Czy możliwe jest porozumienie

między obediencjami? ...................... s. 3

Przyszłość wolnomularstwa ............. s. 6

Wolność – równość – braterstwo –

siostrzeństwo ....................................... s. 7

Masonka z Lublina ........................... s. 11

Za tych, co na

Wiecznym Wschodzie .....................s. 15

Jak upiec Chleb Milana? .................s. 18

Traktaty i nowe loże .........................s. 20

Obediencja czy konfederacja? .......s. 23

Rosyjscy masoni razem ...................s. 23

Czy można być

katolikiem i masonem? ...................s. 24

Co czyni życie udanym ................... s. 28

O wolności

na łupince od orzecha......................s. 31

Trzy wielkie lary .............................s. 32

Masoński skarb pod Jasną Górą ....s. 35

W Pałacu Lucyfera i nie tylko ....... s. 38

Wolnomularstwo w Chinach .........s. 42

cena: 20 zł

(w tym 5% VAT)

ISSN 1231-0115

Wiosna 2018

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

TRAKTATY, LOŻE, DEBATY

SŁOWO WSTPNE

S P I S T R E  C I

S∴ Christine Sauvagnac, Czy możliwe jest

porozumienie między obediencjami? . . . . . . . . . . . . . . . . s. 3

Br∴ Oswald Wirth, Przyszłość wolnomularstwa . . . . . . . . s. 6

S;. Mirosława Dołgowska-Wysocka,

Wolność – równość – braterstwo – siostrzeństwo . . . . . s. 7

S∴ Mary Magdalene, Gwiazda na moim niebie . . . . . . . s. 10

Magdalena Długosz, Masonka z Lublina . . . . . . . . . . . . . . s. 11

Br∴ Tomasz Szmagier, Prace Pamięci . . . . . . . . . . . . . . . . s. 15

Chleb Milana, czyli Pogaca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . s. 18

KRONI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . s. 20

Obediencja czy konfederacja?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . s. 23

Rosyjscy masoni razem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . s. 23

Czy można być katolikiem i masonem? . . . . . . . . . . . . . . . s. 24

Mason w Kościele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . s. 26

Wieki walki, nieufności i nadziei na zmianę . . . . . . . . . . . s. 27

Co czyni życie udanym? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . s. 28

Teodora Maczak – Ciemienga,

Notatki na łupince od orzecha, O wolności . . . . . . . . . . s. 31

Br∴ Dawid Steinkeller,

Trzy wielkie lary podtrzymujące świątynię . . . . . . . . . s. 32

J.K., Masoński skarb pod Jasną Górą . . . . . . . . . . . . . . . . . s. 35

W. Masonika w kętrzyńskim muzeum ............... s. 37

Adrian Sobieszczaski,

W Pałacu Lucyfera i nie tylko... .................... s. 38

Wolnomularstwo w Chinach ........................ s. 42

W NASTĘPNYM NUMERZE ......................s. 46

roku 301 od swych symbolicznych narodzin,

masoneria polska nie zasypuje gruszek w po-

piele. Tworzone są nowe loże, podpisywane

traktaty, odbywają się rytualne spotkania zamknięte i

otwarte. Jednym słowem – praca na budowie a raczej

budowach wre. A poza naszymi opłotkami? Odbywają się

ważne debaty o przyszłości wolnomularstwa, jak choćby

ta, zaanonsowana na str. 3, w której ważne masońskie oso-

bistości zastanawiają się czy możliwe jest porozumienie

między obediencjami. Jest możliwe naszym zdaniem, choć

obrabianie kamienia nie jest łatwe i często ostry okruch

może trać komuś do oka… Z innych dyskusyjnych treści

zastanawiamy się w tym numerze czy tradycyjną masońską

triadę: WOLNOŚĆ – RÓWNOŚĆ – BTERSTWO,

dałoby się zmienić lub uzupełnić o SIOSTRZEŃSWO?

Życzymy ciekawej lektury. #

dr Mirosława Dołęgowska-Wysocka – redaktor naczelna

Adam W. Wysocki – redaktor-senior

 – redaktor naczelna

 – redaktor-senior

 – redakcja internetowa

 – prenumerata, kontakt z Czytelnikami



korekta



Agencja Wydawniczo-Promocyjna OPOKA



wydanie kolekcjonerskie 





666 399 566

 

 

 









Okładka: Obraz z pokazu „Chaos i Harmonia – matematyczna symfonia”, w Centrum Nauki Kopernik.

W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 8 • N U M E R 7 4

W O L N O M U L A R S T W O J U T R A

Od lewej:  – Akademia Wolnomularska,  – sekretarz generalny

Akademii Wolnomularskiej, 





zanowni Bracia Przewodniczący,

drogi Jeanie-Bernardzie, drogi

Jeanie-Michelu, drodzy Wielce

Szanowni Bracia, Wielce Szanowne

Siostry, Wielce Szanowni Bracia, Sza

nowne Siostry w waszych stopniach

i urzędach.

oprosiliście mnie, abym pochyliła

się nad pytaniem, czy możliwe

jest porozumienie międzyobediencja-

mi wolnomularskimi. Wolnomularstwo ma swoją historię,

nie zatrzymało się w czasie. Wszystko się zmienia, życie

w zasadzie składa się z nieustających zmian.

We wstępie do swojej Historii Francji (1869) historyk

Jules Michelet (1798–1874) zauważył: „Aby opisać życie

jako zjawisko historyczne należałoby przestudiowaćwiele

jego aspektów, form i części, z których

się ono składa. Należałoby również

z wielką dokładnością przestudiować

i odtworzyć relacje, które zachodzą

między tymi wszystkimi elementa-

mi, wzajemnymi wpływami, które te

różne czynniki na siebie wywierają,

a tym samym powrócić do samego

życia”.

laczego znajdujemy się dziś

w tym a nie innym puncie?

Struktury, które uformowały historię, mają trudności

ze stawieniem czoła nowym wyzwaniom. Spójrzmy na

różnorodność judaizmu, islamu i chrześcijaństwa, na to

nieustające poszukiwanie sensu. Jeśli poszukujemy sacrum,

czy możemy w tym pędzącym na oślep, pełnym rozcza-

Czy możliwe jest porozumienie

między obediencjami

wolnomularskimi?











P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

4W O L N O M U L A R S T W O J U T R A

rowań świecie zatrzymać się na chwilę i odetchnąć? Czy

możemy w nim odnaleźć dla siebie miejsce?

Doskonalenie samych siebie nie jest rzeczą łatwą. A co za

tym idzie, sposoby funkcjonowania naszych społeczeństw

są różnorodne i stawiają nas przed coraz trudniejszymi

wyborami. Wielkie obediencje nie mogą przyjąć wszystkich

kandydatur, a małe nie zawsze potraą dorównać tym dużym.

Któż lepiej od Brata Pierre’a Molliera, konserwatora

Muzeum Wielkiego Wschodu Francji, może odpowie-

dzieć na pytania dotyczące historii? Zważmy jednak,

że francuskie wolnomularstwo posiada swoje specy-

ficzne cechy i za wyjątkiem Wielkiej Narodowej Loży

Francji nie utrzymuje kontaktów z wolnomularstwem

anglosaskim.

obiety przyjmowane są do wolnomularstwa od drugiej

połowy XIX wieku, czyli od ponad wieku. Od czasów

drugiej wojny światowej liczebność organizacji masońskich

zdecydowanie jednak zmalała. Wszystkie duże obediencje

wyryły w ścianach swoich siedzib nazwiska zarówno Braci,

jak i Sióstr poległych w obronie wartości, które są nam

bliskie. O ile wolnomularstwo i jego wartości znane są na

Zachodzie, o tyle w niektórych krajach, w szczególności

w Afryce, tak nie jest. Posiedzenie REHM (Zebrań

Humanistycznych i Braterskich Afryki Frankofońskiej

i Madagaskaru), które miało się odbyć pod koniec tego

tygodnia w Dakarze, zostało odwołane ze względu na za-

grożenia, jakie ciążą nad afrykańskim wolnomularstwem.

Islamiści uznają wolnomularzy i wolnomularski za zło-

czyńców – ze względu na poparcie deklarowane przez

masonów i masonki dla prawa do aborcji, swobodnego

dostępu do antykoncepcji, prawa do zmiany płci lub po

prostu prawa do rozwodu.

Społecznościom przywiązanym do archaicznych war-

tości trudno jest pogodzić się ze zmianami i rozwojem

współczesności. Możemy zaobserwować, jak zamykają się

w dogmatyzmie, który bardzo często ma niewiele wspól-

nego z uznawanymi świętymi księgami, lecz ma raczej na

celu indoktrynację ludzi.

dzisiejszych czasach francuskie obediencje wol-

nomularskie przyjmują różne stanowiska, choć

z punktu widzenia fundamentalnych spraw pozostają

zgodne. Dzielą się one na dwie główne grupy: te, które

pracują nad samodoskonaleniem się jednostki, oraz te,

które pracują nad ulepszaniem ludzkości.

Jednak praktyczne podejście obediencji do kwestii

etycznych sprawia, że mogą one dojść do faktycznego

porozumienia. Jedność w różnorodności możliwa jest

jedynie dzięki widocznym relacjom, które tworzymy na

postawie BTERSTWA jednoczącego nas wszystkich

i wszystkie ponad podziałami na małe i duże obediencje!

Jedynie BTERSTWO sprawia, że wolnomularze

i wolnomularki w ogóle istnieją i mogą praktykować SZTU-

KĘ KRÓLEWSKĄ. Możemy się porozumieć, tylko jeśli

okażemy pokorę i zaczniemy rozmawiać ze sobą ponad

podziałami na stopnie i urzędy.

Burzliwa historia wolnomularstwa pokazuje, że wolnomu-

larze i wolnomularki nie są ludźmi lepszymi ani gorszymi

od innych obywateli i obywatelek. Czasem charakteryzują

się zbyt zeświecczonym podejściem, czasem manifestują

zbyt widocznie swoją wiarę, czasem okazują się zwykłymi

mizoginami, lecz różnice, które istnieją w każdym i każdej

z nich, wzbogacają ich jako całość.

Jeśli wolnomularstwo popadnie w sekciarstwo, zginie

niczym neurotyk lub schizofrenik przy obojętności ogółu.

Zastanówmy się teraz nad Wielkim Architektem Wszech-

świata. Za ważny moment dla tego punktu odniesienia

uznajemy Konwent Lozański z 1875 roku. Wtedy omó-

wiona została sprawa Wielkiego Architekta Wszechświata.

Jest ona jednak różnie interpretowana. Niektóre obediencje

zdecydowały się w ogóle nie podpisywać porozumienia

z tego konwentu.

Gdy mówię o Wielkim Architekcie Wszechświata, nie

mam na myśli Boga, jest on bowiem różnie rozumiany przez

każdego i każdą z nas. Jak opowiada Brat Roger Dachez,

„pewnego dnia profan stanął u drzwi świątyni, zadano mu

więc pytanie, czy wierzy w Boga, profan zapytał się więc,

co ma na myśli jego współrozmówca, gdy pyta się o Boga”.

O jakiego Boga chodzi? w

Tradycje francuskie i angielskie inaczej spoglądają na

kwestię Boga. Podczas, gdy w Anglii zarówno katolicy, jak

i protestanci są pozytywnie nastawienie do wolnomula-

rzy, we Francji Kościół katolicki nigdy nie odnosił się do

naszego środowiska przyjaźnie. Te relacje były zawsze

bardzo trudne, nie wspominam tu o stosunku Kościoła do

wolnomularstwa w Polsce. Niedawne przypadki uświada-

miają nam mimo wszystko, jak ważną sprawą jest kwestia

przynależnościowej dyskrecji.

XIX wieku we Francji rozwinęła się koncepcja lai-

ckości, która potwierdzona została prawnie ustawą

z 1905 roku. Dziś na nowo przychodzi nam o nią walczyć,

jesteśmy bowiem świadkami niejako powrotu do dawnych

czasów. Księża katoliccy przynależący do wolnomularstwa

bywają wyrzucani ze swoich diecezji. W środowiskach

żydowskich czy protestanckich problem ten nie istnieje.

Różne nurty francuskiego wolnomularstwa – a w zasadzie

powinnam powiedzieć „wolnomularstwa europejskiego” –

są w pełni kompatybilne, wręcz uzupełniają się nawzajem.

Każdy i każda z nas powinien móc dokonać swobod-

nego wyboru swojej dalszej ścieżki inicjacyjnej zgodnie

z celem, który pragnie osiągnąć. Pomóc nam w tym może

niesłychane bogactwo i różnorodność wolnomularskich

symboli i mitów. Niegdyś mówiliśmy o „Loży Matce”, dziś

coraz częściej słyszymy o „Obediencji Matce”.

Niektórzy wolnomularze lub wolnomularki odnoszą

się nieprzychylnie do Kościoła, zdecydowana większość

opowiada się jednak po stronie przyjaznego rozdziału tej

instytucji od państwa. Przynależy ona bardzo często do

W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 8 • N U M E R 7 4

W O L N O M U L A R S T W O J U T R A

„Narodowej Grupy Świeckości”, swego rodzaju gremium

konsultacyjnego przy rządzących i premierze.

Jeśli chodzi o mnie, reprezentuję Wielką Lożę Kultur

i Duchowości. Zadaję sobie pytanie, dlaczego wyznaczono

mojej obediencji zadanie pochylenia się nad kwestią porozu-

mienia międzyobediencjalnego. Dlaczego wybrano właśnie

nas? Niektóre z naszych założeń i wartości mogą brzmieć

paradoksalnie (chociażby pierwsze z nich).

Jesteśmy obediencją, która wyodrębniła się z Wielkiej

Loży Narodowej Francji wymagającej od swoich kandy-

datów deistycznej wiary w Boga. Dokonaliśmy jednak

pewnej transgresji. Nie wymagamy bowiem wiary w Boga

objawionego, lecz w siłę najwyższą, którą nazywamy Wiel-

kim Architektem Wszechświata. Jesteśmy ponadto obe-

diencją mieszaną. Liczy się dla nas godność człowieka

jako takiego, nie jego płeć. To, że niektórzy lub niektóre

chcą pracować wyłącznie w gronie Sióstr lub Braci, należy

do sfery ich osobistych decyzji. Priorytetem powinna być

dla nas potrzeba nawiązywania i tworzenia międzyludz-

kich relacji w świecie, który nieustannie się przekształca,

świecie znajdującym się między z trudem zbliżającym się

końcem a pewnym novum, które jeszcze się w pełni nie

ukształtowało.

Jako że nie chcemy zamykać się na różnorodność du-

chowych wrażliwości, składamy przysięgi na trzy Księgi

trzech wielkich religii monoteistycznych oraz na Białą

Księgę lozofów wierzących w siłę wyższą (nie wchodzą

w ich skład prace Karola Marksa lub innych materialistów).

ączymy tradycyjne przekonania i światopogląd świecki.

Uznajemy istnienie zasady twórczej i Konstytucje An-

dersona, które mówią o tym, że równość między kobietami

i mężczyznami nie istnieje. Pamiętajmy jednak, że Konstytucje

te napisano w 1723 roku, czyli czasach, gdy Bracia spotykali

się w karczmach, do których kobiety nie miały wstępu.

Zasady wolnomularskie opierają się na wzbogacającym

uczeniu się od siebie nawzajem i odnoszeniu się z szacun-

kiem do tego, co nas różni. Ta wymiana nie wydaje się nam

możliwa, jeśli pozostawimy za drzwiami naszych świątyń

52% ludzkości… Dlatego fakt, że kobiety i mężczyźni pracują

wspólnie, wydaje się nam czymś oczywistym i naturalnym.

Wierzymy w prazasadę i uznajemy, że każdy tekst zawiera

pewną cześć prawdy ostatecznej. Uznajemy wiele pytań

za fundamentalne:

• Jaki jest nasz stosunek do tego, co nasz przerasta?

• Jakie wyzwania stawia przed nami przyszłość?

• Czy sztuczna inteligencja i roboty będą posiadały w przy-

szłości myśli i emocje?

• Czy mogą uzyskać jakiś poziom samoświadomości?

• Czy człowiek posiada tylko rozum?

• Czy jest maszyną sterowaną przez „inteligentny projekt”?

Jako wolnomularze i wolnomularki twierdzimy, że uwa

żamy człowieka za coś więcej.

Lecz czy istnieje jakaś esencja człowieczeństwa? Czy

istnieje coś takiego jak esencja człowieczeństwa, która

byłaby przypisana jedynie ludziom? Czy wolnomularstwo

może pomóc w udzieleniu odpowiedzi na to pytanie? Czy

pytania te nie spowodują w nas poczucia utraty sensu?

Możemy do tych pytań podejść w dwojaki sposób. Możemy

uznać, że pewnego dnia uda nam się wszystko poznać. Może-

my także stwierdzić, że istnieje coś poza nami, nad czym nie

możemy w pełni zapanować, ani od wewnątrz, ani od zewnątrz.

Człowiek składać się może bowiem z poznawalnych z trudem

pierwiastków lub nawet części, których nigdy nie poznamy.

W czasach Andersona nie zadawano sobie tych pytań.

Nie zamierzam zajmować się lożami adopcyjnymi, w dzi-

siejszych czasach są one w pełni uznawane za loże. Pierwszą

w pełni mieszaną obediencją okazał się dopiero Mieszany

Zakon Le Droit Humain. Siostry natomiast od 1945 roku

nie inicjują do swoich misteriów mężczyzn, niektórzy

Bracia czynią podobnie i nie jest to zależne od tego, co

one i oni myślą na temat zasady twórczej.

zy możemy uznać, że istnieje coś takiego jak świecka

duchowość? I w stosunku do czego mielibyśmy de-

niować ją w ten sposób? La Rochefoucault twierdził, że

„cnoty gubią się w interesie jak rzeki w morzu”. W obliczu

kulturowej różnorodności niektóre wartości, takie jak

na przykład moralność i etyka, cieszące się uznaniem na

Zachodzie, mogą okazać się czymś innym dla buddysty

lub hinduisty.

Zastanawiamy się, czy człowiek jest istotą wyjątkową, czy

jest tylko potraącą się doskonalić maszyną. Czy udzielenie

twierdzącej odpowiedzi na to pytanie nie wiąże się z od-

rzuceniem całego wolnomularskiego sposobu myślenia?

Zważmy, że cała masońska rodzina zgadza się co do tego,

że wolnomularstwo jest wyjątkowe i różnorodne w swoim

sposobie funkcjonowania i wypowiadania się. Posiadamy swoje

specyczne punkty patrzenia na rzeczy i sprawy. Odrzucenie

jednego z tych punktów równa się odrzuceniu ich wszystkich.

Wydaje mi się, że jestem uprawniona do mówienia o tym,

gdyż mogłam zaobserwować zmianę, jaką nastąpiła w spo-

sobie myślenia mojego ojca, Paula Sauvagnac, który był od-

powiedzialny za Region Południowego Pacyku w Wielkiej

Loży Francji (obediencji męskiej). Na początku nie wyob-

rażał sobie, abym mogła być inicjowana w innym zakonie

niż Wielka Żeńska Loża Francji. Z czasem jednak uznał

obediencje mieszane i to, że małe obediencje mogą stano-

wić odzwierciedlenie tego, jak zmienia się świat i człowiek.

Uważam zatem, że obediencje wolnomularskie mogą dojść

do porozumienia. Musimy tylko spojrzeć na siebie nawza-

jem z szacunkiem wobec wyznawanych przez nas wartości

i z poszanowaniem do naszych rozbieżności.

Drodzy Bracia Przewodniczący i Wy, Siostry i Bracia,

dziękuję za okazaną mi przez Was serdeczność i uwagę.

Pozdrawiam Was bratersko.

Rzekłam.

Christine Sauvagnac

Wielki Mistrz Wielkiej Loży Kultur i Duchowości

Spolszczył Brat Dawid Steinkeller

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

6W O L N O M U L A R S T W O J U T R A

dy owe pytanie zadamy z pełną powagą, stwierdzi-

my jednak, że Wolnomularstwo nie jest gotowe na

śmierć, ponieważ nie osiągnęło jeszcze pełni życia,

wyszedłszy dopiero z okresu dzieciństwa. Ta instytucja hi-

storyczna przyszła na świat w dalekiej przeszłości, rozwinęła

się, dorosła, lecz nie osiągnęła jeszcze wieku dojrzałego,

etapu, w którym człowiek stanowi w pełni o sobie samym.

dało się Wolnomularstwu, niczym Heraklesowi

w kołysce, udusić wściekłego węża, którego zazdrosna

bogini zesłała. Lecz ten wyczyn jest niczym wobec pracy,

którą Wolnomularstwo winno jeszcze wykonać.

isja Wolnomularstwa polega na zmienianiu świata.

Zadanie to nie mieści się ponad jego siłami, Wol-

nomularstwo może je wypełnić pod warunkiem, że stanie

się tym, czym być powinno.

zy może się tym stać? Jak najbardziej, albowiem

posiada ono zdolność doskonalenia się i zdobywania

wszystkiego czego mu brakuje! Tymczasem brakuje mu

jednej rzeczy: świadomości samego siebie. Wolnomular-

stwo zachowuje się niczym nastolatek, który odczuwa, że

rodzi się w nim umiejętność samodzielnego myślenia. Po

dziś dzień Wolnomularze działali jedynie instynktownie –

bardziej niż rozsądnym oglądem, kierowali się nie do końca

jasnymi emocjami. Lecz rozsądek już dał się we znaki, gdyż

duch buntu kazał im zadać sobie pytanie: „Dlaczego?”.

olnomularze nie chcą biernie hołdować pewnym

zwyczajom jedynie dlatego, że są dawne, każdy

z nich pragnie raczej zrozumieć, co za nimi stoi. Żyjemy

zatem w czasach, w których należy sprawić, aby zrozumiano

Wolnomularstwo. Nie może ono dalej jawić się jako jedynie

symboliczne, lecz musi stać się inicjacyjne.

dy Wolnomularze douczą się, gdy staną się prawdzi-

wymi Inicjowanymi, Myślicielami w pełnym znaczeniu

tego słowa, w czym objawi się ich potęga? Choć dużo już

zdziałali, nawet gdy uczynili to nieświadomie, możemy

oczekiwać po nich, że dokonają wielkich przemian, zmie-

niających oblicze świata i gwarantujących powszechne

zbawienie ludzkości!

ragment z pracy La Franc-maçonnerie rendue intelligible

à ses adeptes, sa philosophie, son objet, sa méthode, ses

moyens: l’Apprenti, t. 1, Dervy, Paris 1999 (wyd. 1 – 1893)

w tłumaczeniu Cz∴ Br∴ Dawida Steinkellera. #

PRZYSZŁOŚĆ

WOLNOMULARSTWA

B R ∴ O S W A L D W I R T H







W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 8 • N U M E R 7 4

S U K N I A I F A R T U S Z E K

października tego roku, po tym, jak bezsku-

tecznie poszukiwałam w swoich domowych

słownikach polsko-francuskich i francusko-

-polskich słowa „siostrzeństwo”, zadałam pytanie siostrze

Ewie z Paryża, która wprowadzała mnie do masonerii

w 1993 roku: „Ewo, jak jest siostrzeństwo po francusku?

Czy zetknęłaś się z tym na gruncie masonerii?”.

Odpisała mi następująco: „Owszem, istnieje słowo so-

rorité, ale jest mało używane Niektóre Siostry używają

sformułowania (np. kończąc list) „sororement” zamiast



WOLNOŚĆ – RÓWNOŚĆ

– BRATERSTWO –

SIOSTRZEŃSTWO

S∴ M I R O S Ł A W A D O Ł E G O W S K A  W Y S O C K A











P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

8S U K N I A I F A R T U S Z E K

„fraternellement” – ale to nie jest jeszcze przyjęte w obiegu

i trochę drapie uszy. W każdym razie nie w okrzyku Wolność

Równość… bo tu zostaje Braterstwo!

Buziaki Ewa”

Potem był ciąg dalszy naszej siostrzanej korespondencji.

„Cześć kochanie,

No to możesz jeszcze dodać dla ciekawostki, że język

francuski jest w ogóle odbiciem tradycjonalnie dominu-

jącej i jeszcze głęboko zakorzenionej w podświadomości

społeczeństwa kultury patriarchalnej (jak w większości

krajów śródziemnomorskich).

Dla przykładu: Rodzeństwo (obu płci) to „ fraterie” – od

„frère” = brat.

człowiek i mężczyzna to jedno słowo „homme” –

przyjmuje się, że przybiera znaczenie <człowiek>

jako istota ludzka jeśli jest pisane z dużej litery. Czyli

<wielki mężczyzna> to dopiero człowiek? A kobieta to

nie człowiek? A może jakiś <podczłowiek>?

Długa jeszcze droga przed kobietami w tym kraju do

realnego równouprawnienia... Nie pomogą prawa, jeśli

nie zmieni się mentalność.

Całuję, Ewa”.

Do trzech razy sztuka. A więc był jeszcze trzeci mail

z Paryża:

„Kochana, Jestem dociekliwa, więc jeszcze z ciekawości

zajrzałam do domowych słowników:

w «Grand Larousse Universelle» (wydanie z 1989)

roku słowo sororité w ogóle nie istnieje. W <Dictionnaire

Hachee> z roku 2003 owszem jest, zdeniowane jako

<solidarność kobiet>, ale w nawiasie zaznaczono <język

wyszukany>..., czyli jeszcze nie potoczny i chyba w dal-

szym ciągu tak jest.

Życzę miłego dnia. Buziaki, Ewa”.

u nas w Polsce? Znalazłam następujące pytanie w in-

ternetowej poradni językowej: „Czy na określenie

stowarzyszenia można użyć słowabractwo? Czy istnieje

jakaś forma sugerująca żeński skład takiej grupy, np. zwią-

zana z wyrazemsiostra?”. Odpowiedziała na nie Krystyna

Długosz-Kurczabow z Uniwersytetu Warszawskiego:

„Dawniej panie nie tworzyły ocjalnych organizacji, sto-

warzyszeń, dlatego brak w języku odpowiednich nazw.

Zgromadzenie pań nazywano kiedyś (w XVI w.) nieco

ironiczniesejmem niewieścim. W czasach nie tak odległych

były koła (np. gospodyń), później pojawiły się (obce) kluby.

Ze słów zapożyczonych warto przypomnieć wyraz lia,

dosłownie „córka”, ale to łacińskie słowo jest używane w in

nym (nieżeńskim) znaczeniu. Żeńskim odpowiednikiem

bractwa”(czy raczej braterstwa) pozostaje siostrzeństwo.

Ale czy się przyjmie?”.

Po tych wszystkich językowych poszukiwaniach wręcz

połknęłam artykuł Marka Ostrowskiego z „Polityki” (nr

49/2017) pt. Język Francuzki, którego tezy bardzo przy-

pominały niektóry frazy siostry Ewy z naszej koresponden-

cji.: „Czy francuski jest seksistowski? – pytał na wstępie

redaktor Ostrowski. – Feministki twierdzą, że tak. I chcą

zmieniać jego gramatykę”. Autor przytacza następnie

tekst, sygnowany przez francuską Wysoką Radę na rzecz

równości kobiet i mężczyzn z 2015 roku: „Język, który

czyni kobiety niewidocznymi, jest cechą społeczeństwa,

w którym odgrywają one rolę drugorzędną. Sposób wy-

rażania ma charakter polityczny i dlatego język francuski

przez stulecia był naginany ku rodzajowi męskiemu przez

grupy, które się sprzeciwiały równość płci”.

Podkreślę raz jeszcze: L’homme ma po francusku podwójne

znaczenie: to człowiek, ale i mężczyzna zarazem, zatem

Prawa człowieka, gdy się narodziły w XVIII stuleciu, były

w rzeczywistości Prawami mężczyzn, o czym wprost pisała

w czasach Wielkiej Rewolucji Francuskiej prefeministka

Olimpia de Gouges.

To tę kobietę, która na gilotynie oddała swe życie za

głoszenie praw kobiet (1793), obiecała wprowadzić do

Panteonu socjalistyczna kandydatka na prezydenta Francji

Ségolène Royal. Ona dobitnie przekonała się, co to znaczy

język seksistowski nad Sekwaną i Loarą, gdy w przeddzień

święta kobiet, 7 marca 2007 roku, na wiecu w Dijon, któ-

ry zgromadził dziesięć tysięcy ludzi, kobiet i mężczyzn,

zawołała z mównicy: „Wolność, równość, braterstwo, dziś

w Dijon, odwołuję się do siostrzeństwa” – użyła słowa

sororité, czyli solidarność między kobietami, kobiecym

odpowiednikiem braterstwa. Trudno zliczyć wyzwiska

i kalumnie, jakie spadły na nią potem ze wszystkich stron,

że ośmieliła się naruszyć republikańskie tabu, „świętą trójcę

Republiki Francuskiej: Wolność – Równość – Braterstwo”.

Ale przecież jeśli spojrzeć na to i także nasze, masońskie,

zawołanie z punktu widzenia historii, a jeszcze lepiej historii

feminizmu, to trudno zaprzeczyć, że gdy hasło to powstało

30 czerwca 1793 roku, Francuzki nie były ani wolne, ani

równe, ani nie traktowano ich po bratersku.

Przywołana przez kandydatkę na prezydentkę Francji

Olimpia de Gouges, prefeministka z czasów Wielkiej

W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 8 • N U M E R 7 4

S U K N I A I F A R T U S Z E K

Rewolucji Francuskiej, pisała na wstępie swej Deklaracji

Praw Kobiety i Obywatelki, która powstała w odpowiedzi

na Deklarację Praw Człowieka i Obywatela, niezapewnia-

jącej równości płci:

„Człowieku (użyła słowa l’homme, oznaczającego także

mężczyznę), czy jesteś zdolny do tego, aby być sprawiedli-

wym? Pyta cię o to kobieta – nie odbierzesz jej tego prawa.

Powiedz mi, któż dał ci niezawisłe prawo, które uciska

przedstawicielki mojej płci? Twoja siła? Zdolności? Spójrz

na Stwórcę w jego mądrości, prześledź całe bogactwo

natury, do której sam z siebie zdajesz się pretendować i,

jeśli się ośmielisz, podaj mi przykład drugiego tak tyrani-

zującego imperium”.

Jak już wspomniałam, Olimpia de Gouges została ścię-

ta na gilotynie za swą działalność, jej postulaty zaczęto

stopniowo realizować dopiero po 100 latach, a są jeszcze

państwa w świecie, które do tej pory nie spełniają stan-

dardów równości płci.

iberalna masoneria francuska przejęła republikańską

triadę w swej Konstytucji w 1849 roku, dodając for-

mułę „od zawsze”. Masoneria była wówczas całkowicie or-

ganizacją męską i nikt już nie wspominał XVIII-wiecznych

lóż adopcyjnych. Bowiem to, że przyjmowanie

kobiet jest niezgodne z Konstytucją Wielkiego

Wschodu Francji, Konwent WWF zatwierdził

jeszcze w czasach napoleońskich, w 1808 roku.

Mimo że pod koniec XIX narodziło się wolno-

mularstwo mieszane – Międzynarodowy Za-

kon Le Droit Humain, a na początku XX wieku

odrodziły się loże kobiece (znów na początku

adopcyjne), nikt nigdy w wolnomularstwie

tej triady nie podważał. Jak wspomniałam na

wstępie, przytaczając korespondencję z s∴

Ewą, słowo „siostrzeństwo” we francuskiej

masonerii kobiecej funkcjonuje, ale tylko

gdzieś na marginesie.

Zadam zatem pytanie: czy francuska maso-

neria kobieca mogłaby pokusić się na zmianę

republikańskiej świętej trójcy i zastąpić „bra-

terstwo” „siostrzeństwem”? Teoretycznie – tak,

w praktyce, na dziś – absolutnie nie. Jest to

wręcz niewyobrażalne.

A u nas? Ponieważ dwie polskie loże kobiece,

Prometea i Gaja Aeterna, stanowią część obe-

diencji francuskiej, mają minimalny wpływ na

stare, od lat funkcjonujące rytuały – przyjęły je,

że tak powiem, z dobrodziejstwem inwentarza.

polskim świecie profańskim jest jed-

nak inaczej. Dla Polaków – w różnym

zresztą czasie – trójca Wolność – Równość –

Braterstwo nie była bynajmniej święta i nie

do ruszenia. Już powstańcy kościuszkowscy

wypisali na swych sztandarach: Wolność –

Całość – Niepodległość. Polska Partia Socjalistyczna na

przełomie wieków XIX i XX wołała: Wolność – Rów-

ność – Niepodległość; KOD-wcy na swych manifesta-

cjach głosili nie tak znowu dawno: Wolność – Równość

– Demokracja, na Czarnym Proteście kobiet pojawiły się

transparenty: Wolność – Równość – Siostrzeństwo. Taki

też tytuł nosi książka Edyty Pietrzak z 2008 roku o korze-

niach i współczesności feminizmu europejskiego, w tym

polskiego. Te modykacje nas, masonek nie dotykają,

deska o siostrzeństwie też jest pierwszą w mojej 24-letniej

masońskiej praktyce.

a zakończeniem zatem spytam: Czy można sobie

wyobrazić Wielką Feministyczną Lożę Polski, która

za swoje przyjęłaby hasło Wolność – Równość – Siostrzeń-

stwo, a w inwokacji Czcigodna Mistrzyni otwierałaby

prace „W imię Wielkiej Architektki Wszechświata”? Mnie

wyobraźni nie starcza, a Wam, drogie Siostry w waszych

stopniach i urzędach?... A Wam?…

Powiedziałam

S∴ Mirka

Deska wygłoszona

w Sz∴L∴ Gaja Aeterna 22 grudnia 2017 r.

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

10 S U K N I A I F A R T U S Z E K

Nie chciałam, bo przez długi

czas byłam przekonana, że

nie mogę chcieć, bo przecież

Anderson, Konstytucje, regularne

Wielkie Loże, ten kompletnie męski

świat, w którym kobiety – małżonki

lub córki braci – mogły co najwyżej

należeć do paramasońskich organizacji

charytatywnych i być zapraszane na

konkretne imprezy, pod warunkiem

że mieszkają w Anglii lub w USA. Tak

się składa, że nie znałam (chyba?)

żadnych wolnomularzy, a dostępne dla

mnie książki o tematyce masońskiej

pochodziły z kręgów anglosaskich.

Popioły i Niesamowity Dwór z Panem

Samochodzikiem raczej się nie liczą,

bo były w polskojęzycznej mniejszości

i nie dostarczały zbyt wielu konkret-

nych informacji.

Utwierdził mnie w tym przekona-

niu sympatyczny mistrz-przewodnik

w Masonic Hall – wspanialej siedzibie

Wielkiej Loży Nowego Jorku [hp://

www.masonichallnyc.org/about-us],

który z uśmiechem przyjmował moje

zainteresowanie i z tym samym uśmie-

chem mówił „niestety”...

Mimo że teraz wiem, że mistrz

niezupełnie miał racje, wizytę

w Masonic Hall polecam wszyst-

kim ze względu piękne wnętrza,

bibliotekę i kawał historii Stanów

Zjednoczonych oraz to niezwykłe,

amerykańskie podejście do roli

wolnomularstwa w społeczności,

sekretu i dyskrecji, tak inne od eu-

ropejskiego.

Trzeba było wielu innych podroży,

geogracznych i nie tylko, żebym ina-

czej zapukała do wrót świątyni.

a początku było słowo, pisane

i książkowe. Pro- i anty-wolno-

mularskie, historia, katarzy, krucjaty,

templariusze, teorie konspiracyjne

wszelkiej maści, ezoteryka i gnoza,

powrót do rozumu, katedry, budow-

niczowie katedr, spadkobiercy tem-

plariuszy, więcej historii, XVIII wiek,

XIX, XX... Mieszkałam wtedy w kraju

tradycyjnie katolickim, ale w dużej

mierze ukształtowanym przez wol-

nomularzy, chociaż nie jest to tam

powszechnie znaną wersją narodowej

historii. To wolnomularze razem z kar-

bonariuszami i wojskiem doprowadzili

do obalenia monarchii, wyznaczali

cele młodej republiki, reformowali

szkolnictwo i opiekę medyczną, nadali

kobietom pełne prawa obywatelskie,

budowali, walczyli, tworzyli. Mało

tego, już w XVIII wieku architekci-

-wolnomularze byli autorami super-

-oświeceniowego projektu odbudowy

stolicy po tragicznym trzęsieniu ziemi.

Kto zgadnie, o jakim kraju mowa?

Nasiąkałam więc całą tą historią – ma-

sonerią, geometrią, templariuszami,

oświeceniem i architekturą, ale ciągle

czegoś brakowało. Aż tu nagle... ser-

deczny przyjaciel, ujawnił się jako mistrz

w Wielkim Wschodzie i zaczął mówić.

Po pierwsze, że w Europie, poza Wielką

Brytanią, wolnomularstwo adogmatycz-

ne nie tylko istnieje, ale jest w przewa-

dze. Po drugie, że istnieje i jest uznawane

wolnomularstwo mieszane i żeńskie!

Cudownie, ale tu miałam moment à la

Charlie Chaplin: „Nie wstąpię do klubu,

który mnie przyjmie na członka” i mój

własny: „A cóż ja będę robić zamknięta

w sali z dwudziestoma innymi babami?”.

Że już nie wspomnę o moich pierwszych

impresjach na temat zakładania sukni,

wykonywania dziwnych gestów czy

spędzania roku w milczeniu.

wtedy, albo nieco później, już

w innym miejscu i klimacie, stała

się magia. Na hasło – „Brat prosi, żeby

pomóc” i „ona szuka” zaczęły się otwie-

rać drzwi domów, zaczęłam poznawać

wspaniałych ludzi i spędzać długie go-





IMPRESJE Z BRUKSELI

Gwiazda na moim niebie

S∴ M A R Y M A G D A L E N E







W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 8 • N U M E R 7 4

S U K N I A I F A R T U S Z E K

dziny na rozmowach o życiu, muzyce,

sztuce, historii, lozoi, książkach i ży-

ciu raz jeszcze. Poznałam moją pierw-

szą, nieformalną „matkę chrzestną'”–

cudowną, serdeczną i wyrozumiałą, ale

jednocześnie wymagającą i naprawdę

mądrzejszą jakąś inną mądrością. To

wtedy zdecydowałam, że chce być jak

oni – moi nowi i starzy już przyjaciele,

mieć taką samą otwartość na świat,

ludzi i poglądy, taką umiejętność słu-

chania i widzenia tego, co najważniejsze.

a radą mojej przewodniczki i zgod-

nie z moim przekonaniem, zastu-

kałam do wrót jednego z warsztatów

Wielkiej Żeńskiej Loży Belgii, pracu-

jącego w Rycie Szkockim Dawnym

i Uznanym. No i stało się ciałem – zo-

stałam przyjęta, przysięgałam, czyniłam

i czynię dziwne gesty, ale teraz widzę

w nich sens, przyczynę i skutek. Do-

brze mi z moimi siostrami, szykownie

w sukni, dumnie w fartuszku i z meda-

lem MOJEJ Loży. Cieszy mnie, bawi

i rozwija praca intelektualna i duchowa

– oczywiście można się rozwijać poza

wolnomularstwem, ale to ono daje mi

poczucie wspólnoty w różnorodności,

wskazuje kierunek poszukiwań bez

narzucania szczegółowej marszruty ani

tym bardziej „właściwych” wyników.

Po prostu, tego mi było trzeba.

ówimy: Wolność-Równość-

-Braterstwo. Dla mnie kolejność

jest inna – najpierw było braterstwo,

jeszcze przed inicjacją, serdeczność

i otwartość kolejnych poznawanych

wolnomularzy. Punkt zwrotny to

inicjacja, po której nawet osoby po-

czątkowo bardziej krytycznie nasta-

wione rozpoznały mnie jako siostrę

i tak już zostało. Wolność przychodzi

po pierwszej podwyżce – nareszcie

można coś powiedzieć, ale rok termi-

nowania w ciszy robi swoje... Pełnia

równości, głos w sprawach loży czy

sprawowanie urzędów przychodzą

dopiero z mistrzostwem. Jednak to

właśnie braterstwo-siostrzeństwo ofe-

rowane od początku, awansem, na

wyrost i kredyt jest dla mnie najważ-

niejsze, najcenniejsze i najjaśniejsze.

Taka gwiazdka na moim niebie. #

Obowiązkiem naszym było wchodzić do różnych organizacji

społecznych i w nich przeprowadzać pewne postulaty, w myśl

naszych dążeń – S∴ Wanda Hempel-Papiewska

MASONKA

Z LUBLINA

M A G D A L E N A D Ł U G O S Z





























niczym nie zmienia faktu, że jako pierwsza i przez cztery lata jedyna

kobieta Wanda Papiewska należała do tego ekskluzywnego, mę-

skiego grona postępowych inteligentów zaangażowanych w szereg

Wanda Papiewska jako lubelska



Radni Lublina

w latach 1919-1939

dy weszłam, zobaczyłam grono dobrych znajomych z „Kuriera

Lubelskiego”. [...] Po parokrotnych rozmowach przeprowadzonych

ze mną przez dr. Pawła Jankowskiego, rozmowach ostrożnych, raczej

badających mnie, później oględnie przedstawiających cele i ideały przy-

świecające stowarzyszeniu, ostatecznie powiedział mi, że jest i działa

w Lublinie loża masońska i zaproponował mi przystąpienie do niej. Nie

przeraziła mnie ta nazwa, ideały, którym hołdowała: wolność, równość,

niepodległość Polski, piękno – pociągały. Wiedziałam, że najlepsi Polacy,

jak: Kościuszko, Staszic, Kołłątaj, Łukasiński* – byli masonami. Wyra-

ziłam zgodę, przyrzekając jak najściślejszą tajemnicę. Nie wiedziałam,

kto należy do loży, nie pytałam o to […]. Ku wielkiemu zadowoleniu

zobaczyłam też mego męża, który tego samego dnia przyjmowany

był do loży. Żadnych ceremoniałów, żadnych prób – pisała w swych

nieopublikowanych wspomnieniach Wanda Papiewska. #

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

12 S U K N I A I F A R T U S Z E K

społecznych inicjatyw i skupionych wokół lokalnej gazety.

Ów kilkuletni epizod okazał się logiczną kontynuacją jej

dotychczasowych aktywności, wyznaczając jednocześnie

horyzont zainteresowań i pracy na kolejne dziesięciolecia.

o Lublina przyjechała wiosną 1912 roku razem z mę-

żem Franciszkiem i roczną córeczką. Wcześniej została

aresztowana i wydalona z Warszawy za swoją konspira-

cyjną działalność polityczną. Pochodziła z ziemiańskiej

rodziny. Urodziła się 23 maja 1883 roku w Choroszczynce

na Podlasiu, jednak po wczesnej śmierci matki, Heleny

z Krzyżanowskich, wychowywała się pod opieką krewnych.

Słabego zdrowia i zagrożona gruźlicą – jak będzie o sobie

mówić przez całe długie i intensywne życie – przebywała

około 1900 roku w Zakopanem. Tam zetknąć się miała

bliżej z kwestiami społecznymi. W czytelni na Krupówkach

studiowała druki i pisma dla robotników, pomagała zakła-

dać bibliotekę przy Towarzystwie Tatrzańskim, kształcąc

się jednocześnie na wykładach z humanistyki. Również

później w Warszawie, by jak najszybciej zdobyć mate-

rialną niezależność, a jednocześnie dbać nadal o własną

wszechstronną edukację, chodziła na kursy i przyjaźniła

się z bibliotekarzami. Współorganizowała Klub Inteligencji

Socjalistycznej. Była już wtedy zdeklarowaną socjalistką.

W roku 1905 nawoływała do przystąpienia i brała udział

w strajku szkolnym, coraz częściej, występując publicz-

nie, wysuwała zdecydowane niepodległościowe hasła

i sprzeciwiała się złej sytuacji oraz wyzyskowi większości

społeczeństwa. Obsługiwała tajną drukarnię, przenosiła

nielegalne wydawnictwa i woziła zakazane przesyłki do

Krakowa.

O swej ówczesnej pracy zarobkowej w warszawskim

Towarzystwie Dobroczynności pisała w słowach, które

zarazem zbliżały ją do wyznawanych później wolnomular-

skich ideałów, a jednocześnie kazały szybko i gruntownie

odmienić metody ich urzeczywistniania: „Zetknęłam

się bezpośrednio z nędzą, która mnie oburzała i bolała.

Zrozumiałam, że dobroczynność nie usuwa jej, że jest

raczej plasterkiem zakrywającym jej ohydę i środkiem

uspokajającym sumienia posiadaczy...”.















W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 8 • N U M E R 7 4

S U K N I A I F A R T U S Z E K

ieszkając już w Lublinie, Wanda Papiewska zaczęła

więc działać inaczej. Spotkawszy tu po latach rozłąki

swego brata, Jana Hempla – zapewne też inicjatora lubel-

skiej loży, oraz jej mówcę – została przez niego wciągnięta

nie tylko w publicystyczno-redakcyjne prace we wspo-

mnianym „Kurierze”, ale też w szeroki, skierowany do

robotniczej młodzieży projekt oświatowo-wychowawczy,

który miał być dla nich jedyną pewną metodą pomo-

cy, a konkretnie – sposobem społecznej i ekonomicznej

emancypacji. Indywidualista Hempel inspirował w swoim

otoczeniu wiele inicjatyw, nigdy jednak żadnej ocjalnie nie

przewodził, często wręcz je porzucał, ceniąc sobie pozycję

niezależnego, radykalnego lozofa. Osobą rzeczywiście

koordynującą i rmującą wiele z tych przedsięwzięć była

jego siostra. Szybko została członkinią zasłużonego już,

zakładanego przez Stefana Żeromskiego Towarzystwa

Szerzenia Oświaty na Lubelszczyźnie „Światło”, a także

przewodniczącą Stowarzyszenia Abstynentów „Przyszłość”.

To drugie wegetowało też wcześniej przy plebanii na lu-

belskim Czwartku, w swej odświeżonej formie pod wodzą

Papiewskiej stało się jednak prężnie działającą instytucją,

organizującą odczyty z różnych dziedzin nauki, dyskusje,

koncerty, wycieczki z pogadankami, liczne sekcje i kółka

tematyczne. Samokształcenie i budowanie świadomości

politycznej młodzieży szło w nim tak doskonale, że już

w 1915 roku władze carskie rozbiły grupę, wywożąc część

osób w głąb Rosji.

olę „Przyszłości” przejęła wtedy rozwijana jednocześ-

nie, od stycznia 1913 roku, nowa organizacja – ko-

operatywa spożywcza, późniejsza Lubelska Spółdzielnia

Spożywców, LSS. Papiewska wspominała później, że myśl

spółdzielcza pojawiła się „w kręgu <Kuriera Lubelskiego>,

ściślej mówiąc w pewnej zakonspirowanej grupie komitetu

redakcyjnego”. A w innym miejscu: „inicjatywa założenia

Spółdzielni Spożywców w Lublinie powstała w naszej

loży i mnie polecono zająć się jej organizowaniem”. LSS

„jest więc masońskim dzieckiem”. Najpewniej wykuła się

ona – na wzór podobnych przedsięwzięć powstających

już w tym czasie na ziemiach polskich – podczas rozmów





P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

14 S U K N I A I F A R T U S Z E K

redakcji przy „kurierowskim” stoliku w Kawiarni Rutkow-

skiego przy Krakowskim Przedmieściu. Albo też w trakcie

jednego z zamkniętych, poufnych spotkań w ówczesnym

mieszkaniu Papiewskich przy Zielnej 4/12. Podobną genezę

miało kilka pomysłów i instytucji kształtujących oblicze

miasta w pierwszych dekadach XX wieku.

ubelscy wolnomularze byli wtedy wśród publicystów,

nauczycieli, lekarzy, inżynierów. „Obowiązkiem na-

szym było wchodzić do różnych organizacji społecznych

i w nich przeprowadzać pewne postulaty, w myśl naszych

dążeń” – relacjonowała metody działania jedyna w dalszym

ciągu kobieta-masonka. Dążenia te i świetlane ideały kreślił

zaś i przypominał Hempel, tak jak w dniu inicjacji siostry,

który wspominała ona jeszcze długo. „Mówił o zadaniach

stojących przed <braćmi>; umacniania w sobie i otoczeniu

dobra, sprawiedliwości, o służbie społecznej, o duchu,

wiecznym rewolucjonizmie, który przyświecał dziejom

Polski. Nie wolno nam ustać w pracy, póki nie zdobędzie-

my wolności Polski i równości społecznej. Powinniśmy

wszędzie chodzić i świecić przykładem prawości, podnosić

słabych na duchu, zwalczać zło i krzywdę, pracować przez

Polskę dla dobra całej ludzkości”. Nie dziwi zatem, jeśli

swoje w sumie niemal sześćdziesięcioletnie zaangażo-

wanie w spółdzielczy model życia podsumowuje Wanda

Papiewska takimi słowy: „Do spółdzielczości pociągnęła

mnie idea wszechludzkiego braterstwa, myśl tworzenia

zrzeszeń opartych na wzajemnej pomocy, dążenia do

zaprowadzenia <sprawiedliwego ładu> wykluczającego

wyzysk i krzywdę człowieka”.

SS urzeczywistniała cel równości i emancypacji znacz-

nie lepiej niż inteligencka loża. Wśród 43 założycieli

Spółdzielni znalazły się osoby z różnych grup społecznych,

a nade wszystko działalność ta bardzo angażowała kobie-

ty, była bowiem dostępna dla nich na równych jak dla

mężczyzn prawach. Od początku połowę składu Zarządu

stanowili robotnicy, ponadto na 10 osób wybrano 4 kobiety,

co jak podkreślała Papiewska, „nie było przypadkiem, lecz

sprawą przemyślaną i przygotowaną”. Wcielanie w życie

tych szczytnych idei nie byłoby jednak pełne bez stałej

możliwości samodoskonalenia. Księgozbiór „Przyszłości”

przejęty przez LSS miał stać się zalążkiem spółdzielczej

Biblioteki i zorganizowanego szybko Wydziału Społecz

no-Wychowawczego pod kierownictwem Papiewskiej.

Biblioteka – obok cyklu różnych kursów, własnych pism

i wydawnictw – była jego istotną częścią.

ziałalność loży Wolnych Oraczy wygasła najpewniej

pod koniec 1916 roku**. Niedługo po tym, jak w nie-

podległej już Polsce kobiety zdobyły prawo do aktywnego

uczestnictwa w życiu politycznym, Wanda Papiewska

została wybrana do Rady Miasta Lublina. Od 1921 roku

przez 2 kadencje sprawowała funkcję radnej, będąc m.in.

wiceprzewodniczącą Rady. Działała na rzecz zdrowia

mieszkańców i upowszechnienia oświaty, walczyła z bez-

robociem i nadużyciami wielkich rm wobec zwykłych

ludzi. Pomimo różnych okoliczności życiowych i warunków

zewnętrznych w kolejnych latach, jej późniejsza praca

w spółdzielni i wielu innych inicjatywach społecznych

obracała się wokół kształcenia, pomocy, wzmacniania

i obrony praw człowieka – czy to więźniów, młodzieży,

czy robotników. Zmarła w 1974 roku, jest pochowana

w Lublinie. #

* Według współczesnej wiedzy, tylko Walerian Łukasiński

był wolnomularzem. RED.

** Drugą masonką w loży została już w czasie wojny Jad-

wiga Marcin(k)owska, przewodnicząca królewiackiej

Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego.





W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 8 • N U M E R 7 4

Z  Y C I A L Ó  I O B E D I E N C J I

race w specjalnie zaaranżowa-

nej Loży Żałobnej, utrzymanej

w kolorystyce czarno-srebrnej,

miały bardzo podniosły nastrój. Świat-

ło – Płomień Pamięci symbolicznie

do loży wniósł jeden z najstarszych

stażem wolnomularzy. Ten sam pło-

mień po pracach wyniósł z loży jeden

z najmłodszych uczniów. Kulmina-

cyjnym elementem był Apel Pamięci,

podczas którego odczytano nazwiska

ponad 40 sióstr i braci, których uczcili-

śmy. Każdemu odczytanemu nazwisku

towarzyszyło zapalenie świecy oarnej

i umieszczenie w specjalnie zrobionym

katafalku stojącym pośrodku loży. Ka-

tafalk z płonącymi świecami udekoro-

wany został czarnym kirem i otoczony

srebrnym sznurem braterstwa. Apel

połączony był z powstaniem Złotej

Księgi Wiecznego Wschodu, w której

swoje karty ma każdy z wymienionych

wolnomularzy. Staramy się, aby za-

warte tam informacje były podstawą

odwiedzania przez nowych uczniów

miejsc spoczynku starych wolnomu-

larzy i kultywowania pamięci o nich.

Ta pamięć, a właściwie wiedza

o naszych braciach i siostrach, któ-

rzy zostawili część siebie w naszej

organizacji, powinna być nieodzow-

na w procesie kształtowania nowych

adeptów. Z własnego doświadcze-



Wszystkich siostrom i braciom

przebywającym na Wiecznym

Wschodzie poświęcamy.

PRACE PAMIĘCI

B R ∴ T O M A S Z S Z M A G I E R













P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

16 Z  Y C I A L Ó  I O B E D I E N C J I

nia wiem, jak wiele otrzymałem od

moich współbraci, którzy budowali

zręby współczesnego wolnomularstwa

w Polsce, pracując z nimi ramię w ra-

mię lub czerpiąc z ich doświadczenia

życiowego lub wizji Zakonu. Słaba

pamięć pokoleniowa ustępuje miejsca

mitom i legendom, którymi, niestety,

można sterować. A najcenniejsza jest

prawda i najciekawsza jest rzeczywi-

stość. Ta prawda i pamięć rzeczywi-

stości winny tworzyć fundament i siłę

dzisiejszego działania.

Obcowanie z tymi, których już wśród

nas nie ma, rozwija i motywuje na

równi z egregorem loży. Jeżdżąc na

Zachód, odwiedzając tamtejsze loże,

fascynujemy się ich kilkusetletnią hi-

storią, wyglądem i wyposażeniem lóż,

poczuciem tradycji. Nam nie zostały

budynki, świątynie, wyposażenie. Nie

mamy ciągłości. Mamy tylko żywe

jeszcze w pamięci pokolenie poprze-

dzających nas wolnomularzy. Z tej pa-

mięci powinniśmy korzystać, budując

wewnętrzną siłę, sens i motywację do

pracy. Ta pamięć buduje naszą współ-

czesną wolnomularską tożsamość.

A ona z kolei buduje naszą wielkość

i ciągłość.

Podobno literatura służy, czy może

służyła, do tego, aby rozszerzać do-

świadczenia czytającego. Życie jest za

krótkie, żeby można było doświadczyć

wszystkiego. Literatura rozszerzała

nasze doświadczenia o przeżycia boha-

terów. Rozbudzała naszą wyobraźnię,

pobudzała ciekawość świata. Tak samo

jest z pamięcią o naszych poprzedni-

kach, o naszych korzeniach.

Każdy wolnomularz ma inną wizję

tej organizacji. Wielu z nich miało

wspaniałe przemyślenia i wewnętrzne

doświadczenia na ten temat. Dlaczego

tak rzadko z nich korzystamy? To, jak

wyglądają dziś nasze Zakony, w dużej

mierze ukształtowali ci, których z nami

już nie ma. Wielu z nich już nawet nie

pamiętamy z nazwiska. A to właśnie

oni kiedyś byli istotą tego, co robimy

dziś. Nauczmy się korzystać z siły, jaką

jest pamięć o ich pracy.

Stojąc nad grobem bliskich znajo-

mych, często ze zdziwieniem słucham

ludzi, którzy opowiadają, kim byli ci,

których żegnamy. Znaliśmy ich, ale tyl-

ko z jednej strony. Jak mało w gruncie

rzeczy wiemy o braciach i siostrach,

którzy są wokół nas. Zapatrzeni

w siebie, swoje potrzeby i emocje,

nie interesujemy się, kto jest obok nas.

A przecież siła jednostki jest funkcją

grupy, którą reprezentuje. Siła, którą

reprezentujemy, jako wolnomularze,

ta siła emocjonalna i duchowa, któ-

ra powinna nam pomagać w naszej

pracy i codzienności, wynika z więzi

między nami, ze skumulowanej mocy

każdego z nas. Ale także z siły i mocy,

jaka daje nam pamięć o tych, którzy

byli przed nami.

Myślę, że wielu przykrych sytuacji

moglibyśmy jako organizacja unik-

nąć, gdybyśmy za każdym razem nie

odkrywali Ameryki od nowa. Nasz

brak pamięci generuje powtarzanie

błędów od nowa.

Dla zrozumienia bardzo wielu aspek-

tów wolnomularstwa niezbędne jest

posiadanie świadomości miejsca.

Świadomości, że niezależnie od ak-

tualnych spotkań i grona, w którym

się spotykamy, idea wolnomularska





W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 8 • N U M E R 7 4

Z  Y C I A L Ó  I O B E D I E N C J I

jest ciągła w czasie i w przestrzeni.

Jesteśmy cząstką wielkiej wielomi-

lionowej rodziny masonów na całym

świecie. Mając świadomość, że jeste-

śmy elementem łączącym naszych

poprzedników z naszymi następca-

mi będziemy mieli większe poczucie

więzi, odpowiedzialności za trwanie.

Odpowiedzialności przed tymi, którzy

byli przed nami, jak i odpowiedzialno-

ści za nowe pokolenie wolnomularzy.

Wolnomularska droga rozwoju, któ-

ra jest podstawowym obowiązkiem

każdego inicjowanego, nie ogranicza

się do dnia dzisiejszego. Wymaga ona

widzenia spraw z wyprzedzeniem. Je

steśmy odpowiedzialni za pamięć tych,

którzy byli przed nami i umożliwienie

trwania tradycji i pracy przyszłych

pokoleń. Pierwszym krokiem do wy-

konania tego obowiązku jest p a m i ę

ć; pamięć i uczestnictwo w całości

pracy współczesnego wolnomularstwa

polskiego, a nie tylko skupianie się na

dniu dzisiejszym. Szersza perspekty-

wa pozwala widzieć np. przeszkody

z innego, często realniejszego, uła-

twiającego przezwyciężanie trudności

punktu widzenia.

Stworzyliśmy Złotą Księgę Wieczne-

go Wschodu. Jest ona otwarta. Moim

marzeniem jest, aby kiedyś była jedną

dla wszystkich polskich masonów.

Odejście na Wieczny Wschód zaciera

różnice, poglądy, zasługi. Każdy jest

takim samym kamieniem w wielkiej

budowli Świątyni Nowego Lepszego

Świata.

Mam nadzieję, że uda nam się poprosić

o pomoc tych, którzy czekają za progiem

mroku naszych wspomnień. Czekają.

Mogą i chcą nam pomóc. Musimy tylko

z tej pomocy chcieć skorzystać. #





P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

18 Z  Y C I A L Ó  I O B E D I E N C J I

a początku tej historycznej loży stoło-

wej łamiemy się chlebem. To nie jest

zwykły chleb, lecz serbski, zwany Poga-

ca, pieczony według specjalnej receptury, którą

nasz zmarły brat Milan przekazał swojej loży

Pod Ulem (Le Droit Humain). W jego ojczyź-

nie wypieka się go na uroczyste okazje: wesela,

urodziny, pogrzeby. Łamanie jest bardzo proste,

ponieważ każdy kawałeczek jest w tym chlebie

oddzielnie, choć trzyma się zarazem reszty. Jego

smak jest niepowtarzalny. W tym roku s∴ Basia,

która od lat ten chleb nam piecze, powiedziała, że

chce przekazać sposób jego wypieku następnemu

pokoleniu wolnomularzy, pod warunkiem że

już zawsze będzie to dla nas Chleb Milana. I tak

będzie. #

CHLEB MILANA,

CZYLI POGACA













W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 8 • N U M E R 7 4

Z  Y C I A L Ó  I O B E D I E N C J I

Składniki: 1 kg mąki krupczatki, 450 ml ciepłego mleka, 50 ml oleju rzepakowego lub słoneczni-

kowego, 2 jajka, 1 białko, 3 łyżeczki soli, 3 łyżeczki cukru, 50 gr drożdży.

Do smarowania: 250 gr margaryny lub masła trzymanego w temperaturze pokojowej, 1 żółtko, sezam.

Sposób przygotowania:

1. Z odrobiny mleka, mąki, cukru i drożdży robimy rozczyn i odstawiamy na 15 minut w ciepłe

miejsce. Resztę składników wsypujemy i wlewamy do miski, dodajemy wyrośnięty rozczyn i wy-

rabiamy rękoma lub robotem dopóki nie będzie odchodziło od miski.

2. Ciasto trzeba rozwałkować jak najcieniej. Rozwałkowane ciasto smarujemy margaryną lub masłem.

3. Posmarowane ciasto zwijamy w rulon.

4. Rulon kroimy na 4–5 cm kawałki.

5. Kawałki układamy do okrągłej formy o średnicy 36 cm i odstawiamy do wyrośnięcia.

6. Wyrośnięte ciasto smarujemy żółtkiem i posypujemy sezamem. Wstawiamy do nagrzanego pie-

karnika (180 ºC) na około godziny.

Oto przepis na nasz masoński Chleb Milana,

który zwie się po serbsku Pogaca.

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

20 Z  Y C I A L Ó  I O B E D I E N C J I

Traktaty przyjaźni

Loża Karol Marcinkowski

Szkoła Sokratesa

Rzeczpospolita

Wolnomularska

– zawieszenie

i odwieszenie

środę 14 lutego 2018 roku w Warszawie podpisano

Traktat o Przyjaźni i Współpracy pomiędzy Federa-

cją Polską Międzynarodowego Zakonu Wolnomularskiego

Le Droit Humain a Wielkim Wschodem Rzeczypospolitej

Polskiej. Układ podpisali: ze strony Federacji Polskiej

Br∴Stanisław Wyrożemski, Prezydent Federacji oraz

S∴Alicja Dworak, Delegat Rady Najwyższej LDH, Hono-

rowy Wielki Komandor, zaś ze strony Wielkiego Wschodu

Rzeczypospolitej Polskiej – Wielki Mistrz Br∴Zbigniew

Grabowski.

Dodajmy, że ten formalny traktat poprzedziła wieloletnia

współpraca lóż tworzących WWRP z LDH Polska. Już nie

długo, bo na początku kwietnia br., odbędzie się podobna

uroczystość, choć o charakterze międzynarodowym, czyli

podpisanie Traktatu o Przyjaźni i Współpracy między

Wielkim Wschodem Polski a Wielką Żeńską Lożą Francji.

Do Warszawy przyjedzie aktualna Wielka Mistrzyni WŻLF

– Marie erese Besson, która będzie uczestniczyć w uro-

czystym posiedzeniu dwóch polskich warsztatów kobiecych

– Prometei i Gai Aeterny. Właśnie wtedy Traktat zostanie

formalnie podpisany, bowiem został już zatwierdzony przez

Konwenty zarówno WŻLF, jak i WWP. #

KRONIKA

aką nazwę nosi nowa Loża Dosko-

nałości w Warszawie, której Świat-

ła zapalone zostały w sobotę 24 lutego

2018 roku. Uroczystości przewodniczył

Suwerenny Wielki Komandor Rady

Najwyższej 33. i Ostatniego Stopnia

Rytu Szkockiego Dawnego Uznanego

Dla Polski i Krajów Bałtyckich Brat

Waldemar Gniadek. Warsztat ten zało-

żyli mistrzowie pracujący w lożach błę-

kitnych Wielkiego Wschodu Rzeczy

pospolitej Polskiej z Polski i Łotwy. Na

pierwszych pracach Szkoły Sokratesa

wspomniano życie i dokonania patrona

warsztatu oraz jego szkoły lozocznej,

a także wygłoszono deskę poświęconą

znaczeniu hasła i głównego symbolu

czwartego stopnia RSDU. Loża Szkoła

Sokratesa pracuje w oparciu o regułę

włoską, tak jak warsztaty doskonałości

w czasach 20-lecia międzywojennego

w naszym kraju. Cechą charakterystycz-

ną tego systemu są prace w 9. stopniu

symbolicznym.

Przypomnijmy, że niedawno, 1

października 2017 roku zostały za-

palone światła pierwszej w naszym

kraju kobiecej Loży Doskonałości

LUX ORIENTIS, do której należą

siostry pracujące w lożach błękit-

nych Prometea i Gaja Aeterna oraz

francuskich lożach Wielkiej Żeńskiej

Loży Francji. #

sobotę 24 lutego 2018 roku pod

młotkiem Wielkiego Mistrza

WWRP Zbigniewa Grabowskiego

zostały zapalone światła loży Karol

Marcinkowski na Wsch∴ Poznania.

Czcigodnym Mistrzem nowego War-

sztatu został Br∴ Karol. Przypomnijmy,

że loża Karol Marcinkowski istniała już wcześniej, wśród założycieli odno-

wionego warsztatu należącego obecnie do WWRP znaleźli się mistrzowie

lóż Marcinkowski i Paderewski. Po rozproszeniu środowisk tych lóż kilka

lat temu misji reaktywacyjnej podjęła się warszawska loża Kultura. #

niedzielę 25 lutego br. na pro-

lu FB Rzeczpospolitej Wol-

nomularskiej przeczytaliśmy infor-

mację o zawieszeniu działalności. Po

tygodniu strona ruszyła pod nowym

kierownictwem. #

W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 8 • N U M E R 7 4

Z  Y C I A L Ó  I O B E D I E N C J I

elegacja Rady Najwyższej Za-

konu gościła w naszym kraju od

9 do 12 stycznia 2018 roku. Wiel-

kiemu Mistrzowi towarzyszyli m.in.

W∴D∴B∴Alain Sède, pełniący aktual-

nie obowiązki Wielkiego Komandora,

a także Honorowy Wielki Komandor

Federacji Polskiej W∴D∴S∴ Alicja

Dworak.

Goście spotkali się z Radą Federa-

cji Polskiej LDH, wzięli udział we

wspólnych pracach warszawskich lóż

błękitnych Konstytucja 3 Maja i Pier-

re et Marie Curie, odwiedzili również

warsztaty w Katowicach i Krakowie.

W nieocjalnej części wizyty znalazł

się czas na zwiedzanie krakowskich

Sukiennic oraz warszawskiego Muze-

um Żydów Polskich POLIN, a także

na serdeczne i braterskie rozmowy,

bynajmniej nie tylko o problemach

wolnomularstwa.

Przybliżając sylwetkę Wielce Do-

stojnego Brata Daniela, warto przy-

pomnieć, iż został wybrany Wielkim

Mistrzem Le Droit Humain na Kon-

wencie Międzynarodowym w maju

2017 roku. Urodził się w Lozannie

w roku 1949; przez wiele lat praco-

wał na rzecz państwa szwajcarskiego

w obszarze szeroko pojętego bezpie-

czeństwa, zarówno wojskowego, jak

i cywilnego. Obecnie jest na emery-

turze; ma żonę, dwoje dzieci i dwoje

wnuków. Br∴ Daniel został inicjowany

w 1983 roku w Sz∴L∴ Esperance et

Cordialité w Lozannie (w strukturach

Grand Lodge Swiss Alpina). Później

przeniósł się do struktur DH; pracował

m.in. w lożach Connaissance et Vie na

Wschodzie Lozanny oraz Sine Nomine

na Wschodzie Montreux-Clarens. Peł-

nił także liczne funkcje w warsztatach

wyższych stopni, w organach Federa-

cji Szwajcarskiej LDH (w tym także

funkcję Wielkiego Komandora) oraz

w Radzie Najwyższej Zakonu.

Został podniesiony do stopnia mi-

strza w 1985 roku, a później na kolej-

ne, wyższe stopnie Rytu Szkockiego

Dawnego i Uznanego, aż do 33. stopnia

w roku 2007. Rolę Wielkiego Mistrza

postrzega przede wszystkim jako dąże-

nie do bycia gwarantem różnorodności,

a zarazem spójności Zakonu; dwóch

obszarów, które – jak mówi – nie za-

wsze łatwo jest pogodzić. #

ORDO AB CHAO

iostry i bracia z Sz∴L∴ Wolność Przywró-

cona (WWP) wraz z najbliższymi odwie-

dzili warszawskie planetarium w Centrum

Nauki Kopernik, był z nimi „Wolnomularz

Polski”. Pokaz muzyczny CHAOS I HAR-

MONIA – matematyczna symfonia jest bliski

każdemu wolnomularzowi, który „wie”, że

Wielki Architekt Wszechświata jest genialnym

matematykiem i geometrą, a masoneria to or-

ganizacja, której przyświeca maksyma ORDO

AB CHAO. Na zdjęciu, które publikujemy

na str. 1 mamy jeden z obrazów z urokliwej

symfonii, która fascynuje, skłania do reeksji

nad tym wszystkim, czym nie jesteśmy, a czym

być moglibyśmy i powinniśmy jako ludzie,

maleńka cząstka Wszechświata. #

ROCZNICE

PROF. LUDWIKA HASSA

bieżącym roku wypada okrągła, setna rocznica (18 listopada 1918 r.)

urodzin prof. Ludwika Hassa, jak też dziesiąta rocznica jego odejścia

(8 kwietnia 2008 r.). Może warto by pomyśleć, aby Jego osobie poświęcić

którąś z tegorocznych Akademii Hirama, albo jeden z numerów „Wolnomula-

rza”. Myślę, iż Mu się to należy, by choć w ten symboliczny sposób Go uczcić.

Wiele zrobił przecież dla Sztuki Królewskiej. Osobiście miałem przyjemność

tylko raz się z nim spotkać, w listopadzie 1989 roku i do dzisiaj to pamiętam.

Co sądzą Państwo o tym pomyśle? Bogumił Woźniakowski, Kraków

Prof. Ludwik Hass był wybitnym polskim naukowcem, wieloletnim

przewodniczącym Rady Programowej naszego pisma. Jesienią tego roku,

kiedy przypada także ćwierćwiecze „Wolnomularza Polskiego”, należy-

cie uhonorujemy pamięć profesora, najlepszego specjalisty w zakresie

historii masonerii Europy Środkowo-Wschodniej. REDAKCJA

Nowy Wielki Mistrz Le Droit Humain odwiedził Polskę

Potrzeba kontynuacji







∴



P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

22 Z  Y C I A L Ó  I O B E D I E N C J I





















Chodzi o przetaczającą się od kil-

ku dni przez media falę oskarżeń

wobec wolnomularstwa w związku z ra-

portem dziennika „e Guardian” na

temat trzech lóż działających w West-

minsterze, jakoby skupiających człon-

ków brytyjskiego parlamentu, wpły-

wowych dziennikarzy oraz członków

zespołów prasowych. Do loży New

Welcome (Nowe Powitanie) podob-

no należą głównie członkowie Izby

Gmin. W Gallery Lodge pracują osoby

zatrudnione w zespołach prasowych

polityków, natomiast trzeci warsztat

to Loża Alfred Robbins. Dziennikarze

„Guardiana” ustalili, że co najmniej

niektóre osoby w parlamencie są świa-

dome istnienia tych zgromadzeń.

Wielka Zjednoczona Loża Anglii

potwierdziła powyższe doniesienia

i ogłosiła, że wspomniane loże zrzeszają

ponad 100 osób. Br∴ dr David Staples,

rzecznik Wielkiej Zjednoczonej Loży

Anglii, napisał: „Bycie wolnomularzem

nie kłóci się ze sprawowaniem mandatu

posła. Wbrew obiegowemu mniema-

niu, przynależność do masonerii po-

maga w pełnieniu służby publicznej.

Nasi członkowie nie powinni czuć się

niezasłużenie stygmatyzowani. Żadna

inna organizacja by na to nie pozwoliła

i nasza również” – podkreślił, zapowia-

dając jednocześnie, że wolnomularze

w najbliższym czasie rozpoczną serię

otwartych spotkań by udowodnić, że

nie są tajnym stowarzyszeniem. #

Za: FREEMASONRY.network –

polski portal anglojęzyczny. Opubli-

kowano 8 lutego 2018 r.

ihanna, gwiazda muzyki pop z Barbados, wzięła udział

w międzynarodowej konferencji w Dakarze (2–3 lutego

br.), mimo że stowarzyszenie – konfederacja ok. 30 organi

zacji islamskich pod nazwą Nie dla masonerii i homoseksualizmu

uznało ją za personę non grata z powodu rzekomego członkostwa

w zakonie iluminatów. Rihanna jest ambasadorką Globalnego

Partnerstwa dla Edukacji i także dzięki jej staraniom prezydent

Francji Emmanuel Macron obiecał 200 mln euro na pomoc

edukacyjną dla Afryki, co ogłosił na wspomnianej konferencji.

Przeciwko działaniom antymasońskim w Senegalu zaprotestował

wcześniej Wielki Wschód Francji, który erygował w Senegalu

pierwszą swoją lożę jeszcze pod koniec w XVIII wieku. Mimo

tego, od 31 stycznia br. w Dakarze obowiązuje zakaz spotkań

wolnomularzy, tak publicznych, jak prywatnych, pod groźbą

kary. Nie odbyło się w związku z tym doroczne zgromadzenie

wolnomularzy z Afryki i Madagaskaru, zaplanowane także na

2–3 lutego w stolicy Senegalu.

Na fotograach: Rihanna, Blaise

Diagne, mason inicjowany w 1899

r., pierwszy członek Francuskiego

Zgromadzenia Narodowego, wybrany

w 1914 r. (loża jego imienia istnieje

od 1977 r.) oraz dekret antymasoński

wydany przez prefekta Dakaru z 31

stycznia br. #

ZAKAZ SPOTKAŃ MASOŃSKICH

W DAKARZE

WIELKA ZJEDNOCZONA LOŻA ANGLII

Mylna interpretacja

W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 8 • N U M E R 7 4

Z  Y C I A L Ó  I O B E D I E N C J I

d lat „Wolnomularz Polski”

otrzymuje kwartalnik Wiel-

kiego Wschodu Belgii „LOGOS”.

Najnowszy numer (96) przynosi

bardzo interesujący artykuł Wielkiego

Mistrza GOB Henriego Charpentiera

(wybrany w 2017) A propos obedien-

cji. Autor snuje w nim rozważania,

o których jeszcze nie słyszeliśmy na

gruncie polskim, mianowicie na te-

mat rosnącej na Zachodzie Europy

tendencji łączenia się lóż w konfe-

deracje, nie w tradycyjne obediencje.

Można zadać pytanie, czy te drugie

nie są bliższe naszym współczesnym,

„sieciowym” czasom?, podczas gdy

obediencje jawią się jako stare, o wie-

le bardziej hierarchiczne struktury.

„Wolnomularz Polski” myśli, że żad-

na z Wielkich Lóż i żaden Wielkich

Wschodów tak łatwo „oskubać” się

nie da, może więc jakieś hybrydy będą

się rodzić w najbliższej przyszłości?

Jakieś obediencje z szerszą autonomią

lóż niż do tej pory? Będziemy śledzić

te procesy z należytą uwagą. #

ortal Rzeczpospolita Wolnomularska poin-

formował 21 listopada br., że W Rosji powstał

Związek Suwerennych Obediencji Masońskich!

Memorandum o stworzeniu Związku podpisali: Wielki

Mistrz Wielkiego Wschodu Narodów Rosji, Wielki Mistrz

Wielkiej Symbolicznej Loży Rosji i Krajów Związko-

wych oraz Wielki Mistrz Zjednoczonej Wielkiej Loży

Rosji.Redakcja Rzeczpospolitej Wolnomularskiej oddała

się reeksji na temat braterstwa polskiego środowiska

wolnomularskiego i z żalem skonstatowała, iż jesteśmy

daleko za Rosjanami".

Pod wpisem na FB wywiązała się siostrzano-braterska

dyskusja. Niektórzy z dyskutantów poczuli się chyba

urażeni, że można nas porównywać do „braci Rosjan"

(słowo "ruscy" nie padło, nie ten poziom), inni podno-

sili, że tam masoneria jest upolityczniona, jeszcze inni

domniemywali, że mogą za tym stać rosyjskie służby

specjalne. Dla „Wolnomularza Polskiego” fakt podjęcia

rozmów tak różnych struktur: "wielkowschodowej",

"narodowej" i jeszcze "symbolicznej" – graniczy z cudem.

Na Zachodzie, a u nas także, nie wydaje się to w ogóle

możliwe. W Polsce prędzej jakaś struktura rozpłynie,

niż się z kimś połączy. Owszem, dzielić się potramy.

Pięknie. I niepięknie. #

Źródło:

hp://great-east.ru/news/masonstvo_rossii_obedinilos/

Obediencja czy konfederacja?

ZWIĄZEK SUWERENNYCH

OBEDIENCJI MASOŃSKICH

Rosyjscy masoni razem

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

24 T E M P L U M I K O  C I Ó Ł

listopada 2017 roku, tuż przed planowanym sym-

pozjum, proboszcz Cetraro, ks. Ennio Stamile,

w wywiadzie udzielonym „Avvenire” wyjaśniał,

dlaczego hierarchowie Kościoła katolickiego zamierzali

wziąć udział w konferencji z sektą zakazaną i wielokrotnie

potępioną przez papieży. – Nie bacząc na różnice, dobrze

jest podejmować autentyczne ścieżki służby dla dobra wspól-

nego i odpowiedzialnego, przejrzystego zaangażowania się

w sprawiedliwość społeczną – tłumaczył.

W swoim jedenastominutowym wykładzie Msgr. Alioa

już podczas konferencji wykazał się dobrą znajomością

masonerii, wskazując kilka elementów, które czynią ją

niezgodną z nauczaniem Kościoła. Są to: antropocentryzm,

elementy religijne i „superdenominacyjne” rytuały inicja-

cyjne oraz duch relatywistycznej tolerancji. Alioa zdawał

się popierać „współpracę wokół projektów, które pomagają

nam iść razem w kierunku coraz większej humanizacji”.

Sergio Rosso, który przemawiał przez prawie dziewiętna-

ście minut, zilustrował działalność lantropijną Wielkiego

Wschodu Włoch i pochwalił charytatywną działalność

Kościoła katolickiego na świecie. Rosso próbował rozróżnić

i oddzielić masoński „sekularyzm” od „antykatolicyzmu”.

Zalecił także współpracę katolicko-masońską na poziomie

solidarności, aby „odrodzić erę ducha, który jest blisko

nas”. O jakim duchu mówił ten mason?

Najdłuższe wystąpienie miał biskup Staglianò. Trwało

ono około pięćdziesięciu minut. Na początku Staglianò

przytoczył kilka słów z Czarodziejskiego etu, słynnej

opery Wolfganga Amadeusza Mozarta (1756–1791).

Cytował i chwalił teologa Hansa Urs von Balthasara, który

ogłosił Czarodziejski et „operą o boskich cechach” (słowa

Staglianò). Jego Ekscelencja przytoczył także osąd Hansa

Künga o powodach członkostwa Mozarta w masonerii:

„Mozart stał się masonem, ponieważ tylko tam znalazł

ucieleśnienie oświeceniowych ideałów równości, bra-

terstwa i wolności, których nie widział wśród katolickiej

hierarchii Salzburga”.

Już w XVIII wieku członkostwo w masonerii było nie-

zgodne z wiarą katolicką z powodu religijnego indyfe-

rentyzmu, relatywizmu, racjonalizmu, ezoteryki i wolno-

mularskich przysiąg (z okrutnymi karami grożącymi tym,

którzy zdradzą tajemnice masońskie).

Biskup Staglianò powiedział, że nie można być jedno-

cześnie katolikiem i masonem. Wielokrotnie powtarzał,

Sprawozdanie z konferencji hierarchów katolickich

z masonami na temat współpracy

CZY MOŻNA BYĆ

KATOLIKIEM

I MASONEM?

KOŚCIÓŁ I

MASONERIA: TAK BLISKO I WCIĄŻ TAK DALEKO?







∴

W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 8 • N U M E R 7 4

T E M P L U M I K O  C I Ó Ł

że wolnomularze są ekskomunikowani, przypominając

także potwierdzenie tej ekskomuniki wydane w 1983

roku przez kardynała Ratzingera, ówczesnego prefekta

Kongregacji Nauki Wiary.

Hierarcha zauważył, że pomiędzy katolikami i masonami

istnieje „dystans podobny do otchłani”. Mówił – bez-

pośrednio zwracając się do masonów – o ekskomunice

i całkowitym ich wyrzuceniu z Kościoła. Wspomniał nawet

o „pogłosce”, że masonami są także księża i biskupi. – Jeśli

to prawda – podkreślił – to ci księża i biskupi są również

ekskomunikowani.

iestety, biskup Staglianò nie powiedział, dlaczego

masoni są ekskomunikowani ani dlaczego masoneria

sprzeciwia się Kościołowi. Kanon 2235 Kodeksu Prawa

Kanonicznego z 1917 roku, który nałożył karę ekskomuniki

latae sententiae na katolików, którzy dołączają do masonerii,

nie został przedłużony w nowym Kodeksie Prawa Kano-

nicznego, obowiązującym od 27 listopada 1983 roku. Na

mocy Kanonu 2235 Kodeksu z 1917 roku każdy katolik

przynależący do masonerii został ipso facto ekskomuni-

kowany poprzez akt przynależności lub wszczęcie takiej

procedury. W deklaracji Kongregacji Nauki Wiary z 26

listopada 1983 roku znajduje się zapis stwierdzający nie-

zgodność między masonerią a Kościołem, który stanowi,

że katoliccy członkowie masonerii są w stanie ciężkiego

grzechu i nie mogą przyjmować komunii świętej.

Z drugiej strony, masoni katoliccy nie są ekskomuni-

kowani ipso facto przez akt związania się z masonerią

w pierwszym stopniu wtajemniczenia. Jeśli jednak w trakcie

formacji masońskiej osoby takie przyjmą i będą uznawać

heretycką doktrynę masonów lub popadną w apostazję,

wówczas zaciągają na siebie ekskomunikę przewidzianą

za herezję lub apostazję – wyjaśnia ks. Siano.

iskup Staglianò zaatakował katolików, którzy byli

zakłopotani jego udziałem w konferencji. Napięt-

nował ich i stwierdził, że są daleko od Kościoła i że mają

problemy z katolicką tożsamością. Następnie zwrócił się

do masonów z prośbą, że jeśli istnieją „pilne, powiedzmy,

sprawy antropologiczne” i „jeśli oni również chcą zabrać

głos w obronie ludzkiej godności i wolności religijnej,

to powinni ukazać swoje prawdziwe oblicze (jako ludzi

zainteresowanych prawdziwym dobrem ludzkości), aby

ci, którzy ich ekskomunikowali (Stolica Apostolska),

uświadomili sobie, że ekskomunikowali coś, co nie istnie-

je”. Wystąpienie zakończył zdaniem: „Zmierzajmy razem

w tym kierunku”. Hierarcha mocno nalegał, by masoni

zrobili swoisty „rachunek sumienia” i by sami powiedzieli

sobie – w sumieniu – że nie są złodziejami ani skorum-

powanymi osobami, ani twórcami spisków (przeciwko

Kościołowi) itd.

Komentując to wystąpienie, ks. Siano zauważył: „Od-

wołanie się do sumienia nie jest wystarczające. Należy

raczej podać jasne i konkretne wskazówki, na przykład

powiedzieć masonom Wielkiej Loży Włoch, że muszą wy

rzec się ezoteryzmu, gnostycyzmu, sekularyzmu i niechęci

do dogmatów wiary oraz moralności, jeśli chcą zbliżyć się

do nas, katolików”.

ieco zirytowany słowami biskupa, zastępca wielkiego

mistrza Santi Fedele mówił przez 18 minut, broniąc

Wielkiego Wschodu Włoch, jego publicznej „przejrzystości”

i prawa do prywatności. Fedele przywołał postać włoskiej

polityczki Rosy Bindi zaangażowanej w działalność cha-

rytatywną. Określił ją mianem „katolickiej komunistki”.

Zaprzeczył, że masoni wykonują „dziwne magiczne rytuały

w świątyni”. Wywyższał „świecką moralność” masonerii

i przyznał, że Wielki Architekt Wszechświata – pojęcie

nawiązujące do Konstytucji Jamesa Andersona Wolnomu-

larstwo (1723) – to deista. Wreszcie oznajmił z dumą, że

cieszy się z tego, że znajduje się poza wspólnotą wierzących.

Ks. Siano, który specjalizuje się w tematyce masońskiej,

komentując to wydarzenie, wskazał, że Wielki Wschód

Włoch jest organizacją ezoteryczną i opartą na rytuałach

inicjacyjnych. Inicjacja i ezoteryzm (gnostycyzm) – to

prawdziwe „serce” masonerii, coś znacznie większego niż

racjonalizm, sekularyzm i działalność humanitarna. Dla-

tego zapytuje, do jakiego stopnia jest możliwa publiczna

współpraca Kościoła i masonerii w zakresie realizacji dzieł

„sprawiedliwości społecznej i solidarności” z tymi, którzy

praktykują rytuały ezoteryczne i gnostyckie, najprawdo-

podobniej otwarte na wpływ sił pozanaturalnych? #

Źródło: onepterve.com

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

26 T E M P L U M I K O  C I Ó Ł

s. Neville Barker Cryer: - Chrześcijaństwo nie stoi

w sprzeczności z wolnomularstwem i odwrotnie! Kościół

rzymskokatolicki lęka się niektórych europejskich obediencji,

które często są antyklerykalne, w swoich lożach nie wykładają

Biblii i nie zabraniają rozmów o polityce czy religii, tak jak

robi to chociażby Zjednoczona Wielka Loża Anglii. Z drugiej

strony pięcioro moich bliskich przyjaciół-wolnomularzy to

praktykujący rzymscy katolicy, którzy przystąpili do Zakonu

za zgodą swoich proboszczów. Ci duchowni dobrze zdają

sobie sprawę z różnic między regularną masonerią brytyjską

a częścią europejskiej, która jest nieregularna.

A co z zarzutem, że masoneria to rodzaj

okultystycznej religii?

- To smutne stwierdzenie, które wynika z ignorancji.

Tymczasem od swoich początków Bractwo było dostępne

jedynie dla trynitarnych chrześcijan. Tak było przez 200 lat,

do roku 1813. Zdecydowano wtedy, że wolnomularzami

mogą być także przedstawiciele innych wyznań. Podczas

lożowych spotkań każdy modli się jednak tak, jak nakazuje

mu jego religia. Okultyzm i ateizm nie występują w regu-

larnej masonerii, a wiara w Boga jest warunkiem, który

trzeba spełnić, ubiegając się o członkostwo.

Kościoły rzymskokatolicki i prawosławny mają

negatywny stosunek do masonerii. Z drugiej strony

mamy np. Ewangelicki Kościół Niemiec, który

mówi, że wolnomularstwo może uzupełniać życie

chrześcijanina. Jest też Kościół Anglii, w którym

ścierają się obydwie postawy. Skąd te skrajności?

- Te różnice także wynikają z ignorowania rzeczywistości,

niesprawdzonych pogłosek i uprzedzeń do organizacji,

które praktykują inny od naszego rodzaj duchowości.

W grę wchodzi też zazdrość, że wolnomularstwo może

przyciągać tak wielu mężczyzn i przez lata pozostawać

dla nich atrakcyjnym ruchem. W przyszłym roku minie

sześćdziesiąt lat odkąd zostałem anglikańskim duchownym

i wolnomularzem.

Z jednej strony mamy wolnomularstwo regularne,

związane ze Zjednoczoną Wielką Lożą Anglii,

które wymaga od kandydatów wiary w Boga. U nas

z∴L∴ WALERIAN ŁUSIŃSKI (WLNP) 12 CZERWCA 2017 r. za pozwoleniem autora, prze-

drukowała wywiad z Bratem Neville’m Barkerem Cryerem (1924–2013) – duchownym Kościoła

Anglii i jednym z najznakomitszych angielskich znawców Sztuki Królewskiej. Rozmowa dotyczyła tego,

czy w Kościele jest miejsce dla wolnomularzy oraz skąd rezerwa niektórych chrześcijan wobec wolno-

mularstwa. #

MASON W KOŚCIELE





W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 8 • N U M E R 7 4

T E M P L U M I K O  C I Ó Ł

w kraju to Wielka Loża Narodowa Polski. Z drugiej

strony mamy organizacje liberalne, powiązane

z Wielkim Wschodem Francji, np. Wielki Wschód

Polski, których w ogóle nie interesuje, czy ktoś

jest wierzący. Czy chrześcijanin może należeć do

każdego z tych zakonów?

- Nie mam wątpliwości, że chrześcijanin może należeć

do Zjednoczonej Wielkiej Loży Anglii czy nieregularnych

Order of Women Freemasons i Honourable Fraternity of

Ancient Freemasons. Inaczej jest z Wielkimi Wschodami

i wolnomularstwem mieszanym, reprezentowanym np.

przez zakon Le Droit Humain. Te organizacje w ogóle

nie wymagają od kandydatów wiary w Istotę Najwyższą.

A czym wolnomularstwo może być dla

chrześcijanina?

- Dla mnie masoneria to ancilla Ecclesiae, organizacja po-

mocna Kościołowi. W Anglii to oczywiste, że społeczność,

która wymaga od swoich członków, aby całkowicie zawie-

rzyli Bogu, jest potrzebna w kraju, gdzie kościoły z roku

na rok pustoszeją. Dotyczy to także Kościoła rzymskiego.

W mojej najnowszej książce pt. What Do You Know About

Ritual? e Complete Mason’s Commentary pokazałem, jak

dalece nauki Loży są zbieżne z chrześcijaństwem. Dotyczy

to nade wszystko przemówienia, jakie wygłaszane jest do

wolnomularza zaraz po inicjacji.

Czy jest coś, czego Kościół może się nauczyć od

Loży i nawzajem?

- Zarówno chrześcijanie, jak i wolnomularze skorzystają,

jeśli wsłuchają się w to, co mówią i czynią, odprawiając

swoje rytuały. Kościoły powinny zadać sobie pytanie: co

musimy zrobić, żeby pozyskać więcej wiernych; jak ich

potem utrzymać przy sobie i jak sprawiać, żeby przeznaczali

fundusze na cele dobroczynne. Wolnomularze natomiast

powinni poświęcić więcej uwagi kwestiom wiary niż nauce

rytuałów i dobroczynności.

Często się zdarza, żeby księża i biskupi Kościoła

Anglii byli masonami?

- Jest nas w ruchu coraz mniej, bo niektórzy koledzy wy-

kładający teologię na uniwersytetach wbijają studentom

do głowy, że masoneria jest zła. Ale to nie jedyny powód.

Coraz częściej ordynuje się ludzi starszych, mających

rodziny i przez to mniej czasu, a i płace w Kościele są

coraz niższe. Wreszcie, nie ma już Georeya Fishera, ar-

cybiskupa Canterbury i wolnomularza, który ordynował

mnie na duchownego. Nie ma też archidiakona Derby

[George’a Fitzherberta], który zaprosił mnie w 1950 roku

do Zakonu. Podkreślam – zaprosił, a nie nalegał, żebym

wstąpił.

A czy wolnomularze będący anglikanami wywierają

na swój Kościół jakiś szczególny, masoński wpływ?

- Wciąż wiele osób służy zarówno Kościołowi, jak i Loży. Dla-

tego coroczne zgromadzenia wolnomularzy często odbywają

się w katedrach Anglii i Walii. Odprawiane są wtedy specjalne

nabożeństwa, oczywiście według liturgii anglikańskiej. Jednak

na uroczystości w świątynnych murach pozwolenie dostają

tylko ci masoni, którzy podpiszą dokument stwierdzający,

że wierzą w Trójcę Świętą. Nie można jednak powiedzieć,

żeby Kościół Anglii był w jakikolwiek sposób pod wpływem

masonerii. Nawet jeśli jej patronem jest panujący monarcha,

a Wielkim Mistrzem diuk Kentu Edward.

Arcybiskup Fisher był bodaj najwyżej postawionym

masonem w hierarchii kościelnej. Czy od jego

czasów klimat wokół masonerii w Kościele się

zmienił?

- Zmieniło się wiele. Do lat sześćdziesiątych Kościół

pozwalał wolnomularzom żyć w zgodzie z ich sumieniem

jako chrześcijan i braci. Dziś zbyt wielu hierarchów udaje,

że wie wiele na temat czegoś, czego nie doświadczyli. Wciąż

budzi moje zdziwienie, że obecny arcybiskup Canterbury

[abp Rowan Williams] przychylnym okiem patrzy na zakon

druidów i jednocześnie nie pozwala chrześcijanom należeć

do innych stowarzyszeń. […]

Dziękuję za rozmowę.

Graka pochodzi ze strony hp://malydziennik.pl/jak-

-masoneria-atakuje-kosciol-zobacz,9198.html

lutego 2018 z inicjatywy dr. Witolda

Sokały, czcigodnego mistrza loży Mi-

chał Tokarzewski-Karaszewicz na Wschodzie

Kielc (DH), w sali restauracyjnej Willi Hueta,

odbyły się „białe prace” warsztatu, otwarte

dla profanów, podczas których dr. Norbert

Wójtowicz wygłosił wykład poświęcony re-

lacjom między Kościołem katolickim a wol-

nomularstwem. Temat spotkał się z dużym

zainteresowaniem zebranych i wywołał długą

i gorącą dyskusję. #

WIELKI WALKI, NIEUFNOŚCI I… NADZIEI NA ZMIANĘ



P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

28 K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

ycie może być rozpatrywane

jako pewien proces biologiczny,

innym razem jako określony

dla danego czasu sposób myślenia czy

postępowania. Kiedy indziej będziemy

utożsamiać życie z istnieniem w jego

metazycznym wymiarze, jako zdu-

miewającą tajemnicę.

Niezależnie od tych różnic w pojmo-

waniu samego słowa „życie”, siostry

i bracia z poszczególnych warsztatów

Federacji Polskiej LDH, pochylając się

nad tytułowym pytaniem, zauważyli

konieczność odrębnego przeanalizo-

wania kwestii, czym jest „życie dobre”,

a czym – w specycznych uwarunkowa-

niach naszego stulecia – subiektywnie

rozumiane „życie udane”. Zwrócili też

uwagę, że termin „dobro” może odnosić

się do szeregu pojęć funkcjonujących

w różnych dziedzinach ludzkiego do-

świadczenia. Stąd, w odniesieniu do

życia udanego należy rozpatrywać je

przynajmniej w dwóch antynomicz-

nych aspektach, gdzie dobro materialne

(posiadanie) przeciwstawiamy dobru

moralnemu (wartościom duchowym),

a dobro w ujęciu subiektywnym (in-

dywidualizm moralny, egocentryzm,

egoizm) stanowi opozycję względem

dobra obiektywnego (idealizm, trans-

cendencja). Dokonanie powyższego

rozróżnienia uwidacznia nam, że życie

może zostać uznane przez jednostkę

za dobre w zależności od tego, któ-

rym z powyższych kryteriów kieruje

się ona (jako nadrzędnym) w swoim

codziennym postępowaniu.

ycie dobre, w powszechnym i po-

tocznym rozumieniu, to przede

wszystkim życie wygodne i pozbawione

trosk, a więc dostatnie, bezpieczne,

szczęśliwe. Takie postrzeganie „dobrego

życia” – wyłącznie w kategoriach indy-

widualnego szczęścia, a więc w pew-

nym stopniu egoistycznie – jednak nie

do końca przystoi wolnomularzowi.

Wydaje się, że powinien on „dobro”

traktować szerzej i za „dobre życie”

uznawać takie, które w jakiś sposób

wypełnia zawołanie naszego Zakonu:

„Na Chwałę Wielkiego Architekta

Wszechświata i dla Postępu Ludzkości”.

edług niektórych w XXI wie-

ku, obok niwelowania wielu

zagrożeń, takich jak wojna i choroby,

pojawiły się i nasiliły czynniki streso-

genne. Ten wiek, mimo że się dopiero

zaczął, jest epoką szybko postępującego

rozwoju technologii, chaotycznego na-

pływu wielkiej liczby informacji, coraz

szybszego tempa zmian społecznych

– a to wszystko czyni życie bardziej

stresującym. Do tego dochodzi coraz

powszechniejsze zjawisko alienacji

i wyobcowania człowieka w jego śro-

dowisku. Warunki te utrudniają osiąg-

nięcie stanu dobrego, udanego życia.

spółczesne tendencje cywiliza-

cyjne wyraźnie przejawiają się

u wielu mieszkańców szeroko pojętego

Zachodu nastawieniem materialistycz-

nym i konsumpcjonistycznym. Nie-

dorzecznym byłoby stwierdzenie, że

konsumpcja i potrzeba materialnego

zysku nie liczyła się i nie była obecna

w innych, przeszłych okresach rozwo-

ju cywilizacji europejskiej. Jednakże

dziś nie wynika ona jedynie z potrzeb

ekonomicznych (handel, etc.) czy

społecznych (bezpieczeństwo, życie

rodzinne, realizacja celów i zaspoko-

jenie prywatnych potrzeb), ale staje

się zarówno elementem rozrywki (na

przykład shopping – czyli spędzanie

wolnego czasu z przyjaciółmi lub ro-

dziną na zakupach w hipermarketach),

jak i – często nieświadomym – nało-

giem nabywania dóbr ponad miarę.

W tym właśnie należy dopatrywać

się specyki wzorca cywilizacyjnego,

który kształtuje się w naszym kręgu

kulturowym w XXI wieku. W parze

z nim idzie postępująca wirtualizacja

towaru – płacimy nie za rzecz, ale za

markę, bo to ona jest wyznacznikiem

społecznej pozycji, splendoru, złudnej

Postrzeganie „dobrego życia”

wyłącznie w kategoriach

indywidualnego szczęścia, a więc

w pewnym stopniu egoistycznie,

nie do końca przystoi

wolnomularzowi.

TEMAT ROCZNY

LE DROIT HUMAIN POLSKA

Co czyni życie udanym?











W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 8 • N U M E R 7 4

K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

jakości etc. Warto też wspomnieć o co-

raz powszechniejszej bylejakości – nie

tylko w zakresie produkcji i usług, ale

i literatury, muzyki oraz sztuk pięknych.

ie można jednak postrzegać prob-

lemu dobra materialnego jedno-

stronnie. Jest to truizm, ale pieniądz

zawsze był, jest i prawdopodobnie

będzie jednym z warunków godnego

życia. Życia, które możemy spędzić

w poczuciu względnego bezpieczeń-

stwa, bez strachu przed nadchodzącym

dniem. Czy jednak dobrobyt, a nawet

bogactwo są jednym z warunków życia

udanego? Zapewne tak – zwłaszcza,

gdy wiedziemy życie w równowadze,

w harmonii z potrzebami duchowym

i emocjonalnymi. Te bowiem ukie-

runkowane są nie tylko na indywidu-

alne cele, pasje i ambicje, rozbudzenie

talentów i podążanie za marzeniami,

ale otwierają nas także na miłość do

drugiego człowieka. W parze z nią idzie

nie tylko pragnienie szczęścia bliźniego,

ale też troska o jego bezpieczeństwo,

a wreszcie chęć niesienia mu pomocy

(często materialnej).

Jak wobec tego żyć dobrze i szczęś-

liwie? Życie ludzkie jest w swej

naturze dwoiste. Ścierają się w nim

dwa mocno na siebie oddziaływujące

pierwiastki – indywidualny i społeczny.

Często wpływają one na wybór nad-

rzędnych dla danej jednostki wartości.

Która z nich ma być miarą dobrego

życia i stać się fundamentem moral-

ności? A jeśli – jak twierdzi Tadeusz

Kotarbiński – moralność nie dopuszcza

wielorakości?

Zadaniem, jakie stoi przed ludźmi

XXI wieku, jest próba zrozumienia

i objaśnienia narastającej tendencji

indywidualistycznej. Nie należy wiązać

jej wyłącznie z egoizmem i brakiem

wrażliwości na drugiego człowieka,

ale przede wszystkim z moralnością

wynikającą z czystości ludzkiego su-

mienia. Owa czystość, będąc indywi-

dualnym wyznacznikiem właściwego

postępowania, sprawia, że czujemy się

ze sobą dobrze. Postępując w zgodzie

z sumieniem, stajemy w obowiązku

nadania sensu naszemu życiu. Sens

i próba stworzenia czegoś, co „przeżyje

nas samych”, daje jednostce poczucie

spełnienia.

Nie możemy także pominąć sił twór-

czych i kreatywności, które stanowią

nie tylko potrzebę, ale wręcz siłę na-

pędową działań wielu ludzi – często

wybitnych. Bo właśnie akt tworzenia

pozwala zarówno na realizację samego

siebie, jak i na ekspresję indywidual-

nych przeżyć, myśli i – jakże często

wspaniałych – idei.

istoria ludzkości, kultury i na-

uki daje jednakże wiele przykła

dów osób wybitnych, których skrajny

indywidualizm, choć bez wątpienia

przyczynił się do Postępu Ludzkości,

stanął na drodze szczęściu rodzinnemu.

Wystarczy wspomnieć tu nazwiska Mo-

zarta, Beethovena, Mickiewicza, Paula

Verlaine’a, Witkacego czy – sięgając po

sławy ze świata naukowego – Einsteina.

Również i tu rodzi się potrzeba harmo-

nii, tak ważnej dla wolnomularskiego

pojmowania świata. Indywidualizm

musi iść w parze zarówno z otwartym

umysłem, jak i otwartym sercem – bez

względu na to, na jakim etapie naszego

życia jesteśmy.

Należy ponadto podkreślić, że ot-

wartość na drugiego człowieka jest

potrzebą wynikającą z ludzkiej natury.

Nie tylko lozofowie, jak Arystoteles

czy Kant, ale też naukowcy z zakresu

psychologii, antropologii i lingwisty-

ki podkreślają, że czynnik społeczny

i wybudowany na jego fundamencie

system kulturowy – w postaci norm

etycznych, prawa, wierzeń i idei reli-

gijnych, systemu znaków i symboli –

stanowi wręcz istotę człowieczeństwa.

Wracamy zatem do postawionego

już pytania o to, gdzie – w ogromie

możliwości – doszukiwać się wartości

moralnych, które uczynią dobrym nie

tylko nasze życie indywidualne, ale

też współżycie społeczne. Tu rodzi

się potrzeba poszukiwania wartości

obiektywnych. Nie chodzi zatem o na-

danie sensu, ale o poszukiwanie sensu

życia i oparcie wszelkich zasad o etykę

uniwersalną. Dla niektórych jej źród-

łem może być Dekalog i prawo boskie

nadane nam przez siłę lub istotę trans-

cendentną. Życiem dobrym będzie to,

które podąża za owymi uniwersalnymi

wskazówkami.

ednak dychotomiczne pojmowa-

nie kategorii dobrego życia i źródła

wartości, jakie do niego prowadzą,

zaciera, siłą rzeczy, trzecią opcję – in-

tersubiektywną. Nie wszyscy jesteśmy

bowiem skłonni uznać za wystarczającą

moralność indywidualną (prowadzącą

w skrajnych przypadkach do egoizmu),

jak również nie wszyscy – ze względu

na przekonania – uznajemy za kon-

stytutywne wartości identykowane

jako obiektywne (absolutna prawda,

absolutne dobro etc), jako że radykalne

ich pojmowanie prowadzi do dogmaty-

zmu, a czasem wręcz fanatyzmu. Warto

przypomnieć, że jedną z propozycji

połączenia obu dróg zaproponował

u schyłku wieku XVIII Immanuel Kant,

głosząc swój słynny imperatyw: „Po-

stępuj tak, byś mógł chcieć, aby reguły

twojego postępowania mogły się stać

powszechnym prawem”. Obowiązek

moralny jest po prostu koniecznoś-

cią – ma wypełnić się niezależnie od

indywidualnych pragnień i ambicji czy

też od woli Absolutu, który część z nas

uznaje za jego źródło.

zym jest więc życie udane? To

zależy, jakimi wartościami w życiu

się kierujemy i gdzie dopatrujemy się

ich źródeł. Slavoj Żiżek twierdzi na

przykład, że udane życie to życie w po-

jedynkę i z dobrą książką… Jednakże

wolnomularstwo, w oparciu o wiekowe

metody i własną lozoę, stara się po

szukiwać jedności w wielości. Można

zatem zaproponować pewną hipotezę

(w myśl masońskiej metody), w świet-

Życie udane to takie, które

uznane jest za dobre w ramach

ogółu dziedzin ludzkiego

doświadczenia – materialno-

ekonomicznej, rodzinnej,

społecznej i indywidualnej.

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

30 K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

le której życie udane to takie, które

uznane jest za dobre w ramach ogółu

dziedzin ludzkiego doświadczenia –

materialno-ekonomicznej, rodzinnej,

społecznej i indywidualnej. O ile „ży-

cie dobre” byłoby życiem, które daje

człowiekowi subiektywne poczucie

szczęścia indywidualnego, o tyle „życie

udane” musiałoby generować obiek-

tywną korzyść wspólną.

ednocześnie pojawiła się jednak

propozycja wskazująca, że dążenie

do jednostkowego szczęścia też na

swój sposób działa na korzyść inte-

resów wspólnoty – jeśli zgodnie ze

starą zasadą primum non nocere szanuje

dążenia i interesy bliźnich. W innej,

równie minimalistycznej interpretacji

można natomiast przyjąć, że za życie

„udane” uznamy takie, które w opinii

samej osoby zainteresowanej oraz jej

bliskich jest „dobre”, a więc zarówno

przynoszące indywidualną satysfakcję,

jak i korzyści dla otoczenia. A może po

prostu trzeba starać się być dobrym

człowiekiem, kierować się dobrem, pa-

miętając jednak, żedla każdego miara

dobra jest inna? Ważne jest także, żeby

trzymać się złotego środka, ponieważ

człowiek jest pewnego rodzaju synte-

zą sprzeczności, świata duchowego

imaterialnego – itrzeba starać się

zachować równowagę między nimi.

odatkowo dobrze byłoby nauczyć

się wyznaczać sobie wewszyst-

kim pewne granice, niezapominając,

żeczłowiek jest istotą społeczną inie

może się od społeczeństwa odciąć. Ży-

jemy wśród innych, tworzymy różne

wspólnoty i na dobre życie mają wielki

wpływ nasze relacje międzyludzkie,

nasza obecność, nasze współistnienie

we wspólnocie. Trzeba być dobrym

dla drugiego człowieka.

Jeżeli jest coś takiego, co czyni życie

udanym, to dla większości z nas jest to

życie wśród przyjaciół, którzy się wspo-

magają. Potrzebujemy do życia osób,

na które możemy bez zastrzeżeń liczyć

iktórym możemy ufać, októrych wiemy,

że nas nie oszukają, nie zdradzą, pomogą

nam wpotrzebie iże my powinniśmy

im pomagać, służyć wbiedach, które

przecież każdego spotykają iktóre bez

przyjaciół bardzo trudno jest przetrwać.

podsumowaniu – warto podkre-

ślić, że życie człowieka składa

się znieustannych wyborów i nigdy

niemamy pewności, żewybraliśmy

dobrze. Stąd tak ważna w życiu jest

chłodna analiza, racjonalne myślenie

i właśnie ono w ostatecznym rozra-

chunku może uczynić nasze życie

udanym. #

Życie człowieka składa się

znieustannych wyborów

inigdy niemamy pewności,

żewybraliśmy dobrze

Czy masz już

prenumeratę?

W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 8 • N U M E R 7 4

K A W A Ł K I A R C H I T E K T U R Y

obro innego człowieka jest

ważne tak samo jak własne.

Wolność niemieszcząca w so-

bie cudzej przestaje nią być. Staje się

zaczątkiem dyktatury zniewalającej

pojedyncze osoby lub grupy. Ta praw-

dziwa opiera się na równości i posza-

nowaniu, zarówno w małżeństwie, jak

i w przyjaźni czy społeczeństwie. Do

niedogodności trapiących ludzkość do

pisana została żądza władzy, pycha, do-

wolność jednostek chcących posłuchu,

niezwracających uwagi na sprzeczność

z wartościami i życiem pozostałych.

olność – potrzebna i trudna.

Różnie interpretowana przez

lozoę. Ks. Tischner mówił, że wol-

ność fascynuje i wzbudza lęk. Tak, bo

jest równoznaczna z odpowiedzialnoś-

cią. Większą, gdy dotyczy jednostki,

mniejszą dla ogółu, ponieważ wtedy

odpowiedzialni są wszyscy, czyli nikt.

Jakby w odpowiedzi prof. Zygmunt

Bauman twierdził, że zawsze jest do-

tknięta koniecznością kompromisu.

Absolutna, która jednocześnie godzi

obie strony, jest niemożliwa. Nawet

gdy podzielimy ją na pozytywną –

„wolność do” i „negatywną – wol-

ność od”, jak to zrobili Berlin, Hegel

i Fromm, uważający, że tylko negatyw-

na jest prawdziwa, wolna „od przymu-

su ze strony władz, obciążeń podatko-

wych, ingerencji w życie prywatne”.

Pozytywna jest drogą do negatywnej.

Żadna z nich nie jest wolnością od mo-

ralności i prawa. Już tysiące lat temu

ludzkość umówiła się, że nie będzie

się zabijać. Zanim powstał Kodeks

Hammurabiego czy zanim Mojżesz

przyniósł Dekalog z Góry Synaj, mor-

derstwo było przestępstwem, złama-

niem prawa wspólnoty. Pojedynczy

człowiek nie mógł przeżyć, dlatego

zakaz zabijania wyewoluował szybko.

Dla równowagi, w ślad za nim pojęcie

wojny sprawiedliwej, uzasadniającej

bezprawie, znoszącej wszelkie prawa,

pozbawiającej tolerancji i empatii. Dla

bezpieczeństwa wspólnoty wolność

bywa ograniczana. Prawie niezauwa-

żalnie, jeśli postępuje to pełzająco;

budzi natomiast sprzeciw, gdy staje

się jednorazowym, dostrzegalnym

i odczuwalnym aktem.

ie mogę pominąć determinizmu.

Przekonania, że każde zdarzenie

jest konsekwencją zdarzeń wcześniej-

szych, w wyniku czego nie mamy możli-

wości wyboru. Ale i determinizm przy-

biera różne formy. Teologiczny – Bóg

wie, jak postąpi człowiek, jego działania

są zapisane i przesądzone. Fizyczny –

prawa przyrody, na które nikt nie ma

wpływu. Neurobiologiczny i psycho-

logiczny – funkcjonowanie mózgu,

emocje. Wolna wola tak naprawdę nie

jest wolna? A może „nie umie” się za-

manifestować? Decyzja uległości lub

niezgody podlega wewnętrznej oce-

nie. Pozostawia możliwość zachowania

wolności nawet w zewnętrznej niewoli

(Arystoteles: wolność zewnętrzna i we-

wnętrzna). Determinizm znajduję rów-

nież u Kanta. Imperatyw kategoryczny:

„Postępuj tak, abyś mógł chcieć tego,

by wszyscy postępowali tak jak ty w tej

chwili”. Świadome wybieranie dobra

wspólnego będące nakazem, przymu-

sem, podczas gdy Arystoteles uważał je

za przyjemność, a Kartezjusz za źródło

godności człowieka.

olność jako prawo niezbywalne,

przyrodzone? Bliższa mi jest

heglowska koncepcja – nauka, wiedza

i wola. Niewiedza i świadome pozosta-

wanie w niej ogranicza, choć jest także

formą wolnego wyboru. „Poznaj same-

go siebie” – dyrektywa wyryta na fron-

tonie świątyni delckiej, przejęta przez

różokrzyżowców, pozostaje aktualna.

Zrozumieć, przełamać ignorancję,

zgodzić się na wolność własną i cudzą.

Każda rozumiana jest indywidualnie.

Inaczej myśli lozof, neurolog, psy-

cholog, urzędnik śpieszący do biura,

szwaczka. Choć człowiek chce być

wolny także od odpowiedzialności

za konsekwencje wyborów. Ileż razy

żałujemy decyzji, jesteśmy przekonani,

że inne rozwiązanie byłoby lepsze.

Jednak nie wiemy, co spotkałoby nas

w alternatywnym życiu. Wyobraźnia

wyświetla zdarzenia dobre, bez zasa-

dzek i konfrontacji. Łaskawa pamięć

pomija przyczyny wówczas ważne,

przymyka oko na niewiedzę i nieprze-

widywalność. Lepiej nie rozpamięty-

wać, nie patrzeć wstecz? Czas wolny

przeznaczyć na trening wolności...

umysłu?? #

NOTATKI NA ŁUPINCE ORZECHA

O WOLNOŚCI

T E O D O R A M A  C Z A K  C I E M I E N G A







P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

32 S E K R E T Y B U D O W Y

MIEJSCE FILARÓW W ŚWIĄTYNI

pośród najstarszych dostępnych dokumentów wol-

nomularskich pierwszy raz spotykamy pojęcie, które

możemy utożsamić z aktualnymi Filarami we Edinburgh

nie o Filarach, lecz o Światłach Loży. Znajdujemy w tym

starodruku następujący dialog:

P: Czy znajdują się w Loży jakieś Światła?

O: Tak, trzy: na północnym wschodzie, na południowym

zachodzie i we wschodnim przejściu. Pierwsze odpowiada

Mistrzowi, drugie Dozorcy, trzecie Czeladnikowi.

Natomiast angielski zwrot ree Great Pillars, który

oddać możemy na polski przez Trzy Wielkie Filary, spo-

tykamy w Wilkinson Manuscript z 1727 roku. Również

w popularnych osiemnastowiecznych starodrukachree

Distinct Knoks(1760) iJachim and Boaz(1762) znajdu-

jemy poświadczenie tego, że w świątyni masońskiej znaj-

dują się trzy Filary. Jedyna niezgodność dotyczy miejsca,

które w niej zajmują. I tak współczesne wolnomularstwo

anglosaskie odziedziczyło prawdopodobnie ustawienie

Filarów zgodnie z tym, jak opisano je weDumies

No. 4Manuscript(1710),z tą małą różnicą, że ten, który

znajdował się we „wschodnim przejściu”, przeniesiono na

południowy wschód.

W kontynentalnym wolnomularstwie praktykującym Ryt

Francuski Filary pod postacią świeczników znajdowały

się od 1740 roku w środku loży, na północnym wscho-

dzie, południowym wschodzie i zachodzie. W niektórych

współczesnych rytuałach R∴F∴ zostały one usunięte ze

świątyni. W Rycie Szkockim Dawnym i Uznanym natomiast

Filary otaczająObraz Lożyod południowego wschodu

oraz północnego i południowego zachodu. R∴S∴D∴U∴

odziedziczył ten układ po Rycie Szkockim Rektykowanym,

który umieszcza swoje Filary w tych samych miejscach.

NAZWA – KSZTAŁT – FUNKCJA

ardzo szybko przypisano Filarom nazwy cnót, co po-

świadczają chociażby takie katechizmy, jakGuide du

Maçon Ecossais(1758) czyRégulateur du Maçon(1801).

Br∴ Jean-Marie Ragon podaje w jednej ze swoich prac

z 1841 roku te same nazwy co wymienione powyżej sta-

rodruki: „Nazwy Filarów, które mistycznie podtrzymują

nasze Świątynie, to Mądrość (twórczość), Siła (kierowanie)

i Piękno (zdobienie)” – pisze francuski masonolog. Nato-

miast Br∴ Oswald Wirth w swoim podręczniku uczniow-

skim (1893) podkreśla naturę troistą Filarów, przytaczając

inne przejawy troistości: „Ojciec, Syn i Duch-Święty;

Dusza, Duch, Ciało; Czynność, Bierność, Neutralność etc.”.

Przypisanie Filarom porządków architektonicznych

spotykamy po raz pierwszy w protokołach Sz∴ L∴ nr 58

Felicity (1737). Początkowo nie przywiązywano do tej

kwestii jednak większej wagi. Jak zauważa René Guilly

w pracy Les Trois Colonnes (1963), dostępne dokumenty

masońskie datowane na okres sprzed końca XVIII wieku

– z wyjątkiem tego jednego wymienionego powyżej – nie

wspominają o stylach architektonicznych. Dziś jest jednak

powszechnie przyjęte, że FilarMądrośćpowinien być

wykonany zgodnie z porządkiem jońskim, FilarSiła–

doryckim, a FilarPiękno– korynckim.

Wątek architektoniczny nie jest jednak centralną kwestią

dla symboliki pierwszego stopnia, pozostaje on w tym

stopniu kwestią estetyczną, zapowiadającą w Loży Ucznia

MĄDROŚĆ, SIŁA,

PIĘKNO

Trzy Wielkie Filary podtrzymujące świątynię

C Z ∴B R ∴ D A W I D S T E I N K E L L E R





∴ 









W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 8 • N U M E R 7 4

S E K R E T Y B U D O W Y

kolejny stopień – Czeladnika. Takie postępowanie jest

dość powszechne w wolnomularstwie: w każdym stopniu

znajdują się zasygnalizowane wątki i symbole, których

znaczenie zostaje rozwinięte dopiero w stopniu następnym.

PRZEDMIOT CZY KOSMICZNA ZASADA?

a tym etapie reeksji warto zwrócić uwagę, że w pierw-

szym stopniu nie nośnik jest istotny, lecz znajdująca

się na nim Gwiazda, czyli Światło. Tym bardziej wydaje

się zatem istotne, aby nie mylićKolumni Filarów. Podczas

gdy te pierwsze stanowią widzialną cezurę między światem

profańskim a sakralnym – świątynią a przedsionkiem – i są

zwieńczone owocami granatu, te drugie znajdują się w sa-

mym sercu loży i służą jako podstawy dla umieszczonych

na nich Gwiazd. Jak zauważa S∴ Irène Mainguy w La

Symbolique maçonnique du Troisième Millénaire, Filary

„konstytuują ścieżkę środka”, na której znajdują się poza

nimi: Delta Świetlista, Czcigodny Mistrz, Ołtarz, Bruk

Mozaikowy i Obraz Loży.

Oś tę utożsamić można z środkową Kolumną utworzoną

z pionowego ułożenia serot kabalistycznego Drzewa Ży-

cia. Kolumnę tę kabaliści nazywająŁagodnościąi uważają

ją za Kolumnę Równowagi. Mając niniejsze na uwadze,

łatwo domyśleć się, dlaczego w tym właśnie miejscu stają

kandydaci i kandydatki pukający do drzwi świątyni oraz

uczniowie i uczennice oraz czeladnicy i czeladniczki od-

czytujący swoje deski.

Skoro poruszyłem wątek kabalistyczny, przypomnę, że

Br∴ Jules Boucher przypisuje Filary do serot. I tak Mą-

drość wiąże z Chochmą, Siłę z Geburą, a Piękno z Chesed,

choć poprawniejsze mogłoby wydawać się przypisanie

tego ostatniego do sery Tiferet.

Kolejnym punktem często poruszanym przez masono-

logów i masonolożki jest kwestia realności i materialności

larów podtrzymujących świątynię. Jako że nie widnieją

one na Obrazie Loży ani w Rycie Francuskim, ani w Ry-

cie Szkockim Dawnym i Uznanym, niektórzy autorzy

i autorki zastanawiali się, czy powinny one w ogóle znaj-

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

34 S E K R E T Y B U D O W Y

dować się w świątyni. Innymi słowy chodzi o to, czyMą-

drość,SiłaiPięknosą jedynie niewidocznymi energiami lub

zasadami inwokowanymi podczas masońskich zgromadzeń,

czy winny one jednak rzeczywiście widnieć w świątyni

w postaci materialnego przedmiotu.

Dla S∴ Mainguy sprawa ta wydaje się jasna: wszystkie

najstarsze dokumenty poświadczają realną ich obecność,

choć niekoniecznie w postaci Filaru. Rytuały R∴S∴D∴U∴

opracowane w Lozannie w 1875 roku nie wspominają

dosłownie o Filarach, lecz o Światłach, które powinny się

znajdować w miejscach zgodnie z porządkiem, który przy-

wołałem powyżej. StarszyOrdre des Francs-Maçons trahi

(1745) podaje: „W środku tego miejsca [Loży – D∴S∴]

i w przestrzeni pomiędzy Kolumnami znajdują się trzy

zapalone Świeczniki, ułożone w Trójkąt”.

Na rycinach z XVIII wieku ukazujących Lożę Ucznia

lub sceny z inicjacji widać zresztądługie na wysokość

mniej więcej wzrostu dorosłego mężczyzny trzy świecz-

niki, na których znajdują się zapalone świece. Możemy

śmiało zatem uznać je za „protoplastów” dzisiejszych

Trzech Wielkich Filarów utożsamiających kosmiczne

pryncypia masońskie.

FILARY A OFICEROWIE LOŻY

osmiczne prawa lub zasady, które umożliwiają wznie-

sienie oraz podtrzymanie masońskiej budowli –Mą-

drość,SiłaiPiękno– przypisywane są do ocerówkieru-

jących lożą. I tak Czcigodny Mistrz utożsamiaMądrość,

Pierwszy Dozorca –Siłę, a Drugi Dozorca –Piękno. To

oni zresztą przekazują Gwiazdom znajdującym się na Fi-

larach płomień od Wiecznego Światła, które spoczywa na

pulpicie Czcigodnego Mistrza (niekiedy zarazem lożowym

Ołtarzu). Przypominają nam o tym najstarsze dostępne

katechizmy wolnomularskie. Zacytujmy tutaj chociażby

obszerny fragment zGuide des Maçons Ecossais, na który

już się powyżej powoływałem:

Pytanie: Co podtrzymuje Loże?

Odpowiedź: Trzy Wielkie Filary.

P: Jak się nazywają?

O: Mądrość, Siła i Piękno.

P: Kogo reprezentuje Filar Mądrości?

O: Mistrza na Wschodzie.

P: Kogo reprezentuje Filar Siły?

O: Pierwszego Dozorcę na Zachodzie.

P: Kogo reprezentuje Filar Piękna?

O: Drugiego Dozorcę na Południu.

P: Dlaczego Mistrz utożsamia Filar Mądrości?

O: Ponieważ kieruje robotnikami i sprawia, aby panowała

między nimi harmonia.

P: Dlaczego Pierwszy Dozorca utożsamia Filar Siły?

O: Ponieważ słońce kończy swójbiegna Zachodzie,

Pierwszy Dozorca znajduje się tam, aby opłacić robot-

ników, a udzielona im zapłata daje im siłę i podstawę

do dalszego życia.

P: Dlaczego Drugi Dozorca reprezentuje Filar Piękna?

O: Ponieważ zasiada na Południu, o najpiękniejszej godzi-

nie dnia przeznaczonej na odpoczynek robotników;

wzywa on również robotników z odpoczynku do pracy,

aby oddano Czcigodnemu [Mistrzowi] odpowiednie

honory i chwałę.

P: Dlaczego mówimy, że naszą Lożę podtrzymują Trzy

Wielkie Filary?

O: Ponieważ Mądrość, Siła i Piękno są niezbędne do

wszelkiej doskonałości i nic bez nich nie może się ostać.

P: Dlaczego?

O: Ponieważ Mądrość tworzy, Siła wspiera, a Piękno zdobi.

Te trzy zasady odnajdujemy również w podstawowym

francuskim katechizmie Rytu Francuskiego, czyliRégula-

teur du Maçon, lecz dopiero w Drugim Stopniu. Podob-

nie mamy w innym starym nadsekwańskim katechizmie

masońskim z XVIII wieku,La Maçonnerie Adonhiramite,

który podkreśla fundamentalną rolę, jaką odgrywają Trzy

Wielkie Filary dopiero w Stopniu Mistrza.

ZAGINIONY FILAR?

odsumowując niniejsze rozważania, stwierdzić może-

my, że Filary służą za podstawy dla umieszczonych na

nich Świateł (Gwiazd). Każde ze Świateł symbolizuje jedną

z kosmicznych zasad, które kierują realizacją wolnomular-

skiego dzieła:Mądrośćto siła twórcza odpowiedzialna za

fazę konceptualizacji,Siłajako energia czynna odpowiada

za realizację dzieła, zaś Piękno, odpowiedzialne za estetykę,

nalizuje je.

Filary nawiązują również do symboliki osi kosmicznej

(łac.axis mundi), środka świata, który łączy „to, co niżej”

z „tym, co wyżej” i vice versa. Jak bowiem zauważa S∴

Mainguy we wspomnianej już tutaj pracy, Filary „wyrażają

związek, jaki istnieje między różnymi poziomami wszech-

świata i bytów. Te trzy podpory są najstabilniejszym wspar-

ciem dla energii wertykalnych, a ich układ w węgielnicę,

niczym w przypadku muru kątowego, stanowi najlepszą

zaporę dla energii horyzontalnych”.

Stąd poszukiwania „czwartego zaginione Filaru” zapo-

czątkowane przez Br∴ Bouchera w jego kompendium

wiedzy wolnomularskiej wydanej w 1948 roku pod tytu-

łem La Symbolique maçonnique niektórzy wolnomularze

i niektóre wolnomularki uznają za ryzykowne i zbędne.

Niemniej zwróćmy uwagę, że w tradycyjnych systemach

ezoterycznych opierających się na kabale znajdujemy

nawiązanie do „czterech larów wszechświata”. Dlaczego

zatem nie zadać sobie pytania, gdzie podział się czwarty

Filar w świątyni wolnomularskiej? Próbę odpowiedzi na

to pytanie pozostawiam Czytelnikom i Czytelniczkom

niniejszego artykułu.

Cz∴Br∴Dawid Steinkeller

G∴L∴C∴S∴

W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 8 • N U M E R 7 4

W C Z O R A J I D Z I 

karb to 32 odznaki związane

z różnymi lożami Europy, głów

nie z Lożą Pruską. Na wielu są

napisy w języku niemieckim. Wyko-

rzystana symbolika jednoznacznie

potwierdza masońskie pochodzenie

odznak. Są tam cyrkle w połączeniu

z węgielnicami. Czasem między nie

wpisana jest litera G – co w Loży Szko-

ckiej oznaczało „Bóg”, a w Niemie-

ckiej „Doskonałość”. Są też nawiąza-

nia biblijne: pięcioramienna gwiazda,

drzewo lub wykorzystywany też przez

Kościół symbol pelikana karmiącego

się własną krwią.

– Najstarsze odznaki pochodzą

z XVIII wieku. Najmłodsza ma wypi-

sany rok 1930 – mówi kierowniczka

Działu Historii muzeum Małgorzata

Szczęsna. Zbiór nie jest kompletny.

Prawdopodobnie poszczególne od-

znaki dekorowane były kamieniami:

półszlachetnymi w przypadku sze-

regowych członków Loży i szlachet-

nych o doskonałym szlifie u wyżej

wtajemniczonych. Symbolem do-

skonałości dla wolnomularzy był

kamień możliwie najbardziej obły.

Wiele odznak ma kształt wojsko-

wych orderów – członkami wol-

nomularstwa było wielu wyższych

oficerów, wodzów i królów, szlachta

i duchowieństwo.

okół skarbu są same tajemnice.

Bezsprzeczny jest jedynie jego

związek z masonerią. – Dziś już nie-

wiele wiadomo nawet na temat odkry-

cia zbioru – mówi Szczęsna. – Wiemy

tylko, że w 1972 roku odznaki znaleźli

uczniowie Szkół Podstawowych nr 40

i 42. Andrzej Kuźma, niedawny kie-

rownik Działu Historii, przypomina

sobie, że chłopcy znaleźli masońskie

pamiątki podczas zabawy na placu

budowy przy ul. Worcella. Szczęsna

i Kuźma zgodnie mówią, że kolekcja

jest wyjątkowa w zbiorach istniejących

dziś muzeów, bo przedmioty związane

z działalnością masonów nie wycho-

dzą raczej poza loże. – Skarb masoń-

ski spoczywający w naszym muzeum

– komentuje Kuźma – ma charakter

przekrojowej kolekcji. Jego właściciel

był, najostrożniej mówiąc, blisko tego

ruchu. Najprawdopodobniej był wol-

nomularzem, co świadczyłoby o tym,

że Częstochowa była otwarta na różne

prądy umysłowe.

MASOŃSKI SKARB

POD JASNĄ GÓRĄ







ODKRYWCA SKARBU POSZUKIWANY





P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

36 W C Z O R A J I D Z I 

[…]

iększości częstochowskiego

zbioru nie oglądał nikt poza

pracownikami muzeum. Nieliczne

eksponaty pokazane były na wystawie

z okazji 100-lecia placówki. Kolek-

cja czeka na opracowanie. – Ktoś, kto

chciałby naukowo opisać nasz zbiór,

musiałby sięgnąć po literaturę obcoję-

zyczną – mówi Kuźma. – Musiałby się

też zmierzyć z całą polityczno-ideową

otoczką narosłą szczególnie w Polsce wo-

kół wolnomularstwa, którego szlachetne

hasła: Wolność, Równość, Braterstwo

znalazły się na sztandarach niejednej

rewolucji. Badacz znajdzie tu jednak

mnóstwo satysfakcji, będzie bowiem

miał szansę zostać kolejnym odkrywcą

skarbu – jego sekretów.

Ruch masoński wywodzi się ze śred-

niowiecznych cechów murarskich,

budowniczych katedr, ludzi światłych

poruszających się po całym kontynen-

cie. Wolnomularstwo nie jest jedną

organizacją, lecz nurtem wyznającym

pewne przekonania metazyczne oraz

dążącym do doskonałości. Chce też

drogą pokojową prowadzić ludzkość

do solidarności oraz powszechnej

pomyślności. Występuje przeciwko

przemocy, szowinizmowi, nietoleran-

cji i nierówności prawnej. Nie można

wskazać uznawanego przez wszyst-

kich wolnomularzy kierowniczego

centrum. Kolorytu masonerii dodaje

wielka liczba legend i spiskowych te-

orii na jej temat”.

* * *

2017 roku przeprowadziłem

rozmowę zarówno z kierow-

niczką Działu Historii tej placówki

muzealnej, od której uzyskałem cie-

kawe informacje dotyczącego tego

zbioru, jak i z dyrektorem Muzeum

Częstochowskiego, który wyraził pi-

semną zgodę na pokazanie masońskie-

go skarbu Czytelnikom „Wolnomula-

rza Polskiego”. Zrobiłem kwerendę

w zbiorach Archiwum Państwowego

w tym mieście. Niestety, nie znalazłem

żadnych informacji o śladach działal-

ności lóż masońskich w Częstochowie.

Również w wydawanych przed 1939

roku w tym mieście czasopismach

nie ma najmniejszej wzmianki o tej

organizacji. Miarodajnym pismem

był wówczas dziennik „Goniec Czę-

stochowski”.

Dopiero w roczniku 1938 znala-

złem krótkie informacje dotyczące

wolnomularstwa jako takiego. W pię-

ciu numerach pisma opublikowano

informacje o rozwiązaniu lóż ma-

sońskich w Polsce, w tym skrócony

do 6 artykułów dekret Prezydenta

Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego

Mościckiego o rozwiązaniu zrzeszeń

wolnomularskich oraz o likwidacji

lóż masońskich w Bydgoszczy, we

Lwowie i Katowicach, a w rubry-

ce „Głosy prasy” z 8 grudnia 1938

roku zamieszczono informację, że

„Warszawski Dziennik Narodowy”

(główny organ narodowej demokracji,

przyp. red.) przyjmuje z zadowole-

niem wydanie dekretu przeciwko

masonerii. W uzasadnieniu pod-

niesiono, iż nie bez wpływu na jego

wydanie była antymasońska akcja

warszawskiego organu Stronnictwa

Narodowego.

W numerze z 15 grudnia 1938 roku

zamieszczono informację, że 9 pol-

skich masońskich lóż rozwiązano,

a decyzją rządu przeprowadzono

przeszukania w mieszkaniach [Sta-

nisława] Stępowskiego, b. ministra

i prezesa Izby Handlowej, [Hipolita]

Gliwica i innych osób. Kilka rubryk

w poszczególnych numerach pisma

poświęcono także likwidacji lóż B’nai

B’rith, „Achtutch – Jedność” i „Leo-

polis”, jednakże w wydawanych wów-

czas czasopismach nie ma żadnej

informacji, aby zlikwidowano jaką-

kolwiek działającą w Częstochowie

lożę masońską.

Potwierdza to również Jarosław

Kapsa w swej książce Częstochowa.

Życie codzienne i kryminalne w XX w.,

wywodząc na podstawie swoich badań,

że „ w Częstochowie nie istniała żadna

odrębna loża, choć z naszym miastem

powiązani byli wielcy polscy maso-

ni”. Wymienił tu lekarza Mieczysława

Michałowicza – wybitnego pediatrę,

Wielkiego Architekta WLLP w latach

1934–1938, jednego z założycieli i pre-

zesa Stronnictwa Demokratycznego,

prof. Mieczysława Wole (Wielki

Mistrz WLNP w latach 1932–1934)

oraz inż. Kazimierza Pawłowicza

(mieszkał w Częstochowie do 1908

roku). Jedyne związki w zrzeszeniach

uznanych za masońskie dotyczyło

udziału częstochowskich działaczy

żydowskich w stowarzyszeniu B’nai

B’rith.

Podkreślić należy, że w Często-

chowie w żadnym z czasopism

wydawanych w czasach PRL, tj.

w „Życiu Częstochowy” (mutacji

„Życia Warszawy”) oraz w „Gazecie

Częstochowskiej” nie znajdziemy

najmniejszej wzmianki o znalezie-

niu przy ul. Worcella przez uczniów

szkół podstawowych masońskiego

skarbu. W rokrocznie wydawanym

Almanachu Częstochowy również

nie zajmowano się tym tematem i nie

podjęto prób ustalenia pochodzenia

tego mało znanego mieszkańcom

Częstochowy, a tak bulwersującego

znaleziska. Znajdujemy interesujące

nas informacje w pracy zbiorowej

pt. Vademecum zbiorów. Rocznik

Muzeum Częstochowskiego. Wydanie

jubileuszowe 1905-2005, tom 7, wy-

danym w 2005 roku przez Muzeum

Częstochowskie w dziale Zbiór sfra-

gistyki, gdzie uznano to znalezisko

za niezwykle interesujące.

* * *

Każdy, kto tylko zetknął się z czę-

stochowskim skarbem masoń-

skim, zada sobie pytanie – czy są

jeszcze osoby dysponujące wiedzą

lub mające dokumenty dotyczące

pochodzenia tego skarbu? Kto i kie-

dy go ukrył? Czy można to wiązać

z antymasońską akcją z końca 1938

roku, czego niechlubną rocznicę (80

lat!) będziemy mieli w tym roku? Tak

naprawdę mamy same pytanie i żadnej

odpowiedzi.

J.K.

*Tadeusz Piersiak, „Odkrywca

skarbu poszukiwany”, „Gazeta

Wyborcza” z 15 marca 2007 r.,

dostęp z 28 lutego 2017 r. hp://

czestochowa.wyborcza.pl/czestocho-

wa/1,48725,3989588.html

W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 8 • N U M E R 7 4

śród obiektów zakupionych w 2017 roku znajdu-

ją się m.in. przedmioty z wyposażenia kętrzyń-

skiej loży, kielichy członków loży, laski należące

do Czcigodnych Mistrzów. Loża masońska Drei Tore des

Tempels im Rastenburg założona została 9 października

1818 roku, zatem w roku bieżącym obchodziłaby swoje

200-lecie! Działała jednak tylko do 1935 roku. Po roz-

wiązaniu wszystkich lóż masońskich w Niemczech przez

hitlerowców budynek przejęło miasto. Od 1936 roku

funkcjonowało tam pierwsze w mieście muzeum – Heimat-

musem Rastenburg. Obecnie w budynku dawnej loży

znajduje się m.in. oddział Miejskiej Biblioteki Publicznej.

Zdjęcia wykonał Maciej Dzimidowicz, a zaczerpnęliśmy je

ze strony Sztuka Królewska w Polsce, skąd dowiedzieliśmy

się o wystawie. Czujność wykazał autor „Wolnomularza

Polskiego” Jan Marek Szostak – dziękujemy serdecznie,

Panie Marku. W.

W C Z O R A J I D Z I 

WYSTAWA

Masonika

w kętrzyńskim muzeum





P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

38 W C Z O R A J I D Z I 

siądz profesor Józef Tischner

zapytany, czy to prawda, że

Polską rządzą masoni, od-

powiedział, że nie wie, ale gdyby

wiedział, jak się do nich zapisać, to

z chęcią by to zrobił.

Warszawa jako szanujące się miasto

ma swoje miejsca, w których historia

brzmi wyjątkowo mocno, tym bar-

dziej jeśli losy tych miejsc i budynków

przeplatały się z losami warszawskie-

go, choć nie tylko, wolnomularstwa.

Miejsca te obrosły legendami prze-

mawiającymi silnie do świadomości

warszawiaków. Czas przyjrzeć się

ich historii, pokazać ich prawdziwe

oblicze. W

XVIII wieku elity państwa

postawiły sobie oświecenie

społeczne za główny cel. Naprzód

tej plejady wysuwa się postać niebanal-

na – Stanisław Kostka Potocki. FOT

Swoje zainteresowania skierował ku

SPACER ŚLADAMI DAWNYCH WARSZAWSKICH

WOLNOMULARZY

W PAŁACU LUCYFERA

I NIE TYLKO…

A D R I A N S O B I E S Z C Z A  S K I





































xxxxx

W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 8 • N U M E R 7 4

W C Z O R A J I D Z I 

podniesieniu jakości oświaty także

wśród tych, którzy do niedawna po-

zostawali na marginesie tej części życia

społecznego. To Potocki jako jeden

z pierwszych w kręgu swoich zainte-

resowań postawił człowieka ubogiego

czy wykluczonego. Sam pochodząc

z warstwy najbardziej uprzywilejo-

wanej, swoje pochodzenie traktował

jako wielki, w myśl XVIII-wiecznego

myślenia, patriotyczny obowiązek.

Najbardziej znanym dziełem Kostki

Potockiego jest jego wkład w utwo-

rzenie Uniwersytetu Warszawskiego

i kierownictwo szkolnictwem Księ-

stwa Warszawskiego, co walnie przy-

czyniło się do uratowania ogromnego

dorobku Komisji Edukacji Narodowej.

Mało kto pamięta, że to on jako jeden

z pierwszych otworzył podwoje swo-

jego pałacu dla zwiedzających, co było

odważnym krokiem na drodze budo

wania obywatelskiego i oświeconego

społeczeństwa.

Dążący do publicznego oświecenia

Potocki przeciwnika reform upa-

trywał w Kościele katolickim oraz

jego przedstawicielach, co stało się

podstawą konfliktu z katolickimi

biskupami. Skarga wniesiona przez

nich do cara Aleksandra I była jedną

z bezpośrednich przyczyn utraty przez

Kostkę Potockiego rządowej posady,

a w konsekwencji przyczyniła się do

delegalizacji lóż masońskich w Króle-

stwie. Nawet tak światły umysł, jakim

był Potocki, nie mógł przewidzieć

reperkusji tych wydarzeń. Niektóre

z nich odczuł na własnej skórze, kiedy

został pozbawiony swojego mająt-

ku wraz z pałacykiem „Rozkosz”. Na

szczęście majątek ten zakupił uczest-

nik insurekcji kościuszkowskiej i były

więzień twierdzy Pietropawłowskiej,

a także pierwszy Polak posiadający

amerykańskie obywatelstwo – Julian

Ursyn Niemcewicz. Wracając do Pol-

ski w 1807 roku, swoją podwarszawską

posiadłość pragnął nazwać „Ameryką”.

Do miejsca tego będą podróżować

młodzi patrioci, którym bliskie będą

idee wielkiego Polaka. Wśród nich

odnajdziemy między innymi młodego

Juliusza Słowackiego.

OT. Na dzisiejszym Placu Tea-

tralnym, gdzie szacowne mury

Teatru skrywają w sobie fragmenty

założonego przez Marię Kazimierę

d’Arquien Marywilu, od września 1786

roku mieszczącego siedzibę przedroz-

biorowego Wielkiego Wschodu, stoi

xxxxx

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

40 W C Z O R A J I D Z I 

pomnik Wojciecha Bogusławskiego.

Kto dzisiaj pamięta, że twórca Teatru

Polskiego był jednym z najbardziej

znanych polskich wolnomularzy,

współpracującym z innym wybitnym

przedstawicielem masonerii Józefem

Elsnerem – nauczycielem Fryderyka

Chopina?

Niewątpliwie, mówiąc o sztuce i kul-

turze w czasach XVIII i XIX wieku

w takim miejscu jak Plac Teatralny,

warto wspomnieć o gen. Janie Henry-

ku Dąbrowskim – bohaterze Hymnu

Narodowego, jego twórcy Józee Wy-

bickim, a także eksponowaniu w Le-

gionach Polskich we Włoszech masoń-

skiej symboliki, której przejawem było

umieszczanie na sztandarach haseł:

„Wolność, Równość, Braterstwo” oraz

„Wszyscy ludzie wolni są Braćmi”.

W dobie stanisławowskiej masone-

ria stała się ulubioną rozrywką war-

szawskiej plutokracji. Stała się ona

platformą kontaktów towarzyskich,

miejscem ścierania się elit z nansjerą

warszawską, u której często były one

zadłużone. Wśród przedstawicieli ów

czesnego wolnomularstwa wystarczy

wymienić bankierów Piotra Blanca,

Fryderyka Kabryta, a także Piotra

Fergusona Teppera czy jego zięcia

Karola Schultza, po którym osobli-

wą pamiątką jest ulica Karolkowa,

biegnąca dawniej przez jego wolskie

posiadłości.

Niemym świadkiem działalności

jednego z nich jest Pałac pod

Czterema Wiatrami, FOT należący

do Piotra Fergussona Teppera. Cho-

ciaż sięga początkami do czasów

Stanisław Kleinpolta – metrykanta

skarbu koronnego i sekretarza kró-

lewskiego, a w jego budowie brał

udział sam Tylman z Gameren, to

jego XVIII-wieczna historia jest nam

zdecydowanie bliższa. To Tepper był

pośrednikiem przy zaciąganiu poży-

czek przez Stanisława Augusta Ponia-

towskiego. Jego majątek, szacowany na

60 mln polskich złotych, pozwalał na

pożyczanie ogromnych sum królowi

czy rosyjskiej ambasadzie. Upadek

tego nansisty, pociągający za sobą

innych bankierów, jest uważany za

jeden z pierwszych tak poważnych

krachów nansowych Europy i budzi

analogiczne skojarzenia z XX-wiecz-

nymi kryzysami światowymi. Jak to

bywa w historii, niewyjaśnione zja-

wiska obrastają legendami, a ta mó-

wiła o celowym działaniu zaborców,

pragnących pozbawiać mieszkańców

Rzeczypospolitej pieniędzy mogących

posłużyć do budowania armii i włas-

nego zaplecza nansowego.

Prawdy zapewne nigdy się nie

dowiemy, ale historia pokazuje, że

wobec nansowych mechanizmów

jesteśmy bezradni tak samo jak nasi

przodkowie. W okresie 1808–1914

w pałacu mieścił się wykwintny Hotel

Drezdeński, a w ogrodzie przez prawie

cały wiek XIX znajdowały się budynki

Instytutu Wód Mineralnych. Wywie-

zione do Landwerowa pod koniec

XIX stulecia rzeźby zwane wiatrami

– Notus, Zer, Boreasz, Euroas – po-

wróciły na ogrodzenie dopiero w 1928

roku. O powiązaniach tego miejsca

z warszawskim wolnomularstwem

już mało kto pamięta.

ranciszek Galiński, autor słynnych

Gawęd o Warszawie pisał, że je

żeli pecha mają ludzie, to mają go też

budynki. Znamy bowiem kamienice

nawiedzane przez klęski materialne,

lokale, gdzie nie utrzyma się żaden

biznes, bądź hotele upodobane przez

samobójców. Jeżeli mielibyśmy taki

obiekt wskazać w stolicy, Pałac Mnisz-

chów byłby idealny! FOT.

Początki założenia pałacowego

w tym miejscu sięgają lat 20. XVII

wieku, gdy na posesji stanął dwór

wzniesiony przez podkomorzego ko-

ronnego Zygmunta Kazanowskiego.

W 1714 roku dwór stał się własnością

Józefa Wandalina Mniszcha, potomka

rodu, z którego wywodziła się Maryla

Mniszchówna – żona cara Dymitra

Samozwańca, następcy Iwana Groź-

nego. W wieku XVIII pałac stał się

własnością Szczęsnego Potockiego –

późniejszego przywódcy Targowicy,

W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 8 • N U M E R 7 4

W C Z O R A J I D Z I 

który podczas Sejmu Czteroletniego

wydawał w tym pałacu wspaniałe bale

i festyny.

olnomularzom spotykającym

się w pałacu na Senatorskiej

prymas Gabriel Jan Podolski, sam wol-

nomularz, pożyczał na uroczyste agapy

janowe swoje najlepsze srebra rodowe.

Możemy zatem przyjąć stanowisko, że

członkowie polskiej masonerii nieco

różnili się od swoich zachodnich braci

w postawie, jaką zajmowali wobec

Kościoła katolickiego.

Z czasem brat Stanisław Szczęsny

Potocki stał się przeciwnikiem wol-

nomularstwa. Zmianę jego postawy

możemy łączyć z utratą wpływów na

rzecz Kazimierza Nestora Sapiehy.

Tym samym występował przeciwko

uchwaleniu Konstytucji 3 Maja i jej

zdobyczom, o czym świadczyć może

jego dążenie, razem z Sewerynem

Rzewuskim, do organizacji zbrojnej

interwencji rosyjskiej w Polsce. Znie-

nawidzony przez Polaków, decyduje

się na wyjazd z kraju. Kiedy na pojedy-

nek wyzywa go książę Józef Poniatow-

ski, nie odmawia. Jednak na miejsce

spotkania wyznacza miejsce nierealne

– Sankt Petersburg, do którego ksią-

żę Józef z wiadomych powodów nie

mógłby pojechać.

olnomularstwo coraz moc-

niej drażniło sfery kościelne,

których przedstawicielem w sprawie

stał się między innymi ksiądz Karol

Surowiecki, wspierany przez bisku-

pa Ignacego Raczyńskiego. Przyczy-

niało się do tego wyprowadzanie

szkolnictwa ze sfery kościelnej do

przestrzeni publicznej. Zrozumie-

my to mocniej, kiedy zobaczymy, że

Kościół tracił wpływy, które w sferze

nauczania posiadał przez kilka stuleci.

Za przykładem biskupa gnieźnień-

skiego z kościelnych ambon coraz

częściej nazywano wolnomularstwo

sektą, a adeptów Sztuki Królewskiej

wzywano do nawrócenia. Być może

pod wpływem tych wydarzeń zaczęto

nazywać Pałac Mniszchów, będący

siedzibą Wielkiego Wschodu Polski

„Pałacem Lucyfera”.

Historia pałacu działała zapewne

mocno na wyobraźnię młodego bi-

bliotekarza, który pracował po dru

giej stronie ulicy w Pałacu Błękitnym

Zamoyskich. Mowa tu o Stefanie Że-

romskim. W Popiołach pisarz dał nam

obraz obrządków wolnomularskich

w scenie inicjacji Rafała Olbromskie-

go, sekretarza księcia Gintułta. Jednak

akcję umieścił w tak zwanym Czerwo-

nym Dworze bądź, jak chcą niektó-

rzy, w Czerwonym Pałacu, stojącym

w miejscu dzisiejszego Towarzystwa

Kredytowego. Tam po wkroczeniu

do Warszawy wojsk Pruskich działały

loże niemieckie.

Jednym z najmniej znanych miejsc

związanych z warszawskim wolno-

mularstwem jest ocalały z zawieruchy

wojennej pałac Działyńskich, znajdu-

jący się na dawnej jurydyce Leszno.

Należący niegdyś do hr. Wincentego

Gawła Potockiego pałac, za pośred-

nictwem bankiera Piotra Blanka,

przeszedł w ręce Ignacego hrabiego

Działyńskiego, rotmistrza kawalerii

narodowej i dowódcę 10. regimentu

piechoty imienia Działyńskich. Był to

człowiek rewelacyjnie wykształcony,

nauki pobierał u jezuitów, a potem

w Collegium Nobilium w Warszawie.

Działyński był znanym i cenionym

wolnomularzem, zastępcą Wielkiego

Mistrza Wielkiego Wschodu Polski.

Na przełomie 1793 i 1794 roku był

współorganizatorem insurekcji koś-

ciuszkowskiej, a jego pałac stał się

miejscem spotkań konspiracyjnych.

Spotykali się w nim przywódcy – gen.

Tadeusz Kościuszko i Jakub Jasiński.

Po upadku powstania hrabia został

aresztowany na rozkaz carycy Kata-

rzyny i wywieziony w głąb Rosji.

W roku 1828 członkowie rozwiąza-

nych w 1821 roku lóż w wyniku po-

rozumienia z władzami oświatowymi

Królestwa Polskiego utworzyli w pa-

łacu Szkołę Wojewódzką Praktyczno-

-Pedagogiczną. Była to wzorowa szkoła

średnia i równocześnie miejsce ćwiczeń

dydaktycznych dla absolwentów utwo-

rzonego w 1826 roku Instytutu Pedago-

gicznego Uniwersytetu Warszawskiego.

ieobytemu w meandrach historii

obserwatorowi XVIII-wieczna

działalność masonerii może kojarzyć

się z nieprawdziwą legendą, a wiara

w spiski, pozakulisowe sterowanie

państwem i międzynarodowe kno-

wania w myśl słów profesora Janu-

sza Tazbira „zwalnia z obowiązku

myślenia”. A przecież historia jest

zbyt fascynująca, aby była po prostu

czarno-biała.

Adrian Sobieszczański

Zdjęcia ze spaceru z marca 2016 r.

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

42 W PASTWIE RODKA

Bez cyrkla i kątownika najlepszy z ludzi nie może

narysować doskonałego prostokąta i idealnego

koła ijeśli chce pozostać na ścieżce mądrości,

powinien korzystać ztych narzędzi w celu

poprawy swego moralnego postępowania

– Mencjusz

WOLNOMULARSTWO

W CHINACH

Z H O N G G U O 中国















Człowiek dopiero po ukończeniu

70 lat może być prowadzony

przez impulsy swej duszy bez

obawy przekroczenia granic

kątownika

– Konfucjusz

W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 8 • N U M E R 7 4

W PASTWIE RODKA

naczenie słowa pochodzącego z języka angielskiego

ee mason – „wolnomularz” wydaje się dziwne.

W ten sposób nazywano rzemieślników (murarzy

lub mularzy, kamieniarzy, malarzy itp.) zrzeszających się

w międzynarodowe cechy. Organizacje wolnomularskie

zaczęły powstawać w Europie już w średniowieczu, w XIV

wieku. W okresie tym słabnąca loża budowniczych katedr

katolickich – mularzy zaczęła przyjmować w swe kręgi

także nie-mularzy. Wówczas w jej skład weszli spadko-

biercy dawnych templariuszy i alchemików (zwanych

różokrzyżowcami). Propagowali oni wiarę w zbawienie

poprzez wiedzę, a nie przez wiarę zwaną gnozą.

W języku francuskim mason (maçon) oznacza „mu-

rarz”. Jest to rzemieślnik wykonujący prace murarskie.

Od tego słowa wywodzi się nazwa „masoneria”. Masoni

są więc tymi, którzy, w przenośnym znaczeniu, budują

całą ludzkość i cały świat. Nad zaprowadzeniem nowego

porządku w świecie czuwa Wielki Architekt Wszechświata.

Masoni są okryci sekretem. Zwykłemu śmiertelnikowi

trudno jest wkroczyć w ich progi, by poznać kanony

tajemniczej działalności.

Pierwsze ślady obecności organizacji masońskich w Azji

sięgają około 1730 roku. Począwszy od Indii, masoneria

rozprzestrzeniła się w dużej mierze na terytoriach leżących

w gestii ekspansji Imperium Brytyjskiego: Malezji, Birmie,

Cejlonie, Hongkongu.

Właściwie w krajach Azji, w których panuje komunizm

(Chiny, Kambodża, Laos, Wietnam, Korea Północna)

masoneria obecnie nie istnieje. Mamy jednak wyjątek:

w Birmie funkcjonuje trzynaście lóż wolnomularskich.

Ruch ten jest zagrożony lub nieistniejący w krajach pod

nacjonalistyczną dyktaturą wojskową (Pakistan, Indo-

nezja). Filipiny są wyjątkiem, gdyż kwitnąca masoneria

współistniała przez prawie dwadzieścia lat z tamtejszym

dyktatorskim reżimem. Korea Południowa jest również

nietypowym przypadkiem. Należy nadmienić fakt, że

w tym kraju istnieje pięć aktywnych lóż, będących głównie

siedzibą amerykańskich żołnierzy.

* * *

Od 1767 do 1949 roku Chiny kontynentalne gościły

wiele masońskich lóż z różnych bratnich organizacji:

z Anglii, Szkocji, Irlandii, Massachuses i Filipin. W 1949

roku loże lipińskie założyły chińską lożę, która po zwy-

cięstwie komunizmu w Chinach kontynentalnych „wy-

emigrowała” na Formozę (Tajwan). Wielka Loża Chińska

wybrała prol wierny amerykańskiej wersji, uznawany za

właściwy przez loże w Stanach Zjednoczonych i w Kanadzie

oraz przez inne loże w europejskich krajach, oprócz Anglii,

Szkocji i Irlandii. W 1993 roku istniało tam dziewięć lóż

zrzeszających 755 członków.

Przygotowując ten artykuł i korzystając z dokumentacji

chińskich portali i archiwalnych artykułów, ze zdumieniem

dowiedziałem się, że premier CHRL Zhou Enlai na po-

czątku sprawowania rządów uczestniczył w masońskich

spotkaniach organizowanych w północnym mieście Tianjin.

Podejrzewam, że przebywając w Paryżu na początku lat

dwudziestych XX wieku, musiał poznać sekrety francuskiej

masonerii. W Tianjinie, w pobliżu wodnego parku wybu-

dowano memoriał ku czci zacnego Zhou Enlai’a i jego żony

Deng. Trzypiętrowy gmach przypomina swym wyglądem

piramidę, jeden z symboli masońskich.

Znajdują się tutaj zdjęcia i znaczące dokumenty z wyda-

rzeń z życia zręcznego i wykwalikowanego dyplomaty, na

dodatek przebiegłego polityka. Niewtajemniczonym trudno

jest poznać kanony tej sekretnej organizacji. Trudno jest też

odnaleźć znaki rozpoznawcze, hasła i rytuały. Moją uwagę

przykuł szczególny uścisk dłoni masońskich nowicjuszy

przy powitaniu. I właśnie w ten sposób Zhou Enlai miał

zwyczaj podawać dłoń. Nie jest to jednak dowodem, że

był masonem.

Obecnie jednym z najbardziej znaczących aspektów

azjatyckiej masonerii jest niezwykła różnorodność etniczna

i religijna osób do niej wstępujących. Jest oczywiste, że

problemy ekonomiczne są często barierą dla potencjal-

nych członków. Koszt składek faworyzuje najbogatszych

obywateli w krajach, w których średni poziom płac jest

wciąż bardzo niski.

Możemy doszukiwać się możliwego chińskiego pocho-

dzenia masonerii, powracając do przeszłości, zmienić

przestrzeń geograczną, możemy usytuować się w innym

świecie, innej przestrzeni kulturowej, gdzie człowiek jest

jedynym wspólnym mianownikiem.

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

44 W PASTWIE RODKA

* * *

owróćmy do 1759 roku, kiedy szwedzkie stowarzy-

szenie przybyło do prowincji Guangdong. Ta data

zapisała się w historii jako pierwsza wzmianka o obecności

wolnomularzy w Chinach. Po wojnach opiumowych, wraz

z napływem zagranicznych biznesmenów i żołnierzy, ma-

soni stopniowo zaczęli się aklimatyzować w nadmorskich

miastach Chin, które zostały otwarte na świat poprzez

traktat handlowy. Były to: Szanghaj, Ningbo, Tianjin,

Jiujiang, Qingdao, Weihai oraz inne miasta, jak Nanjing,

Pekin, Harbin, Chengdu, w których pojawiły się także

loże masońskie.

W 1849 roku brytyj-

ska delegacja masońska

zezwoliła na utworze-

nie North China Club

w Szanghaju, gdzie po-

stawiono pierwszy bu-

dynek masoński przy

Nanjing Lu. Drugi budy-

nek powstał w prowin-

cji Guangdong w 1861

roku. Rosnąca liczba członków sprawiła, że w 1865 roku

na głównej arterii nadbrzeżnej szanghajskiej promena-

dy – Bund zbudowano nową lożę masońską. Położenie

kamienia węgielnego ukoronowała specjalna uroczystość.

Budynek w stylu włoskim, z pięknymi jońskimi kolumna-

mi był zaprojektowany przez architekta Clarka. Gmach

posiadał na pierwszym i drugim piętrze sale masońskie,

biura, bibliotekę z czytelnią i nawet herbaciarnię służącą za

tajną salę konferencyjną. Bogactwo i przepych emanowały

z dekoracji, wnętrza zdobiły bogate żyrandole i drewniana

boazeria. Na początku XX wieku, w trakcie fali rekonstrukcji

budowli na słynnym Bundzie stara masońska sala została

zdemontowana.

Inna loża masońska, skonstruowana w 1931 roku przez

chińskie stowarzyszenie masońskie w Pekinie, została

zamieniona w stowarzyszenie medycyny chińskiej, za-

łożone w 1914 przez Davida Rockefellera. Amerykański

bankowiec ulokował w niej swe biura, które mieściły się

tam przez wiele długich lat.

* * *

awne Chiny w swej genezie oarowują mit z bardzo

„masońskimi” symbolami. Mit ten przypisuje po-

wstanie świata dwóm bogom – Fuxi i jego poślubionej

siostrze Nüwie. Mit o stworzeniu świata odnosi się do

Fuxi i Nüwa, do Nieba, które jest okrągłe i do kwadratowej

Ziemi. Taki przynajmniej obraz mieli dawni mieszkańcy

naszego globu.

W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 8 • N U M E R 7 4

W PASTWIE RODKA

Czy wolnomularstwo istnieje

obecnie w Chinach? Bez waha-

nia odpowiem, że nie. Tego typu

organizacja kontrolowana przez

zagranicę w żadnym wypadku nie

może działać w Chinach. Chińczy-

cy mogą kontrolować tylko zrze-

szenia i stowarzyszenia z własnego

podwórka. Zachodnia organizacja

masońska byłaby szkodliwa dla

interesów Chin. Nie ma dla niej miejsca w Chinach, tylko

rząd chiński może tam wydawać dekrety. Urzędnikom

przyłączonym do lóż masońskich grozi kara śmierci, dlatego

nigdy nie odważą się do nich przystąpić.

Można polemizować z tym stwierdzeniem, bazując na

istnieniu chińskich sekt (Braterstwo Nieba i Ziemi – słynna

triada), które ujawniają pewne podobieństwa z masonerią.

Ukazują się one przede wszystkim w dążeniu człowieka

w kierunku lepszej etyki, do braterstwa i uczucia. Te myśli

są często wyrażane w starożytnych chińskich pismach,

używających alegorii i symboli, które mogą być zbliżone

do masońskich lóż.

Od najdawniejszych czasów chińscy uczeni wyko-

rzystywali cyrkiel i kątownicę jako symbole tych sa-

mych cnót moralnych, które występują w masonerii.

Najstarsze źródło, powołujące się na istnienie symbolu

masońskiego, można odnaleźć w zbiorach historycznych

z okresu XXIV-VII wieku p.n.e., które mówią: „Książę Ye

używa cyrkla, którym prowadzi człowieka na wyżyny”.

Również w Dialogach chińskiego lozofa Konfucjusza

odnajdujemy kilka masońskich aluzji. Dla przykładu,

Konfucjusz mawiał: „Człowiek dopiero po ukończeniu

70 lat może być prowadzony przez impulsy swej duszy

bez obawy przekroczenia granic kątownika”. Mencjusz,

jeden z najważniejszych interpretatorów konfucjańskiej

myśli, mawiał: „Bez cyrkla i kątownika najlepszy z ludzi

nie może narysować doskonałego prostokąta i idealnego

koła i jeśli chce pozostać na ścieżce mądrości, powinien

korzystać z tych narzędzi w celu poprawy swego moral-

nego postępowania”.

W innym dawnym dziele czytamy: „Mistrz mason nauczał

swego ucznia, posługując się cyrklem i kątownikiem. […]

Wszyscy ci, którzy są zaangażowani na ścieżce mądrości

powinni korzystać z cyrkla i kątownika”.

Można przypuszczać, że w starożytnych Chinach istniała

pewna forma masonerii. Chociażby dlatego, że wielcy

chińscy lozofowie wspominają o narzędziach i symbo-

lach masońskich. Być może wolnomularze mają prawo

wierzyć, że są ich odległymi braćmi, ponieważ korzystanie

z tych symboli było w tamtych czasach powszechne.

W Chinach w potocznej mowie ten, który nie ma cyrkla

i kątownika, nie jest godny bycia człowiekiem. Stara chińska

moneta, która istniała już około 200 p.n.e., jest okrągła,

z kwadratowym otworem w środku. Kwadrat w kole! Nic

szczególnego, oprócz faktu, że moneta ta jest idealnym

symbolem doskonałego człowieka.

W tym wypadku chińska symbolika cyrkla i kątownika

przybiera inny wymiar. Cyrkiel jest kołem reprezentującym

Niebo, irracjonalność, kobietę i matkę. Kątownik to kwadrat

w kole odnoszący się do Ziemi, będący racjonalnością,

mężczyzną i ojcem. Chińczycy czczą Niebo i Ziemię,

które wraz z człowiekiem tworzą trzy wielkie siły natury.

Człowiek jest rzeczywiście doskonałą harmonią Nieba

i Ziemi. Jest jednocześnie rezultatem i architektem tej

harmonii, wymagającym od samego siebie doskonalenia

jako drogi do poprawy moralnej. Jest również wiecznym

pośrednikiem między przeszłością a teraźniejszością,

między światłem a ciemnością.

* * *

tarożytni cesarze zakładali do niektórych ceremonii

fartuch, na którym widać dekoracje w dwóch pionowych

kolumnach. – Na górze widniał rysunek liści. Być może

był to liść akacji lub palemka. Poniżej 7 gwiazd,– pod nimi

rysunek siekiery. A na dole rysunek składający się z serii

kątowników. Nawet bez szukania podobieństwa możemy

powiedzieć, że w różnych częściach świata człowiek miewał te

same pomysły, tę samą pokusę i podobnie formułował myśli

w odpowiedzi na postawione pytania przez naturę życia.

Zhongguo 中国

hp://www.polska-azja.pl/wolnomularstwo-w-chinach/

中国 jest sinologiem, propagatorem Chin i kultury

chińskiej. Przyjaciel narodu chińskiego. Podróżując po

Chinach, zagląda w miejsca trudno dostępne dla turystów.

Mawia: „CHINY to pasja i powołanie. KJ, w którym

jest najwięcej ludzi do polubienia”.

P I S M O P R Z Y J A C I Ó Ł S Z T U K I K R Ó L E W S K I E J

46 W N A S T  P N Y M N U M E R Z E

CZY EUROPIE

POTRZEBNY JEST

DRUGI RENESANS?

Archetyp Życia i Śmierci –

symboliczne ujęcie kobiet zaklęte

w mitach i bajkach

Straszne boginie – symbole

żeńskiej energii kosmosu

rzeciwwagą dla potrzeb duchowych człowieka, których nie można

zakwestionować, bo były i są obecne, stał się nihilistyczny model

egzystencji, pozbawiony celu, sensu i znaczenia wyższych wartości

w życiu. Czy dzisiejszej Europie potrzebny jest drugi renesans?

Zacytuję w tym kontekście fragment wstępu ze Słownika mitów

i tradycji kultury Władysława Kopalińskiego: „Jest prawdą niemal

banalną, że warunki życia współczesnego, rozwój nowych dziedzin

nauki i techniki, a także rosnące specjalizacje coraz bardziej oddalają

nas od naszego dziedzictwa kulturowego. I to właśnie dziś, w czasach,

kiedy mamy w kraju więcej ludzi wykształconych niż kiedykolwiek

przedtem. Coraz trudniejszy staje się dostęp do niematerialnej schedy

przekazanej nam przez liczne pokolenia przodków”.

S∴ Ewa Janc-Wachowiak

Deska z zasobów Architektury Le Droit Humain Polska, wygłoszona

w roku masońskim 6017/6018.

ilith – biblijna pierwsza partnerka Adama. Stworzona równocześnie

z nim, uznawała się za równą Adamowi i jako jedyna istota na świecie nie

zamierzała się mu podporządkować. Kiedy Adam usiłował ją do tego zmusić,

zbuntowała się. Na skrzydłach opuściła Raj, uznając go za więzienie. Mówi się,

że to ona przyjęła postać węża, by nakłonić Ewę do buntu. Uciekając, Lilith

chroni się na dnie Morza Czerwonego, można więc powiedzieć, że osiąga dno.

S∴ MC

Deska wygłoszona na pracach

Sz∴L∴ Gaja Aeterna w roku masońskim 6017/6018.

iteratura, baśnie, archetypy stanowią nasz duchowy pokarm, dzięki niemu

możemy dojrzewać. Razem ze snami, baśnie, jako głos nieświadomości

zbiorowej, zawierają treści najgłębsze, przez które wyraża się życie naszej

duszy kulturowej. Unoszą one zakazaną zasłonę i stawiają nas z samym sobą

i z nieświadomością.

S∴ JCh

Deska wygłoszona na pracach

Sz∴L∴ Gaja Aeterna w roku masońskim 6017/6018.

W O L N O M U L A R Z P O L S K I W I O S N A 2 0 1 8 • N U M E R 7 4

PRENUMERATA



 

WOLNOMULARZPOLSKI.COM

 

3 

 

Agencja Wydawniczo-Promocyjna OPOKA

  

UWAGA! MOŻESZ TEŻ KUPIĆ NUMERY ARCHIWALNE

4 kolejne wydania

70 zł 

lub 90 zł 





ZADZWOŃ:



NAPISZ:





Nowy lepszy morderca – tak brzmi tytuł

najnowszego kryminału Tadeusza

Cegielskiego. Promocja w warszawskim

klubie odbyła się 28 lutego br� Przyszło

mnóstwo ludzi! Profesura, doktoranci,

studenci z UW� Masoni rytów rozmaitych

też dopisali, na czele z b� Wielkim Mistrzem

WWP� Był też „Wolnomularz Polski” w oso-

bie swej redaktorki naczelnej� Sala była roz-

bawiona i czasami wzruszona, tak dyskusją

o książce z Wirskim, majorem w stanie

spoczynku w roli głównej, jak slajdami z lat

60�, które wyświetlały się nad głowami

dyskutantów� Nie mogłam być niestety na

potańcówce (muzyka z epoki rzecz jasna),

bo śpieszyłam do domu z książką w torebce

i z dedykacją od Tadeusza: Drogiej Mirce

(tylko Mirce) z serdecznymi życzeniami

i wielką przyjaźnią� Podzielaną, Tadeuszu�

Podzielaną�

Mirosława Dołęgowska-Wysocka

NOWY

LEPSZY

MORDERCA