISTOŚĆ

ak zauwaaj masoscy autorzy, Kolumny zaznaczaj

granice stworzonego wiata, a wic zgodnie z frag-

mentem rytuału Rytu Szkockiego Dawnego i Uznanego

(R∴S∴D∴U∴) praktykowanego w G∴L∴C∴S∴, który

zacytowałem na pocztku „[p]rzypominaj nam o dwoi-

stoci”. wiat manifestuje si bowiem w znacznej mierze

na podstawowym poziomie recepcji ludzkiego umysłu jako

przeciwstawne pierwiastki lub siły (wiatło – ciemno,

dobro – zło, etc.).

S∴ Irène Mainguy zauwaa, e z punktu widzenia feno-

menologicznego dwoisto jest niezbdnym sposobem

manifestacji jednoci. Umoliwia ona rozumienie jako

takie. Transcendencja wymyka si spod władzy naszych

moliwoci poznawczych: pełnia wiatła, jak i kompletna

ciemno olepiaj. Transcendencja, aby mogła zosta

pojta i zrozumiana przez człowieka, musi si podzieli

(rozczepi) na dwie lub wicej czci składowych. Te, dziki

pozornym opozycjom, które tworz, w rzeczywistoci

zaczynaj si uzupełnia.

Obie Kolumny – jak podkrela Mainguy – mogły na

pocztku posiada znaczenie astronomiczne. Umiej-

scowiono je bowiem wzdłu linii południkowej, tak aby

z chwil przesile cie kadej z nich padał na wschodni

cz progu wityni. Kadej z Kolumn mona zatem

przypisa jedno z przesile. Kolumna B odpowiadała-

by przesileniu zimowemu, czyli chwili, w której mamy

do czynienia z najdłusz noc w roku, „owietlon”

przez ksiyc symbolizujcy Jana Ewangelist. Natomiast

Kolumna J odpowiadałaby przesileniu letniemu, czyli

dniu, w którym najdłuej wieci słoce – symbol Jana

Chrzciciela. Oba przesilenia łcz si w jedn cigł

cało, niczym oba oblicza Janusa. Pisałem o tym ju

na łamach „Wolnomularza Polskiego”: „[T]ak jak Jan

Baptysta prowadzi nas drog ludzkiej i jednostkowej

manifestacji, tak Jan Ewangelista wytacza przed nami

ciek spełnienia na płaszczynie ponadindywidualnej

i sakralnej. Tak jak jedno oblicze Janusa zachca nas do

głbokiej introspekcji, poszanowania Prawa i Braterstwa,

tak jego drugie oblicze zwiastuje nowin o nadejciu

powszechnej Miłoci” (WP nr 66).

Nie sposób zatem w pełni poj znaczenia Kolumn,

rozpatrujc je osobno. „Nie moemy wyobrazi sobie

Kolumny J bez Kolumny B; ciepła bez zimna, wiatła bez

mroku, etc.” – tłumaczy br∴ Boucher. Pełne znaczenie

symbolu Dwóch Kolumn Neot(k)a pozna wic dopie-

ro, gdy osignie drugi stopie wtajemniczenia i otrzyma

przekaz z nim zwizany.



W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

JAKIN I BOAZ – INTERPRETACJA NAZW

owimy nieco miejsca nazwom Kolumn i ich znacze-

niom. Z tekstu biblijnego, jak ju zauwayłem powyej,

dowiadujemy si, e Kolumn po prawej nazywano Jakin,

a t po lewej Boaz. Słowo Jakin zapisujemy po hebrajsku יכין

(jod-kaf-jod-nun), a Boaz – בעז (bet-ajin-zajn). W literaturze

przedmiotu spotykamy czasami zapis „Booz”, który – jak

podkrelaj specjalici – jest z punktu widzenia ortograi

hebrajskiej niepoprawny.

Br∴ Boucher posuwa si nieco dalej w swojej interpre-

tacji i, odwołujc si do „rzetelnych semickich ródeł

etymologicznych”, podaje, e gdy przeczytamy obie nazwy

od koca – co uznaje za „absolutnie powszechn zasad,

prawdziwie tradycyjn oraz niezbdn dla zachowania ta-

jemnicy, któr zawiera kady magiczny ryt” – otrzymujemy

słowa NiKai i ZoaB. Pierwsze z nich oznacza „kopulacj,

stosunek seksualny generujcy i tworzcy wiaty”, drugie

za – „narzd rozrodczy, fallusa”. „Uwidocznione zostaje

w ten sposób znaczenie i waga seksualnej symboliki owo-

ców granatu” – konkluduje autor pierwszego francuskiego

kompendium symbolizmu wolnomularskiego.

Zajrzyjmy jednak do bardziej zachowawczych ródeł.

U kanonika Augustina Crampona, egzegety i tłumacza

tekstu biblijnego, znajdujemy takie oto wyjanienie obu

nazw Kolumn: „Jakin, co znaczy «On ustanowi»; Booz

(hebrajski Boaz), co znaczy «w sile»; oba te słowa zesta-

wione razem oznaczaj zatem: Bóg ustanawia w sile, trwale,

wityni i religi, której stanowi podstaw”.

Inny autor, tym razem wolnomularz, br∴ René Désa-

guiliers, tłumaczy, e Boaz oznacza „w sile” lub „w nim siła”,

a Jakin „on wzniesie” lub „niech wzniesie”, „on umocni”

lub „niech umocni”. Interpretacje innych masoskich pi-

sarzy nie róni si znaczco od tych, które tutaj podałem.

A zatem nazwy obu Kolumn składaj si na zwrot, który

mona interpretowa jako: „On ustanowi w sile”. Według

najstarszych mularskich ródeł nazwy obu Kolumn, po-

łczone, tworzyły włanie „Słowo Wolnomularza” (ang.

Mason Word), co powiadcza Edinburgh Register House

Manuscript (1696).

Warto zatem zapamita, e nazwa Boaz zawiera pojcie

siły, lecz siły biernej, oddanej w słubie lub siły bdcej

„bytem potencjalnym”, czyli wymagajcym manifesta-

cji; natomiast Jakin nawizuje do idei budownictwa, do

pojcia aktywnoci, która umoliwia manifestacj tego,

co wewntrznie skryte. Std uznaje si, e Kolumna J

symbolizuje pierwiastek mski i czynno, a Kolumna B

pierwiastek eski i bierno. Br∴ Oswald Wirth wyciga

z tego wniosek co do barw obu Kolumn: „Symbolika ko-

lorów wymaga wic, aby ta pierwsza była czerwona, a ta

druga biała lub czarna”. Wród masoskich reprezentacji

gracznych spotykamy równie Kolumn J w kolorze

niebieskim. S∴ Mainguy zwraca jednak uwag, e przy-

pisywanie kolorów do Kolumn jest „wymysłem wieej

daty”, który w aden sposób nie wpływa na znaczenie tego

symbolu. Praktyk t zapocztkował nie kto inny jak sam

Oswald Wirth. Tymczasem wydaje si bardziej zasadne,

aby Kolumny były po prostu koloru tworzywa, z którego

zostały wykonane.

Przed nami pozostało zagadnienie miejsca, które Kolumny

powinny zajmowa w wityni.





P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

42 K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

UMIEJSCOWIENIE KOLUMN

W ŚWIĄTYNI

ak zauwaa Boucher, „Biblia jest kategoryczna” w sprawie

umiejscowienia Kolumn: Jakin znajduje si po prawej

stronie, a Boaz po lewej. „Co odpowiada tradycyjnemu i po-

wszechnemu symbolizmowi” – dodaje Francuz. Zwamy,

e Kolumny, tak jak s opisane na kartach Biblii, znajduj

si na dziedzicu wityni Salomona, za w wityni wol-

nomularskiej umiejscowiono je w jej wntrzu. R∴S∴D∴U∴

zachowuje biblijny porzdek Kolumn. Ryt Francuski

zamienia Kolumny miejscami – Jakin u Modernsów stoi

po lewej stronie, a Boaz po prawej. „Nic tego sposobu

działania nie usprawiedliwia” – komentuje br∴ Boucher.

Wraz ze zamian Kolumn miejscami przeniesiono pul-

pity Dozorców, cho zgodnie z podstawow symbolik

słoneczn pozostawiono Uczniów na Północy, a Czeladni-

ków na Południu. Zmusiło to ponadto Braci w niebieskich

fartuszkach, chccych zachowa pewn konsekwencj, do

wprowadzenia kolejnej reformy zwizanej z korespon-

dencj witych Słów: wite Słowo Pierwszego Stopnia

przypisano Drugiemu, a Drugie Pierwszemu.

W tradycyjnych rytuałach R∴S∴D∴U∴ natomiast Pierw-

szy Dozorca zasiada na Zachodzie obok Kolumny B, a Drugi

Dozorca na Południu w linii prostej od Kolumny J, która

znajduje si po jego lewej stronie. Niemniej funkcjonuje

tu system triangulacji (system połcze wzorowany na

gurze trójkta): Pierwszy Dozorca odpowiada KolumnieJ

i zajmuje si Czeladnikami mieszczcymi si przed nim

po skosie po prawej stronie, a Drugi Dozorca, przypisany

Kolumnie B, odpowiedzialny jest za Uczniów, którzy

zasiadaj naprzeciwko niego. Ten układ loy znajdujemy

chociaby w masoskim katechizmie ree Distinct Knocks

z 1760 roku.

akie uporzdkowanie loy wydaje si konsekwentne,

symbolicznie poprawne oraz zrównowaone. Kolumny

umiejscowione s zgodnie z porzdkiem Ksigi witego

Prawa, a Ocerowie (Czcigodny Mistrz i Dozorcy) kieru-

jcy lo zasiadaj po kadej stronie wityni owietlonej

wiatłem słoca (Wschód, Południe, Zachód). Z łatwoci

mog kierowa pracami w swojej Kolumnie, a przekazywane

przez nich wite Słowa nawizujce do nazw Kolumn

odpowiadaj stanowi wiedzy i loowej aktywnoci Braci

i Sióstr, którzy pracuj w warsztacie pod ich nadzorem.

Cz∴B∴ Dawid Steinkeller

Wielka Loa Kultur i Duchowoci

TABELA PODSUMOWUJĄCA

R∴S∴D∴U∴R∴F∴

Uczniowie

Północ – Lewa strona

Czeladnicy

Południe – Prawa strona

Uczniowie

Północ – Lewa strona

Czeladnicy

Południe – Prawa strona

Kolumna po lewej

za wejściem naprzeciwko

Wschodu

Kolumna po prawej za

wejściem naprzeciwko

Wschodu

Kolumna po prawej za

wejściem naprzeciwko

Wschodu

Kolumna po lewej za

wejściem naprzeciwko

Wschodu

BOAZ JAKIN JAKIN BOAZ

Kolor biały, niebieski lub

czarny Kolor czerwony

Żeńska Męska

Miłosierdzie Surowość

II Doz∴I Doz∴II Doz∴I Doz∴

BIBLIOGFIA

A Mason’s Examination. „Flying Post; or, e Post-Master” 1723, nr 4712.

Boucher J., La Symbolique maçonnique, Paris 1948.

Crampon A., La Sainte Bible, Paris 1939.

Désaguiliers R., Les deux grande colonnes de la Franc-Maçonnerie: les colonnes du Temple de Salomon. Les mots sacrés des deux premiers grades, Paris 1997.

Edinburgh Register House MS 1696 [w:] red. Knoop D., Jones G. P., Hamer D., e Early Masonic Catechisms, wyd. II, Manchester 1963, s. 31 nn.

Flawiusz J., Dawne dzieje Izraela, t. 1, Warszawa 2001.

Leadbeater Ch. W., Le Côté Occulte de la Franc-Maçonnerie, Paris 1930.

Mainguy I., La Symbolique maçonnique du Troisième Millénnaire, wyd. III, Paris 2006.

Prichard S., Masonry Disected: Being a Universal and Genuine Description of All its Branches om the Original to this Present Time, wyd. XX, London 1730.

Ragon J.-M., Rituel de l’Apprenti Maçon, Paris 1860.

Wirth O., La Franc-maçonnerie rendue intelligible à ses adeptes. Le Compagnon, t. 2, Paris 1931.

W- O- V-n, ree Dinstinct Knocks; or the Door of the Most Ancient Free-Masonry Opening to All Men Neither Naked nor Clothed, Bare-footed nor Shod, wyd.

VII, London 1790.

W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

Ś W I Ą T Y N I A I T E M P L U M

postolski Kociół Episkopalny,

którego pełna nazwa brzmi

Holy Eastern Catholic and

Apostolic Orthodox Church, został

załoony w 1925 roku w Stanach Zjed-

noczonych z inicjatywy byłego du-

chownego w Protestanckim Kociele

Episkopalnym bp. Arthura Wolforta

Brooksa (1889–1948) i niezalenego

duchownego bp. George’a Winslow

Plummera (1876–1944). W swoich

dokumentach AEC twierdzi, e za

spraw linii sukcesji apostolskiej kon-

tynuuje dziedzictwo Chaldejskiego

Kocioła Katolickiego, a ze wzgldu

na tradycje i genez – take katolickiej

tradycji istniejcej w ramach anglika-

nizmu. W korespondencji z autorem

abp Kersey wskazywał, e bp Brooks

był członkiem loy wolnomularskiej

w USA i pisze, i „wiemy, e został

uznany przez UGLE, poniewa jego

spotkanie z Arcybiskupem Canterbury

było organizowane przez masone-

ri”. Niestety próba ustalenia przeze

mnie szczegółów tej przynalenoci

spełzła na razie na niczym, gdy jak

podkrelał, „stracilimy wiele szcze-

gółów dotyczcych abp. Brooksa,

poniewa poar w Christ’s Church

by the Sea zniszczył wikszo jego

dokumentów”. W istocie poar, jaki

miał miejsce około 1950 roku, strawił

nie tylko ocjalne archiwum tego

Kocioła z dwóch pierwszych dekad

jego istnienia, ale równie przecho-

wywane tam archiwum nieyjce-

go abp. Brooksa. Równie drugi ze

wspomnianych załoycieli Kocioła,

bp Plummer, zasługuje na chwil uwa-

gi, jako e był on wolnomularzem,

członkiem róokrzyowego Societas

Rosicrucianae Republica Confoedera

America (SRRCA), Societas Rosicru-

ciana in America, załoycielem First

Rosicrucian Church in America oraz

autorem ksiek Rosicrucian Funda-

















listopada 2017 r. w Krakowie miała miejsce ogólnopolska konferencja naukowa zatytułowana „Wielo

w jednoci, jedno w wieloci. W 300. rocznic narodzin masonerii spekulatywnej” (program na

str. 24–25, red.). W trakcie spotkania dr Norbert Wójtowicz wygłosił referat „Kocioły chrzecijaskie wobec

masonerii”, w którym przybliył słuchaczom stosunek do wolnomularstwa ocjalnych czynników rónych

wspólnot chrzecijaskich, w tym Kocioła rzymskokatolickiego, Kociołów ortodoksyjnych, protestanckich

i anglikaskiego. #

Apostolski Kościół

Episkopalny wobec masonerii

N O R B E R T W Ó J T O W I C Z













P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

44 Ś W I Ą T Y N I A I T E M P L U M

mentals (1920), Principles and Practice

for Rosicrucians (1947) i e Art of

Rosicrucian Healing (1947). Co do

wspomnianego uznania „wolnomu-

larskości” Brooksa przez UGLE, to

brak jest potwierdzenia jakichkol-

wiek śladów jego „regularności”. Pi-

sząc o stosunku duchownych AEC

do wolnomularstwa, abp Kersey

wskazywał, że „w latach 30. i 40. XX

wieku niektórzy duchowni Kościoła

wykazywali duże zainteresowanie wol-

nomularskim dziedzictwem [Johna]

Yarkera oraz syntezą różnych trady-

cji masońskich, w tym takich, które

nie znalazły ocjalnego uznania, np.

Memphis-Misraim”. Ponadto wska-

zywał on w jednym ze swoich listów:

„w latach 90. XX wieku abp George

Boyer (arcybiskup AEC w Wielkiej

Brytanii) był znawcą tradycji masoń-

skiej i dziedzictwa, a także bardziej

ezoterycznych badań, takich jak nauki

różokrzyżowców i martynistów”.

Przyglądając się dziejom Apostol-

skiego Kościoła Episkopalnego, nie

sposób nie zauważyć, że wszędzie tam,

gdzie w jego historii jest mowa o wol-

nomularstwie, w grę wchodzą raczej

nieortodoksyjne środowiska, które mo-

glibyśmy określić mianem ezoterycz-

nych obrzeży masonerii. Tym niemniej

wspomniana Deklaracja „e Apostolic

Episcopal Church and Freemasonry”,

kontrastując z wypowiedziami innych

Kościołów chrześcijańskich, zasługuje

na uwagę, gdyż ten ocjalny dokument

kościelny wskazuje w trzecim akapicie

wyraźnie na to, jak błędne pojmowanie

wolnomularstwa jako Kościoła może

stać u źródeł widocznej w wielu wspól-

notach chrześcijańskich krytyki. #

d samego początku Apostolski Kościół Episkopalny miał bliskie związki z masonerią.

Wolnomularzami byli jego założyciel, Mar John Emmanuel, i wielu duchownych,

a także przyjaciele Kościoła, tacy jak Patriarcha Ekumeniczny Atenagoras i arcybiskup

Canterbury Georey Francis Fisher, będący Wielkim Kapelanem Wielkiej Zjednoczonej

Loży Anglii.

Asocjacja anglikanizmu z wolnomularstwem została bardzo mocno ugruntowana

w XIX i XX wieku, i to pomimo znacznego sprzeciwu ze strony niektórych sfer w ostatnich

latach. Jako tradycyjny Kościół anglikański, Apostolski Kościół Episkopalny podtrzymuje

tę łączność1. Dla Apostolskiego Kościoła Episkopalnego wartość wolnomularstwa tkwi

przede wszystkim w tym, że jest ono skarbnicą szczególnej mądrości, która zapewnia

korzystną szkołę moralnego samodoskonalenia, a także samodzielność badawczą.

Ponadto, AEC uznaje wkład masonerii w ekumenizm i dialog międzyreligijny oraz jej

zdolność do jednoczenia ludzi o odmiennych początkach w wartościowym wspólnym celu.

Niektórzy twierdzą, że masoneria jest przeciwna ortodoksyjnemu chrześcijaństwu,

ponieważ promuje formę synkretyzmu lub w inny sposób koliduje z chrześcijańskimi

wierzeniami i obowiązkami. Wiąże się to z założeniem, że masoni traktują wierzenia i nauki Sztuki tak, jakby

były one naukami religijnymi, wymagającymi osobistego przyjęcia i zastępowania tych, które pochodzą z Kościoła.

W praktyce masoneria nie wymaga od swoich zwolenników przekonań dogmatycznych narzucanych przez Kościół

w celu zapewnienia zbawienia dusz ani też, wbrew twierdzeniom niektórych, nie naucza tajnej religii. To, czego

naucza masoneria, wyrażane jest często poprzez symbole i alegorię, zaś poprzez to, co przedstawione jest w rytuale,

zaprasza ona kandydata do podjęcia udramatyzowanej podróży w poszukiwaniu oświecenia. Co więcej, podczas gdy

większość głównego nurtu wolnomularstwa otwarta jest dla wszystkich bez jakiegokolwiek wymogu wiary religijnej

i ma zasadniczo charakter świecki, wiele gałęzi będących w obszarze zainteresowań AEC wymaga konkretnego

wyznania wiary chrześcijańskiej i kierowania się na aspekty życia chrześcijańskiego.

W konsekwencji braterskie i organizacyjne aspekty wolnomularstwa mają raczej charakter uboczny, aniżeli wią-

żą się z zasadniczym zainteresowaniem AEC. Nie oznacza to jednak negacji znaczenia pracy charytatywnej ani

społecznych aspektów Sztuki. Trzeba przyznać, że główny nurt Sztuki odszedł dziś od jakiejkolwiek natury ezote-

rycznej, w wyniku czego niektóre z najciekawszych nauk znajdują się teraz w Rytuałach i grupach, które znajdują

się poza głównym nurtem wolnomularstwa. W istocie osoby blisko związane z AEC w niektórych przypadkach

były odpowiedzialne za zachowanie i ponowne odkrycie aspektów tradycji masońskiej, które w innym przypadku

zostałyby utracone lub zapomniane.

Chociaż AEC przyjmuje masonów jako członków, jest on Kościołem, a nie organizacją masońską. Członkostwo

masońskie nie jest ani wymogiem przyłączenia, ani nie daje człowiekowi żadnych przywilejów w naszym gronie. #

1. Autorzy dokumentu mają tu zapewne na myśli sytuację, gdy powołana w 1985 decyzją Synodu Generalnego Kościoła Anglikańskiego komisja ds. dialogu

z wolnomularstwem ogłosiła w 1987 wyniki swoich prac, zarzucając masonerii m.in. synkretyzm, gnostycyzm i deizm.

Apostolski Kościół Episkopalny i masoneria

W O L N O M U L A R Z P O L S K I Z I M A 2 0 1 7 / 2 0 1 8 • N U M E R 7 3

KRONIKA

Sali Malinowej Polskiego Ośrodka Społeczno-Kulturalnego

w Londynie 18 listopada br. odbył się wykład draNor-

berta Wójtowicza pt. „Wolnomularstwo a Kościół ka-

tolicki. Wrogowie, przeciwnicy czy konkurenci?”. Prelekcja została

zorganizowana przez Bibliotekę Polską POSK w ramach cyklu na

jubileusz jej 75-lecia. Spotkanie otworzyła Dobrosława Pla, dyrek-

tor placówki, która prowadziła także mającą miejsce po wykładzie

ciekawą dyskusję, przeniesioną następnie do panelu. Temat bardzo

zainteresował licznie zgromadzoną publiczność, a całość spotkania

wraz dyskusją przeciągnęła się do trzech godzin. Wykład ma zostać

powtórzony 11 grudnia br. w ramach cyklu Akademia Mistrza Hi-

rama, sygnowanego przez Instytut Sztuka Królewska w Polsce. #

r Stanisław Krajski, jak chy-

ba co roku, wydaje kolejną

książkę na nasz, masonów

temat. Ma ukazać się w grudniu (pod

choinkę), co wywołało radość wśród

jego fanów. Wywiązała się jednak

dyskusja na FB, dlaczego nie można

kupić książek dra Krajskiego w nie-

których księgarniach. Nie ma ich po-

noć w Matrasie, nie ma w EMPiKu

(wiadomo – żydowska sieć, jak twier-

dzi jeden z dyskutantów). Jednak

dlaczego nie ma ich w księgarniach

„Naszego Dziennika”, to już domy-

śleć się trudno. Jeden z podpisanych

zasugerował, że to z powodu przystą-

pienia ks. Rydzyka do „masońskiego

stowarzyszenia Rycerze Kolumba”,

inny – że u księdza dyrektora cen-

zura gorsza niż w TVN (okrzyknięty

został trollem). Ja myślę, że wytłu-

maczenie jest w sumie dość proste

– dr Stanisław Krajski, największy

polski masonożerca, zwolennik mszy

trydenckich i Kościoła przedsobo-

rowego, nie mieści się w głównym

nurcie polskiego katolicyzmu, jest

skrajny (sKrajski) nawet dla ośrodka

toruńskiego. A nasz Kościół zawsze

tnie „po skrzydłach”. #

KRAJSKI WIECZNIE ŻYWY

WOLNOMULARSTWO

A KOŚCIÓŁ KATOLICKI

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

46 W N A S T Ę P N Y M N U M E R Z E

MOPSY I MOPSICHY

Żart salonowy, czy prawdziwa konspiracja?

S∴ M I R O S Ł A W A D O Ł Ę G O W S K A - W Y S O C K A

Życie dobre – w powszech-

nym i potocznym rozu-

mieniu to przede wszyst-

kim życie wygodne i pozbawione

trosk, a więc dostatnie, bezpiecz-

ne, szczęśliwe. Takie postrzega-

nie „dobrego życia” – wyłącznie

w kategoriach indywidualnego

szczęścia, a więc w pewnym stop-

niu egoistycznie – jednak nie do

końca przystoi Wolnomularzowi.

Wydaje się, że powinien on „do-

bro” traktować szerzej i za „dobre

życie” uznawać takie, które wy-

pełnia zawołanie naszego Zakonu:

„na Chwałę Wielkiego Architekta

Wszechświata i dla Postępu Ludz-

kości”.

Temat roczny 6016/6017 lóż

Polskiej Federacji Le Droit Humain

CO CZYNI

ŻYCIE

UDANYM?

Franc-masson przyjaźń w sekcie zachowuje

I miłość świadczy nad swym towarzyszem;

Wspomódz bliźniego tak się obliguje,

Jeden drugiego nie cierpieć hołyszem.

Nie lepszaż przyjaźń z takim kameratem,

Niż dla wierności dać się zwać psu bratem?