PISMO PRZYJACIÓŁ SZTUKI KRÓLEWSKIEJ

W NUMERZE

autor graki Andrzej Masianis - www.masianis.pl

Wiosna 2012

ISSN 1231-0115

cena: 20 zł

(w tym 5% VAT)

• Spotkanie pod Akacją: Złote Pióro dla prof. Tadeusza Cegielskiego . . . . . . . . . . . . . str. 3• Od opus magnum do masonożerców. . . . . . . . . . . . str. 4• Jak wydawać masońskie pismo? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . str. 8• Rozmowa z Wielkim Mistrzem Wielkiego Wschodu Irlandii . . . . . . . . . . . . . . . . str. 16.• Wolność, Równość, Braterstwo i obawa przed konkretyzacją . . . . . . . . . . str. 17• Na Wielkim Wschodzie Polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . str. 20• Suknia i fartuszek, czyli (prawie) wszystko o polskich lożach kobiecych . . . . . . . . . . . . . . str. 22• Dlaczego Boy nie został masonem? . . . . . . . . . . . . . str. 31• Trzej Wielcy Mistrzowie WWP – wspomnienia . . . . . . . . . str. 34• Korczak z loży Gwiazda Morza . . . . . . . . str. 38• Wystawa masońska w Muzeum Etnogracznym . . . . . . . . str. 39• Wolnomularze w latelistyce . . . . . . . . . . . str. 40• Mason na wirtualanych ścieżkach . . . . . . . . . . . . . . str. 44

W o l n o m u l a r z P o l s k i W i o s n a 2 0 1 2 • n u m e r 5 0

s p o t k a n i e p o d a k a c j ą

Złote Pióro

dla tadeusZa Cegielskiego

W y d a r Z e n i a

stało się! Podczas uroczystego Spotkania pod

Akacją Złote Pióro „Wolnomularza Polskiego”

otrzymał prof. dr hab. Tadeusz Cegielski – wol-

nomularz, historyk i autor licznych publikacji do-

tyczących Sztuki Królewskiej, którego najnowszym

dziełem jest Księga Konstytucji 1723 roku i początki

wolnomularstwa spekulatywnego w Anglii. Geneza –

Fundamenty – Komentarze. Prof. Cegielski jest piątym

laureatem nagrody, po prof. dr. hab. Ludwiku Hassie,

dr. Norbercie Wójtowiczu, prof. dr. hab. Zbigniewie

Gertychu oraz prof. dr. hab. Andrzeju Nowickim.

Spotkanie pod Akacją odbyło się jak zawsze w salonie

na Nowym Świecie. Było nas dziewięcioro, w tym go-

spodarz Adam W. Wysocki, redaktor naczelny „Wolno-

mularza Polskiego” od 19 lat, który 12 lutego obchodził

swoje urodziny. Wśród zaproszonych był obecny Wielki

Mistrz Wielkiego Wschodu Polski, którego żona jest

od lat aktywną wolnomularką. Były także cztery Czci-

godne Mistrzynie loży Prometea i obecna Czcigodna

Mistrzyni loża Gaja Aeterna na Wschodzie Warszawy.

Oprócz picia i jedzenia (sernik na zimno z cyrklem

i węgielnicą ze śliwek, borówek, rodzynek, babeczki

z wiśniami ozdobione Okiem Opatrzności bądź cyrklem,

węgielnicą i literą G z czekolady oraz mazurek wolnomu-

larski z czekoladowym napisem „Wolnomularz Polski”

nr 50) – jak to u masonów – były także liczne dłuższe

mowy i krótsze wystąpienia. Jubilat i gospodarz, red.

Adam Wysocki, przypomniał historię „Wolnomularza

Polskiego” i Spotkań pod Akacją. Laureat Złotego Pióra

Tadeusz Cegielski opowiedział, jak powstawała jego

księga o Konstytucji Andersona (przygody jak z kry-

minału). Sekretarz redakcji Mirosława Dołgowska-

Wysocka przedstawiła stan przygotowań do reaktywacji

„Wolnomularza Polskiego” jako kwartalnika z własną

stroną www, prolem na Facebooku i Twierze oraz

comiesięcznym newsleerem. To wywołało ogólną

dyskusję na temat, czym dla masonerii jest Internet?

Czy może podmyć jej korzenie czy – odwrotnie – przy-

śpieszyć szerzenie idei wolnomularskich?

Jeszcze zanim zakończyło się Spotkanie pod Aka-

cją, goście mogli zobaczyć na Facebooku fotorelację

z wydarzenia (przygotowaną przez red. Aleksandr

Wysock-Zako, odpowiedzialną w WP za nowe tech-

nologie i marketing), a laureat Złotego Pióra otrzymał

pierwszy gratulacyjny esemes od dziennikarza z Radia

TOK FM. Nowe Czasy nie idą, lecz pędzą, a właściwie

już SĄ! #

Tadeusz Cegielski i Adam Wysocki





P i s m o P r Z y j a C i ó ł s Z t u k i k r ó l e W s k i e j

4r o Z m o W a j u b i l e u s Z o W a

od oPus magnum

do masonożerCóW

R o z m o w a

z p R o f . d R . h a b . t a d e u s z e m c e g i e l s k i m

Mirosława Dołęgowska-Wysocka:

Mam w rękach Twoją najnowszą

książkę, lub raczej księgę. Dzieło

robi wrażenie!

Tadeusz Cegielski: Nie jest taka groź-

na, na jaką wygląda. A jest to formalnie

ponad 730 stron tekstu. Książka składa

się z trzech zasadniczych części: 1) ob-

szernego, dwustustronnicowego wstępu

do tekstu źródłowego, czyli 2) Księgi

Konstytucji Wolnych i Przyjętych Mu-

larzy z 1723 r., autorstwa Jamesa An-

dersona. Źródło, nie bez racji nazywane

„Biblią wolnomularzy”, wydane zostało

z wielkim pietyzmem – zarówno jako

reprodukcja angielskiego oryginału, jak

i w przekładzie na język polski. Całość

dopełniają 3) szczegółowe komentarze

oraz tradycyjne elementy aparatu nauko-

wego: streszczenie w języku angielskim,

bibliograe, indeksy, spis ilustracji. Aha,

książka zaopatrzona została w trzydzie-

ści kilka ilustracji. Czarno-białych, ale

też na ogół grakę reprodukujących.

Książka jest też

pięknie zaprojektowana!

Zawdzięczam to dwóm utalentowa-

nym plastyczkom, które od lat współ-

pracują z Wydawnictwem „Klio”, od-

powiadając za typograę „Ars Regii”

i innych pozycji. Anna Maria Bauer

i Gabriela Patrycy to absolwentki Wy-

działu Graki Akademii Sztuk Pięknych

w Warszawie. Zależało nam na tym,

żeby książka nawiązywała czcionką

i układem do angielskich wydawnictw

osiemnastowiecznych. Nawiązywała –

ale nie imitowała. Czy się udało – niech

czytelnik sam już oceni.

Ile lat zajęły Ci prace

nad Konstytucjami?

Śmieję się, że to moje „opus magnum”.

Książka ma swoją historię, a nawet prehi-

storię. Prehistoria sięga lat 70. XX wieku,

kiedy na użytek studentów Wydziału

Historycznego przetłumaczyłem pierw-

sze cztery artykuły Konstytucji Jamesa

Andersona. Od tego się zaczęło. Przeło-

mowe dla sprawy okazały się moje przy-

jacielskie stosunki z Biblioteką Uniwer-

sytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Opiekun zbiorów masoników, starszy

kustosz dypl. Andrzej Karpowicz, bar-

dzo mnie zachęcał, żebym przetłumaczył

całość Księgi Konstytucji – zarówno

jej część normatywną, jak i narracyj-

ną. Wśród ojców chrzestnych projektu

znaleźli się również inni przedstawiciele

poznańskiego środowiska akademickie-

go. Ważną rolę odegrał zmarły w 2002r.

historyk sztuki, prof. Konstanty Kali-

nowski, dyrektor Muzeum Narodowego

w Poznaniu. Z nim właśnie snuliśmy

pierwsze plany powoła nia muzeum

wolnomularskiego w Dobrzycy.

Sama pamiętam te czasy. Polskie

masonki złożyły w darze dla

Muzeum szereg eksponatów.

Ciekawe, jakie są ich losy.

Decyzją Wielkopolskiego Sejmi-

ku Wojewódzkiego zamiast Muzeum

Oświecenia i Wolnomularstwa w Polsce

powstało Muzeum Ziemiaństwa Polskie-

go i Tradycji Patriotycznych. Masonika

zgromadzone w Dobrzycy, od chwili

„wrogiego przejęcia” muzeum przez

prawicę narodowo-katolicką w 2006 r.

(na jej czele stała wówczas radna LPR,

pani Barys), prezentowane były tylko

raz – ale dobre i to. Proszę się jednak nie

martwić – są w dobrych rękach miejsco-

wych muzealników i czekają cierpliwie

na lepsze czasy.

Wielu wolnomularzy świetnie się

kwalikuje do obu grup: ziemian

i patriotów…

Oczywiście! W przypadku Dobrzy-

cy dopuszczono się jednak poważnej

W o l n o m u l a r z P o l s k i W i o s n a 2 0 1 2 • n u m e r 5 0

r o Z m o W a j u b i l e u s Z o W a

manipulacji na tradycji historycznej.

Zaprzeczono jakimkolwiek związkom

tego miejsca z wolnomularstwem! Pół

biedy, jeśli czynią to niedouczeni radni.

Gorzej, jeżeli do fałszowania historii

nakłania się utytułowanego naukowca.

Nowi gospodarze Dobrzycy starali się

za wszelką cenę dowieść, że zabytek

z jednej strony nie miał i nie ma widocz-

nych związków z wolnomularstwem.

Z drugiej zaś, że związków z masonerią

nie miał również Augustyn Gorzeski.

Gorzeński, przypomnijmy, to fundator

dobrzyckiego zespołu pałacowo-parko-

wego oraz całego majątku nazwanego

przezeń „Bononią” – a więc „Krainą

Dobra”. To tak, jakby obecny gospodarz

Łazienek Królewskich w Warszawie

starał się dowieść, że zabytek stworzony

został w XIX wieku przez carską rodzinę

Romanowych – zapominając o jego

polskim, królewskim fundatorze.

Na stronie internetowej

Muzeum w Dobrzycy trudno

znaleźć hasło „masoneria” albo

„wolnomularstwo”. Mnie się

nie udało.

Pomimo tego, że przynależności

Augustyna Gorzeńskiego do wolno-

mularstwa jest dobrze potwierdzona

w źródłach. W dzisiejszej dobie podob-

ne próby ukrywania faktów historycz-

nych mogą jedynie budzić politowanie.

Wróćmy do historii książki

o Księdze Konstytucji.

Nawiązałem współpracę z dwiema

instytucjami. Pierwszą z nich było Sto-

warzyszenie Europejskich Muzeów, Bi-

bliotek i Archiwów Wolnomularskich

(AMLA) przy Radzie Europy, na którego

czele stał dr Kwaadrgas, Holender, rów-

nocześnie szef Narodowego Centrum

Kultury Wolnomularskiej „Książę Fry-

deryk” w Hadze. Był on zainteresowa-

ny masońskimi zbiorami w Ciążeniu;

pragnął też wspomagać dzieło odbu-

dowy zespołu pałacowo-parkowego

w Dobrzycy. Dzięki niemu udało się

mi nawiązać kontakt z prywatną uczel-

nią holenderską, na której powstał ze-

spół badaczy podejmujący tematykę

Sztuki Królewskiej – także w aspekcie

teoretycznym, lozocznym. Mowa tu

o Katolickim Uniwersytecie w Nijmegen.

Tamtejszy Wydział Teologiczny, zajmu-

jący się teologią moralną i indywidualną,

podjął się w 2004 roku roli koordynatora

międzynarodowego, unijnego programu

Copernicus. W projekcie, oprócz Holen-

drów, wzięli udział także Niemcy, Polacy

i Czesi. Zainteresowani byli Bułgarzy.

Jednym z celów programu były narodo-

we edycje Konstytucji Andersona oraz

innych źródeł do historii wolnomular-

stwa. Gdyby program się powiódł, moja

książka ukazałaby się wiele lat wcześniej

– choć na pewno nie byłaby tak gruba!

Stało się jednak inaczej.

Dlaczego projekt się nie powiódł?

Z bardzo błahej przyczyny! Pomimo

tego, że przygotowaliśmy obszerną i sta-

ranną dokumentację, wysoko ocenioną

przez recenzujących ją naukowców, Ho-

lendrzy z Nijmegen o tydzień spóźnili

się z dostarczeniem dokumentów do

Brukseli. I koniec. A to był ostatni rok

programu Copernicus.

Co było potem?

Przypomnijmy w tym miejscu, że

Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu

dysponuje niezwykle rzadkim pier-

wodrukiem Konstytucji z 1723 r. oraz

oryginałami kolejnych wydań, zarówno

angielskich, jak i powstałych w krajach

Europy kontynentalnej. Brakuje jej tylko

jednego wydania, odnalezionego stosun-

kowo niedawno przez pana Krzysztofa

Załęskiego, historyka sztuki i kolekcjo-

nera z Warszawy. Mówię o pierwszej

polskiej edycji Konstytucji Andersona,

dokonanej w 1781 r. Historia tego wy-

dania jest niezmiernie ciekawa i chętnie

kiedyś opowiem o niej więcej. Najlepiej

jednak, gdyby czynił to sam znalazca

tego białego kruka. Biblioteka poznańska

zaproponowała mi, żebym przygotował

swój przekład Andersona wraz z komen-

tarzem. Ja się na to zgodziłem, nieopatrz-

nie. Na szczęście, prywatny wydawca

związany z Biblioteką zbankrutował! Na

szczęście, bo na pewno nie zdążyłbym

z terminem… Oczywiście, żartuję.

Ale nie rezygnowałeś

z marzenia wydania własnego

przekładu Konstytucji?

Sprawa zamarła na kilka lat, aż w 2006r.

wznowiłem wydawanie periodyku „Ars

Regia”, na łamach którego opublikowa-

łem przetłumaczone dotychczas frag-

menty. Dzieliłem się nimi również po

bratersku z witrynami internetowymi,

takimi jak Wirtualny Wschód Polski.

Również ten rozdział trwał kilka lat.

Książka ukazała się ostatecznie 22 grud-

nia 2011r – w koprodukcji z Ocyną

Wydawniczą RYTM. Ma ona korze-

nie w drugim obiegu lat 80. – Tadeusz

Kotarski kieruje nią od czasów stanu

wojennego. Zainteresowanie RYTMU

tematyką wolnomularską też ma swoją

historię. Przypomnę, że nakładem tego

wydawnictwa ukazało się opus magnum

prof. Ludwika Hassa, czyli słownik bio-

graczny wolnomularzy polskich. Jestem

bardzo dumny z tego, że RYTM zgodził

się wziąć pod swoje skrzydła również

moją książkę.

Gdzie można ją kupić?

W kilku księgarniach internetowych,

od witryn RYTMU i „Klio” poczynając,

oraz w księgarniach współpracujących

z RYTMEM. Można ją również zamó-

wić drogą mailową, pisząc za adres an-

nabauer@op.pl .

Ostatnio wypowiadałeś się

w obszernym wywiadzie dla jednej

z gazet na temat masońskich

korzeni zjednoczonej Europy.

Możesz powiedzieć coś więcej na

ten temat?

Jestem zwolennikiem teorii, że ko-

rzenie zjednoczonej Europy są mocno

osadzone w rzeczywistości gospodar-

czej. Wielkie idee wielkimi ideami, ale

zaczęło się od problemów praktycz-

nych, ekonomicznych, organizacyjnych,

technicznych. Ojcowie Założyciele byli

pragmatycznymi politykami; wiedzieli,

że wielkie projekty zaczynają się od

konkretnych kroków, takich jak Wspól-

nota Węgla i Stali w 1949 roku.

Jak się mają do tego

wolnomularze?

Mówiąc o XVIII-wiecznych wolno-

mularzach najczęściej wspomina się

uczonych, pisarzy, królów, polityków.

A tymczasem bardzo dużą rolę odegrali

P i s m o P r Z y j a C i ó ł s Z t u k i k r ó l e W s k i e j

6r o Z m o W a j u b i l e u s Z o W a

w naszym ruchu wydawcy, wynalazcy

i przedsiębiorcy wytwarzający mapy,

narzędzia naukowe. Przedstawiciele

klasy średniej pasjonowali się nauką

i chętnie ją nansowali. Takie właśnie

działania przyczyniły się w znacznym

stopniu do rewolucji naukowej, ba – były

jej warunkiem koniecznym. Narodziła

się Europa ludzi wykształconych, którzy

korespondowali ze sobą intensywnie

i wpływali na rzeczywistość społeczną.

Pozwolę sobie na anegdotę. Czy wie-

działaś, że pierwsze paszporty w naszym

rozumieniu tego słowa zawdzięczamy

właśnie lożom? Paszport nie był pier-

wotnie dowodem tożsamości, tylko do-

kumentem zezwalającym poddanemu

konkretnego władcy na opuszczenie

własnego kraju.

„Paszport” masoński był innego rodza-

ju dokumentem. Służyć miał identyka-

cji danego brata wolnomularza, ułatwić

braciom podróżowanie i między innymi

zapobiegać swoistym nadużyciom. Zna-

na jest historia pewnego francuskiego

masona, który w połowie XVIII w. wie-

lokrotnie, w różnych miejscowościach

opowiadał współbraciom-kupcom tę

samą historię, o tym, że cały jego towar

został skradziony. Gdy dostawał sowite

wsparcie w jednym miejscu, ulatniał się

i podróżował dalej…

Masoński dowód tożsamości infor-

muje, że brat taki a taki należy do takiej

a takiej loży, posiada następujące stopnie

wtajemniczenia, wywiązał się ze swoich

nansowych zobowiązań i może być z ot-

wartymi ramionami przyjmowany przez

braci innych krajów.

Europa XVIII wieku była wciąz

jeszcze bardzo zróżnicowana

i podzielona!

Weźmy pierwszy z brzegu przykład.

Kiedy powstawała Wielka Loża Lon-

dynu w 1717 roku, w Anglii obowiązy-

wał wciąż antyczny kalendarz juliański.

Różnica w stosunku do obowiązującego

w innych krajach kalendarza gregoriań-

skiego wynosiła ok. 10 dni. Tak więc

powołanie Wielkiej Loży miało miejsce

24 czerwca, ale nie według naszego ka-

lendarza… Do tej daty tak naprawdę

należy dodać 10 dni. Jakby tego było

mało, w Anglii Nowy Rok nie zaczynał

się, jak Pan Bóg przykazał, 1 stycznia,

ale kończył 28 lub 29 lutego i zaczynał

1 marca. A co dopiero mówić o bry-

tyjskich miarach, wagach, systemie

monetarnym, które nie miały żadnego

odpowiednika na świecie!

Tak wiec potrzebny był szereg dzia-

łań unikacyjnych w skali kontynentu,

działań ułatwiających ludziom życie.

Ideologia europejska pojawiła się znacz-

nie później.

Praktyczne posunięcia były

wspierane przez różne grupy

marzycieli.

Jednym z nich był Immanuel Kant.

Nie byle kto! Marzył o wiecznym poko-

ju. To nie była nowa idea, ale przybrała

nową formę w czasach nowożytności.

Powstawanie wielkich suwerennych

monarchii narodowych bardzo temu

sprzyjało. Szukano pomysłu na nowy

ład oparty na pokoju. XVIII wiek

przynosi tu nową jakość związaną

z działalnością wolnomularską. Spo-

łeczność lożowa była społecznością

równych obywateli. To był nowy po-

mysł. Warto się przyjrzeć roli polskiej

szlachty w rozwoju idei obywatelskości.

W Konstytucji Andersona można doj-

W o l n o m u l a r z P o l s k i W i o s n a 2 0 1 2 • n u m e r 5 0

r o Z m o W a j u b i l e u s Z o W a

rzeć wyraźne wpływy myśli i praktyki

obywatelskiej niezmiernie bliskiej tej

polskiej. Zdaniem Kanta, pokój mogą

współtworzyć wyłącznie państwa zło-

żone z wolnych obywateli. Tylko ludzie

wolni mogą utrzymywać braterskie,

przyjacielskie stosunki ze sobą.

Teraz światową republiką ludzi

wolnych stał się Internet.

Tylko z lekką dozą przesady można

powiedzieć, że Internet, rozumiany

jako sieć powiązań, zrodził się na po-

czątku XVI wieku… Na przełomie

średniowiecza i nowożytności w Eu-

ropie powstało zjawisko, które Erazm

z Roerdamu nazwał „rzecząpospolitą

literacką” (łac. respublica lieralia).

Sieć uczonych korespondentów za-

gęściła się w XVII, XVIII i XIX wieku,

docierając od elit do klasy średniej.

To niezmiernie ciekawe zagadnienie

– ważne dla genezy idei europejskiej,

dla tworzenia się wspólnej przestrzeni

intelektualnej, duchowej.

W Internecie, oprócz wspólnoty

ludzi wykształconych,

jest spora wspólnota tych,

których trudno nazwać

oświeconymi intelektualistami…

Marcel Proust napisał, że „w każ-

dym społeczeństwie głupcy stanowią

większość. Chodzi tylko o to, żeby

nie oni rządzili”. Z kolei Stanisław

Lem, zapoznawszy się z Internetem

powiedział: „Nigdy nie sądziłem, że

na świecie jest aż tak wielu idiotów!”.

Jednak skrzywdziłbym internautów

i samego siebie (jestem przecież inter-

nautą), gdybym generalizował. Trzeba

wiedzieć, gdzie szukać.

Czy Twoja jawna przynależność

do wolnomularstwa sprawiła Ci

kiedyś jakieś kłopoty?

Niczego takiego sobie nie przypomi-

nam, ani w środowisku akademickim,

ani medialnym. Nikt dotychczas nie

werykował, czy aby nie mam w sto-

sownych miejscach raciczek i ogona.

Ale jak wyczytałem ostatnio u pana

Stanisława Krajskiego, raciczki i ogon

pojawiają się dopiero w 32 stopniu

wtajemniczenia. Żarty jednak na bok!

Większość ludzi nie bardzo wie, o co

chodzi z tymi masonami.

Moja znajoma socjolożka żydowskie-

go pochodzenia z Uniwersytetu Har-

varda, przyjechała badać nastawienie

ludu polskiego do Żydów. Od razu

odkryła pewną dychotomię. Ludzie,

którzy opowiadali z błyskiem w oku, co

Żydzi komu zabrali i dlaczego dobrze,

że ich nie ma, nie przejawiali żadnych

uprzedzeń w osobistych kontaktach

z nią. Gdy zwracała uwagę, że prze-

cież jest Żydówką, oni odpowiadali

„Pani? Pani nie jest Żydówką!”. Ze

stosunkiem do masonów jest podob-

nie. Żyd-mason to mityczny wróg,

a nie realna osoba.

Kiedyś był nim jezuita albo

niemiecki hrabia…

A w Niemczach polski hrabia – der

polnische Gra. To są symboliczne

straszaki, takie jak Marzanna, którą

topimy co roku. Konkretni masoni

nie budzą już takiej niechęci, jak ci

wyobrażeni. Tak się w każdym razie po-

cieszam. Bo na pewno i od tej reguły są

wyjątki. W czasie wojny zdarzyło się, że

najwięksi antysemici

ratowali konkretne ży-

dowskie dzieci. Bywa

i tak. Masonożerca i ży-

dożerca może okazać

się dobrym i odważ-

nym człowiekiem.

Oboje należymy do

różnych obediencji,

które na szczeblu

międzynarodowym

mają ze sobą różne

relacje. Czy te

podziały są nam,

wolnomularzom,

potrzebne?

Na Zachodzie za obe-

diencjami stoją często

różne grupy interesu.

U nas jest zupełnie ina-

czej. Różnice są o wiele

mniejsze, głównie o hi-

storycznej genezie. Nie

demonizowałbym tych

różnic. Od kilku lat

w redakcji „Ars Regii”,

pisma, które powstało w środowisku

Wielkiej Loży Narodowej, działa Br:.

Waldemar Gniadek, prominentny

działacz Wielkiego Wschodu Polski,

były wielki mistrz tej obediencji.

19 lat temu, kiedy ukazał się

numer sygnalny „Wolnomularza

Polskiego”, życzyłeś nam

powodzenia.

Może kilka osób miało mi to za złe,

ale wszędzie znajdą się malkontenci…

Dziękuję za rozmowę.

MIROSŁAWA

DOŁGOWSWYSOC

P i s m o P r Z y j a C i ó ł s Z t u k i k r ó l e W s k i e j

8h i s t o r i a „ W o l n o m u l a r Z a P o l s k i e g o ”









































otraktujcie go, jako zwiastun

regularnego miesięcznika, który

zamierzamy wydawać z myślą

o Was, Drodzy Przyjaciele! Będziemy czy-

nić starania, aby był on pismem możliwie

żywym i ciekawym. Prezentującym zarów-

no historie bractwa ludzi w fartuszkach, jak

też współczesne problemy, które interesują

loże oraz braci masonów i siostry masonki

wszystkich rytów i obrządków – Adam

Witold Wysocki, redaktor naczelny, dr Mi-

rosława Dołęgowska-Wysocka – sekretarz

redakcji, konsultant historyczny.

Cytując tutaj dosłownie nasz artykuł

wstępny do sygnalnego numeru „Wol-

nomularza Polskiego”, który pojawił się

na rynku w sierpniu 1993 roku, muszę

zacząć od drobnego sprostowania. Otóż

ta „mała warszawska knajpka”, w której

rzeczywiście narodziła się myśl wydania

pisma o takim tytule, nie nazywa się

Hetmańska, lecz Kasztelańska. Dlaczego

ta zmiana? No cóż, może pomyśleliśmy

sobie wtedy, nie wiedząc jeszcze, jakie

będą reakcje na ukazanie się sygnalnego

numeru, że lepiej może nie ujawniać tak

od razu gdzie – często na restauracyj-

nych serwetkach – rysowaliśmy próbne

makiety poszczególnych kolumn, kłóci-

liśmy się o winietę i graczny wystrój?

Dla przyszłych historyków prasy warta

uwagi może być wzmianka o tym, iż

cała operacja, od pomysłu do wydania

i oddania do rozpowszechniania pierw-

szych egzemplarzy, trwała... niespełna

cztery tygodnie! To swoisty rekord, nie

tylko w naszych, ciągle przecież do-

syć specycznych i wcale niełatwych,

polskich warunkach. Jesteśmy niego

naprawdę dumni, zważywszy że cała

redakcja składała się z dwóch osób: na-

czelnego i sekretarza. Sami musieliśmy

robić i robiliśmy dosłownie wszystko.

Pisaliśmy artykuły, werbowaliśmy auto-

rów, załatwialiśmy wszystkie sprawy or-

ganizacyjne i wydawnicze, formalności

związane z wpisaniem tytułu do rejestru

sądowego, a w fazie końcowej – sami

rozwoziliśmy pierwsze egzemplarze

do księgarń i niektórych zaprzyjaźnio-

nych kiosków.

„Wolnomularz Polski”, taki, jaki jest,

nigdy jednak nie mógłby się urodzić, gdy-

by nie udało nam się pozyskać dla niego

Joanny Gondowicz, nie tylko znakomitej

graczki komputerowej, ale i osoby o stu

innych, bezcennych dla pisma kwalika-

jak WydaWać

masońskie Pismo

a d a m w . w y s o c k i

W o l n o m u l a r z P o l s k i W i o s n a 2 0 1 2 • n u m e r 5 0

h i s t o r i a „ W o l n o m u l a r Z a P o l s k i e g o ”

cjach. To ona właśnie zdjęła nam z głowy

wszelkie kłopoty związane z drukarnią,

zajęła się całą oprawą graczną i projekta-

mi okładek. Ona wraz z nami adiustowała

materiały, rzucała pomysły, a gdy trzeba,

służyła rzeczową radą i krytyką. Joanna

– absolutnie niezwiązana z wolnomu-

larstwem, którą zafascynowała możli-

wość tworzenia nowego pisma i nadania

mu od początku takiego, a nie innego

kształtu – miała z powodu współpracy

z nami sporo przykrości w środowisku,

do którego należy. Dlatego zasługuje na

taką ocenę szczególnie.

* * *

Reakcje na powstanie „Wolnomu-

larza” były od początku różne.

Wielką niewiadomą w fazie wstęp-

nej była sprawa sądowej rejestracji.

Przyznam się, że idąc do gmachu przy

ulicy Leszno, nie spodziewałem się, że

uzyskanie zezwolenia na wydawanie pis-

ma o takim prolu i tak jednoznacznie

brzmiącym tytule jak „Wolnomularz

Polski” będzie aż tak proste i niekło-

potliwe. Pani sędzia, której wręczyłem

stosowne podanie, nie mogła przecież

mieć złudzeń, że będziemy pisać o mu-

rarskich trójkach... Gdy wręczyłem jej

stosowne podanie, uśmiechnęła się lek-

ko i powiedziała: „Na wydanie decyzji

mamy miesiąc. Rozumiem jednak, że

chciałby pan, aby to trwało krócej?”.

Dwanaście dni później listonosz dorę-

czył mi urzędowe pismo umożliwiające

„Wolnomularzowi Polskiemu” ukazywa-

nie się na polskim rynku wydawniczym.

* * *

asoneria, przynajmniej ta euro-

pejska, wbrew krążącym mitom

o jej „wszechwładności” i ogromnych

wpływach w świecie mediów, właściwie

nigdy nie miała szczęścia do własnej,

wolnomularskiej prasy. Tytuły o tym

prolu, poświęcone masonerii, reda-

gowane i wydawane przez masonów,

można na przestrzeni trzech minionych

wieków policzyć na palcach. Przy czym

większość tych nielicznych były to efe-

merydy, które bardzo szybko z różnych

przyczyn kończyły swój żywot.

Przypomnę, że pierwszym na świecie

pismem masońskim był niemiecki „Der

Freymaurer”, którego edycję 24 kwiet-

nia 1737 r., na kilka miesięcy przed

powstaniem loży Absalom, rozpoczął

w Hamburgu Eduard Milford.

Miał to być w założeniu tygodnik

ukazujący się w każdą środę! Nieste-

ty, pierwszy numer stał się zarazem

ostatnim. W zbiorach bibliotecznych

i muzeach masońskich w Europie Za-

chodniej zachowało się do dziś kilka

egzemplarzy tego, zaledwie czterostro-

nicowego, „Freymaurer”, poświęconego

niemal w całości autobiograi swego

wydawcy i redaktora oraz opisowi jego

drogi do wolnomularstwa.

Nieco lepiej poszło rok później drugie-

mu pismu o tej samej nazwie. Wydawał

je w Lipsku Johann Joachim Schwabe,

też jako tygodnik, i ukazało się 52 nu-

mery tego periodyku.

Jak będzie z „Wolnomularzem Pol-

skim” w sytuacji, gdy masoneria pol-

ska przez cale 265 lat swego istnienia

nie doczekała się, aż do lat dziewięć-

dziesiątych dwudziestego wieku, ani

jednego własnego czasopisma? Do-

piero we wrześniu 1994 r. pojawił się,

staraniem Fundacji PRO FUTURO,

pierwszy numer czasopisma „Ars Regia”

poświęconego myśli i historii Wolno-

mularstwa. Jego redaktorem naczelnym

jest dr Tadeusz Cegielski, obecnie pro-

fesor Uniwersytetu Warszawskiego,

znakomity historyk i znawca proble-

matyki wolnomularskiej, oraz, czego

nie ukrywa, wysoki dostojnik Wielkiej

Loży Narodowej Polski, związany z lożą

Kopernik. „Ars Regia” ukazuje się prze-

miennie, jako półrocznik i kwartalnik

w formie książkowej, będąc bardzo sta-

rannie redagowanym pismem o prolu

zdecydowanie historyczno-naukowym.

„Wolnomularz Polski” deklaruje się

być pismem otwartym dla wszystkich

Przyjaciół Sztuki Królewskiej. Od syg-

nalnego numeru nie ukrywa, że najbliżej

mu do Wielkiego Wschodu Francji,

choćby dlatego, iż liberalne wolnomu-

larstwo francuskie jest bardziej otwarte

na problemy współczesności niż kon-

serwatywna Loża Matka w Londynie.

Mówiąc szczerze, w oparciu zarówno

o moje własne redaktorskie doświad-

czenia, jak i uważną lekturę wszystkich

niemal aktualnie ukazujących się pism

(głównie zresztą w tak zwanym „we-

wnętrznym obiegu”), doszedłem do

wniosku, iż zarówno sprawa kształtu,

jak i oblicza tego rodzaju publikacji jest

przedmiotem nieustannych dyskusji

oraz sporów. Dzieje się tak, ponieważ

masoneria – tak jak sformułował to

w rozmowie ze mną Jacques Orece,

ówczesny zastępca Wielkiego Mistrza

Wielkiego Wschodu Francji – jest in-

stytucją działającą w obszarze lozoi,

lantropii i postępu. Jest to instytucja

humanistyczna o charakterze uniwer-

salistycznym, której przyświecają takie

cele, jak demokracja, laicyzm, pokój,

sprawiedliwość oraz wolność intelektu-

alna – można zatem śmiało powiedzieć,



P i s m o P r Z y j a C i ó ł s Z t u k i k r ó l e W s k i e j

10 h i s t o r i a „ W o l n o m u l a r Z a P o l s k i e g o ”

że naprawdę jest o czym pisać.

Jak to jednak pogodzić z nadal świętą

dla masonów zasadą unikania publicz-

nych dyskusji i wystąpień oraz mówienia

profanom o tym, co dzieje się w lożach?

W rozmowie z Wielkim Mistrzem Wiel-

kiej Loży Francji Michelem Baretem,

którą można było przeczytać w „Wol-

nomularzu Polskim”, pojawiła się na-

stępująca wypowiedź: „To prawda, że

Wielka Loża Francji nie zwykła wtrącać

się do dyskusji politycznych trwają-

cych na scenie republiki. W przeciw-

nym wypadku przestałaby być jednym

z tych nielicznych miejsc spotkań ludzi

o najróżniejszych opiniach politycznych

i religijnych. Jednakże jej zaangażowa-

nie duchowe, to znaczy jej pogląd na

sens ludzkiego istnienia, sens świata

i możliwość zbudowania harmonii mię-

dzy człowiekiem a światem, narzuca

jej zadanie obrony wartości humani-

stycznych. Dlatego Wielka Loża potępia

publicznie ekstremizmy. Nie domagając

się żadnej władzy politycznej, określa

się jako autorytet duchowy i moralny,

którego historyczną misją jest obrona

godności ludzkiej, a zatem sprzeciw

wobec wszystkiego, co jej zaprzecza.

Nasze potępienie skrajnej prawicy,

tak jak i stalinizmu, jest stanowiskiem

etycznym i duchowym, w żadnej mierze

politycznym. W czasie, gdy politycy

niebezpiecznie tracą zaufanie, otwierając

w ten sposób przed człowiekiem i ludz-

kością możliwości groźnych przygód,

takie instytucje jak masoneria muszą

wystąpić przeciwko szerzeniu się kse-

nofobii i rasizmu”.

A tak ważny, zwłaszcza w kraju o głę-

bokich tradycjach katolickich jakim

jest Polska, temat jak wzajemne sto-

sunki między masonerią a Kościołem

rzymskokatolickim? Jak pisać o tych

sprawach, ciągle przecież drażliwych

i bolesnych w piśmie takim jak nasze?

Czy wdawać się w bezpośrednie spory

i polemiki z coraz liczniejszymi u nas,

niestety, publikacjami antymasońskimi,

odsądzającymi wolnomularzy od czci

i wiary i potępiający ich w czambuł ex

cathedra? A może – tak jak uczyniliśmy

w numerze sygnalnym, nawiązując do

pierwszej papieskiej bulli, wyklinającej

masonerię – zapytać tylko, czy jej autor,

Klemens XII, był „niedoinformowany”?

Pytanie, o czym i jak powinna pisać

prasa masońska jest wiecznie aktualne

w środowiskach wolnomularskich. Pi-

sząc o dziejach czasopism masońskich

w Niemczech, poznański historyk An-

drzej Karpowicz cytuje słowa Josefa

Gabriela Findela, który tak oto określa

zadania prasy wolnomularskiej: „[...]

Czuwanie nad wewnętrznym i zewnętrz-

nym życiem związku, pośredniczenie

w wymianie myśli światłych i doświad-

czonych braci, podawanie do ogólnej

wiadomości ruchów i dążeń wewnątrz

bractwa, oświecenie wszystkich o isto-

cie i historii masonerii, wszechstronne

ożywianie i pobudzanie do działań i tym

samym ustrzeżenie związku przed le-

niwym bezruchem i wyparowaniem

ducha, w końcu utrzymanie rozpro-

szonych i żyjących w diasporze braci

w żywej i owocnej wspólnocie z całym

bractwem [...]”.

worząc „Wolnomularza

Polskiego”, nie mieliśmy na

starcie zamiarów aż tak wszech-

stronnych i ambitnych, zwłasz-

cza jeśli idzie o „czuwanie nad

wewnętrznym i zewnętrznym

życiem związku”. W istnieją-

cych warunkach, nie tylko

przecież naszych polskich

wewnętrznych podzia-

łów, praktycznie niekiedy

wręcz wykluczających

wzajemne kontakty

między obediencjami,

było to po prostu niemożliwe. Głów-

nym zadaniem naszego pisma uczy-

niliśmy natomiast współdziałanie od

początku w „wymianie myśli światłych

i doświadczonych braci”, niezależnie

od tego, do jakiej loży czy obrządku

przynależą. Przyjęta przez nas formuła

Pisma Przyjaciół Sztuki Królewskiej

czyniła możliwym wymianę poglądów

na łamach „Wolnomularza Polskiego”

światłym przedstawicielom świata pro-

fanów, niebędących członkami żadnej

z lóż. Powołaliśmy w tym celu redak-

cyjną Radę Programowo-Naukową, na

czele której zgodził się stanąć czołowy

polski masonolog, sam nie będący ma-

sonem, profesor Ludwik Hass. Człon-

kami Rady zostali: prof. dr hab. Maria

Szyszkowska, prof. dr hab. Andrzej

Nowicki, a sekretarzem dr Mirosława

Dołgowska-Wysocka. Wszyscy oni

swymi znakomitymi piórami oraz wie-

dzą i inicjatywami twórczymi nie tylko

wzbogacili treść i oblicze czasopisma,

ale skłonili do aktywnej współpracy

z nami wielu znakomitych autorów

świata nauki i kultury.

* * *

czym pisze się w „Wolnomularzu

Polskim”? Jakie sprawy i problemy

zapowiada na stronie tytułowej?

W numerze sygnalnym jest to zajawka

wywiadu oraz autograf z pozdrowie-

niami od Jacques’a Orece’a, zastępcy

Wielkiego Mistrza Wielkiego Wschodu

Francji. Tytuł wywiadu: „Czy wolnomu-

larze chcą rządzić światem?”.

W o l n o m u l a r z P o l s k i W i o s n a 2 0 1 2 • n u m e r 5 0

h i s t o r i a „ W o l n o m u l a r Z a P o l s k i e g o ”

a okładce numeru drugiego są

dwa rysunki satyryczne, ukazu-

jące różnice między lożą „Wielkiego

Wschodu”, a „Lożą Szkocką”. Na pierw-

szym, ponętna hurysa tańczy przed

leniwie rozpartymi na orientalnych

kanapach sybarytami. Na drugim grupa

starszych dżentelmenów w „kiltach” we

wzorzystą kratę siedzi na ławie i spiera

się o coś, zawzięcie dyskutując. Aby

uniknąć nieporozumień, napisaliśmy

oczywiście, że są to rysunki Franciszka

Pareckiego z przedwojennych „Szpilek”

(nr 32 z 28VIII 1938).

Na stronie tytułowej numeru 2 zapo-

wiadamy Ankietę Jubileuszową „265 lat

masonerii w Polsce” (Jubileusz „wyna-

lazła” Mirosława Dołęgowska-Wysocka,

studiując namiętnie dzieła prof. Hassa),

list jezuity-masona do papieża oraz list

biskupa Władysława Miziołka do „Wol-

nomularza Polskiego”. Nawiasem mó-

wiąc, Jego Ekscelencja Biskup Miziołek

napisał do nas dwa listy. Pierwszy, bardzo

polemiczny, w którym wyrażał swoje

pretensje wobec nas o zamieszczenie

jego fotograi, gdy w towarzystwie pro-

testanckiego pastora z Ameryki spełnia

toast winem z okazji jubileuszu 70-lecia

polskiej YMCA. Organizacja ta wśród

swych założycieli miała wielu maso-

nów. List oczywiście wydrukowaliśmy

in extenso, wraz z moją, bardzo grzeczną,

repliką, w której wyjaśniłem, że wolno-

mularskie korzenie wielce zasłużonej

organizacji, jaką jest YMCA są jednak

historycznym faktem. W odpowiedzi

otrzymałem drugi list, z podziękowa-

niem za zamieszczenie pierwszego oraz,

jak to określił ksiądz biskup, „solidne

załatwienie sprawy”. Biskup Miziołek

wyraził też nadzieję, że w przyszłości nie

będziemy popadać w podobne konikty.

„Żałuję – napisał ksiądz biskup – że

z powodu wyjazdu z kraju w okresie

Wielkiego Tygodnia nie mogłem spot-

kać się osobiście z Panem Redaktorem.

Na pewno wiadomości o wolnomular-

stwie polskim z samego źródła były by

dla mnie nie tylko ciekawe, ale i poży-

teczne. Dziękuję również za życzenia

podpisane przez Pana i Jego Małżonkę.

Wzajemnie życzę Państwu wszelkiego

Dobra i zdrowia. ks. Wł. Miziołek, bp”.

Przyznam się, że z wielu powodów,

otrzymanie i wydrukowanie tej korespon-

dencji sprawiło nam wiele satysfakcji. Był

to bowiem, o ile mi wiadomo, pierwszy

w dziejach masonerii, przynajmniej tej

współczesnej polskiej, przykład wymiany

listów między tak wysokim hierarchą

Kościoła rzymskokatolickiego a pismem

jednoznacznie przecież masońskim. Drugi

list J.E. Biskupa W. Miziołka do „Wolno-

mularza Polskiego” zaanonsowaliśmy

więc na czołowym miejscu pierwszej

strony 3 numeru WMP.

Poniżej była zajawka rozmowy z Wiel-

kim Mistrzem Wielkiego Wschodu

Francji Gilbertem Abergelem oraz

wypowiedzi Prezydenta Uniwer-

salnej Ligi Masońskiej UFL Au-

stria – Wolfganga Łukasiewicza

(w prostej zresztą linii, pozwolę

sobie dodać, praprawnuka naszego

znakomitego rodaka Ignacego Łu-

kasiewicza, wynalazcy pierwszej

w świecie lampy naowej).

Czołowe pozycje numeru 4, to

relacja ze Światowego Kongresu

Uniwersalnej Ligi Masońskiej

w Wiedniu pt. „Masoni dyskutują

o roku... 3000!”. Publicystycznym

szlagierem, przygotowanym spe-

cjalnie na ten Kongres był referat

prof. Ludwika Hassa pod tytułem

„Perspektywy wolnomularstwa

w Polsce i Europie Środkowej”.

Wzbudził on wśród uczestników

z kilkudziesięciu krajów świta

ogromne zainteresowanie, ze

względu na nowatorskie ujęcie

tematu i ciekawe argumentacje

oraz konkretne przykłady.

numerze 5 – czyli szóstym już, li-

cząc od tego sygnalnego – zwra-

camy w czołówce uwagę na wystąpienie

Czcigodnego Brata Christiana Pozzo di

Borgo, byłego Wielkiego Mistrza Wiel-

kiego Wschodu Francji. Jako specjalny

wysłannik Wielkiej Rady Zakonu Wiel-

kiego Wschodu Francji uczestniczył on

w zorganizowanym przez nas w war-

szawskim Pałacu Staszica, siedzibie

Polskiej Akademii Nauk, uroczystym

sympozjum naukowym z okazji 265-le-

cia masonerii w Polsce. Główne referaty

na tym sympozjum wygłosili: profesor

Ludwik Hass, który przedstawił m.in.

dzieje pierwszej loży Trzech Braci po-

wstałej na wschód od Warszawy, jako

pierwszej loży na ziemiach piskich

w XVIII w.; profesor Zbigniew Ger-

tych, członek rzeczywisty PAN, który

mówił o humanizmie uniwersalnym,

oraz prof. Andrzej Nowicki, znakomity

lozof i historyk, który mówił o dzie-

łach masońskich w kulturze polskiej.

Teksty tych referatów, jak i towarzysząca

im dyskusja, opublikowane w „Wolno-

mularzu Polskim”, odbiły się szerokim

echem w prasie, radiu i telewizji.

Przyjęta przez nas formuła Pisma Przyjaciół Sztuki

Królewskiej czyniła możliwym wymianę poglądów

na łamach „Wolnomularza Polskiego” światłym

przedstawicielom świata profanów, niebędących

członkami żadnej z lóż

P i s m o P r Z y j a C i ó ł s Z t u k i k r ó l e W s k i e j

12 h i s t o r i a „ W o l n o m u l a r Z a P o l s k i e g o ”

Sądzę, że ten przegląd tytułów na

pierwszych stronach naszego czasopis-

ma daje prasoznawcy pewien pogląd na

sprawy i problemy, które „Wolnomularz

Polski” uznał za szczególnie ważne.

Wydaje mi się, że dla ewentualnych

przyszłych badaczy początków prasy

wolnomularskiej w Polsce będzie rów-

nież istotna podjęta przez nas ambitna

próba systematycznego przybliżania

Czytelnikom wielu wybitnych postaci

historycznych oraz tych bardziej współ-

czesnych. Opinia publiczna często nie

wie, bądź też nie domyśla się nawet, iż

byli to masoni lub ludzie z masonerią

związani do tego stopnia, że zwano ich

„wolnomularzami bez fartuszka”. I tak,

mało kto wie, że masonem był twórca

naszego Hymnu Narodowego Józef

Wybicki, że masonami byli w większo-

ści twórcy Konstytucji 3 Maja, łącznie

z królem Stanisławem Augustem Po-

niatowskim, a jego bratanek, książę

Józef Poniatowski, był także wolno-

mularzem wysokiego stopnia.

Pisaliśmy więc i o masońskim pochów-

ku uroczystym, jakim po jego śmierci

w nurtach Elstery zgotowała księciu

Pepi jego macierzysta loża. I o twórcy

włoskich Legionów, jenerale Henryku

Dbrowskim, także masonie wysokiej

rangi, oraz jego „marszu do loży”. Pisa-

liśmy obszernie o Tadeuszu Kociusz-

ce, „bracie wszystkich wolnomularzy”,

o masonie Józee Elsnerze, kompozy-

torze i nauczycielu Fryderyka Chopina.

Przypomnieliśmy o przyjaźni masona

Mozarta z czarnym masonem, dawnym

murzyńskim niewolnikiem, człowiekiem

o wielkiej wiedzy i szlachetności. Austria-

cki cesarz po śmierci kazał obedrzeć go ze

skóry, wypchać ją, aby pozostał „wieczną

rzeczy pamiątką”. Opisuje te historię na

naszych łamach prof. Andrzej Nowicki.

Już w numerze sygnalnym postawili-

śmy pytanie „czy generał Sikorski był

masonem?”. Dyskusja na ten temat wśród

badaczy trwa. Zamieściliśmy więc głosy

i opinie historyków, polityków oraz osób,

które bardzo dobrze znały generała i jego

historię. Cytowany przez nas Tadeusz

Katelbach, w 3 numerze paryskich

„Zeszytów Historycznych”, w artykule

pt. „Loże”, pisze wprost: „Powiązania

Władysława Sikorskiego z radykalnym

odłamem masonerii francuskiej, których

ośrodkiem był Grand Orient de France

[...] zdają się nie ulegać wątpliwości [...].

Faktem jest, że w czasie wojny odwie-

dzał gmach przy rue Cadet w Paryżu

(paryska siedziba Wielkiego Wschodu

Francji w – przyp. MDW). Czy był tam

w charakterze czynnego lub uśpionego

brata, trudno jest powiedzieć. W każdym

razie i ten szczegół potwierdza opinię, że

łączyły Sikorskiego bliskie powiązania

z Grand Orient”.

Przypomnieliśmy na naszych łamach

głośny w swoim czasie artykuł byłego

sanacyjnego premiera, a zarazem i by-

łego członka jednej z lóż warszawskich

Wielkiej Loży Narodowej, profesora

Leona Kozłowskiego. Artykuł ten, zaty-

tułowany „Parę uwag o masonerii w Pol-

sce”, ukazał się w szesnastym numerze

przedwojennej „Polityki”, w szczyto-

wym okresie kampanii antymasońskiej,

w roku 1938. Kozłowski przedstawił tam

całą listę czołowych wówczas polityków

i mężów stanu, którzy – według niego

– są lub byli masonami. Wśród nich

wymieniał Władysława Sikorskiego,

Stanisława Stroskiego, Stanisława

Kota, Macieja Rataja i Ignacego Pa-

derewskiego. Odnośnie tych rewelacji,

to już wtedy, gdy Kozłowski je ujawnił,

było wiele poważnych wątpliwości na

temat ich prawdziwości, zarówno wśród

przeciwników masonerii, jak i wśród

samych masonów. Znalazły one wyraz

w przypomnianej przez nas fraszce, mó-

wiącej o tym, że „Gdy Kozioł wymienia

masona – to Polska ze śmiechu kona”.

Warto jednak przypomnieć, że jeżeli

chodzi chociażby o Ignacego Paderew-

skiego i jego przynależność do wolno-

W o l n o m u l a r z P o l s k i W i o s n a 2 0 1 2 • n u m e r 5 0

h i s t o r i a „ W o l n o m u l a r Z a P o l s k i e g o ”

mularstwa, do myślenia daje fakt, iż gdy

po śmierci Paderewskiego nowy właś-

ciciel willi „Rond Bosson” w Morges

zaproponował polskiej ambasadzie

kupno ruchomości znajdujących się

w tym domu, to w trakcie sporządzania

inwentarza znaleziono ukryte w tajnym

schowku insygnia wolnomularskie.

Publikowanie takich i wielu podob-

nych ciekawostek oraz mało lub zupeł-

nie nieznanych szczegółów z historii

dawnej i najnowszej dało „Wolnomu-

larzowi Polskiemu” wielu wdzięcznych

Czytelników. Pojawiły się jednak, także

wśród masonów, wątpliwości, czy takie

informacje powinny się w ogóle na ła-

mach pisma ukazywać. Wyrazem tego

jest list, który otrzymałem od Czci-

godnego Mistrza loży Wolność Przy-

wrócona na Wschodzie Warszawy, z 1

września 1994 r., w którym Mistrz pisał

co następuje (patrz ramka poniżej).

Ten list Czcigodnego Mistrza loży

Wolność Przywrócona wydrukowali-

śmy tuż obok krótkiej publikacji pod

tytułem „Masoni a wolność prasy”,

którą także pozwolę tu sobie zacyto-

wać in extenso.

Wolność prasy nie zawsze była kulty-

wowana w zakonie wolnomularskim.

Do 1865 r. we Francji nad prasą ma-

sońską czuwał zawsze zazdrośnie organ

centralny. Nawet bardzo szanowanych

braci Ragona i Clavela dosięgła jego kara!

Sytuacja zmieniła się po roku 1865, kiedy

to Konwent Wielkiego Wschodu Francji

ogłosił zupełną swobodę sumienia i swo-

bodę prasy wolnomularskiej. Od tego cza-

su – jak czytamy w „Grand dictionaire

Universel” Laroussea z 1872 r. – „Monde

Maconique”, miesięcznik redagowany

bardzo niezależnie, krytykuje, chwali,

potępia lub uznaje postępowanie dwóch

władz masońskiej Francji (Wielkiego

Wschodu i Rady Najwyższej), daje wy-

jątki rozpraw, dyskusji, protokołów, do-

tyczących wolnomularstwa ancuskiego

i obcokrajowego.

Inne pisma, wydawane bądź w Paryżu,

bądź w departamentach, roznoszą od loży

do loży najlepsze wytwory pracy tego licz-

nego ula. Tak samo dzieje się w innych kra-

jach, w których istnieje wolnomularstwo.

Książki, dzienniki, przeglądy, broszury

rozpowszechniane nieprzerwanie, znisz-

czyły zupełnie starodawną tajemnicę WM.

Jest to tak dalece przyjęte, że Konstytucja

Wielkiego Wschodu z r. 1865 pisze dosłow-

nie: „Zleca się wszystkim wolnomularzom

propagandę słowem, pismem i dobrym

przykładem”. I dodaje dalej, jako logicz-

ną konsekwencję tego przepisu: „Każdy

wolnomularz ma prawo ogłaszać swoje

sympatią i zadowoleniem przyjęliśmy Pańską inicjatywę

wydawania niezależnego Pisma Przyjaciół Sztuki Królew-

skiej. Sygnalny numer „Wolnomularza Polskiego” przeczytaliśmy

z dużym zainteresowaniem.

W naszej ciągłej pracy skupiamy się na poszukiwaniu prawdy

i zgłębianiu najwyższych wartości moralnych, w umiłowanie

ludzkości, dążenie do poprawy Jej bytu i doskonałości – to

nasze główne cele.

Oczywiście, bliższa jest nam lozoa niż meandry bieżącej

polityki i z tego względu nie możemy armować rożnych sfor-

mułowań politycznych, jakich nie brakuje w numerze sygnalnym

Pańskiego pisma.

Wyrażę jednak nadzieję, że w dalszej działalności wydawni-

czej – utrzymując życzliwą nam linię – pomoże Pan wykazać,

jak idee wolnomularstwa znacznie się różnią od nieprzyjaznych

i często krzywdzących nas opinii. #

P i s m o P r Z y j a C i ó ł s Z t u k i k r ó l e W s k i e j

14 h i s t o r i a „ W o l n o m u l a r Z a P o l s k i e g o ”

poglądy na sprawy wolnomu-

larskie.

Co, pozwolę sobie dodać,

dzisiaj staramy się, na miarę

naszych skromnych niestety

sił i możliwości, czynić na

łamach „Wolnomularza Pol-

skiego”, przestrzegając przy

tym starannie zasady nie pi-

sania niczego, co dzieje się

w lożach bez zgody samej loży

i Jej Czcigodnego Mistrza.

W podejmowaniu ważnych

problemów ogólnych, także

dotyczących otaczającego nas

„świata profanów”, staramy

się zachować umiar, rozwagę

oraz możliwie szerokie hory-

zonty. A przy tym pragniemy

zachować niezależność i nie

być ani przez chwilę pismem

nudnym, co jako stary dzien-

nikarz uważam za wadę naj-

gorszą.

Ocena tego, w jakim stopniu

nam się to udaje nie do nas

należy, ale do tych, którzy nas

czytają i chcą nasze pismo za-

prenumerować. Oceny, jakie docierają do

redakcji w postaci listów czy też głosów

w dyskusji po spotkaniach czy konferen-

cjach prasowych, które organizowaliśmy,

są oczywiście różne. Nieskromnie po-

wiem, że w większości przypadków są

życzliwe i przychylne.

Przykładem na to, iż potramy spokoj-

nie i rzeczowo dyskutować nawet z zde-

klarowanymi przeciwnikami masonerii,

jest zaproszenie mnie do konserwatyw-

no-prawicowego „Czasu” krakowskiego

na spotkanie z katolickim i prawicowo

zorientowanym redaktorem Anatolem.

Pełny zapis z tej dyskusji otrzymałem do

autoryzacji i nie miałem powodu do po-

czynienia w nim jakiejkolwiek poprawki.

Dyskusja była ostra i po ukazaniu się

tekstu w krakowskiej gazecie „Czas”

zamieściłem go również bez żadnych

zmian i skrótów w „Wolnomularzu Pol-

skim”. W słowie wstępnym przekazałem

redakcji „Czasu” oraz memu głównemu

polemiście „słowa uznania za kulturę

polityczną oraz rzetelność relacji z tego

spotkania, niemającego – jak dotąd –

precedensu w historii prasy polskiej”.

Młodych zwłaszcza prasoznawców,

serdecznie zachęcam do przeczytania

stenogracznego zapisu, który znalazł

się w numerze 5 „Wolnomularza Polskie-

go”, gdyż znajdą tam m.in. odpowiedź

na wiele pytań, których nie zdążyłem

omówić tutaj.

Na koniec tego szkicu o „Wolno-

mularzu Polskim”, niech mi pozwoli,

znakomity historyk polskiej prasy

współczesnej, pani profesor Alina

Słomkowska, która była inicjatorem

napisania artykułu, zacytować jeszcze

to, co w wywiadzie dla „Wolnomularza

Polskiego” powiedzieć zechciał o nim

profesor Tadeusz Cegielski, redaktor

naczelny „Ars Regii”:

Po pierwsze, jest rzeczą wspaniałą, iż

czasopismo takie powstało. Nie było do-

tychczas takiej pozycji na polskim rynku

wydawniczym. Stanowi ono jakby uzupeł-

nienie naszej „Ars Regii”, które ma nieco

inną tematykę. A tak w ogóle, to wypełnia

pewną próżnię, którą jak dotąd starały

się zapełnić różne publikacje antyma-

sońskie czy też po prostu niekompetentne,

hucpiarskie.

Po drugie, jest to czasopismo

redagowane popularnie, atrak-

cyjnie. Pismo, które moim zda-

niem powinno nie tylko przycią-

gać Czytelników i zapoznać ich

z fundamentami wolnomular-

skiej Świątyni Cnoty, ale i sta-

nowić przeciwwagę dla tej całej,

nie waham się jej tak nazwać,

„tandety” w postaci różnych

powierzchownych i kłamliwych

wypowiedzi na temat Sztuki

Królewskiej, które pojawiają

się na rynku.

Kolejna rzecz, którą pragnę

podkreślić, to fakt, iż podoba

mi się szata graczna „Wolno-

mularza Polskiego”. Podoba

mi się pomysł, aby wprowa-

dzić nieco elementów satyry

do czasopisma. I rozumiem,

że redaktorzy „Wolnomularza

Polskiego” pójdą w przyszłości

dalej w tym kierunku, dostar-

czając Czytelnikom zawsze

szczypty humoru, takiego,

powiedziałbym, spojrzenia

z boku, nie tylko od środka

samej Sztuki Królewskiej.

Spełniając to życzenie Tadeusza Ce-

gielskiego, przypomnieliśmy m.in. aktu-

alny do dziś, stary, przedwojenny jeszcze

rysunek ze „Szpilek”, przedstawiający

pana i panią siedzących na kanapie. Pod

rysunkiem był następujący podpis:

- Panie! Pan jest masonem!

- Broń Boże!

- To znaczy, że pan jest masonem, bo

żaden mason się do tego nie przyzna.

Ja sam, pytany o to nieraz, tak przez

kolegów dziennikarzy, jak i przez Czy-

telników na spotkaniach publicznych,

zwykłem mówić:

- A jak odpowiem, że nie jestem, to czy

ktoś szefowi i wydawcy „Wolnomularza

Polskiego” uwierzy?

ADAM WITOLD WYSOCKI

Tekst ukazał się w publikacji

„Transformacja mediów 1989-1995,

Materiały Pomocnicze do Najnowszej

Historii Dziennikarstwa”, pod red.

Aliny Słomkowskiej, Warszawa 1996,

a następnie w „Biblioteczce

Wolnomularza Polskiego” 1996 r.

W o l n o m u l a r z P o l s k i W i o s n a 2 0 1 2 • n u m e r 5 0































narodZiny liberalnej

masonerii W irlandii

ierwsza ich loża – Tricolour

na Wschodzie Killarney (płd.

-zach. Irlandia) – została uro-

czyście otwarta 25 września 2010 r.

w obecności władz Wielkiego Wscho-

du Francji, wolnomularzy liberalnych

z Wielkiej Brytanii, Francji i Niemiec.

Jak piszą, była to najbardziej multikul-

turalna i wielojęzyczna loża Irlandii.

Dla nas szczególnie interesujące jest to,

że w loży obecny jest także język polski.

Również ich witryna – www.grando-

rientoreland.com – jest częściowo

w języku polskim. Tak więc kandydaci

mogą do nich pisać również w naszym

języku (email: gmoirl@mail.com).

5 marca 2011 r. otwarto kolejną lożę

– Voltaire na Wschodzie Killarney.

Loża trzecia to Wolfe Tone na Wscho-

dzie Ballincollig, nieopodal Cork (płd.

Irlandia). Ich czwarta loża ma praco-

wać po arabsku w Libanie, na ten rok

planowane jest również otwarcie loży

francuskojęzycznej Les Amis Reuni.

Spotkania GMOIRL organizowane są

także w Limerick i Dublinie.

Jeśli chodzi o ryty, to otrzymali paten-

ty od Wielkiego Wschodu Francji na

Ryt Szkocki Dawny i Uznany oraz Ryt

Francuski z zezwoleniem na modyka-

cje. W Rycie Francuskim pracuje loża

Voltaire, loża arabskojęzyczna, a w przy-

szłości także francuskojęzyczna. Ryt

Szkocki został zmodykowany i pracują

w nim pod nazwą Ryt Irlandzki Dawny

i Uznany (wskazują na to, że jest bliż-

szy pierwszym rytom masońskim niż

współczesne Ryty Szkockie). Pracuje

w nim loża Tricolour. #

n a W i e l k i C h W s C h o d a C h







Cel nowoczesnego społeczeństwa, w którym wszyscy ludzie są

respektowani i wszyscy obywatele mają równe prawa, jest pod-

ważany przez wielorakie tendencje, które wnoszą podziały (...).

Religijne grupy i kościoły wydalają, wykluczają, karzą i ekskomu-

nikują tych członków, którzy nie respektują ich zasad, nawet jeśli

są one wątpliwe i utworzone tysiące lat temu w zupełnie innych

okolicznościach, najpewniej zresztą przez samych ludzi. Niestety,

najbardziej rozczarowującym jest to, że WOLNOmularstwo, naj-

bardziej liberalna i tolerancyjna lozoa, została wypaczona przez

ludzi, których celem jest nie jedność, lecz podział wedle poglądów.

Odmówili kobietom prawa do zostania wolnomularkami i dzie-

lenia tej wspaniałej lozoi oraz jej przeżywania wraz z innymi,

stworzyli takie reguły, które nie tyle mają za zadanie budować

organizacyjne zaplecze ruchu, ile dawać możliwość wykluczania,

wyrzucania i ekskomunikowania tych członków, którzy ośmielili

się wyrazić przeciwną opinię.

Najgorszym zjawiskiem w konserwatywnej i w większości pozo-

stającej pod brytyjskim wpływem masonerii, jest zmuszanie ludzi do

wiary w Najwyższą Istotę lub Boga, umieszczania w centrum loży

tzw. Księgi Świętego Prawa oraz ogłaszanie tych, którzy nie chcą lub

nie potraą uwierzyć w te rzeczy albo którzy są otwarci na kobiety –

jako nieregularnych. (...) Wielu dobrych i zaangażowanych masonów

zostało wygnanych, wyłączonych i zawieszonych przez hipokrytów,

którzy zawłaszczyli masonerię tylko po to, aby przemienić ją w ruch

quasi-religijny. Konserwatywna masoneria stworzyła dogmaty, które

niestety przypominają te obecne w kościołach. Masoneria liberalna

jest adogmatyczna, otwarta i humanistyczna.

To jest właśnie powód, dla którego niektórzy irlandzcy masoni

z powodzeniem utworzyli Wielki Wschód Masoński Irlandii,

idąc za przykładem Wielkiego Wschodu Francji, największej,

najbardziej liberalnej i otwartej organizacyjnie obediencji świata.

Bliskie są nam ideały republikańskie, społeczeństwa otwarte-

go w demokratycznym kraju. Inicjujemy kobiety i mężczyzn

i staramy się łączyć, a nie dzielić. Jesteśmy pierwszą liberalną,

adogmatyczną, humanistyczną i republikańską obediencją

w Irlandii („Points of View”).

P i s m o P r Z y j a C i ó ł s Z t u k i k r ó l e W s k i e j

16 n a W i e l k i C h W s C h o d a C h

R o z m o w a z w i e l k i m m i s t R z e m

w i e l k i e g o w s c h o d u i R l a n d i i

drZWi otWarte dla

WsZystkiCh

Kamil Racewicz: Nie jestem

zaskoczony powstaniem Waszej

obediencji, lecz tym, że stało się

to tak późno. Dlaczego tak długo

trzeba było czekać na liberalną

masonerię w Irlandii?

Eduard Schmidt-Zorner: Wstąpiłem

do masonerii w Irlandii ponad dziesięć lat

temu, zostałem mianowany Czcigodnym

Mistrzem, a dołączając do Chapter, zosta-

łem Regionalnym Wielkim Strażnikiem

Wewnętrznym (Inner Guard) i z zadowo-

leniem udzielałem sie w lokalnej masone-

rii. Mimo wszystko nie tylko ja, ale także

inni bracia zawiedli. Poprzez wniesienie

nowych idei do irlandzkiej masonerii, nie

byliśmy mile widziani, chcieliśmy pod-

nieść poziom masonerii – nie pozwolono

nam. Zawiedliśmy, gdyż nie należeliśmy

do Kościoła anglikańskiego i pochodzi-

liśmy z zagranicy – powstała w ten spo-

sób przeszkoda nie do przezwyciężenia.

W dobrej masońskiej tradycji staraliśmy

się ponad 10 lat podnosić braterskiego

ducha. Wykazaliśmy wiele cierpliwości

i zrozumienia, aby ruszyć masonerię do

przodu, ale i to się nie udało.

Jakie znaczenie odgrywa masoneria

we współczesnej Irlandii?

Wolnomularstwo odgrywa marginalną

rolę w Republice Irlandii, w przeciwień-

stwie do Irlandii Północnej, gdzie jest

bardziej popularne dzięki wpływom bry-

tyjskim.

Ilu liczy członków i lóż?

Liczba członków Wielkiej Loży Ma-

sońskiej Irlandii to około 30 tys., tyle

że większość z nich pracuje w lożach

pod irlandzką konstytucją w Azji,

Afryce, Australii i innych zamorskich

krajach. Dla porównania, Prowincja

Munster od pond 200 lat ma 12 lóż,

podczas gdy nasz Wielki Wschód Ir-

landii, założony w 2010 r., liczy 5 lóż,

a następne są w przygotowaniu.

Czy masoneria w Irlandii

jest darzona zaufaniem przez

społeczeństwo?

Z pewnością NIE. Dla przeciętnego

Irlandczyka wolnomularstwo to loja-

listyczny angielski i protestancki ruch.

Jaki jest społeczny prol Waszej

masonerii?

Prol społeczny jest dobry i jesteśmy

zaangażowani w wiele projektów cha-

rytatywnych.

Co zniechęciło Was do Wielkiej

Loży Irlandii?

Sprawa Zakonu Oranżystów, religijna

monokultura i tendencja do nietole-

rancji.

Czy można więc powiedzieć, że

jest to organizacja quasireligijna

i protestancka oraz konserwatywna

społecznie?

Oczywiście TAK

Jakie relacje wiążą Wielką Lożę

Irlandii z Zakonem Orańskim?

Zakon Orański ma niefortunnie

podobne rytuały i stopnie. Jest to or-

ganizacja bardzo upolityczniona, ma

jednoznaczne inklinacje unikacyj-

ne. Jest krytykowana za sekciarstwo,

radykalizm i nietolerancję. Akceptuje

tylko tych, którzy są zadeklarowanymi

protestantami i aktywnymi antykatoli-

kami. Będąc tak radykalnie prawicowi,

nietolerancyjni i zajadle waleczni, są

sprzeczni z ruchem wolnomularskim,

więc irlandzki mason nie powinien

dzielić loży z oranżystą.

Wyobrażam sobie, że początki

liberalnej masonerii w kraju z tak silną

tradycją masonerii konserwatywnej

są trudne. Jak jednak przebiega

Wasz dotychczasowy rozwój?

Czy kierujecie waszą propozycję

przede wszystkim do ludzi, którzy

dotąd nie mieli nic wspólnego

z wolnomularstwem, czy raczej

liczycie na zainteresowanie liberalną

masonerią wśród członków

Wielkiej Loży?

Nasze drzwi są otwarte dla wszystkich.

Dla tych, którzy chcą zostać masonami

i dla tych, co już nimi są, lecz poszukują

innego, liberalnego systemu wolnomu-

larskiego.

eduard sChmidt-Zorner















W o l n o m u l a r z P o l s k i W i o s n a 2 0 1 2 • n u m e r 5 0

n a W i e l k i C h W s C h o d a C h

iniejsza deska poświęcona jest prospołecznej orientacji

lóż i obediencji wolnomularskich, przez co rozumiem

zarówno podejmowanie w loży problematyki społecz-

nej, jak i aktywności lóż i obediencji skierowanej na zewnątrz,

do społeczeństwa.

Ogólnie rzecz biorąc, w masonerii obecne istnieją dwie wizje

funkcjonowania lóż i obediencji w społeczeństwie: zamknięta

i otwarta. Ta pierwsza głosi, że masoni powinni zajmować się

wyłącznie sobą i pracować jedynie na rzecz samorozwoju po-

szczególnych członków, w nadziei, że tak rozwijane w lożach

jednostki będą następnie oddziaływać pozytywnie na sprawy

społeczne. Najradykalniejsza wersja tej wizji wyklucza nawet

dyskusję w lożach o problemach społecznych, uznając, iż jest to

jakaś forma wnoszenia metali do świątyni. Wersja liberalniejsza

dopuszcza tematy społeczne, wykluczając jednak jakiekolwiek

inicjatywy loży lub obediencji skierowane na zewnątrz.

Druga wizja masonerii chce łączyć samorozwój wolnomularzy

z życiem społecznym, poprzez np. tworzenie organizacji spo-

łecznych, zabieranie głosu w sprawach społecznie doniosłych,

działalność odczytową, tworzenie programów telewizyjnych

itd. Chciałbym podkreślić, że określenie „otwarta” nie należy

rozumieć jako wzywającej poszczególnych wolnomularzy do

ujawniania się.

W pierwszej kolejności chciałbym odrzucić wszelkie sugestie,

jakoby istota masonerii narzucała którąś z tych wizji. Wprawdzie

nurt anglosaski i skandynawski masonerii niechętny jest otwartej

i prospołecznej wizji masonerii, lecz nawet i historia tego nurtu

wolnomularstwa obtuje w zaangażowanie lóż i obediencji

w sprawy społeczne. Punktem jednak odniesienia moich reeksji

jest nasz romański, zwany też liberalnym, nurt wolnomularstwa,

który niewątpliwie nie wyklucza i nie piętnuje żadnej z tych wizji.

Rozumiem więc, że jest to zasadniczo przedmiotem wyboru

Wolność, róWność, braterstWo

i obaWa PrZed konkretyZaCją



















PROF. ALBERT HERCEK, PRZEWODNICZCY

KJOWEJ KOMISJI ZDROWIA PUBLICZNEGO

I BIOETYKI WIELKIEGO WSCHODU POLSKI, 2006

Bardzo duży nacisk kładziecie

na zasadę laickości i to w jej

francuskiej interpretacji. Dlaczego

laickość jest dla Was tak ważna?

Jesteśmy mocno przekonani co do

zasady separacji Kościoła i państwa, je-

steśmy przeciw wszelkim wpływom grup

religijnych w wewnętrzne i zewnętrzne

interesy narodu Irlandii. Nasze loże są

otwarte zarówno dla tych, co wierzą,

jak i dla ateistów.

Czym się zajmuje loża Voltaire?

Loża Voltaire jest lożą badawczą, in-

struktażową i skupioną na masońskiej

edukacji. Edukacji z wielkim naciskiem

na aktywne poszukiwanie, publikacje

i wydarzenia. Mamy członków uniwersy-

teckich, również z zagranicy. Regularne

spotkania składają się z 5 do 6 odczytów

i prezentacji, nad którymi następnie

debatuje się, dyskutuje na ich temat i na

koniec zatwierdza się.

Czy chcielibyście pójść śladem

Wielkiego Wschodu Francji

i zaangażować się w społeczną

i polityczną aplikację tej zasady?

W zasadzie tak, ale w tej chwili jeste-

śmy za małym jeszcze ruchem i mamy

inne ważne problemy do rozwiązania

w pierwszej kolejności.

W jakim zakresie w przyszłości

chcielibyście iść śladem

WWF w zaangażowaniu

w problemy społeczne?

WWF jest dla nas przykładem do na-

śladowania. W dziedzinie społecznej

z pewnością w przyszłości będziemy mieć

ważny głos w skali lokalnej i regionalnej.

I tego też Wam życzę. Dziękuję

za rozmowę.

MIL CEWICZ

P i s m o P r Z y j a C i ó ł s Z t u k i k r ó l e W s k i e j

18 n a W i e l k i C h W s C h o d a C h

poszczególnych autonomicznych obediencji wolnomularskich.

Mam wszelako podejrzenie, że od powołania Wielkiego Wscho-

du Polski nigdy nie odbyła się na ten temat poważna debata,

wobec czego niniejszą deskę należy rozumieć jako próbę zapo-

czątkowania takowej. Przystępuję do niej ze świadomością, że

stan obecny WWP, który ukształtował się samorzutnie, najbliższy

jest umiarkowanie zamkniętej wizji masonerii. Z drugiej jednak

strony, u części członków obecne są nadzieje i oczekiwania

większej otwartości obediencji na sprawy społeczne, na wzór

naszej obediencji-matki, Wielkiego Wschodu Francji. Część

osób odłączyło się od WWP właśnie z powodu jego zamknięcia.

Mój punkt widzenia najbliższy jest optyce Wielkiego Wschodu

Francji, który postrzegam nie tylko jako historyczną obediencję

-matkę WWP, ale i jako główny punkt odniesienia całego nurtu

romańskiego. Według niego, masoneria powinna być otwarta

i społecznie zaangażowana, aby nie stała się zbyt wyobcowana

społecznie i zbyt odległa od bieżącego życia społecznego, a tym

samym oderwana od rzeczywistości społecznej, z tendencją do

dryfowania w kierunku klubu towarzyskiego, w którym dekla-

rowane ideały są jedynie dekoracją.

Obie wizje naturalnie wiążą się z określonym zagrożeniami.

Z jednej strony wspomniany oderwany od rzeczywistości klubizm,

z drugiej – politykierstwo. Osobiście nie chcę odrzucać żadnej

z dwóch wizji funkcjonowania masonerii, gdyż uważam, że każda

z nich, świadoma zagrożenia klubizmem i politykierstwem, może

tworzyć wartościową przestrzeń wolnomularską. Tym niemniej

uważam, że struktury wolnomularskie na poziomie loży powinny

koncentrować się zasadniczo na sprawach doskonalenia swoich

członków, podczas gdy funkcjonowanie na poziomie obediencji

powinno uwzględniać również sprawy społeczne. Nie wyklucza

to oczywiście istnienia lóż bardziej niż inne skoncentrowanych

na sprawach społecznych.

Brak społecznego zaangażowania wielu obediencji jest uza-

sadniony z jednej strony słabością organizacyjną, z drugiej zaś

barierami niechęci społecznej do ruchu wolnomularskiego.

Funkcjonowanie wielu organizacji wolnomularskich w niektórych

krajach całkowicie zsekularyzowanych i otwartych pokazuje jed-

nak, że klubizm jest często po prostu drogą najmniej wymagającą.

W odniesieniu do Polski można mieć oczywiście obawy, czy

zaangażowanie się wolnomularstwa w tematykę społeczną,

większe jego otwarcie, nie wywoła silniejszej reakcji społecznej

w stosunku do masonerii. Z drugiej jednak strony można prze-

cież mieć nadzieję, że tego rodzaju zaangażowanie przyciągnie

do naszego ruchu wiele wartościowych społecznie jednostek.

Moja hipoteza jest następująca.

Izolowanie wolnomularstwa od zaangaowania społecznego,

od przynajmniej dyskutowania najywotniejszych problemów,

jakimi yje społeczestwo, pozbawia ruch wolnomularski

najcenniejszych umysłów współczesnoci oraz wielu jed-

nostek społecznie zaangaowanych, a wic kształtujcych

rzeczywisto społeczn.

W dobie sekularyzujących się społeczeństw, co przecież nie omi-

ja także i naszego kraju, realnym zagrożeniem w funkcjonowaniu

wolnomularstwa nie jest nagonka społeczna i prześladowania

za przynależność do loży, ale groźba wyjałowienia ideowego

wolnomularstwa, groźba sprowadzenia jego podstawowych

ideałów do czysto abstrakcyjnych konstrukcji, dalekich od

wszelkiej konkretyzacji i społecznej aplikacji.

Często z dumą odwołujemy się do chlubnej przeszłości ruchu

wolnomularskiego, z którym związana była także elita kształtująca

dzieje poszczególnych krajów. Czy nasi następcy będą to samo

mogli powiedzieć o współczesnej masonerii?

Wolnomularstwo w Polsce ma na zewnątrz dwie twarze. Jedną

z nich kształtuje retoryka religijno-nacjonalistyczna i sprowadza

ona masonerię do siły demonicznej i antynarodowej. Oddziałuje

ona na fanatyków i nacjonalistów, czyli na te kręgi społeczne,

z których raczej nie rekrutują się członkowie naszego ruchu.

Druga twarz masonerii przewija się w kręgach i mediach liberal-

nych oraz lewicowych i jest to gęba jałowego klubu wzajemnej

adoracji. Paradoksalnie, ta druga twarz społeczna masonerii jest

dla naszego ruchu znacznie groźniejsza, gdyż skutecznie zniechęca

ona do niego tych, którzy mogliby być cennymi wolnomularzami.

[...]

Naley odnie si do dwóch zasadniczych obaw, jakie

si mog pojawi: upolitycznienie oraz zaniechanie szkoły

indywidualnego rozwoju.

Polityka, jak wiadomo, jest niemile widziana w działalności

wolnomularskiej. W pracach loży wykluczona jest całkowicie, ale

już nie na agapach czy w innych formach aktywności obediencji.

Tyle że przez politykierstwo nie można rozumieć jakiegokolwiek

odnoszenia się do tematów, które są przedmiotem politycznych

debat czy prac. Zaangażowanie polityczne należy przede wszyst-

kim rozumieć jako popieranie czy agitowanie za lub przeciw

danej partii lub politykowi. Ale polityką nie będzie np. temat

eutanazji czy związków partnerskich tylko dlatego, że są przed-

miotem debaty politycznej. Często niestety spotykam się, także

wśród wolnomularzy, ze sprowadzaniem wszelkiej społecznej

aktywności Wielkiego Wschodu Francji do politykierstwa. WWF

funkcjonuje w ten sposób, że jeśli parlament pracuje nad jakimś

ważnym społecznie i światopoglądowo lub etycznie tematem,

to jest on również przedmiotem dyskusji lożowych oraz pub-

licznych wypowiedzi przedstawicieli Wielkiego Wschodu. Tak

było np. z eutanazją, ustawą bioetyczną czy funkcjonowaniem

sekt apokaliptycznych.

Od 2001 roku w ramach WWF funkcjonuje Krajowa Ko-

misja Zdrowia Publicznego i Bioetyki, która organizuje kon-

ferencje, debaty, publikacje dotyczące sfery bioetyki, etyki

i nauk społecznych oraz etyki medycznej. Jest zarejestrowana

w UNESCO, bierze udział w konsultacjach Unii Europejskiej

(np. na stronach UE opublikowana jest opinia Komisji WWF

w sprawie wykorzystywania danych biometrycznych). Jej celem

jest podnoszenie świadomości w tym zakresie. Racja istnienia

tego kierunku zainteresowania jest naturalna: wszak organizację

etyczną w szerokim sensie powinny interesować tematy etyczne

w różnych sferach społecznych. Na czele tej Komisji stał wybitny

francuski medyk, prof. Albert Hercek (zm. 2011 r.), pionier

kształcenia ustawicznego wśród francuskich lekarzy.

Krytycy WWF zarzucają mu, że to politykierstwo. Według

mnie jest to nic innego, jak karykaturowanie aktywności WWF.

Przy takim rozumieniu polityką może być cokolwiek. Należy

W o l n o m u l a r z P o l s k i W i o s n a 2 0 1 2 • n u m e r 5 0

n a W i e l k i C h W s C h o d a C h

moim zdaniem unikać takiego rozszerzającego pojmowania

zaangażowania politycznego.

Głównym przedmiotem społecznej troski Wielkiego Wschodu

Francji jest oczywiście laickość, czyli neutralność światopo-

glądowa państwa. Laickość często jest uznawana przez fran-

cuskich wolnomularzy za najlepszą syntezę społeczną triady

aksjologicznej masonerii: wolności, równości i braterstwa.

WWF słusznie uważa się za głównego strażnika społecznego

laickości. Były wielki mistrza WWF, Quillardet, stworzył po

ukończeniu swojej kadencji Obserwatorium Laickości, które

na bieżąco monitoruje naruszenia zasady laickości. W obec-

ności wysokich przedstawicieli WWF słyszałem deklaracje

z naszej strony o pragnieniu zaangażowania się w tematykę

laicką. Kilkakrotnie przedstawiciele Wielkiego Wschodu

Francji i Wielkiego Wschodu Belgii zachęcali WWP do zaan-

gażowania na rzecz laickości. Jestem osobiście przekonany, że

realne zaangażowanie się na rzecz laickości ze strony WWP

zaowocuje dowartościowaniem naszego wizerunku również

na międzynarodowej arenie wolnomularstwa liberalnego.

Wszak laickość to nie tylko kluczowy temat dla Wielkiego

Wschodu Francji, ale i dla bardzo wielu innych organizacji

wolnomularskich naszego nurtu, by wymienić tylko Wielką

Żeńską Lożę Francji oraz Droit Humain, które to organizacje

swoje loże mają również w naszym kraju.

Tym niemniej laickość nie wyczerpuje spektrum tematów

zainteresowania społecznego, lecz dopiero je otwiera. Jako

przykład weźmy Wielką Żeńską Lożę Francji, która jest nam

szczególnie bliska przez nasze siostry z polskich lóż Prome-

tea i Gaja Aeterna. Otóż obediencja ta, obok kilku innych,

zarejestrowała się w Rejestrze Przejrzystości prowadzonym

przez Komisję Europejską. Precyzując, wpisany tam został

Masoński Instytut Europejski Wielkiej Żeńskiej Loży Francji,

który zadeklarował szczególne zainteresowanie następującymi

problemami społecznymi:

1) laicyzm,

2) problemy starości iumierania (m.in. kwestia legalizacja

eutanazji),

3) edukacja iobywatelskość,

4) kobiety iwzrost ubóstwa,

5) kreacjonizm (zwalczanie),

6) sekty (ograniczanie),

7) bieżące problemy społeczne, jak np. noszenie burek.

Nie jest to żadne politykierstwo najbliższych nam obediencji,

lecz praktyczna aplikacja zasad wolności, równości i braterstwa.

Nie zatrzymywanie się przed konkretyzacją owych ideałów

bardzo wyjaławia pejzaż ideowy współczesnej masonerii. Zdaję

sobie sprawę, że nie jest to łatwe zadanie, ale masoneria nie

może być lękliwa.

Druga obawa, to dewaluacja zaangażowania na rzecz doskona-

lenia indywidualnego wolnomularzy. I ta obawa pozbawiona jest

sensu, gdyż otwarty model masonerii nie rezygnuje bynajmniej

z doniosłości samorozwoju swoich członków, dla których loża jest

szkołą ociosywania własnych niedoskonałości, aby promieniować

ideałami wolnomularskimi w życiu rodzinnym, zawodowym

i społecznym. Rzekłbym nawet, że społeczne zaangażowanie

masonerii czyni doskonalenie indywidualne znacznie lepszym,

bliższym bowiem rzeczywistości społecznej.

W naszej obediencji obecny jest też nurt, który polaryzuje

ryt i symbolizm przeciwko społecznemu zaangażowaniu wol-

nomularstwa. Słyszy się czasami, że wolnomularstwo powinno

zredukować swoje zaangażowanie w sferę rytualną i symbolicz-

ną, a poświęcić się temu, co społecznie istotne. Taka postawa

jest mi obca. Uważam, że symbolizm jest ważnym językiem

komunikacji w wolnomularstwie, a ryt fundamentalnym jego

kodem. Zawsze irytował mnie skrzeczący rytuał, zaś nonsza-

lanckie traktowanie rytuału na pracach amputuje cały jego sens

i rolę, jaką ma do odegrania. Rytuał musi być przeprowadzony

niczym sztuka w teatrze – płynnie i bez zacięć. Przywiązanie

do rytuału nie powinno jednak w żadnej mierze odciągać od

zaangażowania społecznego, a zaangażowanie społeczne nie

powinno degradować znaczenia rytuału w funkcjonowaniu lóż.

W naszym przypadku jest to szczególnie ewidentne: prawdziwe

zagłębienie się w nasz rytuał może jedynie wzmocnić społeczne

zainteresowanie masonów, wszak taka jest istota Rytu Francu-

skiego Nowoczesnego, w którym pracuje zarówno nasza loża

i który jest również, wzorem WWF, naczelnym rytuałem naszej

obediencji. Zainteresowanych sekularnym i prospołecznym cha-

rakterem i istotą naszego rytu odsyłam do świetnej książki Karola

Wojciechowskiego poświęconej w całości rytowi francuskiemu.

Nasza konstytucja deniuje naczelną rolę rytu francuskiego

w funkcjonowaniu obediencji, określając tym samym dyskretnie

istotę naszej organizacji. Naczelny charakter rytu francuskiego

nie jest więc wyborem przypadkowym, związanym z tym, że

większość naszych lóż na samym początku pracowała w rycie

francuskim. Znaczenie rytu francuskiego dla WWP to charakte-

rystyka naszej istoty i lozoi. Jako wolnomularz opowiadający

się za wolnomularstwem społecznie zaangażowanym, bynajmniej

nie zniechęcam braci i siostry do przykładania szczególnej

wagi do rytu, przeciwnie – zachęcam do jego pieczołowitego

studiowania i analizowania.

MIL CEWICZ

Tekst powstał jako deska w loży „Wolność Przywrócona”, po

dyskusji został zmieniony i rozwinięty. W takiej postaci stał się

deską w loży „Kultura”, po której ponownie został zmodykowa-

ny. W marcu 2012 r. miał być wygłoszony w loży „Nadzieja”.

Skrót pochodzi od redakcji WP.



P i s m o P r Z y j a C i ó ł s Z t u k i k r ó l e W s k i e j

20 n a W i e l k i C h W s C h o d a C h

działalności Wielkiego

Wschodu Polski w ciągu

ostatnich kilku lat widać

wyraźną linię świadomego rozwoju całej

organizacji. Patrząc z perspektywy loży,

rozwój organizacji jest prosty. Potrzebni

są kandydaci spełniający warunki, a tak-

że ci, których zaakceptują członkowie

loży. Proces inicjacyjny zgodny z rytua-

łem i tradycją jest podstawą rozwoju. Ale

skąd wziąć kandydatów w ilości takiej,

żeby bilans nowoprzyjętych w porów-

naniu ze stratami był dodatni? W jaki

sposób wyjść liczebnie na taki plus, żeby

mógł nastąpić podział loży?

Z punktu widzenia Rady Zakonu, która

stara się sterować organizmem złożonym

z autonomicznych lóż, ten obraz jest

dużo bardziej skomplikowany. Tylko

myślenie perspektywiczne, działania,

których efekty zobaczymy po latach,

mogą sprawić, że Zakon będzie rozwijał

się. Tak dzieje się już od kilku lat. Bardzo

trafna decyzja o dopuszczeniu kobiet

do prac w lożach Wielkiego Wschodu

Polski była tego przykładem. Dziś po

kilku latach ok. 25% członków Zakonu

WWP to kobiety.

Dużo pracy poświęcono pozycjo-

nowaniu naszej obecności na arenie

międzynarodowego wolnomularstwa.

Uczestnictwo w kilku międzynarodo-

wych spotkaniach, organizacja dwóch

konferencji międzynarodowych w kraju

ugruntowało nasz obraz wśród europej-

skich organizacji liberalnych i adogma-

tycznych. Nawiązaliśmy i utrzymuje-

my kontakty z organizacjami Europy

Środkowej i Wschodniej. Podpisaliśmy

konwencję o współpracy z Wielką Lożą

Włoch. Trwają rozmowy nad podpi-

saniem kilku następnych konwencji

z innymi Zakonami europejskimi.

Udało się doprowadzić do zapalenia

świateł struktury wyższych stopni Rytu

Szkockiego Dawnego i Uznanego oraz

usamodzielnienie się struktury wyż-

szych stopni Rytu Francuskiego. Po-

wstała Rada Najwyższa Inspektorów

Generalnych 33 i ostatniego stopnia

Rytu Szkockiego Dawnego i Uznanego

Wolnych i Uznanych Mularzy Polski

i krajów Bałtyckich. Podniesieni do 33

stopnia siostry i bracia budują strukturę.

Zapalono światło Loży Doskonałości

Wiea Babel. Tłumaczymy i adaptu-

jemy rytuały, szykując zapalenie prac

lóż następnych stopni.

Powstała druga kapituła wyższych

stopni Rytu Francuskiego Jedno

Prawdziwa. Ukonstytuowano samo-

dzielną polską Kapitułę Generalną ze

wszystkimi jej organami. Jest ona odpo-

wiedzialna za budowę struktur wyższych

stopni Rytu Francuskiego w Polsce.

Od ostatniego Konwentu WWP prio-

rytetem stał się rozwój wewnętrzny

Zakonu. Wejściem Zakonu w XXI

wiek było powstanie kilka lat temu

Wirtualnego Wielkiego Wschodu. To

narzędzie dało nam możliwość dotarcia

z informacją o nas do szerokiej rze-

szy zainteresowanych w całej Polsce.

Nastąpiła fala zgłoszeń chętnych do

wstąpienia w nasze szeregi. Loże dosyć

dowolnie korzystały z nadchodzących

ofert. Ograniczone możliwości organi-

zacyjne powodowały, że sporo kandy-

datur nie doczekało się rozpatrzenia.

Przyjmowanie kandydatów z odległych

od siedziby loży miast okazało się jed-

nak porażką.

Dziś staramy się sprostać wyzwaniom

nowej rzeczywistości. Obecnie loże

Wielkiego Wschodu Polski pracują

w Warszawie, Bydgoszczy, Poznaniu

oraz w Rydze na Łotwie. Teraz przy-

szedł czas na pracę organiczną. Naszym

celem minimalnym jest podwojenie

liczebności członków Zakonu. Wyjście

poza dotychczasowe miejsca pracy do

innych ośrodków, tak żeby dać szansę

mieszkańcom całej Polski. Na kwie-

cień br. przewidujemy zapalenie świa-

teł loży Michał Sdziwój pracującej

na Wschodzie Krakowa. Pod koniec

roku powinniśmy być gotowi zapalić

światła loży Jan i Emilia Heweliusz na

Wschodzie Trójmiasta. Wydarzeniem

marca będzie zapalenie świateł nowej

loży Witelon, pracującej na Wschodzie

Warszawy w trybie zaocznym. Loża

ta zorganizowana została dla chęt-

nych spoza ośrodków, w których nurt

wolnomularstwa liberalnego był już

obecny. Chcemy każdemu chętnemu,

który spełnia warunki zapisane w naszej

konstytucji, dać możliwość rozwoju

w duchu wolnomularskiej drogi samo-

doskonalenia etycznego i duchowości

pozareligijnej. Praca Loży Witelon,

poza dwoma – trzema blokami weeken-

dowych spotkań, będzie wykorzystywa-

ła nowe technologie internetowe. Sesje

na zamkniętym forum dyskusyjnym,

specjalny dostęp do literatury i mul-

timedialnych pokazów, wytężona ko-

respondencyjna praca własna pozwoli

nam, mamy nadzieję, stworzyć za kilka

lat mistrzów, którzy światło naszych

Co się dZieje W Wielkim

WsChodZie Polski

Witelon



W o l n o m u l a r z P o l s k i W i o s n a 2 0 1 2 • n u m e r 5 0

n a W i e l k i C h W s C h o d a C h

liberalnych przekonań i głębokiego

przywiązania do tradycji i rytuałów

zaniosą do innych miast Polski.

Pracujemy jako pionierzy. Nie mamy

stuletnich świątyń, infrastruktury, po-

koleniowych tradycji. Ale nawet w tych

warunkach chcemy dbać o prestiż i wi-

zerunek Zakonu oraz wolnomularza

Wielkiego Wschodu Polski. Trwają

prace nad projektem nowego logo

Wielkiego Wschodu Polski. Na wios-

nę tego roku będzie miała premierę

nowa wielojęzyczna, ocjalna strona

internetowa WWP. Działa już adres

mailowy dla kandydatów do lóż WWP,

w tym do loży zaocznej: rekrutacja@

wielkiwschod.pl. Porządkujemy ślady

naszej współczesnej historii, wdrażamy

system dbania o pamięć tych, którzy

odeszli na Wieczny Wschód, program

doceniania naszych nestorów.

Loże Wielkiego Wschodu Polski pra-

cują coraz lepiej. Mamy dociekliwych

i zaangażowanych uczniów i mądrych

mistrzów. Bardzo dobrych Czcigod-

nych Mistrzów, którzy dbają o rytualną

stronę, zachowanie tradycji i wysoki

poziom prac. Loże są autonomiczne,

ale staramy się zapewnić dużą integrację

sióstr i braci z różnych lóż, tak

aby wspólna praca przynosiła

satysfakcję i radość. Staramy

się, żeby coraz większa część

członków Zakonu miała świa-

domość odpowiedzialności nie

tylko za swoją lożę, ale także za

cały Zakon.

Mając przyjemność pisać

o aktualnym obrazie Wielkiego

Wschodu Polski do jubileuszo-

wego numeru „Wolnomularza

Polskiego”, muszę podkreślić

radość z tego, jak bardzo jego

wydanie wpisuje się w naszą

aktualną politykę. Żałuję, że

wspaniała działalność wy-

dawnicza naszego Wielkiego

Edytora WWP br:. Adama

Wysockiego nie doczekała się

pełnego wykorzystania w la-

tach poprzednich. Możliwe, że

wyprzedzała poziom rozwoju

raczkującego wolnomularstwa. Stała

się za to sztandarowym elementem

naszej historii. Mam nadzieję, że mimo

zmieniającej się sytuacji na rynku wy-

dawniczym, dalsze losy „Wolnomu-

larza Polskiego” w wersji papierowej

czy już elektronicznej będą wspierały

nasze działania w popularyzacji idei

masońskich w naszym kraju.

SELIM WASYLKIEWICZ

WIELKI MISTRZ

WIELKIEGO WSCHODU POLSKI

URodziłem się niedaleko loży

iszę ten list jako profan, który poznał „masońską tajemnicę”

o planach wydania 50. numeru „Wolnomularza Polskiego”.

W półmroku, bez fartuszka i innej odzieży ochronnej zabrałem

się więc do pracy, by zdążyć przed północą.

Sztuką królewską zacząłem interesować się kilka lat temu.

Zaczęło się od książki profesora Ludwika Hassa „Masoneria

polska XX wieku”. Czytając od deski do deski kolejne pozy-

cje, poznawałem, na tyle, na ile można poznać w deszczowe

wieczory, dziedzictwo oraz wartość intelektualną i duchową

wolnomularstwa. Dzięki czemu wiele rzeczy widzę teraz w zu-

pełnie innym świetle.

Na przykład na nowo odkrywam architekturę miasta, w któ-

rym mieszkam od kilkunastu lat. Zauważam detale elewacji,

które jeszcze niedawno były po prostu ozdobnikiem – nie kryły

w sobie żadnej tajemnicy. Dziś wiem, że znalazły się tam celowo.

Tak jest choćby w przypadku kamienicy, obok której codziennie

przechodzę w drodze do pracy. Jej ont zdobią niezauważane

przez większość przechodniów cyrkiel i trójkąt.

Podobnie było podczas ostatniej podróży do rodzinnego miasta,

którego nie widziałem od lat. Dowiedziałem się, że urodziłem

się kilkaset metrów od świątyni wolnomularskiej. Może więc

to przeznaczenie?

Dlaczego tak się zainteresowałem masonerią? Może ze względu na

otaczającą ją aurę tajemniczości? Być może chęć poznania sekretu

działa na mnie swą naturalną siłą i popycha mnie na Wschód?

Pociąga mnie dyskrecja członków lóż. Podoba mi się to, że symbole

czy tajne znaki można odnaleźć w największych dziełach sztuki.

A może to w cyrklu i węgielnicy, w wartościach i ideach, które

reprezentują odnajduję to, co wydaje mi się najciekawsze w wol-

nomularstwie? Najpewniej jednak to połączenie tych dwóch

elementów – tajemnicy i idei – jest tym, co pociąga mnie w tym

ruchu. I tu pojawiają się schody... kręte.

Choć profesor Tadeusz Cegielski pisze, że największą tajem-

nicą masonerii jest brak jakiejkolwiek tajemnicy, to na pewno

symbolika i te wszystkie farmazony, stanowią klucz do lepszego

zrozumienia rzeczywistości. Może po prostu wierzę, że dzięki

wolnomularstwu można stać się lepszym człowiekiem. Wolno-

mularstwo nie jest dla mnie celem – ale drogą. Drogą, którą

chciałbym przejść. Zbliża się północ, u mnie wciąż deszcz pada...

Czy ktoś poda mi parasol i wskaże drogę na Wschód?

MIKOŁAJ Z POŁUDNIA

n a d e s z Ł o m a i l e m

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

sukNia i Fartuszek

k a r t k i z d z i e j ó w

w o l n o m u l a r s t w a k o b i e c e g o

m a s o N e r i a k o b i e c a

Konstytucji Andersona (1723 r.), która dała

formalny początek nowoczesnemu wolnomular-

stwu spekulatywnemu, napisano, że masonem

musi być człowiek wolny i dobrych obyczajów. Jednocześnie

z masonerii wykluczono ludzi ułomnych, „głupich” ateistów

oraz... kobiety. To ostatnie było spowodowane ówczesnym

położeniem społecznym kobiet w Anglii i długą tradycją

wyłącznie męskich klubów. Gdy po kilkunastu latach idea

wolnomularska przekroczyła Kanał La Manche i przeszła

do Francji, sytuacja zmieniła się diametralnie. Francuzki

z wyższych sfer i prowadzone przez nie salony literackie

odgrywały zupełnie inną rolę niż w Anglii. Kobiety miały

też o wiele wyższą pozycję towarzyską. I właśnie we Francji

powstały w połowie XVIII wieku pierwsze tzw. loże adopcyjne,

będące odbiciem lóż męskich. Takie loże narodziły się także

na ziemiach I Rzeczpospolitej.



1769 roku powstała loża Cnotliwy Sarmata (od mo-

mentu narodzin masonerii polskiej na dworze Augusta

Mocnego w 1729 r. upłynęło okrągłe 40 lat), która wzięła pod

opiekę kobiecą placówkę adopcyjną. Po kilkunastu latach

nosiła ona nazwę Wielka Loa Adopcyjna pod Klimatem

Warszawy, później zaś Wielka Loa Dobroczynnoci na

Wielkim Wschodzie Warszawskim. Loża ta była pierwsza

lożą adopcyjną w naszej części Europy, a symbolika jej rytu-

ału nawiązywała do historii Hypatii z Aleksandrii, kobiety

astronomki, matematyczki i lozoi, zamordowanej przez

fanatyczny tłum chrześcijan „zainspirowany” przez tamtej-

szego biskupa Cyryla.

W loży znajdujemy najznamienitsze nazwiska ówczesnej pol-

skiej arystokracji: Poniatowskich, Potockich, Lubomirskich,

Sanguszków, Sapiehów, Rzewuskich. Zasiadały w niej żony,

siostry, matki oraz... przyjaciółki polskich masonów na czele

z samym królem – wolnomularzem Stanisławem Augustem

Poniatowskim, choć nie tylko. Właśnie w tej loży zostały po

raz pierwszy zrównane z arystokratkami reprezentantki stanu

trzeciego, żony warszawskich bankierów: znana francuska

elegantka Filipina Maria z domu Vallentin, małżonka Pio-

tra Teppera, czy Klemensa Berneaux z domu Chapiseaux

de la Grande oraz Janowa Chaudoir. Jak pisze wybitny

znawca historii masonerii Europy Środkowo-Wschodniej

prof. Ludwik Hass: „Panie te uświetniały swoją obecnością

większe zebrania wolnomularskie, przysparzały też «sztuce

królewskiej» popularności w najwytworniejszych kołach

towarzyskich Warszawy”.

Zgodnie z ówczesnymi masońskimi zwyczajami, panie

zajmowały się głównie dobroczynnością, kiedy jednak naj-

bardziej postępowy odłam polskiej masonerii podjął się prac

nad Konstytucją 3 Maja 1791 r., właśnie siostry z loży adop-

cyjnej jako pierwsze zjawiały się w lożach parlamentarnych,

przejawiając swój wybitnie uczuciowy stosunek do dzieła

naprawy Rzeczypospolitej.

Loże adopcyjne funkcjonowały z mniejszym lub więk-

szym powodzeniem także w Księstwie Warszawskim (Loa

Eden). Z tego też okresu pochodzi wiersz jednego z braci

o „siostrach swobody”:

Witajcie siostry swobody,

Witajcie w świątyni chwały,

Którą ręce świętej zgody

w o l N o m u l a r z P o l s k i w i o s N a 2 0 1 2 • N u m e r 5 0

m a s o N e r i a k o b i e c a

Dla dobra świata zdziałały!

Wnoście z bratnimi oary

Podstawy cnoty ołtarzy

I złóżcie na nich te dary

Co zdobią Wolnych Mularzy!

Od was tytuł wsławionej,

Wdzięczne córki, tkliwe matki,

Dobre panie, tkliwe żony,

Kochające kraj Sarmatki.

Loże adopcyjne znikły ostatecznie wraz z lożami męskimi

cesarstwa rosyjskiego na początku lat 20. XIX wieku, po

edykcie cesarskim delegalizującym całą rosyjską masonerię.

Był to rok 1821.



westia kobieca pojawiła się na nowo i w innym kształcie

wraz z pozytywizmem i ruchem emancypantek. Pod

koniec XIX wieku – znowu we Francji – narodziło się wol-

nomularstwo mieszane Le Droit Humain. Odnotowano też

pojedyncze inicjacje kobiet w lożach związanych z Wielką

Lożą Francji. Nad Wisłą znamy nazwiska dwóch Polek ini-

cjowanych w 1916 r. w lubelskiej loży Wolni Oracze: Wandy

Papiewskiej i Jadwigi Marcinkowskiej. Ta ostatnia była

przewodniczącą Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego, organi-

zacji kobiecej skupiającej żony, siostry, matki i narzeczone

legionistów i peowiaków Józefa Piłsudskiego. Organizacja

przyczyniła się walnie do uzyskania przez Polki, jako jedne

z pierwszych w Europie, równych praw politycznych. Same

loże adopcyjne do Polski nigdy już nie wróciły, a kobiety

były inicjowane po I wojnie światowej jedynie w lożach

mieszanych Droit Humain.



roku 1935 działało we Francji 9 lóż adopcyjnych,

z czego aż 7 w samym Paryżu. Utworzono wówczas

tzw. Wielki Sekretariat, z prezydentką na czele. Był to pierw-

szy organ przyszłej obediencji żeńskiej. Dalsze prace w tym

kierunku zostały przerwane przez wojnę. Wzorem innych

autorytarnych i faszystowskich reżimów, rząd marszałka

Petaine’a rozwiązał wszystkie loże masońskie dekretem z 13

sierpnia 1940 roku. Już po wyzwoleniu, choć jeszcze w trakcie

działań wojennych w roku 1944, siostry założyły Komitet

Odnowy. Prace wznowiły tylko 4 przedwojenne loże adop-

cyjne. Podobnie jak ich bracia, także siostry musiały przejść

oczyszczenie i wypełniać specjalną ankietę odnoszącą się do

ich postawy i działań w czasie wojny.

17 września 1945 r. bracia z Wielkiej Loży Francji na swo-

ich konwencie ogłosili niepodległość lóż adopcyjnych. Jak

wspominały potem siostry, warunki działania były bardzo

ciężkie, rekrutacja rzadka – 4 inicjacje w ciągu roku – i ciągle

ten sam adopcyjny rytuał, tyle tylko, że siostry – ocerki, nie

były dublowane przez braci. Zmiana zaszła dopiero w 1952 r.,

kiedy to we wrześniu powstała nowa nazwa obediencji: Wielka

eska Loa Francuska Rytu Adopcyjnego. Ta ostatnia

część nazwy funkcjonowała do 1958 r. Reforma narodziła

się w paryskiej loży Izis, która jako pierwsza wprowadziła

wówczas czarne suknie i medal. Nie obyło się wówczas bez

ostrej dyskusji. Niektóre siostry uważały, że kolor czarny to

kolor zwątpienia, a same suknie wprowadzają uniformizację.

Medal dla loży, jej znak i symbol wymyśliła czcigodna mi-

strzyni loży Izis na Wschodzie Paryża Gisele Faivre, i szybko

przyjął się on w całej obediencji, z wyjątkiem lóż pracujących

w rycie francuskim.

Warto wspomnieć, że w latach 50. nie obyło się bez pewnego

organizacyjnego zamieszania. Część braci, ale i samych sióstr,

chciało przenieść do Francji amerykańskie wolnomularstwo

adopcyjne Zakonu Gwiazdy Wschodu, gdzie występowały

postaci kobiece rodem ze Starego Testamentu i posługiwano

się innym nazewnictwem, np. zamiast Wielkiej Mistrzyni

występowała Wielka Matrona, a do lóż mogły należeć tylko

kobiety z rodzin czy powinowate regularnych braci. We

Francji próba ta nie powiodła się. Lepiej było we Włoszech

i w Niemczech, gdzie okupacyjne wojska amerykańskie po-

zostały na dłużej. Jeszcze w 1974 roku w Niemczech istniało

20 lóż i 11 we Włoszech.



la Polek ważną datą z historii żeńskiej obediencji we

Francji jest rok 1978, kiedy to w Paryżu narodziła się

loża o nazwie Róa Wiatrów, której posłaniem było sianie

ziaren wolnomularstwa poza granice Francji. Jej członkinią

była Ewa, Polka mieszkająca we Francji od wielu lat. Ewa

za swoją życiową misję uznała założenie w swojej ojczyźnie

pierwszej loży kobiecej. Tak wspominała o tych dniach po

wielu, wielu latach, w desce pisanej w 2011 r. na jubileusz

Prometei, pierwszej kobiecej loży w Polsce:

Dowiedziałam się, że w WZLF istnieje specyczna loża,

której zadaniem jest inicjacja kobiet w krajach, w których

wolnomularstwo kobiece nie istnieje. Wstąpiłam do Róży

Wiatrów. W przenośni powiem, że tam uczyłam się rzemiosła.

Miałam projekt, w ręce narzędzia, ale ciągłe nie było materii.

Aż pewnego dnia jeden z zaprzyjaźnionych ancuskich braci

zadzwonił z wiadomością, że w gmachu WWF na rue Cadet

odbędzie się ceremonia z udziałem braci z Polski. Udało mi

się wreszcie nawiązać pierwszy kontakt z wolnomularzami

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

24 m a s o N e r i a k o b i e c a

z Warszawy, a ci przedstawili mi pierwsza kandydatkę, naszą

siostrę Mirkę. Doświadczone siostry z Róży Wiatrów nigdy nie

podejmują budowy w jakimś kraju bez sprawdzenia gruntu.

Jedna z nich przyjechała do Warszawy i spotkała się z propo-

nowaną przeze mnie kandydatką. W wyniku tego spotkania

zapaliło się zielone światło, Róża Wiatrów zgodziła się podjąć

działania w Polsce. Po trzech latach poszukiwań i przygotowań,

zaczęło się konkretne działanie.

Rozpoczęłyśmy rozglądać się za innymi siostrami polskiego

pochodzenia, członkiniami WZLF. Z Siostrą Magdą N., pro-

fesorką Sorbony, zabrałyśmy się do tłumaczenia rytuałów. We

wrześniu 1993 roku Mirka i Agnieszka przyjechały do Paryża

i zostały inicjowane w Róży Wiatrów. Do dzisiaj żyje

we mnie wzruszenie tej chwili. Ceremonia odbyła się

w dwóch językach, zasadnicze urzędy objęły siostry

polskiego pochodzenia, późniejsze założycielki Loży

Prometea i w większości ciągle jeszcze jej członkinie:

Magda, Freda, Halina, później Ewa ze Sztrasburga,

Elizabeth z Lille i Małgorzata, świeżo upieczona

mistrzyni.



ie zapomnę nigdy tych dni. Ewa spotkała

się ze mną w czerwcu 1993 r. Mój mąż,

Adam Wysocki, był już inicjowany w loży Wolność

Przywrócona na Wschodzie Warszawy, jednej

z lóż należących wówczas do Wielkiego Wschodu

Francji, i bardzo popierał inicjatywę założenia

loży kobiecej. Po upływie trzech miesięcy, 26

września 1993r., doszło do opisanej przez Ewę do

inicjacji. Najbardziej utkwiły mi w pamięci dwa elementy:

stare, szare mury byłego klasztoru, gdzie mieściła się paryska

siedziba Wielkiej Żeńskiej Loży Francji i mocno kołysząca

się na wietrze, rosnąca na malutkim dziedzińcu róża, którą

obserwowałam, siedząc samotnie przed samą ceremonią,

choć jej koloru już nie pamiętam.

Podczas tego pobytu nie tylko po raz pierwszy zobaczyłam

Paryż i zakochałam się w jego kawiarenkach, ale i przeprowa-

dziłam – jako rasowa dziennikarka – kilka wywiadów, które

ukazały się potem w pierwszym numerze „Wolnomularza

Polskiego”. Pismo to stworzyliśmy wspólnie z Adamem,

moim mężem i bratem wolnomularskim. We wrześniu 1993

r. był już gotowy jego numer sygnalny. Wieści o inicjacji

pierwszych Polek, rozmowy z s. Ewą i Czcigodną Mistrzynią

loży Róża Wiatrów opublikowaliśmy w numerze 1. „Wolno-

mularza Polskiego”, który ukazał się w styczniu 1994 r., pod

tytułem „Róża Wiatrów, loża inna niż wszystkie”:

Było to 15 lat temu – opowiadała Czcigodna Mistrzyni. –

Jedna z naszych sióstr stanęła przed problemem, jak nie stracić

kontaktu z dwiema innymi siostrami z Togo, które po kilku

latach pobytu we Francji wracały na stałe do swojej ojczyzny.

Nie muszę dodawać, że nie było wówczas w Togo masonerii

kobiecej. Właśnie w ten sposób zrodziła się idea naszej loży;

loży, w której w ciągu tych piętnastu z górą lat inicjowałyśmy

ponad pięćset kobiet z całego świata. Większość z nich utwo-

rzyła już swoje loże w krajach, których są obywatelkami. Chcę

podkreślić, że loże te są samodzielne i niezależne. Spytałam

także Czcigodną, co chciałabym przekazać Polkom za po-

średnictwem „Wolnomularza Polskiego” i usłyszałam: Jeśli

Pani rodaczki są zainteresowane sprawami wolnomularstwa,

winny nawiązać z nami kontakt. Przyjmiemy je z radością.

Chcemy także i im udostępnić możność praktykowania naszych

ideałów: Wolności, Równości i Braterstwa.

Byłyśmy wówczas dwie: Agnieszka i niżej podpisana. Obok

zasygnalizowanego już „Wolnomularza Polskiego”, zaczęliśmy

wydawać z mężem w tzw. małej poligrai BIBLIOTECZKĘ

„Wolnomularza Polskiego”, tylko do użytku wewnętrznego

braci i sióstr. Jako jeden z jej pierwszych tomików ukazał się

tekst pt. „SUKNIA I FARTUSZEK, o masonerii kobiecej

w Polsce”. Wydaliśmy go w marcu 1996 r. A co z kobieta-

mi? – pytałam retorycznie. – Jesteśmy! Nasze grono liczy

na razie zaledwie 5 członkiń, ale jest pewne, iż za rok będzie

nas dwa, trzy razy więcej, a za kilka lat powstanie w Polsce

prawdziwa loża kobieca. [...] Chcemy być coraz bliżej naszych

sióstr – masonek z Francji. W tym samym czasie, gdy nasza

Ojczyzna – Polska stara się ze wszystkich sił, by znaleźć się

w zjednoczonej, demokratycznej Europie, my już tam jesteśmy.

Po prostu....

Nieformalne spotkania i rozmowy odbywały się w róż-

nych miejscach, w tym w naszym mieszkaniu na Nowym

Świecie, w ramach tzw. Spotkań pod Akacją. Miały one

w o l N o m u l a r z P o l s k i w i o s N a 2 0 1 2 • N u m e r 5 0

m a s o N e r i a k o b i e c a

ponadobediencyjny charakter. Spotykali się u nas bracia

z lóż Wielkiego Wschodu Francji, a potem Wielkiego

Wschodu Polski, bracia i siostry z Droit Humain, byli

i masoni z Wielkiej Loży Narodowej, no i oczywiście my,

siostry z Róży Wiatrów.

Siostra Ewa wspominała: Regularnie inicjowałyśmy siostry

w odstępach kilku miesięcy, grupa szybko się powiększała.

Większość nowych kandydatek była proponowana przez nasze

pierwsze siostry. Siostry Róży Wiatrów powierzyły mi na począt-

ku instrukcję polskich sióstr, oczywiście droga korespondencyjną.

Starałam się przyjeżdżać do Warszawy tak często, jak tylko

było to możliwe. Ponieważ doszłyśmy wspólnie z siostrami

z Róży Wiatrów do wniosku, że konieczna jest różnorodność

interpretacji symboliki masońskiej, z czasem podzieliłyśmy się

z siostrami z Francji rolami Pierwszej i Drugiej Dozorujących.

Konieczne były tłumaczenia, ale dałyśmy sobie radę.

Rok 1998 był ważny z dwóch względów: Róża Wiatrów

obchodziła swoje 20-lecie, a w Polsce nasz stan osobowy

okrzepł na tyle (było nas kilkanaście), że utworzony zo-

stał formalny Trójkt na Wschodzie Warszawy, którego

przewodniczącą została niżej podpisana. 1 lutego 1998 r.

wysłałyśmy do Paryża Posłanie:

Potrzeba było jeszcze dwóch lat, aby doszło do zapale-

nia świateł Sz:. L:. Prometea na Wschodzie Warszawy,

pierwszej w historii Polski niezależnej loży kobiecej. Stało

się to w listopadzie 2000 r.

MIROSŁAWA DOŁGOWSWYSOC

CZ:. M:. SZ:. L:. PROMETEA

NA WSCHODZIE WARSZAWY,

6011/6012

iedy przed dwudziestu laty w stolicy

Francji rodziła się idea loży Róża

Wiatrów, żadna z nas w Polsce nawet

nie śmiała marzyć, że przyjdzie czas, że

i Polki będą mogły należeć do masonerii.

Wydawało się, że podziały na naszym

kontynencie są wieczne, że o hasłach Wol-

ność – Równość – Braterstwo będziemy

mogły jedynie się uczyć z podręczników

historii Polski, z rozgoryczeniem i z za-

zdrością spoglądając na Zachód.

Aż przyszedł przełomowy dla naszego

kraju rok 1989. W Warszawie pojawili

się pierwsi – niestety, wyłącznie męscy

przedstawiciele wolnomularstwa. O ma-

sonerii zaczęło być głośno, choć trzeba

przyznać, że przedstawiano ją nie zawsze

w pozytywnym świetle.

Kilka lat później, któregoś dnia, od za-

przyjaźnionych braci nadszedł sygnał, że

ancuska masoneria żeńska z radością

przywitałaby w swoich szeregach siostry ze

Wschodu. W czerwcu 1993 r. przyjechała

do Warszawy nasza rodaczka od wielu lat

zamieszkała w Paryżu — siostra Ewa.

Już we wrześniu tego samego roku dwie

pierwsze Polki znalazły się na inicjacji.

Obawy i wątpliwości – jak nas przyjmą?

czy znajdziemy z siostrami we Francji wspól-

ny język? szybko ustąpiły miejsca fascynacji

i radości. Okazało się, że masońskie hasła

o braterstwie, wspólnocie nie znającej granic,

są hasłami rzeczywiście realizowanymi

w praktyce. W Róży Wiatrów znalazły-

śmy serdeczność i życzliwość. Mimo barier

językowych, kulturowych, barier różnych

doświadczeń historycznych, czułyśmy się

wśród sióstr jak u siebie w domu. I chyba o to

właśnie chodzi – aby cały świat był jednym

wspólnym domem dla ludzi, niezależnie od

tego, czy są biali, żółci czy czarni.

Nasza loża Róża Wiatrów i cała nasza

obediencja chce urzeczywistnienia tych

szczytnych idei. Życzymy naszym sio-

strom z Francji i we wszystkich krajach,

w których wykiełkowały nasiona Róży

Wiatrów, aby hasła Wolności, Równości

i Braterstwa żyły nie tylko na kartach

Konstytucji ustaw i statutów, lecz by były

żywe w sercach i sumieniach ludzi. Wtedy

to rzeczywiście zatryumfują!

Z braterskim pozdrowieniem, siostry

z Polski.

Warszawa, l lutego 1998 r.

20 lat loży Róża WiatRóW na Wschodzie PaRyża

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

26 m a s o N e r i a k o b i e c a

P o l s k i e l o ż e

w i e l k i e j ż e ń s k i e j l o ż y F r a n c j i

Prometea

i Gaja aeterNa

ażda loża reprezentowana jest

na Konwentach WŻLF przez

wybierane rokrocznie delegatki/

posłanki. Zbierają się one dwa razy w

roku: w marcu na Walnym Posiedzeniu

WŻLF i we wrześniu na dorocznym

Konwencie. Oba te zgromadzenia po-

przedzone są zebraniami delegatek Lóż

spoza europejskiego terytorium Francji

oraz lóż zagranicznych. Loże te mają więc

okazję do zabrania głosu zarówno w spra-

wach specycznych dla ich prawidłowego

funkcjonowania w odległych miejscach

lub krajach, jak i podczas zgromadzeń

ogólnych, kiedy to mogą się wypowiadać

w sprawach dotyczących zarządzania

obediencją, jej organizacją, nansami i

polityką zagraniczną. Poprzez glosowania

uczestniczą w podejmowaniu wszystkich

strategicznych decyzji.

Obie polskie loże pracują w rycie Szko-

ckim, Dawnym i Uznanym.

Pracujemy w lożach tzw. niebieskich,

które obejmują 3 stopnie wtajemnicze-

nia: uczennica, czeladniczka, mistrzyni.

Możliwość pogłębiania wiedzy wolno-

mularskiej i dalszej reeksji lozocznej

stwarza nam odrębna struktura organi-

zacyjna – Supreme – Conseil Feminin

de France z siedzibą w Paryżu, która

prowadzi wyższe stopnie, od 4 do 33.

Należymy do nurtu wolnomularstwa

liberalnego, które uznając koncepcję

Wielkiego Budownika Wszechświata,

daje każdemu swobodę interpretacji tego

symbolu i akceptuje każde wyznanie

lub jego brak, uznając kwestię stosunku

do Boga za wewnętrzną sprawę każde-

go człowieka.

Pierwszą polską żeńską lożą, która za-

paliła światła 4 listopada 2000 roku na

Wschodzie Warszawy była Sz:. L:. Pro-

metea. Powstanie Prometei było możliwe

dzięki pomocy francuskich sióstr z loży

La Rose de Vents (Róży Wiatrów) na

Wschodzie Paryża – jednej z lóż Wiel-

kiej Żeńskiej Loży Francji, której celem

jest umożliwienie inicjowania kobiet na

całym świecie, tam gdzie nie ma wol-

nomularstwa kobiecego. Nim jednak

doszło do tego historycznego momen-

tu, upłynęło wiele lat. Pierwsze polskie

wolnomularki inicjowane były w 1993

roku właśnie w La Rose des Vents. Po

pięciu latach od pierwszej inicjacji sióstr

z Polski, w roku 1998, kiedy było już kilka

mistrzyń, powstał Trójkąt na Wschodzie

Warszawy. Po upływie dalszych dwóch

lat byłyśmy gotowe do zapalenia świa-

teł Sz:. L:. Prometea. Jej założycielkami

było 7 mistrzyń z polskiego Trójkąta

na Wschodzie Warszawy i 7 mistrzyń

z paryskiej loży Róża Wiatrów Wielkiej

Żeńskiej Loży Francji.

Uroczyste zapalenie świateł Prometei

odbyło się z udziałem licznych gości

z Polski i z zagranicy. Patent wręczyła nam

ówczesna Wielka Mistrzyni WŻLF Marie

-France Piccard. Oczywiście przyjechały

siostry z Róży Wiatrów z Czcigodną Mi-

strzynią na czele, a także siostry z innych

lóż WŻLF, między innymi z Pragi, Węgier

i Niemiec. Obecni byli przedstawiciele

wówczas jeszcze polskiej Jurysdykcji

Międzynarodowego Zakonu Mieszanego

Le Droit Humain – dzisiaj Federacji oraz

lóż Wielkiego Wschodu Polski.

Nazwa Prometea bezpośrednio nawią-

zuje do starogreckiego mitu o herosie,

który oarował ludzkości ogień, zastrze-

żony wcześniej dla bogów z góry Olimp,

za co został srodze przez nich ukarany.

Narodził się mit prometejski – ozna-

czający bunt przeciw niesprawiedliwej

tyranii, upartą walkę o szczęście całej

ludzkości, swobodę człowieczego ducha,

zakończoną po nieludzkich cierpieniach

i oarach ostatecznym zwycięstwem.

Uznałyśmy, że nazwa ta jest adekwatna

dla pierwszej w historii naszego kraju

loży kobiecej (nie licząc XVIII-wiecznych

lóż adopcyjnych). Ponadto, Prometea

w języku greckim oznacza „przewidują-

ca”, co trafnie oddawało wiarę i nadzieję

jej członkiń-założycielek, iż stanie się

ona inicjatorką wielu następnych lóż

kobiecych, a co stało się faktem dopiero

po 10 latach, kiedy powstała druga loża

kobieca – Gaja Aeterna.











w o l N o m u l a r z P o l s k i w i o s N a 2 0 1 2 • N u m e r 5 0

m a s o N e r i a k o b i e c a

Gaja Aeterna zapaliła światła 20 listo-

pada 2010 roku, w dzień po uroczystych

pracach z okazji 10-lecia Prometei, które

obchodzone było przy udziale licznych

dostojników wolnomularskich i gości

z Francji w warszawskiej siedzibie loży.

Prace jubileuszowe Prometei były nie-

zwykle odświętne nie tylko z powodu

znamienitych gości, ale także specjalnie

przygotowanej na ten cel deski wspo-

mnieniowej, wzbogaconej osobistymi

reeksjami kolejnych pięciu Czcigod-

nych Mistrzyń, kierujących lożą w cią-

gu minionych lat. Z okazji Jubileuszu

Regina Toutin – zastępczyni Wielkiej

Mistrzyni Wielkiej Żeńskiej Loży Francji

– przekazała Sz.. L.. Prometea życze-

nia urodzinowe od Wielkiej Mistrzyni

i Rady Federalnej.

Oto niektóre fragmenty posłania:

Wielka Mistrzyni i Rada Federalna pro-

siły nas, żebyśmy złożyły wam najlepsze

życzenia urodzinowe.Uroczyste obchodze-

nie jubileuszu dziesięciolecia loży w prawie

trzystuletnim wolnomularstwie może wy-

dawać się trochę przedwczesne, ale Wy nie

jesteście zwykłą lożą. Jesteście zagraniczną

lożą WŻLF i wiemy, że z tego powodu

musiałyście poświęcić więcej czasu i energii

w służbie wolnomularskich ideałów.

Mamy świadomość trudności, z którymi

się borykałyście i niebezpieczeństw, które

na Was czyhały. Wiemy, że każdego dnia

musicie walczyć o umocnienie pozycji wol-

nomularstwa kobiecego w waszym kraju.

Ta praca przynosi dzisiaj owoce, bo jutro

ujrzy światło nowa loża, która narodziła

się z waszej grupy i której ustanowienie

budzi nadzieje a to, że w niedługim czasie

stworzycie niezależną polską obediencję

żeńską. Doszłyście do tego sukcesu dzięki

temu, że jesteście silne i wymagające.

W istocie, największym prezentem

urodzinowym dla Prometei, było po-

wstanie nowej loży, który to prezent

Prometea zafundowała sobie sama.

Założycielkami Sz:. L:. Gaja Aeterna

było 15 mistrzyń z Sz:. L:. Prometea.

Uroczystość zapalenia świateł odbyła się

w warszawskiej siedzibie Prometei, gdzie

aktualnie pracują nasze obie loże. Patent

otrzymałyśmy z rąk zastępczyni Wielkiej

Mistrzyni Wielkiej Loży Francji – Regi-

ny Toutin w obecności przedstawicielek

Rady Federacji Wielkiej Żeńskiej Loży

Francji. Obecni byli także liczni goście

z francuskich lóż Wielkiej Żeńskiej Loży

Francji, Wielkiego Wschodu Francji

oraz polskich obediencji liberalnych

– Wielkiego Wschodu Polski i Między-

narodowego Zakonu Mieszanego Le

Droit Humain.

Nazwa naszej drugiej loży kobiecej

nawiązuje do greckiego mitu Bogini Zie-

mi – Wielkiej Matki, twórczyni świata,

źródła wszelkiego życia. Gaja-Ziemia jest

macierzą, mieści w sobie pełnię możliwo-

ści i kreacji. Powołaniem naszej drugiej

loży jest także kreacja, tworzenie nowych

lóż na trwałym fundamencie, inicjowanie

kobiet wolnych i dobrych obyczajów,

aby pomóc im stać się wolnomularkami.

Obleczona w chwili, gdy nazwano mnie Siostrą,

Utkana z czarnej ciszy Izby Rozmyślań

I sączącego się skąpo

Przyćmionego światła Północnej kolumny,

Oto moja suknia, CISZA

Czarna Harmonia kryjąca nasze profańskie

Odzienia, która czyni nas bliźniaczymi ogniwami

W Łańcuchu jedności,

Oto moja suknia, RÓWNOŚĆ

Jej barwa jest jak współbrzmienie naszych

Głosów połączonych w jedno,

Pisze naszą pieśń w tym samym rejestrze

Oto moja suknia, BTERSTWO

Prosta, bez ozdób, jednak uświęcona,

Odkrywa moją wolność wewnętrzną

Przez łaskę introspekcji,

Oto moja suknia, WOLNOŚĆ

Ona odsyła moje ciało na odpoczynek,

Pozostawiając na straży jedynie ducha

Wsłuchanego z powagą w każde słowo,

Oto moja suknia, GODNOŚĆ

Zrobiona z tkaniny miękkiej i obszernej,

Zachęca do otwarcia mej duszy dla innych,

Oto moja suknia, TOLENCJA

Cztery trójkąty ją tworzą.

Na moim ciele staje się piramidą

Wznoszącą się do gwiaździstego sklepienia,

Aby mnie prowadzić w stronę doskonałości

Oto moja suknia, DUSZA

Podkreślając biel rękawiczek i fartucha,

Powtarza kontrast światła i ciemności

Wpisany w świątynną Mozaikę

Oto moja suknia, INICJACJA

Monique LEM:. Przekład MM

systowanie przy narodzinach jest

zawsze wielkim szczęściem. Na-

wet jeśli są to narodziny symboliczne,

tak jak wszystkie inne są one bardzo

wyczekiwane. Dlatego bez wahania

chcemy wspomóc to tworzenie nowego

życia. Nie boimy się widoku rodzicielki,

która wydaje owoc tracąc wiele długo

zbieranych sił, aby urodzić potomstwo.

Potomstwo dzisiaj bardzo do niej po-

dobne, zaś jutro, czego jestem zupełnie

pewna, identyczne i odmienne zarazem.

Moje drogie siostry, przyjmując imię

Gai, wybrałyście sobie miejsce pod zna-

kiem pierwotnej kobiecości, płodności,

tworzenia.

Wielka Żeńska Loża Francji nie stawia

sobie celu w postaci powoływania dyspo-

zytur za granicą. Utworzona została dla

kobiet wolnych, zdecydowanych rzetelnie

pracować we własnym środowisku poli-

tycznym, kulturalnym oraz w okolicznoś-

ciach wynikających z rodzimej historii.

Życzę Wam, w imieniu Wielce Szanow-

nej Wielkiej Mistrzyni i Rady WŻLF

oraz w imieniu wszystkich sióstr na-

szej obediencji, szczęśliwej podróży.

Pozostańcie przez całą drogę razem

Matki i Córki, PROMETEA I GAJA

AETERNA. Nie rezygnujcie z walki

o wolne i świadome życie wszystkich nas,

kobiet-masonek. Ufamy Wam i jesteśmy

z Wami. #

IMIONA

MOJEJ

SUKNI

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

28 m a s o N e r i a k o b i e c a

Aeterna znaczy „wieczna”. Gaja

Aeterna symbolizuje kontinuum.

W naszym dążeniu ma stać się po-

mostem pomiędzy prometejską iskrą,

która dała natchnienie do powstania

pierwszej loży kobiecej w Polsce –

Prometei, a kolejnymi lożami, z któ-

rych weźmie początek Wielka Żeńska

Loża Polski.

W trakcie uroczystej ceremonii Za-

palenia Świateł Loży zabrała, między

innymi, głos w imieniu własnym,

Wielkiej Mistrzyni i Rady Najwyższej

WŻLF zastępczyni Wielkiej Mistrzy-

ni. Padły znamienne i ważne dla nas

słowa, których wybrane fragmenty

cytuję (patrz ramka str. 27).

Przytoczyłam fragmenty tego histo-

rycznego już wystąpienia, ponieważ

dowodzi ono, że nasze aspiracje i dą-

żenia do utworzenia Wielkiej Żeń-

skiej Loży Polski znajdują zrozumienie

i wsparcie ze strony WŻLF.

Gaja Aeterna stawia sobie za cel prze-

de wszystkim przeniesienie światła do

innych miast Polski. W większej mierze

niż Prometea inicjuje kandydatki spo-

za Warszawy.

* * *

olskie loże WŻLF, podobnie jak loże

innych liberalnych obediencji, pracują

w oparciu o regulacje zawarte w Kon-

stytucji i regulaminach wewnętrznych.

Podstawową formą pracy jest tzw. deska

lożowa, kilkustronicowa praca, która ma

za zadanie pobudzać reeksję symbo-

liczną i lozoczną. W ciągu minionych

lat wygłoszono w obu lożach ponad 150

desek na tematy symboliczne, lozoczno

-etyczne, społeczne i historyczne. Dla

przykładu przytoczę niektóre tytuły prac

lozocznych: Przesłanie symboli wol-

nomularskich, Dojrzewanie intelektualne

i moralne w wolnomularstwie, Filozoa

wolnomularska, Dziedzictwo Sokratesa

w myśli wolnomularskiej, Między sztuką

bycia sobą a odpowiedzialnością, Niedoj-

rzałość – choroba naszych czasów, Pojęcie

wolności słowa, Efekt Lucyfera,czyli jak za-

łamała się moja wiara w bezstronność nauki,

Przemijanie, Wolna wola czy determinizm,

Odpowiedzialność wolnomularska, Wolno-

mularze wobec koniktów egzystencjalnych,

Niebo – dzieje wyobrażeń, Machiawelizm

a główne wartości wolnomularskie: Wolność,

Równość, Braterstwo, Mały Książę – wol-

nomularz idealny?, Polscy nobliści, Maria

Curie Skłodowska, Czarna legenda jezui-

tów, Czarna legenda masonów, Alchemia

duchowa, Eugenika.

Dorobek naszej myśli i reeksji wolno-

mularskiej przechowywany jest w tzw.

Księdze Architektury i ze względów hi-

storycznych w znakomitej większości

powstał na pracach loży Prometea.

Gaja Aeterna pierwszy rok swego ist-

nienia poświęciła przede wszystkim na

prace w stopniu Mistrza trzecim stopniu

wtajemniczenia wolnomularskiego, po-

nieważ początkowo lożę stanowiły wy-

łącznie mistrzynie. Dzięki temu stały się

możliwe inicjacje w Warszawie i w Paryżu

kilku sióstr Prometei i Gai Aeterny do

wyższych stopni wtajemniczenia wolno-

mularskiego – Loży Doskonalenia Wrota

Kosmosu. W ten sposób położyłyśmy

podwaliny pod budowę przyszłej struktu-

ry wyższych stopni dla wolnomularstwa

kobiecego w Polsce.

Naszym priorytetem jest powstanie

Wielkiej Żeńskiej Loży Polski. Aby tego

dokonać, staramy się intensywniej ini-

cjować profanki, przy zachowaniu ko-

niecznej staranności w ich wyborze. Do

wolnomularstwa kobiecego, podobnie

jak i do lóż innych obediencji, można

zostać zaproszonym albo zgłosić się

samej, tyle że procedura przyjęcia jest

bardziej wnikliwa. W dobie internetu

coraz częściej zainteresowane osoby

same zgłaszają chęć wstąpienia do

naszego zgromadzenia. Nasze strony

internetowe można bez trudu znaleźć

w portalu Wirtualny Wschód Polski.

Podstawowym warunkiem przyję-

cia jest być kobietą wolną i dobrych

obyczajów. Trzeba podzielać zasady

wolnomularskie. Nie można być osobą

karaną. Mile widziana jest dyspozy-

cja intelektualna do podjęcia reeksji

symboliczno-lozocznej.

Po przyjęciu do naszego zgroma-

dzenia, wymagana jest obecność na

pracach i płacenie składek członkow-

skich. Wolnomularzem nie można stać

się korespondencyjnie, wirtualnie, czy

poprzez czytanie książek. Wolnomular-

stwo wymaga bycia razem w rytuale,

wspólnego przeżywania treści intelek-

tualno-duchowych. Tylko wówczas,

poprzez internalizację wartości, stopnio-

wo rodzi się wolnomularz i egregor loży,

czyli niepowtarzalna atmosfera grupy,

która jednak nie jest prostą sumą indy-

widualnych „istnień” w loży, a szczególną

wartością dodaną. Wtajemniczenie w lo-

żach kobiecych odbywa się stopniowo

z rygorystycznym przestrzeganiem reguł

dotyczących wymaganych obecności na

pracach i spełnienia obowiązku napisania

pracy (uczennica) lub dwoch prac – sym-

bolicznej i lozocznej (czeladniczka)

na przejście. „Podwyżkę płacy” – tak

nazywamy przejście od stopnia ucznia

do czeladnika i od czeladnika do mistrza

– można otrzymać nie wcześniej niż po

roku regularnego uczęszczania na prace.

W lożach kobiecych przestrzegamy

skrupulatnie zasady nie poruszania pod-

czas prac tematów politycznych i zwią-

zanych z religią. Zalecenie to wynika

z nadrzędnej zasady wolnomularskiej, aby

łączyć to, co się da połączyć, a nie dzielić.

Podczas dyskusji nie polemizujemy, a je-

dynie wygłaszamy własne zdanie na dany

temat, zachowując szacunek dla każdej

osoby i jej odmiennego zdania w myśl

zasady, że różnice jedynie nas wzbogacają

i pozwalają na wyrobienie sobie pełniej-

szego, własnego punktu widzenia.

Jako organizacja nie występujemy

w sprawach publicznych, ponieważ każda

wolnomularka ma prawo do własnego

zdania i ustalenie wspólnego zdania wy-

w o l N o m u l a r z P o l s k i w i o s N a 2 0 1 2 • N u m e r 5 0

m a s o N e r i a k o b i e c a

maga nierzadko technicznie trudnego do

uzyskania konsensu. Nasze „wolnomu-

larskie działanie” polega na praktycznym

wdrażaniu w życie naszych zasad i idea-

łów w miejscach, w których żyjemy, pra-

cujemy, działamy społecznie, i w różnych

rolach życiowych, jakie spełniamy.

Naszą tradycją wolnomularską jest do-

broczynność. Bierzemy w niej udział na

miarę naszych możliwości. Wspierałyśmy

nansowo oary różnych kataklizmów

na świecie, między innymi rybaków, któ-

rzy stracili łódź podczas Tsunami w Azji,

dołożyłyśmy swoją cegiełkę do budowy

studni wody pitnej dla dzieci w Sudanie

(Darfur) – pomoc ta jest kontynuowana,

wspieramy warszawskie domy dziecka,

jak również wolnomularzy dotkniętych

nieszczęśliwymi wypadkami losowymi,

między innymi pomogłyśmy siostrom

z jednej z lóż paryskich, których Świąty-

nia spłonęła w pożarze, bratu w zakupie

aparatu słuchowego dla dziecka, które

straciło słuch itp. Pamiętamy, że wszelka

działalność dobroczynna w wolnomu-

larstwie powinna być jednak na miarę

możliwości i w żadnym wypadku nie

może być ostentacyjna.

Nasze wolnomularskie życie, oprócz

regularnej pracy lożowej, przeplatane

jest od czasu do czasu pięknymi cere-

moniami.

Tradycją żeńskich lóż są spotkania

wokół symbolicznego ognia świętojań-

skiego, tzw. prace Janowe, które zwykle

odbywają się raz w roku w okolicach

przesilenia letniego (24 czerwca). Tym

ceremoniałem kończymy rok pracy wol-

nomularskiej i wchodzimy w nowy cykl,

a ogień zapalany w loży wyznacza jego

granice. Spalając symboliczny pergamin,

oczyszczamy poprzez ogień wszelkie

słowa i czyny, które mogły nas zranić

i nieco przesłonić Światło łączącego nas

ideału wolnomularskiego. Pozwala nam

to wejść w następny rok w pełni blasku

i z nadzieją na obte plony naszej pracy.

Mamy też inne okolicznościowe ce-

remonie wolnomularskie, jak Ceremo-

nię Rozpoznania Małżeńskiego. Po raz

pierwszy przeprowadziłyśmy taką cere-

monię w 2008 roku w Ciechocinku. Jest

ona dostępna dla wolnomularzy, którzy

wcześniej zawarli ocjalnie uznawane

małżeństwo i stanowi wolnomularskie

potwierdzenie tego aktu, a także sym-

boliczne wzmocnienie związku zawar-

tego przed „Bogiem” lub pracownikiem

Urzędu Stanu Cywilnego.

W marcu tego roku odbędzie się we

Francji w Lens kolo Lille tzw. Ceremo-

nia Bliźniactwa Lóż – Gai Aeterny i La

Pierre Cachée WŻLF. W tym górniczym

miasteczku na północy Francji znajduje

się wielu wolnomularzy pochodzenia

polskiego. Siostry z La Pierre Cachée,

które licznie wzięły udział w zapaleniu

świateł loży Gaja Aeterna, zaprosiły nas

do nawiązania bliższych więzi i wza-

jemnych stosunków, co potwierdzimy

tą ceremonią bliźniactwa. Czynione są

również przygotowania do przeprowa-

dzenia analogicznej ceremonii pomiędzy

lożą Prometea i Marie Curie na Wscho-

dzie Paryża.

* * *

rometea i Gaja Aeterna są równo-

cześnie częścią polskiego wolno-

mularstwa. Przez wszystkie lata uczest-

niczymy aktywnie w życiu masońskiej

społeczności. Odwiedzamy się wzajem-

nie na pracach lożowych wolnomular-

stwa liberalnego, zwłaszcza przy okazji

ceremonii inicjacji, czy innych ważnych

wydarzeń w życiu lóż. Rokrocznie nasze

przedstawicielki biorą udział w uroczy-

stych zakończeniach prac konwentów

tych obediencji a także w rytualnych

bankietach organizowanych z okazji

przesilenia zimowego.

Uczestniczymy we wszystkich ważnych

wydarzeniach dla wolnomularstwa pol-

skiego, między innymi brałyśmy czynny

udział w konferencjach organizowanych

przez uniwersytety Warszawski i To-

ruński.

Nasze wolnomularskie życie obtuje

także w spotkania poza lożą.

Do najważniejszych należą wspólne

letnie rajdy, podczas których poznajemy

różne zakątki Polski, historię i kulturę

regionów oraz siebie samych. Do tradycji

należy już organizowanie przez nasze ko-

biece loże wyjazdowych prac Janowych,

w których uczestniczą wszyscy obecni

wolnomularze. I jest to jedyny element

rytualny podczas tego nieformalnego

spotkania.

Spotykamy się także przy okazji wielu

innych nieformalnych inicjatyw, jak tzw.

„obiadki czwartkowe”, podczas których

można podzielić się swoimi przeżyciami

z podróży czy też przedstawić swoją

twórczość, na zebraniach dyskusyjnego

klubu lmowego, gdzie prezentowane

są lmy o tematyce ezoterycznej i za-

wsze, kiedy nadarzy się sposobność,

zapraszamy do wspólnego przeżywania

ważnych wydarzeń w życiu wolnomu-

larstwa polskiego czy też poszczegól-

nych wolnomularzy.

Wszystkie liberalne obediencje, różniąc

się w szczegółach, współpracują ze sobą,

tworząc jedną rodzinę wolnomularską

połączoną wspólnymi wartościami i ide-

ałami.

IZIS, Cz:. M:. Sz:. L:.

Gaja Aeterna nr 437

na Wschodzie Warszawy

(2010/2012)

climaF ma 30 lat!

CLIMAF – Centre de Liaison International de la Maçonnerie Féminine

– to Międzynarodowe Centrum Łączności Masonerii Żeńskiej. Założone

w 1982r. przez dwie wielkie loże: Wielką Żeńską Lożę Francji, do której

należą dwie polskie loże Prometea i Gaja Aeterna, oraz Wielką Żeńską Lożę

Belgii. Potem dołączyły następne Wielkie Loże: Włoch, Szwajcarii, Portugalii,

Niemiec, Hiszpanii i Turcji. CLIMAF ma też tzw. loże partnerskie: Izvor

z Rumunii, Kreoussa z Grecji i niezależną lożę Minerva z Norwegii. W roku

bieżącym, 21 kwietnia, w Metzu we Francji odbędą się uroczyste obchody

30-lecia organizacji. Obrady będę na temat przekazu masońskiego. Siostry

zastanowią się nad tym, czym jest i ma być tenże przekaz, jak przekazywać,

co przekazywać i – chyba najważniejsze – jak to robić, zachowując całą

tradycję wolnomularską. #

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j







Dobro wokół Nas

świat wcale

nie jest taki,

to znaczy, nie

jest tylko taki. Myślę

sobie, że w tym świe-

cie zawsze było tyle

samo dobra i zła, tylko

że zło w mediach lepiej

się sprzedaje. Ludziom

w tym świecie zła żyć

coraz nieprzyjemniej,

niewygodniej i próbują

coś zmienić, coś małego,

albo i coś większego, ale

coś zrobić, zbudować.

Ot, przytoczę przykład

z mojej ostatniej poczty.

Pisze moja przyjaciółka,

Małgosia, która dopie-

ro co wróciła ze Stanów

Zjednoczonych. Pojechała tam z mężem, przyjacielem naszego

domu, prof. Władysławem Misiun na spotkanie po latach.

Cytuję za portalem amerykańskim z polskimi wiadomościami:

„Wydarzenia Nowy Jork. Niezwykłe spotkanie po 67 latach

w Dzień Dziękczynienia

We wtorek po południu tłum dziennikarzy wypełnił salę

prasową międzynarodowego portu lotniczego Johna F.

Kennedy’ego w Nowym Jorku. Tym razem nie oczekiwali

oni na znanego polityka, gwiazdę lmową czy piosenkarza.

Bohaterem był Polak, prof. Władysław Misiuna, który przyle-

ciał do USA, aby po 67 latach spotkać uratowaną przez siebie

radomską Żydówkę Zo Stupick, dziś – Sar Marmurek

z Toronto.

W chwili rozpoczęcia wojny Władek Misiuna nie miał

ukończonych 15 lat. Mieszkał w Radomiu w sąsiedztwie

tamtejszego gea. Trała tam zaprzyjaźniona z Misiunami

rodzina żydowskiego krawca Szmula Pinkusa. Władek ze

swymi braćmi dostawał się przez płot do gea i dostarczał

Pinkusom jedzenie, lekarstwa, mydło. Żydowska rodzina

przeżyła likwidację gea, później jednak została zgładzona.

W 1942 roku Władysław Misiuna został przez okupanta

skierowany do pracy w królikarni urządzonej w jednym z bu-

dynków radomskiej fabryki broni. Dzięki sprytowi i swoistej

sile perswazji udało mu się przekonać niemieckiego admi-

nistratora do przyjęcia do pracy w królikarni kilku innych

osób. Były to Żydówki: Dworka Zalcberg, Rachela Mic-

macher i właśnie Zoa Stupicka (Sara Marmurek). Młody

Misiuna roztoczył nad

nimi opiekę. Nie tylko

dostarczał im pożywie-

nie i odzież, ale przede

wszystkim wsparcie

duchowe, pisał nawet

dla nich wiersze…

Niemcy aresztowali

Misiunę i bestialsko

torturowali. Ostatecz-

nie wysłali do obozu,

skąd udało mu się uciec.

Ratowane przezeń Ży-

dówki trafiły do KL

Auschwitz-Birkenau.

Stupicka przeżyła. Po

wyzwoleniu wyjechała

z Polski, by ostatecznie

osiedlić się w Toronto.

Tam jej nowe życie uło-

żyło się szczęśliwie. Jest matką dwojga dzieci, trojga wnuków

i dwojga prawnuków.

Władysław Misiuna po wojnie zrobił karierę naukową

w dziedzinie ekonomii, koncentrując się na problematyce

wsi i dochodząc do stopnia profesora. Był pracownikiem

Polskiej Akademii Nauk. Po przejściu na emeryturę wrócił do

rodzinnego Radomia, gdzie założył Stowarzyszenie Przyjaźni

Polsko-Izraelskiej. Za ratowanie Żydów podczas Holocaustu,

Instytut Pamięci Yad Vashem w Jerozolimie uhonorował go

tytułem Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata, Prezydent

RP Lech Kaczyski odznaczył natomiast Komandorią Orderu

Odrodzenia Polski.

– Nie zrobiłem nic wielkiego. Po prostu zachowałem się jak

człowiek, który może pomóc innemu człowiekowi, a nie tylko

się przyglądać… – powiedział podczas konferencji prasowej

prof. Misiuna. Stupicka-Marmurek uważa, że spotkała na

swej drodze… anioła. Chce mu osobiście podziękować

w amerykański Dzień Dziękczynienia”.

Trzy lata temu byłam na wycieczce w Izraelu i zwiedzałam

Jerozolimę. Wiedziałam, że Władek Misiuna ma swoje drzewko

w Yad Vashem, ale nie wierzyłam własnym oczom, gdy po

wejściu na teren muzeum, pierwszym drzewkiem, do którego

podeszłam, było Jego drzewko. Zrobiłam mu zdjęcie i dałam

Władkowi w prezencie po powrocie.

Powiedziałam. S:… MIR

DES WYGŁOSZONA NA POSIEDZENIU

SZ:.L:. PROMETEA, 18 GRUDNIA 6010 R.

D e s k i



w o l N o m u l a r z P o l s k i w i o s N a 2 0 1 2 • N u m e r 5 0







co robię Na

Poboyowisku?

Jak Pani ocenia spuściznę po Tadeuszu Boyu-

Żeleńskim w 70 lat po jego tragicznej śmierci, w lipcu

1941 roku we Lwowie?

Wnioski są raczej smutne. Boy jest właściwie zapomniany,

nie ma go w powszechnej świadomości, pamięci społecznej,

wspominają o nim specjaliści i zainteresowani z różnych

powodów. Ci, którzy o nim pamiętają, stanowią margines

w życiu społeczno-politycznym Polski, o czym świadczy

skromna liczbowo publiczność zgromadzona niedawno

na sesji boyowskiej zorganizowanej z inicjatywy Polskie-

go Stowarzyszenia Racjonalistów. Boy jest zapomniany

właściwie także przez lewicę, a przed wojną także lewica

(i komuniści, i socjaliści) Boya atakowała. Był i jest out-

siderem. Smutno mi jest też dlatego, że każde przemijanie

jest smutne i dlatego, że kilkanaście lat poświęciłam na

działalność kontynuującą idee Boya, a mam wrażenie, że

to, co pisałam i robiłam, oczywiście nie tylko ja, pozo-

stało bez echa, wpadło do jakiegoś bezkresnego oceanu

i rozpłynęło się.

Poszło na marne?

Może nie do końca, bo moja książka Poboyowisko funkcjo-

nuje, jest poszukiwana, kupowana na allegro. Sama ostatnio

kupiłam tam kilka egzemplarzy, bo cały dziesięciotysięczny

nakład od dawna jest wyczerpany.

Czy myśl Boya się zestarzała? Przypomnę, że wydana

18 lat temu książka poświęcona jest publicystyce

społeczno-obywczajowej Boya…

Nie zestarzała się nie ze względu na ostrość, barwność jego

pióra, ale dlatego, że część problemów, o które i z którymi

walczył, nadal jest w Polsce aktualna, np. kwestia świado-

mego rodzicielstwa, antykoncepcji, karalności aborcji, czyli

to, co Boy określał jako „piekło kobiet”. Zdezaktualizował

się problem tzw. „dziewic konsystorskich” i związana z nim

kwestia rozwodów, bo tu już nie ma dziś w zasadzie proble-

mów prawnych, od dawna mamy w Polsce świeckie prawo

małżeńskie (zmodykowane pod wpływem rozwiązań

konkordatowych). Jednak na miejsce spraw rozwiązanych

przyszły nowe: dobrowolne decydowanie się kobiet na

samotne macierzyństwo, los setek tysięcy dzieci wycho-

wujących się w rodzinach niepełnych, czy problem oceny

moralnej zapłodnienia in vitro. Często mam wrażenie,

że suma dobra i zła w świecie jest na przestrzeni dziejów

taka sama, tylko jego formy się zmieniają. Np. w kwestii

stosunku do aborcji nastąpił dziś jakby regres, bo za Boya

raczej nie mówiono – a przynajmniej ja się z czymś takim

nie spotkałam – jako o podobnie kwalikowanym mor-

derstwie jak zabicie kogoś z rewolweru, a mówią tak dziś

niektórzy fundamentalni aktywiści katoliccy. W tej kwestii,

jak sądzę, porozumienia nie było i nie będzie. Bo ja nigdy

w c z o r a j i D z i ś

• 4 lipca, 2011 – dyskusja w Krytyce

Politycznej, Nowy Świat 63, g. 19.00

udział biorą:

prof. zw. dr hab. Janusz Tazbir – histo-

ryk, członek Polskiej Akademii Nauk,

dr Mirosława Dołgowska-Wysocka

– dziennikarka, autorka książki „Po-

boyowisko”,

Krzysztof Tomasik – publicysta, czło-

nek Krytyki Politycznej.

Obecność zapowiedzieli również

Józef Hen i dr Wiesław Uchaski –

prezes Wydawnictwa „Iskry”, prowadzą-

cy Salon Boya w dawnym mieszkaniu

Tadeusza Żeleńskiego w Warszawie.

• 9 lipca – wycieczka śladami Boya

i warszawskich wolnomyślicieli

Odwiedzimy dom rodzinny Tadeusza

Żeleńskiego, miejsca, gdzie mieszkał

i pracował, podążymy śladami przedwo-

jennych wolnomyślicieli, dowiemy się,

gdzie pochowani zostali polscy ateiści.

Start: godz. 11.00, ul. Miodowa 3

z b l o g a a s z e r a , ż o n a P a n a b o g a

DlaczeGo boy Nie został masoNem?









P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

nie przyznam, że zgniecenie żołędzia jest tym samym,

co wycięcie stuletniego dębu.

Czy w związku z tym nie ma sensu jakakolwiek

działalność na rzecz zmiany świata na lepszy?

Ależ ma! Nie można załamywać rąk. Los, przypadek,

a dla innych Bóg czy Wielkie Architekt, rzucił nas w okre-

ślony czas, warunki i powinniśmy starać się czynić co

możliwe, na miarę swoich możliwości i umiejętności.

Tak robił Boy, walcząc z możnymi tego świata, w tym

także z Kościołem katolickim, kołtuństwem, bigoterią,

tromtadracją. Katolicy też powinni się uderzyć w piersi,

jak celnie stwierdziła na początku lat 50. w „Tygodniku

Powszechnym” katolicka publicystka Zoa Starowieyska

-Morstinowa, bo nie zawsze pięknie walczyli z Boyem.

Wybitny historyk, profesor Janusz Tazbir wspominał, że

sam wziął rozbrat z Kościołem po tym, jak usłyszał zaraz po

wojnie od swojego katechety, że „hitlerowcy co jedno dobre

zrobili, to zabili tego szatana, bezbożnika Boya”.

Jednak sytuacja dzisiejsza, choć trudna jak zawsze, jest

inna niż za czasów Boya…

Dziś jest nieporównywalnie większa swoboda dyskusji, np.

w kwestii „piekła kobiet”, jak nie w tym, to innym medium, na

forach internetowych. Nikt nie jest w stanie tego ocenzuro-

wać, wszystko to jest w powszechnym krwiobiegu. A kiedyś

odważał się na podejmowanie tej tematyki Boy i kilka osób,

takich jak Dorota Kłuszyńska, Justyna Budzińska-Tylicka,

Irena Krzywicka. To oni wyważyli, jako pierwsi, jako pio-

nierzy, bramy różnych warowni, tabu, i to dzięki nim idee

te zaczęły, choć z wolna, promieniować na życie społeczne.

Wiele kwestii, za czasów Boya szokujących, dziś już nie jest

szokującymi, wiele tabu zniknęło. Świat się jednak zmienia

i nawet piekło kobiet jest dziś trochę inne niż w 1929 roku,

gdy Boy pisał o nim, bo inne są warunki życia, dokonały się

przemiany mentalności i obyczajów. Nie wchodzi się nigdy

do tej samej rzeki, jak głosił Heraklit z Efezu.

Boy co prawda nie należał środowiskowo do kręgu

nastawionej społecznikowsko, postępowej liberalno-

lewicowej inteligencji żoliborskiej, ale łączony jest

z tym nurtem w sensie symbolicznym. Czy coś z idei tej

inteligencji przetrwało do dziś?

Coś z tego zostało, choćby w osobach takich jak profesor Ja-

nusz Tazbir czy pisarz Józef Hen, choć oni akurat nie mieszkają

na Żoliborzu. Na pewno w jakimś stopniu te idee przetrwały

w postaci przetrwalników, a niektóre stały się oczywistością,

częścią życia społecznego. Chcę tu też wymienić choćby Związek

Nauczycielstwa Polskiego i „Głos Nauczycielski”, który Pan

reprezentuje. To też jest część wspaniałych tradycji, bliskich

żoliborskim, choć lokalizacją związanych z ubogim kiedyś

Powiślem. Nawiasem mówiąc, te tradycje są mi bliskie także

rodzinnie, bo moja mama była nauczycielką-społeczniczką,

kierowniczką wiejskiej szkoły, bardzo młodą bo dwudzie-

w c z o r a j i D z i ś

Myślę, że Poboyowisko w wydaniu

młodych racjonalistów i Krytyki Poli-

tycznej udało się. Prelegenci dopisali,

publika też. Nad nami wszystkimi kró-

lował wirtualny Tadeusz Żeleński-Boy.

Przeciwników zabrakło. Prof. Janusz

Tazbir przypomniał słowa swego pre-

fekta, że hitlerowcy jedyne co zrobili

dobrze, to zastrzelenie deprawatora

Boya (odtąd zaczął się rozbrat przyszłe-

go profesora z Kościołem katolickim),

Józef Hen – we wspaniałej formie –

przyszedł ze swoją najnowszą książką

o Boyu-Mędrcu (JH podpisał mi swoją,

a ja Mu swoją, że też doczekałam takiej

nobilitacji…).

* * *

Zapomniałam o wątku masońskim,

bo był. Nasza prowadząca, Joanna Rut-

kowska, od Racjonalistów, spytała, dla-

czego Boy był takim „odbrązawiaczem”

i tak nicował rodzimą historię. Pięknie

odpowiedzieli na to zarówno Józef Hen,

jak i prof. Janusz Tazbir. Ja odegrałam

rolę żartownisi i poszłam tropem przed-

wojennej prasy katolickiej ze swego

„Poboyowiska” i dałam diagnozę jakby

żywcem z pisma „Polak – Katolik”: Boy

tak zohydza polską historię, bo pewnie

jest Żydem z pochodzenia (co najmniej

Frankista – „krew nie kłamie”), a do

tego masonem. No i wyjaśniłam, że na

to mogę jako masonka odpowiedzieć:

nie ma żadnych śladów świadczących

o przyjęciu Boya do przedwojennej

masonerii (miałby do wyboru Wielką

Lożę Narodową ze Strugiem i Stemp-

owskim lub Droit Humain z Korcza-

kiem i Karaszewicz-Tokarzewskim).

Można się tylko posiłkować słowami

samego Boya, który wprost napisał,

że chciał „zapisać” się do masonerii,

atakowany z prawa i lewa, ale nasi ma-

soni także go nie chcieli: „Nie jestem

dla nich zbyt poważny” – napisał. Ja

wyraziłam żal w swoim imieniu, nad-

mieniłam, że żałuję bardzo, iż tak się

nie stało, ale że gdyby Boy żył dzisiaj,





w o l N o m u l a r z P o l s k i w i o s N a 2 0 1 2 • N u m e r 5 0

stoletnią w momencie nominacji i „od zawsze” członkinią

ZNP. Dzięki niej „Głos Nauczycielski” był pismem obecnym

i czytanym w naszym domu w Kudowie-Zdroju, co dobrze

pamiętam z dzieciństwa. Sama też pisałam o przedwojennym

ZNP i „Głosie” w swojej publicystyce, tak więc ta tradycja jest

mi znana i bliska. A i Boy relacjonował słynną „bitwę o majtki

gimnastyczne” w Łomży, to jednak już inny wątek.

Pani była kiedyś radykalną antyklerykalną

publicystką, ale od lat nie jest Pani obecna na tej

agorze. Dlaczego?

Zmieniłam swój stosunek do wielu spraw, odeszłam od rady-

kalizmu. Masoneria, do której wstąpiłam w 1993 r. w Paryżu

(Loża Róża Wiatrów należąca do Wielkiej Żeńskiej Loży

Francji), jest otwarta na wszelkie światopoglądy. Są tu i ateiści

i ludzie religijni, różnych zresztą wyznań, i racjonaliści, i mi-

stycy. Jako Czcigodna Mistrzyni Szanownej Loży Prometea

na Wschodzie Warszawy, pierwszej polskiej loży żeńskiej

w historii masonerii w naszym kraju, zasiadam pod Okiem

Opatrzności i głoszę zasady masonerii pod okiem Wielkiego

Budownika Wszechświata. Masoneria czerpie z bardzo wielu

źródeł duchowych, z nauk różnych nurtów lozocznych,

etycznych, ale i religijnych. Dziś taki płaski ateizm, materializm

i antyklerykalizm, jaki niegdyś głosiłam, są mi obce, tak jak

obca mi jest religijność typu nacjonalistyczno-katolickiego

(twór Polak-katolik). Dzięki masonerii nie jestem skrajna,

a paradoksalnie, ortodoksi katoliccy, czy religijni w ogólności,

mają wiele wspólnego z ortodoksami ateistycznymi. Wierzę

też w jakąś niezmierzoną i niepoznawalną Energię, która stwo-

rzyła ten świat i jest tym światem. Przecież także wielcy zycy,

łącznie z Albertem Einsteinem, zakwestionowali prymitywny

materializm. Obraz świata, natury dzięki rozwojowi nauki

bardzo się skomplikował. Nie całkiem wierzę, że świat jest

tylko owocem przypadku. Dla masonerii ważna jest zasada

trzech punktów: teza, antyteza i synteza…

… czyli to co marksiści określali jako diamat…

Tak, i mnie właśnie, a zarazem masonerii, najbliższa jest

SYNTEZA. Mam swój pogląd, ale chcę i muszę poznać

pogląd mojego adwersarza i znaleźć punkty wspólne, jakieś

fragmenty syntezy. Między krańcowościami jest szeroka

przestrzeń i ja się w niej znajduję, blisko środka, choć nie

zawsze dokładnie w środku, w centrum.

Może to jest wskazanie drogi dla polskiej szkoły?

Może zamiast albo alternatywnie, obok katechezy,

należałoby dać uczniom przedmiot, który

uwzględniałby bogactwo religii, światopoglądów,

tradycji duchowych całej ludzkości?

Tak, jestem za tym, by dać uczniom obraz syntezy i możli-

wość wyboru z ogromnej palety wartości, tradycji myślowych

i szukać między nimi punktów wspólnych, uczyć zgodnego

współżycia z inaczej myślącymi. Szkoła powinna pokazywać

wielkie tradycje myśli ludzkiej. U nas w masonerii mówi się:

„Różnić się pięknie”. Jak świat światem, nie było nigdy jednej

prawdy, lecz wiele prawd. Gdyby ludzie mieli tego świado-

mość, byłoby w świecie, i przed stuleciami i dziś, mniej zła,

mniej zbrodni, krwi, cierpień. Myślę dzisiaj, że trzeba się

zmieniać raczej samemu, niż zmieniać innych. To trudniejsze,

ale bardziej owocne. Gdyby każdy z nas pomyślał, że ten

drugi, to jest nasz prawdziwy

bliźni, jak mówi Ewangelia, na-

uka Jezusa Chrystusa choćby,

byłoby lepiej na świecie. To

tak mało, a jednocześnie tak

bardzo dużo.

Dziękuję za rozmowę.

Skrócony wywiad ukazał się

na łamach „Głosu

Nauczycielskiego” nr 31/2011

w c z o r a j i D z i ś

to wprawdzie nie my masonki z lóż

Prometea i Gaja Aeterna, ale bracia

z lóż Wielkiego Wschodu Polski (wi-

działam na sali, widziałam…) na pewno

inicjowaliby autora „Brązowników”

i „Naszych okupantów”.

PS Prof. Tazbir szepnął mi na ucho, że

według jego wiedzy przodkowie Boya

byli polskimi Arianami. Bomba! – nigdy

takiej tezy nie słyszałam.





Interesujący jest już sam fakt, że Lud-

wik Hass uparcie umieszczał Boya,

który nigdy nie był masonem, na liście

wolnomularzy w swoich książkach, jed-

nocześnie podając informację, że jego

kandydatura została przedstawiona

Wielkiej Loży Narodowej Polski i od-

rzucona przez nią. Opierał się jednak

na tym, co sam Żeleński napisał o sobie

w „Dziewicach Konsystorskich”. Tade-

usz Boy-Żeleński nie został podobno

przyjęty za wojujący antyklerykalizm,

a nie – jak wielu czasem sugeruje – za

ateizm. Wielka Loża Narodowa Polski

w okresie przedwojennym była ideowo

bliżej nurtu romańskiego. 12 zasad, na

których się obecnie opiera, wtenczas

nie obowiązywały. Dlatego też, zgodnie

z romańską tendencją, symbol WBW

mógł być tam interpretowany szeroko,

czyli także np. jako prawa przyrody, los,

przypadek, rozum itp. Taka możliwość

otwierała warsztaty Wielkiej Loży

m.in. przed ateistami. Podobnie jest

zresztą cały czas w Wielkim Wscho-

dzie, Le Droit Humain czy Wielkiej

Loży Żeńskiej. Do przedwojennej

WLNP należeli ateiści, tacy jak np.

Gabriel Narutowicz, Jerzy Wasowski,

Bronisław Taraszkiewicz, a jakiś czas

nawet Bolesław Bierut. Nikt z nich nie

był jednak postrzegany jako „wojują-

cy ateista”. Boy nim był i dlatego go

zapewne nie przyjęli. #

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

zbiGNiew Gertych

(1922-2008)

olityk, agrotechnik, profe-

sor, członek rzeczywisty

Polskiej Akademii Nauk

(członek Prezydium PAN 1978-1980,

1984-1986). Specjalność: ekonomi-

ka ogrodnictwa. Od 1946 do 1953

pracował w Zakładzie Dendrologii

PAN w Kórniku. W latach 1953-1964

sprawował funkcję dyrektora Sadow-

niczego Zakładu Doświadczalnego

w Brzeźnej podległego Instytutowi

Sadownictwa w Skierniewicach. Od

1964 do 1973 był wicedyrektorem

Instytutu Warzywnictwa, następnie

jego dyrektorem (1974-1985). Kiero-

wał Zakładem Ekonomiki Rolnictwa

i Leśnictwa PAN. W 1990 r. zatrudnio-

ny jako profesor w Ogrodzie Botanicznym PAN w Powsinie.

W czasie II wojny światowej walczył w Armii Krajowej, par-

tyzantce, był więziony w obozach i więzieniach niemieckich.

Przewodniczący Rady Fundacji „Homo et Planta”, wiceprezes

Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Brytyjskiej, współzałożyciel

Fundacji Pro Scientia et Vita. Pełnił też funkcję ambasadora

w Wielkiej Brytanii. W trakcie pobytu na placówce dyploma-

tycznej w Londynie brał udział w pracach tamtejszego Rotary

Club. Działacz uniwersalistyczny, członek Tymczasowego

Parlamentu Świata.

Swą drogę wolnomularską rozpoczął w hitlerowskim wię-

zieniu, gdzie jeden z przedwojennych polskich masonów

zaproponował mu przyjęcie do loży jako ucznia masońskiego.

W więzieniu złożył przysięgę wolnomularską. Prawdziwą inicja-

cję masońską odbył jednak dopiero w latach 90., kiedy związał

się z Wielkim Wschodem. Od 1994

był wiceprezydentem Polskiej Grupy

Narodowej Uniwersalnej Ligi Masoń-

skiej (UFL-Polska). W WWP pełnił

funkcje Wielkiego Strażnika Pieczęci

oraz Czcigodnego Mistrza Loży Euro-

pa (od 2000 r.). W latach 2001-2004

był Wielkim Mistrzem WWP. Później

pełnił funkcję przewodniczącego Sądu

Braterskiego. W 2006 r. otrzymał Złote

Pióro „Wolnomularza Polskiego”, na

łamach którego publikował pod imie-

niem zakonnym Zbigniew Dąbrowa.

W latach 90. XX działał w ruchu uni-

wersalistycznym (International So-

ciety of Universalism), był członkiem

Tymczasowego Parlamentu Świata.

W swoim wystąpieniu w Pałacu Staszica dotyczącym humani-

zmu uniwersalnego z okazji 265-lecia wolnomularstwa w Polsce,

12 listopada 1994 r., mówił: „A więc w nadchodzących wiekach

pryncypium jedności przy różnorodności jest podstawą działań

dla pokojowego zachowania ciągłości rozwoju ludzkości. Ta

jedność ma być oparta o podstawowe prawo każdego człowieka

do życia bez dyskryminacji, w dobrobycie, sprawiedliwości

i zgodzie. W pierwszym artykule zobowiązuje się Federację

Świata do zapobiegania wojnom, pełnego rozbrojenia i two-

rzenia podstaw do pokojowego współżycia w oparciu o prawo

człowieka, bezpieczeństwo, wolność, demokrację i równy start.

(...) Ktoś powie, że to wszystko utopia. I będzie miał słuszność.

Ale czy nie ma już prawa do marzeń?”.

NA PODST.: WIKIPEDII, WIRTUALNEGO

WSCHODU WOLNOMULARSKIEGO

N a w i e c z N y m w s c h o D z i e

a s z e r a ,

ż o n a P a n a

b o g a

Zbyszka Gertycha poznałam dzięki

mężowi. Zaprotegował mnie i dzięki

temu bez trudu uzyskałam możliwość

wywiadu dla tygodnika „Argumenty”,

w których pracowałam w drugiej poło-

wie lat 80. XX w. Zbyszek był wówczas

wicepremierem w rządzie Zbigniewa

Messnera. Do wolnomularstwa wciągnął

go Adam (odbyło się to w naszym miesz-

kaniu na Nowym Świecie). Znali się od

lat 50, szanowali i bardzo lubili. Adam

zawsze powtarzał, że Gertych dla pol-

skiego warzywnictwa zrobił tyle samo,

co Pieniążek dla sadownictwa. Przez

kilkanaście lat Zbyszek był u nas częstym

gościem. Pracowali z Adamem w jednej

loży Europa, potem współdziałali, gdy

został Wielkim Mistrzem WWP. Często

mijaliśmy się w drzwiach, ja do pracy,

on – do Adama, ale nieraz „obradowali-

śmy” w trójkę. Zbyszek był prawdziwym

dżentelmenem, o ujmującym sposobie

bycia, delikatności, kulturze osobistej

i subtelnym poczuciu humoru. Przy nim

czułam się zawsze jak prawdziwa dama.

Kochał świat roślin chyba najbardziej ze

wszystkiego. Wymyślił Floralia Muzycz-

ne w Ogrodzie Botanicznym w Powsinie,

gdzie często spotykali się wolnomularze

różnych rytów i obrządków. Opowiedział

nam kiedyś o korzeniach swojej rodziny,

bo Gertychowie i Giertychowie byli

jedną familią, choć oboczność w pisowni

pojawiła się już chyba w XVII wieku.

Nigdy złego słowa nie powiedział o Ję-

drzeju czy Romanie, choć oni byli takimi

samymi zawołanymi narodowcami i an-

tymasonami jak on uniwersalistą. Po jego

śmierci poczułam, że już nigdy nie spot-

kam takiego dżentelmena jak Zbyszek

– europejczyka, człowieka świata. Gdy

zamknę oczy, widzę braterski łańcuch

przy jego trumnie. Zdjęcie z dedykacją

dla mnie i Adama wisi u nas w salonie.

w o l N o m u l a r z P o l s k i w i o s N a 2 0 1 2 • N u m e r 5 0

aNDrzej rusłaN Nowicki

(1919-2011)

ilozof kultury, historyk lo-

zoi i ateizmu, italianista, re-

ligioznawca, twórca systemu

lozocznego, który nazywa ergantro-

pijno-inkontrologicznym systemem

lozoi „spotkań w rzeczach”. Profesor

emerytowany, związany z Uniwersy-

tetem Warszawskim, Uniwersytetem

Wrocławskim, Uniwersytetem Marii

Curie Skłodowskiej w Lublinie. Współ-

założyciel i prezes Stowarzyszenia Ate-

istów i Wolnomyślicieli oraz Polskie-

go Towarzystwa Religioznawczego.

Założyciel i redaktor naczelny pisma

„Euhemer”. Z poglądów socjalista

(przedwojenny Spartakus, Związek

Niezależnej Młodzieży Socjalistycz-

nej, PPS do 1948 r). Od 1938 był

członkiem Polskiego Towarzystwa

Filozocznego. W 1977 r. został członkiem honorowym TKKŚ,

a od 2007 r. był członkiem Komitetu Honorowego Polskiego

Stowarzyszenia Racjonalistów. Jego prace obejmują ponad 1200

pozycji, w tym w języku polskim przeszło 1000, włoskim 142,

reszta w 10 innych językach, w tym chińskim. Napisał ok. 50

książek. Specjalizacje: lozoa Giorda-

na Bruna, Vaniniego i Trentowskiego;

postacie Władysława Witwickiego oraz

Kazimierza Łyszczyńskiego. Zaintere-

sowania: sny, Chiny, muzyka, portrety.

W połowie lat 90. związał się

z wolnomularstwem. Przez cztery

kadencje był Wielkim Mistrzem

Wielkiego Wschodu Polski, następ-

nie został Honorowym Wielkim Mi-

strzem oraz Wiceprezydentem Pol-

skiej Grupy Narodowej Universalnej

Ligi Masońskiej UFL (zastępcą br.

Adama W. Wysockiego, Prezydenta

UFL). Był członkiem Rady Progra-

mowej „Wolnomularza Polskiego”,

jego stałym autorem, twórcą serii

WWP Ex Oriente Lux i logo WWP

– Ateny (obecnie w trakcie zmia-

ny). Studia nad masonerią zaowocowały fundamentalną

książką Filozofia masonerii u progu siódmego tysiąclecia,

wydaną w 1997 r.

ZA: „ATENA „12/6011, BIULETYN INFORMACYJNY

DLA CZŁONKÓW WWP, WIKIPEDIA

N a w i e c z N y m w s c h o D z i e

a s z e r a ,

ż o n a P a n a

b o g a

Andrzeja Nowickiego poznałam, gdy

napisałam niezbyt wielką broszurę

o ruchu wolnomyślicielskim i laickim

w Polsce. Było to na 80-lecie tegoż ru-

chu, w roku 1987. Andrzej dostał tę

książkę, której fragmenty ukazywały

się w „Argumentach” i napisał do mnie

długi list (zgubił się gdzieś w naszych

papierzyskach). Wyraził w nim troszkę

uznania dla młodej autorki, ale i po-

kazał cały opisany przeze mnie bardzo

skrótowo obszar związany z jego własną

działalnością ateistyczną i laicką. I on, i ja

żałowaliśmy bardzo, że nie porozmawia-

łam z nim wcześniej przed napisaniem

książeczki. Minęło kilka lat, ja jeszcze

masonką nie byłam, ale wolnomula-

rzem był Adam, inicjowany w 1992 r.

w „Wolności Przywróconej”, i to dzięki

memu pośrednictwu Adam spotkał się

z Andrzejem Nowickim. Jak się okazało,

nie było to ich pierwsze

spotkanie. Rozmawia-

li niegdyś przed wielu,

wielu laty, gdy Adam był

młodym dziennikarzem

„Życia Warszawy”. Roz-

mowa była owocna, An-

drzej został inicjowany,

a potem nastąpiło kilka

lat niezwykle intensyw-

nej działalności Andrzeja

w wolnomularstwie. Zo-

stał Wielkim Mistrzem

WWP i płodnym auto-

rem „Wolnomularza Polskiego”. Nieraz

z Adamem się sprzeczali o koncepcje

wydawnicze. Najostrzejszy spór był o…

Hermana Goeringa. Andrzej powie-

dział, że obok tej postaci on występować

nie będzie! Adam był czuły na punkcie

swojej wolności redaktorskiej, też się

trochę obraził. Najśmieszniejsze, że nie

pamiętam teraz, czym to się skończyło,

czy Adam odpuścił sobie tę smaczną

historię o zainteresowaniach hitlerowca

masonerią, czy Andrzej machnął ręką.

Chociaż, jak pamiętam, On nigdy na

nic nie machał ręką. Andrzej cieszył się

bardzo z rozwoju masonerii kobiecej

w naszym kraju. Pisał mi o tym w e-ma-

ilach, gdy już posiadł komputer. Ostatni

wiersz, jaki dostałam od niego, był z lip-

ca ub. roku i zadedykował go sios trom

z Prometei i Gai. #

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

Piotr kuNcewicz

(1936-2007)

iotr Kuncewicz był wybit-

nym pisarzem, ironicznym

eseistą i błyskotliwym kryty-

kiem literackim. Doktorem literatury.

Studiował na Katolickim Uniwersy-

tecie Lubelskim, od pierwszego roku

studiów był publicystą „Tygodnika

Powszechnego”. Po studiach praco-

wał w Instytucie Filologii Polskiej

UW. Przez pewien czas studiował

orientalistykę. Tworzył poezję. Od

1968 r. pracował w Instytucie Ba-

dań Literackich PAN. Publikował

recenzje literackie w wielu pismach

literackich. Pełnił funkcje kierow-

nika literackiego w Teatrze im. W.

Bogusławskiego w Kaliszu i Teatrze

Polskim w Bydgoszczy. Prowadził

dział krytyki w miesięczniku „Poe-

zja”, był również wykładowcą w Wyższej Szkole Teatralnej

w Warszawie. Przez wiele lat był prezesem Związku Literatów

Polskich. Był także członkiem Polskiego Oddziału Stowarzy-

szenia Kultury Europejskiej.

Był nie tylko erudytą, ale i wytrawnym ironistą i krytycznym

obserwatorem. Sceptycznym humanistą. Agnostykiem. Był

twórcą o niezwykle rozległych zainteresowaniach. Według Nie-

go: „rzeczą pisarza jest raczej

pytać, drażnić i denerwować,

niż odpowiadać i uspokajać”.

Do jego najważniejszych dzieł

należą eseje Samotni wobec

historii (1967) i Antyk zmę-

czonej Europy (1982, 1988),

książki krytyczne Cień ręki

(1977) oraz W poszukiwaniu

codzienności (1979), powieści

Szumy (1976), Dęby kapito-

lińskie (1970, 1973) i Zamieć

(1972). Był także autorem

kilkutomowej panoramy lite-

ratury i poezji polskiej Ago-

nia i nadzieja (1993-1994),

Leksykonu polskich pisarzy

współczesnych (1995) oraz książki o dziejach narodu żydow-

skiego Goj patrzy na Żyda. Dzieje braterstwa i nienawiści od

Abrahama po współczesność (2000). Ostatnią opublikowaną

jego książką był fascynujący esej Legenda Europy (2005),

która jest „wyznaniem wiary w Europę, jak i dekalogiem tej

wiary”, zawierającym „najważniejsze składniki brewiarza

Europejczyka, legendy kontynentu”. Odwołując się do uczucia

i rozumu, wydobywając wspólne dziedzictwo Europejczyków

w sferze kultury, historii, idei i litera-

tury, Autor zaproponował pierwszą

w Polsce i może na świecie formułę

patriotyzmu europejskiego.

Do wolnomularstwa został przyjęty

w 1996 r. Aż do ostatnich tygodni

był aktywnym członkiem loży Trzej

Bracia oraz Sokrates. Na trzyletnią

kadencję wielkiego mistrza wybrany

został na konwencie WWP w dniu

11 listopada 2004 r. Uważał, że no-

wożytna formuła masonerii opiera

się na sformułowanej w czasach Re-

wolucji Francuskiej Deklaracji Praw

Człowieka i Obywatela, sama zaś ma-

soneria „jest szkołą bezkoniktowego

różnienia się”.

Nawet kiedy coraz bardziej tracił

swe ciało, wciąż podziwialiśmy walory

jego ducha i intelektu. Był człowiekiem wznoszącym się ponad

podziałami, które zawsze starał się zasypywać i niwelować.

Łączył, wzmacniał, wzbogacał. Przebywanie z Nim i rozmowa

były czystą przyjemnością.

WIRTUALNY WSCHÓD WOLNOMULARSKI,

„WOLNOMULARZ POLSKI”

ZA: WWW, ART. MILA CEWICZA

Z 10 KWIETNIA 2007 R.

[...] Byłeś nam przyjacielem

A każdemu bratem

I nawet poetyckie niemowie

Znajdowało u ciebie posłuch i szacunek

Kochałeś ludzi szerzej nić rozwiana

Na wietrze jak sztandar epoki

Młodopolska peleryna

Byłeś szczęśliwy wysokością lotu

A gwarząc przy szklenie z braćmi słowa

Przekraczałeś wszystkie pojęcia mity

A w ciszy mozolnego dnia i nocy

Z benedyktyńskim uporem

Pokonywałeś opory słowa

Zmuszając do uległości każdy dźwięk

Wielki Mistrzu wszelkich zagadek życia

Płynący z każdym dniem

W Krainie Doskonałości

Pozdrowiony bądź

Po tej Drugiej Stronie Błękitu

Gdzie Pieśń zawsze Ujdzie Cało

TADEUSZ CUGOW KWIATKOWSKI

N a w i e c z N y m w s c h o D z i e

w o l N o m u l a r z P o l s k i w i o s N a 2 0 1 2 • N u m e r 5 0

krzysztoF jakubowski

jerzy Piątek

wojciech tarNachiewicz

października 2011 r. zmarł

nagle prof. Krzysztof Jaku-

bowski – geolog, muzeolog, popu-

laryzator nauki, długoletni dyrektor

Muzeum Ziemi PAN. Zastępca prze-

wodniczącego VII Wydziału PAN.

Członek wielu komitetów i rad na-

ukowych PAN. Członek prezydium

Polskiego Komitetu Narodowego

Międzynarodowej Rady Muzeów (ICOM). Autor kilkuset

publikacji naukowych i popularnonaukowych z zakresu

geologii, ochrony przyrody, muzealnictwa przyrodniczego

i historii nauk o Ziemi. Laureat Nagrody im. H. Steinhausa za

„wybitną, indywidualną działalność organizacyjną w zakresie

upowszechniania nauki”.

Wolnomularz Wielkiego Wschodu Polski. W ostatnich la-

tach bardzo aktywnie uczestniczył w życiu wolnomularskim,

był członkiem Rady WWP – Wielkim Mówcą, Czcigodnym

Mistrzem Loży „Kultura”, której założeniem jest także

organizowanie białych spotkań z ludźmi nauki, kultury,

lozoi i sztuki. Był Mówcą Loży „Wolność Przywrócona”.

Brał udział – z głosem doradczym eksperta – w rozmowach

dotyczących projektu zorganizowania w Polsce Muzeum

Wolnomularstwa. Więcej w WP 51. #

głębokim smutkiem zawiadamia-

my, że w dniu 12 stycznia 2012 r.,

po długiej chorobie zmarł Jerzy Pią-

tek, Wielki Sekretarz WWP w latach

2008-2011.

Brat Jerzy Piątek urodził się 13

stycznia 1956 roku w Rogoźnie.

W przeszłości był pracownikiem na-

ukowym, działaczem laickim i samo-

rządowym, celebrantem świeckich

ceremonii pogrzebowych, autorem

książek: Z tradycji walk o świecką szkołę w Polsce (TKKŚ,

1986) oraz Starokatolicyzm (wraz z Tadeuszem Piątkiem,

KAW, 1987). Od ponad dwudziestu lat prowadził war-

szawską agencję nieruchomości.

Do wolnomularstwa został inicjowany w lutym 2004 roku

w loży Nadzieja, gdzie pełnił funkcję ekonoma. W czerwcu

2006 otrzymał stopień mistrza masońskiego. Był także

członkiem loży wyższych stopni rytu francuskiego So-

krates. Był ważnym ogniwem całego Wielkiego Wschodu

Polski. Zapamiętamy Jerzego jako utalentowanego mówcę

i oddanego brata.

MIL CEWICZ

WIRTUALNY WSCHÓD POLSKI,

HP://WOLNOMULARSTWO.PL/

głębokim smutkiem zawiada-

miamy, że w dniu 30 stycznia

2012 r. zmarł Wojciech Tarnachie-

wicz, członek Rady Zakonu WWP

od początku jego istnienia.

Brat Wojciech Tarnachiewicz uro-

dził się 10 maja 1940 roku. Z wy-

kształcenia był doktorem nauk eko-

nomicznych. Przez wiele lat związany

był z polskim ruchem spółdzielczym. Był m.in. dyrektorem

„Społem” województwa warszawskiego. Związany był także

przez wiele lat z polskim komitetem Funduszu Narodów

Zjednoczonych na rzecz Dzieci UNICEF (przewodniczący

komisji rewizyjnej). Po przejściu na emeryturę jego główną

pasją stało się malowanie obrazów.

Do wolnomularstwa inicjowany został w roku 1993, w loży

Nadzieja, należącej podówczas do Wielkiego Wschodu Fran-

cji. Mistrzem wolnomularskim został w 1994. W loży pełnił

funkcję sekretarza. W roku 1997 był bratem założycielem

Wielkiego Wschodu Polski. W 1998 r. został zaprzysiężony

na Wielkiego Sekretarza Rady Zakonu i odtąd był już stałym

członkiem ciała zarządzającego WWP. W kolejnych latach

był Wielkim Skarbnikiem, a przed śmiercią pełnił funkcję

Wielkiego Strażnika Pieczęci.

Był również związany z Wielką Kapitułą Rytu Francuskiego.

W ostatnich latach był przewodniczącym loży doskonalenia

Sokrates.

Był ważnym ogniwem całego Wielkiego Wschodu Polski.

Będzie nam brakowało jego niespożytej energii. Tylko w tym

miesiącu zmarło dwóch członków Rady Zakonu WWP,

będących jednocześnie członkami loży Nadzieja. Redakcja

Wirtualnego Wschodu przekazuje braterskie kondolencje

dla loży Nadzieja.

MIL CEWICZ

WIRTUALNY WSCHÓD POLSKI

HP://WOLNOMULARSTWO.PL/

N a w i e c z N y m w s c h o D z i e

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

38 N a s i w i e l c y







korczak w Getcie

uż od pierwszych dni II wojny

światowej Dom Sierot Janusza

Korczaka znalazł się w polu bom-

bardowań. Uszkodzony został

budynek sierocińca, miała miejsce akcja

ratownicza, rozpoczęto tworzenie planu

pomocy, ochrony i zapewnienia prze-

trwania dla ponad 150 wychowanków.

Korczak usilnie zabiegał o pomoc, dary,

wsparcie dla dzieci.

W październiku 1940 roku nakazem

władz niemieckich w okupowanej War-

szawie tworzy się geo dla ludności

żydowskiej. Zabiegi Korczaka o pozosta-

wienie Domu Sierot na Krochmalnej nie

przynoszą skutku. Sierociniec przenosi

się do budynku przy ul. Chłodnej 33.

16 listopada 1940 roku geo zostaje

zamknięte. Korczak próbuje ochro-

nić dzieci, zaspokoić ich podstawowe

potrzeby, możliwe w tych warunkach.

Walczy o żywość, leczy, uczy, opowiada

bajki. Coraz bardziej tragiczne warunki

życia w getcie dotykają przede wszyst-

kim dzieci, które giną z głodu i wycień-

czenia. Korczak walczy o ich ostatnie

prawo – prawo do godnej śmierci. Przyj-

muje posadę wychowawcy w Internacie

dla Sierot przy ul. Dzielnej, który określa

jako „dziecięcą umieralnię”. Chory, znie-

czulający głód alkoholem, zmęczony,

rozdrażniony Korczak w nieludzkich

warunkach gea funkcjonuje w różnych

wymiarach. Walczy z codziennością,

wykłóca się o każdy worek kartoi,

o każdą główkę kapusty. A jednocześnie

wznosi się ponad tragizm sytuacji. Pisze

Pamiętnik z gea – dzieło szczególne

w biograi Korczaka. Pamiętnik nie

tyle dokumentuje życie w getcie, co

raczej jest biograczną reeksją nad

upodleniem świata i nędzą ludzkiej kon-

dycji. Wyraża jednak wiarę w najgłębsze

wartości człowieka. 6 sierpnia 1942 roku

Janusz Korczak z wychowankami rusza

w ostatnią drogę ku śmierci. Ginie razem

z dziećmi w obozie zagłady w Treblince.

Po wojnie życie i dzieło Janusza Kor-

czaka nie zostało zapomniane. Wręcz

przeciwnie – jego nowatorskie idee

i rozwiązania wychowawcze, jego wi-

zjonerska koncepcja praw dziecka na

stałe weszły do kanonu kultury Polski

i świata.

PROF. BARBA

SMOLISTHEISS

Jest to agment art. o Januszu

Korczaku zamieszczony w internecie

na stronie Rok Korczaka

hp://2012korczak.pl/zarys

W czerwcu 2011 r. ukazał się nowy

miesięcznik „KSIĄŻKI”. W numerze 1.

zaciekawił mnie tekst o Januszu Korczaku

i jego przynależności do masonerii, kon-

kretnie loży Gwiazda Morza, należącej

do Zakonu Mieszanego Droit Humain.

Janina Olczak-Ronikier, autorka biograi

o Korczaku, z którą „KSIĄŻKI” zamiesz-

czają wywiad, tak mówi na ten temat:

„Biografowie unikali tego tematu, bo

w Polsce słowo «masoneria» budzi naj-

gorsze skojarzenia [tu bym podyskutowała

nieco, Wys.]. Ja także z pewnym wahaniem

dotykałam sprawy, którą sam Korczak,

zgodnie z doktryną masońską, zachowy-

wał w tajemnicy. A przecież był to ważny

rozdział w jego życiu i nie mogłam go

ominąć. Doktor we wspomnieniach jawi

się jako ironiczny racjonalista i sceptyk.

Mało wiadomo o jego głębokich tęskno-

tach duchowych, których nie zaspokajała

żadna religia. W roku 1922, załamany

śmiercią matki, napisał cykl przejmują-

cych tekstów zatytułowanych Modlitwy

tych, którzy się nie modlą. Bliski był mu

hinduski myśliciel i poeta Rabindranath

Tagore, a także charyzmatyczny prorok

teozofów Jiddu Krishnamurti. Gwiazda

Morza, loża wolnomularska o charak-

terze medytacyjno-kontemplacyjnym,

stanowiła dla niego oazę skupienia. Wa-

kacje spędzał w Mężeninie nad Bugiem,

w dworku, który należał do Polskiego

Towarzystwa Teozocznego. Zjeżdża-

li tam polscy masoni. Loża była także

miejscem inspirujących intelektualnych

kontaktów. Spotkania z jej członkami,

ludźmi najwyższego formatu umysło-

wego i moralnego (był wśród nich np.

płk Michał Karaszewicz-Tokarzewski

– „Torwid” – który tuż po kapitulacji

Warszawy utworzy zalążek AK), odry-

wały go od codziennych problemów

i smutków. Był przecież człowiekiem

bardzo samotnym”.

Sama pamiętam, choć jak przez mgłę,

z wczesnych lat 90., spotkanie z wolno-

mularskim małżeństwem z Droit Hu-

main Bocheńskimi, którzy osobiście

pamiętali Janusza Korczaka jako masona.

Czytałam też małą książeczkę na ten

temat, która jest w bibliotece domowej

jednego z naszych braci, obecnie w loży

w Wielkim Wschodzie Polskim. #

z b l o g a a s z e r a , ż o n a P a n a b o g a

korczak z loży GwiazDa morza

w o l N o m u l a r z P o l s k i w i o s N a 2 0 1 2 • N u m e r 5 0

m a s o N i c a







wystawa masońska

w Państwowym muzeum

etNoGraFiczNym

kspozycja będzie miała przede wszystkim charakter

edukacyjny. Narracja i scenograa wprowadzą za-

równo przyjaciół, jak i wrogów Sztuki Królewskiej

w tajemniczy i nieznany świat, w którym wszystko jest sym-

bolem. Odwiedzający muzeum goście zdobędą wiedzę na

temat dziejów, stopni i bogatej obrzędowości masonerii, przy

jednoczesnym poznaniu ludowych przesądów składających

się na czarną legendę wolnomularstwa. Mało kto uzmysławia

sobie, że w ludowym pojęciu masoni nigdy nie śpią, czy też

pod ubraniem skrywają różnorodne anatomiczne defekty...

Oprócz konfrontacji z ludowym mitem, widzowie będą

mogli na własne oczy zobaczyć fragment autentycznego

wystroju współczesnej loży masońskiej. Ekspozycja bazuje

bowiem na zbiorach zarówno archiwalnych, jak i zupełnie

współczesnych. Będzie to więc świadectwo żywotności

polskiego wolnomularstwa, które aktywnie włączyło się

w organizację wystawy, użyczając na czas wakacji lożowe

utensylia, dokumenty i pamiątki często o charakterze

prywatnym i rodzinnym.

Nie bez znaczenia dla historycznego wydźwięku plano-

wanej wystawy jest genius loci. Miejsce, w którym obecnie

znajduje się gmach Państwowego Muzeum Etnograicznego

jest ściśle związane z historią warszawskiego wolnomular-

stwa. Czerwony Dwór, zwany też Pałacem Czerwonym,

zbudowano ok. 1750 r. dla wdowy po gdańskim kupcu

Oemichenie. Pierwszą lożą, która miała swoją siedzibę

w Czerwonym Dworze był niemiecki warsztat Złoty Lich-

tarz. 2 kwietnia 1802 roku w budynku zapalono światła

drugiej loży: Fryderyk Wilhelm pod Kolumną. W cza-

sach Księstwa Warszawskiego nazwę loży zmieniono na

Samarytanin. W budynku okazjonalnie odbywały swoje

prace również inne warsztaty napoleońskiej Warszawy.

Z całą pewnością do 23 października 1807 roku praco-

wała tu loża Prawdziwe Braterstwo. Nie dziwi też fakt,

że w Czerwonym Dworze Stefan Żeromski umieścił akcję

przyjęcia do masonerii głównego bohatera Popiołów –

Rafała Olbromskiego.

Celem wystawy, oprócz szeroko pojętej edukacji, jest

promocja nowoczesnych zasad demokratycznego i ot-

wartego społeczeństwa. Aby wystawa nie była zbyt ciężka

w odbiorze jeden z jej modułów prezentuje, nie znany

w Polsce, humor masoński. #

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

40 m a s o N i c a

masoNeria

w Filatelistyce

d r n o r b e r t w ó j t o w i c z

ohann Wolfgang Goethe miał po-

wiedzieć niegdyś, że „Sammler sind

glückliche Menschen”1. I rzeczywi-

- ście, pasja zbieracka daje możli-

wość spełnienia się, toteż na przestrzeni

wieków wiele osób szukało odskoczni

od codzienności w zbieraniu i kolek-

cjonowaniu. Pisząc o swoich zainte-

resowaniach, konchista2 Jacek Glanc

wskazywał, że: „Każdy z nas przeżywa

swoją kolekcję uczuciowo, poświęca

jej czas i pieniądze, czasem dokonuje

życiowych wyborów i szuka kompro-

misów we współżyciu z rodziną. Jed-

nak w końcowym rozrachunku dzięki

swojej pasji możemy zaistnieć, możemy

wychylić głowę ponad przeciętność.

Kolekcjonerstwo to klucz do kłódki

szczelnie zamkniętej bramy oddzie-

lającej nas skutecznie od przestrzeni

wolności, samorealizacji i radości. Pod-

jęcie tego klucza wyzwala nas często

z realiów współczesnej rzeczywistości,

którą niepodzielnie włada ów piekiel-

ny wynalazek starożytnych Fenicjan

– pieniądz”3. Nie sposób nie zauważyć,

że przemyślenia te można odnieść do

każdego rodzaju kolekcjonerstwa, bez

względu na to co jest jego przedmiotem.

Wśród niezliczonej ilości dziedzin zbiera-

ctwa, jakie człowiek potrał wymyślić, po-

czesne miejsce zajmuje latelistyka, a więc

hobby polegające na kolekcjonowaniu

wszelkiego rodzaju walorów pocztowych,

takich jak znaczki czyste i kasowane luzem,

w ozdobnych arkusikach wydawniczych,

bloki na wycinkach lub na całych listach

czy karnetach, całostki pocztowe4, koperty

FDC5, nalepki i okolicznościowe datow-

niki. Jest to dziedzina stosunkowo młoda,

bo przecież pierwszy znaczek pocztowy

pojawił się w Anglii dopiero w maju 1840

r.6. Te niewielkie znaki opłaty pocztowej

bardzo szybko obudziły zainteresowanie

zbieraczy i w zasadzie można powiedzieć,

że wraz z reformą Rowlanda Hilla na-

rodziła się nowa gałąź kolekcjonerstwa.

Początkowo zainteresowania te określa-

ne były z francuska mianem timbrologii.

Blisko ćwierć wieku później, 15 listopada

1864 r., francuski kolekcjoner Georges

Herpin na łamach pisma „Collectionneur

de Timbres-Poste” zestawił greckie słowa

philos (miłośnik, przyjaciel) i atélia (wolny

od opłat) tworząc określenie philatélie.

W ten oto sposób zamiłowanie do zbiera-

nia znaczków pocztowych znalazło swoją

dzisiejszą nazwę.

Kolekcjonować można w zasadzie

wszystko i często przedmiot zbieractwa

może mieć znaczenie drugorzędne.

W kolekcjonerstwie „Najważniejsze jest

to wszystko, co człowiek przy okazji swo-

jej pasji kolekcjonerskiej zdobywa, jak

się to popularnie mówi, «dla ducha».

A zdobywać można wiedzę o dniu dzisiej-

szym i historii otaczającego świata, o jego

kulturze, cywilizacji… Wyrabiać w sobie

pozytywny i ciepły, czyli mówiąc uczenie,

humanistyczny stosunek do wszelkich

przejawów twórczej działalności ludzkiej

– humanistyczny stosunek do świata”7.

Podobnie jest w przypadku latelistyki.

Przed kilku laty w rozmowie dla „Rzeczpo-

spolitej” opiekun koła młodych Polskiego

Związku Filatelistów Andrzej Dobrowol-

ski wskazywał, że: „Filatelista to cierpliwy,

wytrwały poszukiwacz. Próbuje zrozumieć

uwarunkowania geograczne, historycz-

ne i społeczne, jakie towarzyszyły emisji

znaczka, lub rozszyfrować zakodowaną

w nim informację”8.

Pisząc o latelistyce współczesnej, Wło-

dzimierz Goszczyski zauważał, że „w -

latelistyce – jak w każdej zabawie czy grze

– wykształciły się pewne reguły, zasady

i kryteria”9. Owe kryteria, według których

konstruowane są zbiory latelistyczne,

bywają bardzo różne. Początkowo zbiory

latelistyczne często obejmowały znaczki

z całego świata, lecz z czasem najpopu-

larniejszą formą tworzenia kolekcji stało

się zbieranie „krajami”. Takie tradycyjne

podejście do tworzenia zbioru było jed-

nak często utrudnione, bo każdy zbieracz

dąży do kompletności zbioru, a w tym

przypadku trudności związane z naby-

ciem starych cennych znaczków bywały

znaczącym utrudnieniem. W tej sytuacji

zaczęto szukać nowych kryteriów mogą-

cych stanowić punkt wyjścia do tworzenia

kolekcji. Coraz popularniejsza stawała się

latelistyka tematyczna choć początkowo

ta gałąź przebijała się z trudem. Jeszcze pół

wieku temu Fabian Bura pisał: „Rozwój

latelistyki w obliczu masowo ukazujących

się znaczków państwowych wydawanych

obecnie w każdym państwie w ścisłym

powiązaniu z wydarzeniami tego kraju

(a nawet zagranicą), spełniających poza

obowiązkową opłatą pocztową poważny

cel propagandowy, przesunął się wyraźnie

na zamiłowania tematyczne. Gdy przed

kilku laty kierunek ten powstał, nieufni

w przemiany wróżyli mu byt bardzo krótki.

Tymczasem nowe piękne emisje znacz-

ków prawie wszystkich krajów przyciągały

coraz więcej zwolenników tworzenia zbio-

rów tematycznych (o ścisłym motywie)”10.

Takie podejście do konstruowania kolekcji

pozwala praktycznie na niczym nie ogra-

w o l N o m u l a r z P o l s k i w i o s N a 2 0 1 2 • N u m e r 5 0

m a s o N i c a

niczony wybór motywu przewodniego

zbioru. Każdy może wybrać temat, który

go osobiście interesuje, przy czym to sze-

rokie spektrum obejmuje całą złożoność

naszego życia. Obok tematów stosunkowo

popularnych, nieraz pojawiają się kolekcje

sprolowane w sposób oryginalny i dość

nietypowy. Istotne jest to, że w zbiorze

tematycznym umieszczane są znaczki

dobierane pod kątem wyczerpania tema-

tu. Jedną z takich możliwości może być

tworzenie kolekcji budowanych wokół

problematyki lożowej. Stąd też na całym

świecie powstają zbiory latelistyczne

poświecone obecności na znaczkach

pocztowych słynnych wolnomularzy,

występowaniu na znaczkach pocztowych

symboli wolnomularskich, pojawianiu

się na znaczkach pocztowych budynków

lożowych czy wreszcie znaczkom poczto-

wym upamiętniającym jakieś wolnomu-

larskie wydarzenia lub rocznice. Do tego

bardzo często dochodzą wydawane przy

różnych okazjach wolnomularskie całostki

pocztowe, koperty FDC, przywieszki11

i okolicznościowe datowniki.

Choć niektórzy oceniają tego typu pasje

jako sposób na ucieczkę od świata, to

przecież „kolekcjonerstwo jest zjawiskiem

społecznym i odbywa się w obrębie spo-

łeczeństwa. stąd istotnym elementem

wszelkiego zbieractwa są stosunki mię-

dzy ludźmi o pokrewnych zainteresowa-

niach, a także stosunki między jednostką

a grupą”12. W związku z tym lateliści

są zazwyczaj „zwierzętami stadnymi”,

szukają kontaktów z innymi podobnymi

sobie i tworzą stowarzyszenia. Pierwsze

samodzielne kluby latelistyczne po-

wstawały w latach 60. XIX wieku. Wraz

z rozwojem 100 lat później latelistyki

tematycznej, również na potrzeby zbiera-

czy masońskich walorów latelistycznych

zaczęły powstawać liczne specjalistyczne

stowarzyszenia, wśród których warto

wspomnieć choćby liczący około 400

członków13 brytyjski „e Masonic Phi-

latelic Club”, amerykańskie „Masonic

Stamp Club of New York”, „Masonic

Philatelist Collectors Club” i „George

Washington Masonic Stamp Club”, kana-

dyjski „Valley of Oawa Masonic Stamp

Club”, wiedeński „Phila-Masonica-Club”

czy „Clube Filatélico Maçônico do Bra-

sil”. W przypadku członków tego typu

organizacji z reguły chodzi o coś więcej

aniżeli o samo gromadzenie walorów la-

telistycznych. W informacji o działalności

„e Masonic Philatelic Club” możemy

więc przeczytać, że poza zbieractwem

podstawowymi celami Klubu są również

wspieranie badań nad tym, co wiąże się

z masońskimi walorami pocztowymi oraz

upowszechnianie zdobytej w ten sposób

wiedzy

. O tym, że problem ten traktowa-

ny jest poważnie niech świadczy fakt, że

jednym z tematów prac podejmowanych

przez Lożę Badawczą „Quatuor Coronati”

z Bayreuth jest właśnie kwestia określona

jako „Philamasonica”

. Takie ujęcie dość

dobrze wpisuje się w zacytowaną powyżej

wypowiedź Andrzeja Dobrowolskiego

o naturze latelisty.

Na przestrzeni ponad 150 lat istnienia

ruch latelistyczny wytworzył szeroką

gamę publikacji pomocnych przy rozwi-

janiu tego hobby. W zakres tej „literatury

latelistycznej” wchodzą nie tylko kata-

logi walorów pocztowych, ale również

opracowania teoretyczne i monogracz-

ne, różnego rodzaju leksykony i czaso-

pisma tematyczne. Te ostatnie zaczęły

wychodzić już w latach 60. XIX wieku,

najpierw w 1862 r. angielski „e Montly

Advertiser”, potem w 1863 r. belgijski „Le

Timbre-Poste” i niemiecki „Magazyn für

Briefmarken-Sammler”, a rok później

kanadyjski „e stamp Collectors Re-

cord” i francuski „Le Collectioneur de

Timbres-Poste”. Współcześnie na świecie

ukazują się setki, jeśli nie tysiące, tytułów

wśród których nie brakuje periodyków

poświęconych latelistyce tematycznej.

W tej sytuacji nie powinien dziwić fakt, że

wobec istnienia lamasoniki wydawane

są również specjalistyczne pisma poświę-

cone tej problematyce. Warto tu zauwa-

żyć chociażby „Masonic Philatelic Club

Magazine”

czy „Masonic Philatelist”

Obok czasopism na uwagę zasługują rów-

nież liczne wyspecjalizowane publikacje

książkowe, jak chociażby poświęcona -

latelistyce wolnomularskiej praca Trevora

J. Fray’a18, katalogi autorstwa Christop-

hera Leo Murphy’ego19 czy omawiające

obecność wolnomularzy na walorach

pocztowych książki Sama Brooksa

Gregory’a Ramsey’a Lucy21, Sherroda

N. Greshama22 i Kurta Probera23.

Tworzenie specjalistycznego zbioru

latelistycznego o tematyce wolnomu-

larskiej nie jest proste. Obowiązuje tu

założenie podobne jak w wypadku każdej

innej latelistycznej kolekcji tematycznej.

Jak podkreślał Cezary Rudziski: „tego

rodzaju zbiory wymagają z jednej strony

dużej niekiedy wiedzy fachowej autora,

z drugiej zaś stwarzają nieograniczone

możliwości indywidualnego tworzenia

i interpretowania tematów, co razem

zwiększa zainteresowanie zbiorem i zagad-

nieniem jakie on przedstawia, pozwala na

odkrycie nowych zainteresowań człowie-

ka, a więc uczy i wychowuje”24. Jednakże

nawet w tym wąskim wyspecjalizowanym

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

42 m a s o N i c a

świecie jak kolekcjonerzy znaczków o te-

matyce wolnomularskiej istnieją liczne

podziały. Wcale niemałą grupę stanowią

ci, którzy starają się kolekcjonować znaczki

przedstawiające wizerunki znanych postaci

historycznych będących wolnomularza-

mi. Z reguły są to przedstawienia tych

osób w sytuacjach nie mających żadnego

związku z życiem lożowym. Tym niemniej

sam fakt związków bohatera z masonerią

stanowi tu wystarczające kryterium.

Obok nich mamy jednak również dość

znaczącą grupę znaczków, które poprzez

zawarte na nich przedstawienia, nawią-

zują wprost do masonerii. Do najbardziej

znanych znaczków zawierających symbo-

likę wolnomularską należą bez wątpienia

angielskie „Victory” z podobizną króla

Jerzego VI. Monarcha ten został inicjo-

wany w Navy Lodge nr 2612 w 1919 r.,

a więc na długo przed objęciem tronu.

W kilka lat później, w 1922 r., powołany

został na stanowisko Wielkiego Dozorcy,

a w dwa lata później został Prowincjonal-

nym Wielkim Mistrzem w Middlesex,

który to urząd pełnił do chwili wejścia do

tron Zjednoczonego Królestwa w 1936

r. Przez wiele lat był on aktywnym wol-

nomularzem i zawsze uważał masone-

rię za jeden z najsilniejszych czynników

wpływających na jego życie. Wskazywano,

że pod koniec IIwojny światowej chciał

przyczynić się do uznania wkładu wolno-

mularzy w zwycięstwo. Stąd też w 1946 r.

ukazał się znaczek pocztowy, na którym

umieszczone zostały m.in. gołąb z gałązką

w dziobie, kielnia oraz skrzyżowane cyrkiel

i węgielnica. W tym duch znaczek ten

bywa interpretowany przez wolnomula-

rzy, którzy podkreślają umieszczenie na

nim symbolicznych dla prac lożowych

narzędzi

, a nawet próbują interpretować

występującą tam gałązkę jako symbol aka-

cji26. Czy jednak elementy te rzeczywiście

tworzą „znaczek masoński”, czy też może

na wydanym po wojnie walorze symboli-

zują po prostu potrzebę pokoju i dążność

do odbudowy?

Okazją do wyemitowania znaczka pocz-

towego bywają często rozmaite jubileusze.

Podobnie jest w przypadku znaczków o te-

matyce wolnomularskiej. Okrągłe rocznice

działalności obediencji wolnomularskich,

ale również rocznice poszczególnych lóż

stanowiły doskonały pretekst do znacz-

ków poświęconych działalności wolno-

mularstwa. Niejednokrotnie, niezależnie

od rocznicowego znaczka, pojawiały się

wolnomularskie koperty FDC i okolicz-

nościowe datowniki.

W podobny sposób starano się nie-

jednokrotnie uczcić wszelkie spotkania

i konferencje wolnomularskie.

Symbolika wolnomularska, a zwłaszcza

znak markowy ruchu, jakim niewątpliwie

jest emblemat utworzony przez skrzyżo-

wany cyrkiel i węgielnicę, zdobił niejed-

nokrotnie znaczki pocztowe. Poza tym

pojawiały się tam podstawowe elementy

życia lożowego, takie jak fartuszki czy

lożowe bijou.

W sytuacji, gdy od końca XIX wieku

toczą się spory miedzy „regularnymi’

a „nieregularnymi”, w sytuacji, gdy liczne

obediencje wolnomularskie nie uznają

swojej „masońskości”, w sytuacji, gdy

loże Prince Hall nie mogą doczekać się

uznania, a masoneria kobieca przez wielu

traktowana jest co najmniej z pobłażaniem,

na znaczkach pocztowych wszystkie te

struktury i systemy funkcjonują zgod-

nie. Znajdziemy tu walory latelistyczne

związane z wolnomularstwem regular-

nym ale również takie, które wskazują

na Międzynarodowy Zakon Obrządku

Mieszanego Dront Humain, Prince Hall

i masonerię kobiecą.

Obok tego pojawiały się organizacje

uznawane powszechnie za paramaso-

nerię lub, jak to określał Ludwik Hass,

„wolnomularstwo w szerokim znaczeniu

tego słowa”. Do grupy tej należały z jednej

strony takie organizacje, jak różokrzyżo-

wy AMORC27, który bywa utożsamiany

z wolnomularstwem za sprawą struktury

lożowej, stopni wtajemniczenia i rytuałów

inicjacyjnych. Z drugiej strony było to

szereg znaczków poświęconych takim

strukturom, jak Rotary International czy

Lions International. Organizacje te, z uwa-

gi na zaszłości historyczne, również bywają

często określane mianem paramasonerii.

Znaczek to również oręż dla przeciw-

ników wolnomularstwa. 22 październi-

ka 1941 r. w Belgradzie otwarta została

propagandowa „Antimasonska izložba”.

Celem tej wystawy było pokazanie eks-

pozycji która „demaskowała żydowsko-

masońsko-komunistyczną konspirację

odpowiedzialną za wszelkie bolączki

dotykające społeczeństwo”. Ta zbitka

językowa nie jest niczym nietypowym,

bo przecież również u nas w okresie mię-

dzywojennym w publikacjach obozu

narodowego wskazywano, że „wróg w po-

staci masona i komunisty w jednej osobie

Żyda zagraża Polsce”, a Jdrzej Giertych

podkreślał, iż „Żydzi, masoneria i komu-

nizm – to jest trójjedyny obóz naszych

przeciwników głównych”

. Na potrzeby

rozreklamowania tej wystawy wykonano

60 000 plakatów, 200 000 broszur, 100

000 ulotek oraz 9 rodzajów pocztówek

w ilości 108 000 sztuk. Według ocjal-

nych danych w sumie odwiedziło ją około

w o l N o m u l a r z P o l s k i w i o s N a 2 0 1 2 • N u m e r 5 0

m a s o N i c a

80 000 osób, a dla upamiętnienia tego

wydarzenia władze okupowanej przez

nazistów Serbii Nedića wyemitowały

serię znaczków pocztowych. Te cztery

walory latelistyczne to bodaj najbardziej

znany na świecie przykład propagandy

antymasońskiej dokonywanej za pośred-

nictwem poczty29.

I wreszcie, już na zakończenie, należy

zauważyć, że nie zawsze do tematyki

masońskiej podchodzono na poważnie

i „z marsową miną”. Znaczki pocztowe

bywały nieraz okazją do spojrzenia na

„sztukę królewską” z lekkim przymru-

żeniem oka. Widoczne jest to choćby na

kanadyjskim znaczku, gdzie związany

z wolnomularskim zakonem Shriners

barwny klaun bawi chłopca, żonglując

kulami. Nie byłoby w tym nic dziwnego,

bo przecież żonglerka kulami w takim

wykonaniu wydaje nam się czymś naj-

bardziej naturalnym pod słońcem, gdyby

nie fakt, że kule w dłoniach rzeczonego

klauna to nie okrągłe piłki, lecz typowe

kule rehabilitacyjne ułatwiające poru-

szanie się osobom niepełnosprawnym.

W ten sposób autorzy znaczka przemy-

cili niejako w lekkiej formie podstawo-

wą informację o celach i działalności

Shrinersów.

Czasem podejmowano też temat ma-

soński wkraczając zgoła w świat bajeczny

i nierealny. Jednym z takich sympatycz-

nych masoników jest wyemitowany

w 1989 r. przez wyspiarskie państwo

Saint Vincent i Grenadyny znaczek przed-

stawiający Sknerusa McKwacza31 jako

wielkiego mistrza prowadzącego prace

lożowe. Patrząc na tę niewielką grakę,

można by powiedzieć z przekąsem, że

„to było do przewidzenia”. Wszak sko-

ro samemu Waltowi Disneyowi liczni

autorzy przypisują przynależność do

masonerii32, to czemu miałby to ominąć

jego bohaterów jego świata. #

1 Pol. „Kolekcjonerzy to szczęśliwi ludzie”.

2 Termin używany na określenie miłośników i kolekcjonerów musz-

li mięczaków.

3 J. Glanc, Concha – Curriculum Vitae, Conha – Muszle w kolekcji Jacka

Glanca, hp://www.muszle.concha.pl/?id=11

4 Druk pocztowy z nadrukowanym na nim znakiem opłaty pocztowej.

Całostką może być koperta, karta pocztowa, sekretnik bądź blan-

kiet telegraczny.

5 Koperta Pierwszego Dnia Obiegu (ang. First Day Cover) to nawią-

zująca do pierwszego dnia obiegu znaczka koperta z nalepionym

znaczkiem pocztowym i ostemplowana zazwyczaj specjalnym stemp-

lem okolicznościowym.

6 Pierwszy polski znaczek pocztowy został wydany dopiero dwadzieścia

lat później, 1 stycznia 1860 r., przez Komisję Rządową Przychodów

i Skarbu Królestwa Polskiego.

7 A. Trybunalski, Kolekcje z niczego, Warszawa 1971, s. 9.

8 M. Janusz-Lorkowska, Walory wzięte pod lupę, „Rzeczpospolita”, 15

lutego 2008.

9 W. Goszczyński, Filatelistyka współczesna, Warszawa 1990, s. 346.

10 F. Bura, Olimpiady a latelistyka, „Filatelista”, 1956, s. 6.

11 Zawierające napisy lub ilustracje okolicznościowe, reklamowe lub

hasła pocztowe, oddzielone od znaczka pocztowego perforacją pole

o co najmniej jednym boku równym bokowi tego znaczka.

12 W. Goszczyński, Filatelistyka współczesna, Warszawa 1990, s. 17.

13 List Sekretarza Masonic Philatelic Club Maurice’a H. Beazley’a do

Norberta Wójtowicza z 4 maja 2001 r.

14 About Us, e Masonic Philatelic Club,

hp://www.masonicphilatelicclub.org.uk/

15 Philamasonica, Freimaurer-wiki,

hp://freimaurer-wiki.de/index.php/Philamasonica

16 Kwartalnik wydawany przez „e Masonic Philatelic Club”.

17 Periodyk wydawany przez „Masonic Stamp Club of New York”.

18 T. J. Fray, Masonic Philately (5 issues), Batley 1984-1988.

19 Ch. L. Murphy, Postage stamps and eemasonry. Guide and compen-

dium United States and Canada, New York 1988; tenże, Masonic phi-

lately. e United States of America & Canada. Classication II postage

stamps, Silver Spring 1990.

20 S. Brooks, Masonic philately. Freemasons and Masonic events on the

stamps of our country, New York 1948.

21 G. R. Lucy, An album for stamps the honor Freemasons of many nations,

St. Louis 1964.

22 S. N. Gresham, Prominent Prince Hall Masons on Philatelic Materials.

Stamps First Day Covers and PostCards, 2004.

23 K. Prober, Catálogo dos selos de maçons brasileiros, Paquetá 1984.

24 C. Rudziński, Parę uwag na temat zbiorów tematycznych i motywowych,

Miejsce wydania 1956, s. 222-223.

25 R. J. Meek, e 1946 Victory Stamp, „Masonic Bulletin” (Grand

Lodge of British Columbia and Yukon), t. X, nr 1, październik 1946,

s. 8; More On the George VI 1946 „Victory Issue” postage stamp,

„Masonic Bulletin”, t.XVI, nr 1, październik 1977, s. 7. Oba teksty

opublikowane w wersji elektronicznej na stronie Grand Lodge of

British Columbia and Yukon: hp://freemasonry.bcy.ca/art/victo-

ry_stamp.html.

26 Grand Master at the Investiture, Exsequi Lodge in South Africa,

hp://www.exsequi.org.za/dukeoent.asp

27 Antiquus Mysticusque Ordo Rosae Crucis.

28 Zob. N. Wójtowicz, Masoni w wielonarodowościowej II Rzeczypospoli-

tej, Warszawa 2011.

29 Belgrade’s Anti-Masonic exhibition of 1941-42, Centre for Holocaust

and Genocide Studies. University of Minnesota,

hp://www.chgs.umn.edu/histories/otherness/otherness2.html

30 e Ancient Arabic Order of the Nobles of the Mystic Shrine.

31 Sknerus McKwacz (oryg. Scrooge McDuck) jest jednym z bohaterów

disneyowskiego świata. Postać ta stworzona została w 1947 r. w ko-

miksie Christmas on Bear Mountain (pol. Wielka niedźwiedzica) przez

amerykańskiego graka Carla Barksa.

32 W rzeczywistości Walt Disney nigdy nie był masonem i przynależał

jedynie do związanego z wolnomularstwem DeMolay International;

Zob. Hall of Fame, DeMolay International,

hp://www.demolay.org/aboutdemolay/halloame.php.

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

44 e - w o l N o m u l a r s t w o

masoN Na

wirtualNych

ścieżkach











igdy wcześniej idee nie

rozprzestrzeniały się tak

szybko i praktycznie bez-

kosztowo. Okazuje się, że wbrew prze-

widywaniom defetystów, Internet stał

się narzędziem zaspokajania potrzeb

wyższych – przynależności, samorea-

lizacji i transgresji.

Gdy podjęliśmy decyzję o wznowieniu

„Wolnomularza Polskiego”, nie zastana-

wialiśmy się nawet, czy powinien być

obecny również w Internecie. Pytanie

nie brzmiało „czy”, ale „w jaki sposób”.

Trzeba dodać, że pismo miało już

swoją internetową historię, którą

współtworzyło wiele zaangażowanych

osób. Dzięki nim w sieci jest dostępna

cała zawartość numerów 1-49 w postaci

tekstów do pobrania oraz naukowej

bibliograi.

Jednak teraz naszym głównym ce-

lem nie było udostępnienie wszystkim

zainteresowanym treści dotyczących

masonerii (to zadanie świetnie spełnia

Wirtualny Wschód Polski), ale stwo-

rzenie i rozwijanie społeczności osób

zainteresowanych Sztuką Królewską.

Do tego zadania niezwykle przydatne

są narzędzia Web 2.0, które zakładają

współtworzenie treści przez odbiorców

i umożliwiają im angażowanie się, rea-

gowanie i przekazywanie treści dalej.

Chcieliśmy stworzyć platformę, któ-

ra byłaby miejscem wymiany myśli

i przestrzenią spotkania osób o różnych

poglądach, gdzie jedynym wspólnym

mianownikiem byłoby zainteresowa-

nie wolnomularstwem.

Drukowany kwartalnik „Wolnomularz

Polski” oraz bezpłatny comiesięczny

newsleer wspierają główny cel, jakim

jest budowanie wspólnoty.

Wyszliśmy z założenia, że ludziom

potrzebne jest miejsce, gdzie mogą czuć

przynależność do większej zbiorowości

wyznającej zbliżone wartości, dążącej

do samorozwoju swoich członków oraz

działającej na rzecz dobra wspólnego.

Jednocześnie chcieliśmy wyjść poza

mury domów lożowych, otwierając się

na osoby z innych lóż, obediencji oraz

na tak zwanych „profanów”. Wyzwania

stojące przed wszystkimi ludźmi w XXI

wieku wydają się nam bardziej doniosłe

od różnic, które ludzi dzielą. Stojąc

przed wyborem między kultywacją

elitarności i tajemniczości, a bardziej

otwartym działaniem dla dobra wspól-

nego, zdecydowaliśmy się opowiedzieć

raczej za tą drugą opcją, szanując jed-

nocześnie fakt, że inni mogą mieć w tej

sprawie odmienny pogląd.

I tak w pewną styczniową sobotę na

portalu społecznościowym Facebook

powstał prol magazynu „Wolnomularz

Polski”. W ciągu miesiąca udało nam

się zgromadzić 400 wirtualnych fa-

nów, a zasięg społeczny treści udostęp-

nionych przez nas za pośrednictwem

Facebooka przekroczył 70 tys. osób.

Warto dodać, że zdarzyły nam się

tylko dwa małe „incydenty antyma-

sońskie” w postaci wypowiedzi w stylu

„nie dla masonerii” albo „masoneria to

zło”. Pomimo tego, że udostępniliśmy

nasze adresy e-mail, zdjęcia, numery

telefonów, nie spotkały nas żadne przy-

krości ze strony walczących przeciwni-

Bielik Peter, Masoneria – nieszczęście

naszych czasów, Szczecinek 2008, Fun-

dacja Nasza Przyszłość.

Cegielski Tadeusz, Księga Konstytucji

1723 roku i początki wolnomularstwa

spekulatywnego w Anglii. Geneza–Fun-

damenty-Komentarze, Warszawa 2011,

Wydawnictwo Klio, Ocyna Wydaw-

nicza Rytm.

Cegielski Tadeusz, Aleksandra Mie-

rzejewska, opr. red., Pamiątki wolno-

mularskie. Katalog zbiorów Muzeum

Okręgowego w Toruniu, Toruń 2008,

Muzeum Okręgowe.

Duszyk Adam Benon, Ostatni niepo-

korny. Jan Wolski 1888-1975, Kraków

-Radom 2008, Radomskie Towarzy-

stwo Naukowe.

Gardiner Philip, Tajna wiedza zakaza-

nych związków, stowarzyszeń i kultów,

tłum. Katarzyna Piotrowska-Fletcher,

Warszawa 2008, Bellona.

Gervaso Roberto, Bracia przeklęci:

historia masonerii, tłum. Katarzyna Koś-

cielak, Warszawa 2008, Wydawnictwo

Książkowe Twój Styl.

Grandt Guido, Czarna księga masonerii:

tajna polityka, terror państwowy, skandale

polityczne od rewolucji ancuskiej po

śmierć Uwe Barschela, tłum. Małgorzata

Gawlik. Bielany Wrocławskie 2010,

Wydawnictwo „Wektory”.

Hagger Nicholas, Tajemna historia

Zachodu: wpływ tajnych organizacji na

dzieje Zachodu od Renesansu po wiek

XX, tłum. G. G. Gadacki, Poznań 2010,

Zysk i S-ka.

Jacq Christian, Mozart, 1: Wielki Cza-

rodziej, Syn Światła, tłum. ,Warszawa

2008, Świat Książki.

Jacq Christian, Mozart, 2: Brat Ognia,

m a s o n i c a

w b i b l i o t e c e

n a r o d o w e j

(2008-2011)

w o l N o m u l a r z P o l s k i w i o s N a 2 0 1 2 • N u m e r 5 0

e - w o l N o m u l a r s t w o

ków masonerii, których działalność jest

przecież widoczna w polskim Interne-

cie praktycznie na każdym większym

portalu. Potwierdza się teza, że realny

mason z imieniem i nazwiskiem nie

jest interesujący dla „masonofobów”,

ścigających mitycznego i tajemniczego

„masona symbolicznego”.

Tu dochodzimy do edukacyjnego

aspektu misji „Wolnomularza Polskie-

go” w Internecie. Naukowcy twierdzą,

że za uprzedzeniami bardzo często stoi

niewiedza i brak osobistego kontaktu

i przedstawicielami danej grupy. Wy-

powiadając się otwarcie w przestrzeni

wirtualnej, dajemy możliwość kontaktu

z „masonem z krwi i kości”, zadawania

pytań i zaspokajania ciekawości na

temat masonerii.

To nie jest zapewne skuteczne wo-

bec najbardziej zradykalizowanych

antymasonów, jednak ci bardziej

umiarkowani albo po prostu cieka-

wi, o co chodzi z tą całą masonerią,

mogą dzięki kontaktowi z wirtualny-

mi wolnomularzami wyrobić sobie

bardziej urealnioną opinię na temat

Sztuki Królewskiej.

Wśród naszych celów edukacyjnych

jest również zwiększanie świadomości

o obecności wolnomularzy w historii

i kulturze, ze szczególnym uwzględ-

nieniem rodzimych dziejów. Oprócz

tradycyjnych środków, takich jak ar-

tykuły, chcemy wykorzystać również

metody bardziej angażujące w rzeczy-

wistości wirtualnej i niewirtualnej –

takie jak wspólne spacery historyczne

z przewodnikiem, spotkania autorskie,

czaty, webminaria o tematyce masoń-

skiej, wspólne projekty historyczno-

artystyczne.

Możliwości jest bardzo wiele, a więk-

szość z nich to nie tylko okazja do

rozwoju, ale również dobrej zabawy

i działań konstruktywnych społecznie.

Internet pozwala nam pokonywać ba-

rierę czasu i przestrzeni oraz tworzyć

zaangażowaną wspólnotę na miarę XXI

wieku. I o to chodzi!

ALEKSAND WYSOCZAKO

REDAKCJAWOLNOMULARZPOLSKI.COM

Ulubieniec Izydy, tłum. , Warszawa 2008,

Świat Książki.

Kozak Sławomir N., Oko Cyklopa,

[Strzeniówka] 2008, Ocyna „Aurora”.

Krajski Stanisław, Masoneria i kryzys,

Warszawa 2009, Wydawnictwo św.

Tomasza z Akwinu.

Krajski Stanisław, Masoneria polska

2009, Warszawa 2009, Wydawnictwo

św. Tomasza z Akwinu.

Krajski, Stanisław, Masoneria i scjento-

logia, Warszawa 2011, Wydawnictwo

św. Tomasza z Akwinu.

Lassous Arnaud de, Masoneria, Ko-

morów 2008, Fundacja Pomocy Antyk.

Mai Klaus-Rüdiger, Tajemne związ-

ki, Katowice 2009, Wydawnictwo So-

nia Draga.

Mosz Seweryn, Masoni i masoneria:

fakty i mity, Katowice 2010, Wydaw-

nictwo „Lux”.

Petri Catharose de, Jan van Rijcken-

borgh, Braterstwo Shamballa, Wieluń

2009, Instytut Wydawniczy „Rozekruis

Pers”.

Poradowski Michał, Problemy II Soboru

Watykańskiego, Wrocław 2008, Nortom.

Sroka Łukasz Tomasz, Sprawiedliwi

chcą być doskonali, Kraków 2010, To-

warzystwo Miłośników Historii i Za-

bytków Krakowa.

Suchecki Zbigniew, Kościół a maso-

neria, Kraków 2008, Wydawnictwo

„Salwator”.

Szymaski Jakub, Masoneria „kościół”

Antychrysta, Poznań 2010, WERS.

Wojciechowski Karol, Ryt ancuski:

od alchemii do racjonalizmu, Wrocław

2009, Racjonalista. #

m a s o n i c a

w b i b l i o t e c e

n a r o d o w e j

(2008-2011)

P i s m o P r z y j a c i ó ł s z t u k i k r ó l e w s k i e j

46 w a r t o P r z e c z y t a ć

Redakcja „Wolnomularza Polskiego” otrzymała najnowszą

książkę dr. Norberta Wójtowicza pt. Masoni w wielonarodowoś-

ciowej II Rzeczypospolitej. Jest to publikacja oparta na jednym

z rozdziałów rozprawy autora pt. Stereotyp wolnomularza w pol-

skiej myśli politycznej 1918-1939 (wyd. we Wrocławiu w 2003

r.). Jak pisze autor we wstępie: „Praca niniejsza w olbrzymiej

swojej części nie będzie mówiła o masonerii jako takiej, ale

skoncentruje się na tym jak postrzegano «masona» w okresie

międzywojennym, na tym jakie na ten temat formułowano

poglądy i z czym kojarzyło się polskiemu społeczeństwu słowo

«masoneria». [...] Najobciej bodaj eksploatowany w antyma-

sońskiej publicystyce II Rzeczypospolitej był problem zagrożenia

«żydomasońskiego». Starano się również ostrzegać i chronić

młode pokolenie przed – dostrzeganymi w szkole i na płaszczyźnie

wychowawczej – wpływami wolnomularskimi. Widząc tak wielką

liczbę zagrożeń, nawoływano więc do rozwiązania masonerii,

materialnego zlikwidowania jej struktur i karania najbardziej

aktywnych członków”. Książeczka ma 4 rozdziały:

Rozdział 1. Sprawa instrumentalnego traktowania słowiańskich

mniejszości narodowych

Rozdział 2. Problem

niemieckich „braci”

Rozdział 3. Społeczne

przenikanie się obrazów

masona i Żyda

Rozdział 4. Narzędzie

w rękach światowego ży-

dostwa.

Tak jak zawsze, autor

wnikliwie i obiektyw-

nie przedstawia badany

problem. Nagromadze-

nie antymasońskich re-

eksji, fobii a często zwy-

kłych bzdur doprawdy

robi wrażenie. WYS.

„Hermaion” to pierwsze w Polsce pismo badaczy tradycji

ezoterycznych świata. W artykule wstępnym czytamy m.in.:

„Tematem pierwszego numeru pisma jest mitopoetyka, ze

szczególnym uwzględnieniem tzw. mitów założycielskich

rozmaitych nurtów w zachodniej tradycji ezoterycznej: as-

trologii, gnostycyzmu, hermetyzmu, okultyzmu, masonerii,

dawnej i współczesnej magii ceremonialnej, psychoanalizy

Freuda i Junga itd.”

Więcej na stronie pisma: hp://www.hermaion.pl

W numerze znajdziemy m. in. teksty: Dariusz Misiuna,

Na początku był blef; Kazimierz Banek, Hermes Trismegistos.

W poszukiwaniu genezy mitu; Jacek Sieradzan, Sokrates

a nauki tajemne; Piotr Piotrowski, Na tropie kosmicznych

wzorców; Jerzy Prokopiuk, W obronie grzechu. Poważny

żart immoralisty; Mirosław Piróg, C. G. Jung i tradycja her-

metyczna; Bartosz Samitowski, Gnostycy, alchemicy, Jung:

Czerwona Księga a her-

meneutyka indywiduacji;

Tomasz Stawiszyski,

Mit i metoda; Krzysztof

Grudnik, Pragmatyczne

podstawy filozofii Alei-

stera Crowleya; Tadeusz

Cegielski, Mity założy-

cielskie wolnomularstwa

spekulatywnego; Rafał

Prinke, Dwa rękopisy.

Polskie tropy u początków

Hermetycznego Zakonu

Złotego Brzasku; Anna

Mikołejko, Eusapia Pal-

ladino w Warszawie. #

„masoN”, tyP PoDejrzaNy

„hermaioN”– Pismo baDaczy ezoteryki